Isidori Hispalensis De natvra rervm liber;

81쪽

DE NATURA RERUM LIBER 45 nobis facilius lumen exhibeat. Dehinc secundo circulo Mercurii stella os c0nlocata s0li celeritate par Sed ut quadam, ut philosophi dicunt, contraria. Tertio circulo Luciferi circumvectio est, quae inde a geritilibus Venus est dicta quod inter quinque stellas plus lucis habeat, nam ut praediximus quemadm0dum sol et luna ita et haec umbram facit. 2. Quarto circulo S0lis cui SUS S conlocatus, qui proinde quia omnibus lucidior est medius est constitutus, ut tam superi0ribus quam inserioribus lucem praestet ratione autem diuina Sic constitutus, quia prae clara omnia in medio esse debent. Porro quinto circulo uesper sidus est conl0catum, quem illi Marti adsignant. Sexto Phaethontis stellam 10 quam Iouis appellant. Iam summo caelo id est in mundi uertice stella Saturni est p0sita, quae quidem dum Summum caelum teneat sublimiorque sit omnibus, natura tamen eius si igida sertur adpr0bante Virgilio:

Frioda Saturni sese quo Stella receptet.

3. Haec autem Sidera errantia appellantur, non quod ipsa errent 15 sed quod nos errare aciant, quae Sidera Graece planetae dicuntur. Husole enim et luna omnibus notitia est ortu et occaSIIS, adeo quia S0let luna direct cursu eunt, ista uero ut praedictum est retrogradantur

1. exibeat di i mercoris 3 2. est om Areth. collocata solita A m. solis B per A uim luci. . feri uidetur scriptum 88 m. 1 luciXeseri circumuen cio A circumlaetio Best m. A quae m. Areu. 4. est ita Areu luces A 5. aut solis est cumsursus solis est cur. .sus B qui Ahominibus B a. supnis II prestit B rationem I constitutus est B peti in medio m. circulos quinto quinto circulo uesper libri omnes Pyrois pialis uide quae diximus ad III 2 10. dicitur collocatum B Areu quam quod Areu martis

martyrum adsignatur setontis stillam stella A

11. mundo uertit A L 12. . stella B saturnis A saturni ci quem A caelo I x 13. adpropant L 14. Virg. Georg. 436 frigidas esse es. quo sese Se

tant ad Statii Theb. I 395 15 quod ipsa m. qu0 ipsi errant A L 16. quia B errantes B Areu faciunt quia Ag A playe A 17. enim ait B ideoque Areu 18. digeretu discreto directu tunt uehuntur Areu ut

praedictum est om B Areu retrogradiuntur retrograduntur M. XXIII 3. Isid. Origg. III 66: mundum uario m0 tu discurrunt Unde Quaedam stellae ideo planetae dicuntur pro eo quod errant retrogradu dicun-- id est errantes, quia per totum tur Petrogradantur Gothies uel an0-

82쪽

ue anomala es sci tur id est quando particulas addunt et detrahunt; ceterum quando tantum detrahunt retrograda dicuntur stationem autem faciunt quando stant. 4. Anni autem singularum stellarum hi sunt qui in sphaera subiecta continentur, quibus peracti ad reuersio nem circuli sui isdem signis et partibus ueniunt. Nam luna VII annis sertur explere circulum Suum, Mercurius annis XX, Lucifer annis VIIII, sol annis XVIIII, uesper annis XV, haethon annis XII, Saturnus annis XXX. Quorum orbium adque stellarum positionem subdita dem0nstrat

1. Stellas non habere proprium lumen sed a sole inluminari dicunt nec eas umquam de caelo abscedere sed ueniente sole celari. Omnia enim sidera obscurantur Sole oriente, non cadunt. Nam dum sol ortus sui signa praemiserit, omnis stellarum ignis sub eius luminis 1 sulgore evanescunt, ita ut praeter s0lis ignem nullius sideris splendor uideatur. in etiam et sol appellatus, eo quod solus appareat obscuratis cunctis sideribus. Nec mirum hoc de Sole, cum etiam plena luna

1 annomala L perticulas A 2 tantum BV om. A detrahant Areu 3 anniano x singularum m. hii Arax 4. in m. spera is uersionem 4 5. hisdem luna tot annis XVIII fertur L . Mercurioso annos A XXVJ Areu. annos A . annos A XVIIIIJ XXAE VIII B Pyrois e ei Chaconis Areu uide supra annos saetontis A setontis B annos om E annos M om. I 8 urbium Et postionem Bi possitionem L 10. stelarum A 11 ad B inluminare is dicuntur A B12. nee A a B abscidere V ascendere Areu uenienti B

caelatri caelari dicimus celare dicimus al. 13. non cadent A 14. ignes B Areu lumine fulgoris A 15. euaniscunt nullus B Areu. 17. cuntis sole intellegere Ἀη plena plena luna 3 malae efficiuntur, id est quando parti XXIIII 1. Isid. Origg. III 60

culas addunt et detrahunt, ceterum Stellae non habere proprium lumen sed quando tantum detrahunt, retrogradae a Sole illuminari dicuntur, sicut et luna. dicuntur, stationem autem saciunt quan Isid. Origg. IIII 0 1 Sol appellado stant tus est eo, quod solus appareat obscu-4. Isid. Origg. III 65 Nam luna ratis aulgore ravo iunctis Sideribus. VIII annis sertur explere cursum suum, Varro L. L. V 68 Sol uel quod ita Mercurius annis XX. Lucifer annis Sabini, uel solus ita lucet ut ex eo deo VIIII, sol annis XVIIII, uesper annis XV, dies Sit. Phaeton XXII, Saturnus annis XXX.

83쪽

DE ΑΤVR RERUM LIBER Tet tota nocte sulgente pleraque Stra non luceant, Sse autem etiam per dies stellas in caelo probat 0lis deliquium, quia quando sol obiecto orbe lunae uerit obscuratus, clariora in caelo astra uideantur. 2. Stet lae autem secundum mysticum intellectum Sancti uiri intelleguntur de quibus dictum est: Qui numerat multitudinem stellarum. Sicut enim omissis stellae a sole inluminantur, ita et sancti a Christ gl0ria caelestis regni clariscantur; et sicut prae sulgore Solis tui maxima luminis eius sidera obtunduntur, ita et omnis plendor Sanct0rum in conparatione gloriae Christi quodammodo obscuratur; et quemadmodum stellae sibi disserunt in claritate, ita iustorum diuersa meritorum descriptio est 10

1. Falsa autem opinio et uulgari e St 0cte stellas cadere, cum sciamus ex aere laps08 igniculos ire per caelum portarique uentis uagi

que lumen sideris imitari, stellas autem inmobiles fixasque manere in caelo. Q. Nam illud qu0d ait poeta: 15

Saepe etiam stellas vento inpendente videbis Praecipites caelo labi noctisque per umbras Flammarum Iongas a tergo albescere tractus.1 sulgente m. fulgento pluraque AE plerique I diem Areu. quod es Areu quia eadem man. 1 correaeit . urbe obscuraturA B 4 mistion Ara sacramentum B E intellectum sacramentum D sensum Areu I. lib. sata. 146, 4 yiam i. omni Aom B et om Areu gloriae glorificantur B Areu. fulgore 3 uti A maxime optunduntur santorum modo quidam modo quadammodo quemadmodum L 10 diffr in m. Areu diuersa meritorum discripcio est diuersitas meritorum ci discripcione est A diuersitas meritorum discretione . . t diuersitas meritorum discretione Areu. 11. abs A lapsu B 12. est B nocte A 13. aethere B Areu portareque A 14 imitare A stella A immobiles manere B A Areu. 15. Virg. Georg. 365 sq. 16 inpediente A inpellente L impellente Parrhas et ed. Mediol. tinus Mead notabili aberratione, dummodo codicum auctoritas aliqua es- ser mynius 17. praecipitis B A noctis que umbram Medic Pieriique Rom. et Med. 18 albiscere A B traetos tractatos XXV I. Isid. Origg. II 70, 3 cadentes Schol ad Lucan Phars. Nam quod videmus de caelo stellas V 5 62: Haec secundum Vulgarem opi- quasi labi, non sunt stellae sed igniculi nionem dicta sunt, ceterum ueritas ha- ab aethere lapsi, qui fiunt dum uentus et esse igniculos ab aethere lapsos altiora petens aethereum ignem secum uento altiora petente qui in modum trahit, qui tractu suo imitatur stellas stellarum Iabuntur.

84쪽

48 ISIDORIEt iterum

lapsa per altum Aera dispersos traxere cadentia Sulcos Sidera et summis etiam quae sXa tenentur Astra p0lis

Sed hi poetae uoluntarie ad pini0nem uulgi se c0ntulerunt, ceterum philosophi, quibus cura est mundi quaerere rationem, illa aiunt quae

superius memorat Sunt.

XXVI. DE N0MINIBVS ASTRORUM.

10 1. Legitur in Iob dicente domino: Numquid coniungere uales micantes stellas liades et gyrum arcturi poteris dissipare Numquid

producis luciserum in tempore su et uesperum super sili0 terrae consurgere facis ' Et iterum alibi: Qui sacit arcturum et Orionem et Hyadas . Haec nomina stellarum dum in scripturis sacris legimus uanis de I liramenti poetarum adsensum non praebeamus, qui salsis opinionibus ista in astris ex hominum nominibus uel aliarum creaturarum uocabulis inp0suerunt. Ita enim Stellarum quarundam gentilium sapientes n0mina sicut et dierum indiderunt. 2. Qu0d uero isdem nominibus sacra utitur Scriptura, non eorum idcirco uanas adprobat sabulas, sed faciens 2 ex rebus uisibilibus inuisibilium rerum guras ea nomina pro cognitione hominum p 0nit, quae late sunt cognita, ut quidquid inc0gnitum significat, acilius per id quod est c0gnitum humanis Sensibus inn0

tur mire Areu cognito A ab eadem m. in cognita correctum Og

niti ut quid A ut quidquid i ut quidquid B 22. significant innoteseant A B

85쪽

DE NATURA RERUM LIBER 493. Arcturus est ille quem Latini septemtrionem dicunt, qui septem

stellarum radiis fulgens in Se pS reu0lutus rotatur, qui de plaustrum uocatur quia in modum uehiculi u0luitur et modo tres ad summa eleuat, modo quattuor inclinat. Hic autem in caeli axe c0nstitutus semperuersatur et numquam mergitur, Sed dum in se ipso u0luitur et nox simitur. 4. Per hunc arcturum id est Septemtrionem - eccleSiam septenaria uirtute sui gentem intellegimus, nam sicut in axe caeli arcturus Semper inclinatur rursusque erigitur, ita ecclesia diuersis quidem aduersitatibus humiliatur, sed mox consurgens spe et uirtutibus eleuatur, et sicut ex tribus stellis et quattuor septentrio efficitur, ita 10 ecclesia ex fide trinitatis et perationibus quattuor uirtutum principalium consummatur, ex fide enim et peribus hom iustificatur. 5. Bootes stella est quae plaustrum id est septentrionem sequitur, qui etiam ab antiqui arctophylax dicitur siue minor arctos, unde et quidam eam Septemtrionem dixerunt manc spectant praecipue 5 qui navigare n0Scunt. De qua Lucanus

uelox ibi nocte Bootes;

quia cum orta suerit, cito facit occasum.1. de aretur arcturus AC si de arcturam arcturus B de artur arcturus ante est BCD septentrionem A dicu A uocantii septeni II septenis E 2 ipse Bi qui uocatur A m. r. super lineam scrip8it quae O . eiculi B summom B summo A eleuant L 34. inclinat. Eaecidit unum folium in libro A complectens uerba hic autem in caeli martyribus terrenorum et in s. 51 Lu). Incisit mroaeimum folium uerbis fidelium corda tempestate iactantur. 5. numqua gitur septentr. B eceta septenaria 3 - iam Septenario Areu uirtute B fulgens B intellegitur L nil eccla B elicuis m. rursumque E p. 10. Septentrion B D

arctus L 15. - . spectant B praecipi Bi 16. OScuntur gloss. Amflon. p. 27 Areu noscunt scripsi an hanc qui Spectant, Praecipue nauigare noscuntur Lucan Phars. III 52

17. uelox ubi exorta fueriti uelox ubi Areu b0etes B 18. m. XXVI I. Isid. Origg. III 0, 5. Schol. Germ. p. 38 Duae sunt

6 ignorum prima est arctos, quae in arcti altera namque Helice St, axe fixa I stellis in se reuolutis o quae apparet prima noctis, altera pusillatetur. Nomen et Graecum, quod Latine quidem sed a nauigantibus obseruatur, dicitur ursa, quae quia in modum plaus maria enim conturbat Hygin Astr. tri uertitur, nostri eam septemtriona II Et illi qui hanc obseruant uerius lem dixerunt et diligentius nauigare dicuntur.

86쪽

5si SI DORI 6. Pliades sunt naulta iuges stellae quas etiam b0trum appellamus a multitudine stellarum. Nam et ipsa Septem S Se dicuntur, Sed ampliu quam ex nullus conspicere pote St. Haec ab oriente surgunt et appr0pinquante disti claritate stellarum eius ordo distenditur. liades autem a pluritate uocatae Iint, quia pluralitatem Graeci a reo του πλειστου appellant. a Latini uergilia appellauerunt, eo quod post uer exoriuntur, et eo magi a ceteris praedicantur, quod his exorientibus aestas signiscatur et occidentibus hiemps ostenditur, quod aliis penitus non est traditum signis. I. His autem Stelli ab e quod septem sunt 10 et splendide micant, sancti omnes Septismi mi spiritus uirtute sui gentes significantur, ab eo autem quod sibi uicinantur Sed non e contingunt, caritate proximos sed tempore diuisos dei praedicat 0res ostendunt. S. Ori0n stella est Hic autem Ori0n a gladio dictus est, unde etiam eum Latini iugulam uocant sidus ut uidetur armatum et stellarum 1 luce terribile, quod ign0rare magnae dissicultati est, de quia quamuis rudes oculos tamen prae sulgoris plend0re in Semet ipsum rapit. Hi quippe ri0nes in ipso p0ndere temporis hiemalis exoriuntur Suoque ortu imbres et tempestate excitant et maria terrasque perturbant. 9.

l. apellamus L . . ipse B 3. hae L 5. pluralitate Elar quia pluritatem Da ploto pisthoni apotopliston Origg. III 70, 13 haec est disere pan

gilias L . uere oriantur Areu. Soriantur L maius B E ..ce

desunt non tam facile e teri possunt, quam Grialius putauit, Nam de duobus Orionibus Isidorum locutum esse proximis Faret gladiu cum

impressis Areit. 15. lucem B magni adeo quia CD adeo ut Areu 16. eludes CD P L fulgore. B splendore L se C DE Areu ipso Bh CD rapiat Areu hii 17. pendorei hiem- malis 18. maria 6. Schol. Germ. p. 5 6 quae non 65 Pleiades a pluritate Graeci uocant,

uidentur simul e quod septima obscura Latini eo quod Uere X0riantur, vergi-

sit. Isid. Origg. III 0 1 3 Pliades lias dicunt. Festus p. 372 Vergiliae

pluvitates dictae quia iliaritatem dictae quod earum ortu uer finitur, ae Graeci ea b OD aries GTον appellant stas incipit. Sunt autem stellae septem ante genua S. Isid. Origg. III 0 11 Hunc tauri, e quibus se uidentur, nam latet Latini iugulam u0cant, quod sit arma una. ias Latini uergilias dicunt a tem tu ut gladius et stellarum luce terribi-poris significatione, quod est uerritiando lis atque clarissimus Schol. Germ.eXoriuntur Nam occasu suo hiemem, p. 7 5 Hunc Romani iugulam uocant eoortu aeStatem pri inaeque nauigationis quod sit armatus ut gladius stellarum tempus ostendunt Schol. Germ. p. luce terribilis et clarissimus.

87쪽

DE NATUR RERUM LIBER I

Oriones autem significant martyres, nam sicut isti nascuntur in caelo temp0re hiemis, ita in ecclesia martyre pr0 cedunt tempore persecutionis. Procodentibus Orionibus mare turbatur et terra, b 0rtis uero martyribus terrenorum et infidelium corda tempestate iactantur. 10. Lucifer stella nitens quaeimnium maxime clarior esse uidetur, nam quemadm0dum sol et luna, ita et haec umbram facit. Ista igitur orientem s0lem praecedit adque mane nuntians tenebras noctis luminis sui uigore spargit. Cuius gura est Christus, qui uelut lucifer per incarnationis mysterium producitur, per quem lux fidei tamquam dies secutura m0nstratur l. Lucifer autem bipertitus est, cuius pars sancta 10 est, sicut dominus in ap0 calypsi de Se et de ecclesia dicit: Ego sum genus et radix David, stella splendida et matutina, et iterum: Qui uincet, dabo illi stellam matutinam' pars autem luciferi diabolus esse dignoscitur, de qu0 Scriptum est: 0u0m0do cecidisti de caelo lucifer, qui mane oriebaris ui etiam in caelo super stellas dei dicit se se 15 dem positurum et cadens de caelo confringitur. 12. Vesperus est stella occidentalis noctem ducens. Hic solem occidentem sequitur et tenebras Succedentes praecedit. Cuius gura antichristi exprimi typum, qui tamquam uesper, ut ait Iob, Super silio Sterrae conSurgit, Ut caecae n0cti Successu carnalium c0rda offuscet 20

nebris 3 8 sulgoris lumine sui fulgoris Areu Spergit B dispergit Areu figuram A elud Ei luce uespetri lucifer uel B sed ab eadem manu uel eraso cristum est per quod om AB is misterium es 3 10. monstretur bipertita si linius sic cuius sic huius Areu. 11. euangelio apocalipsin o-

calipsin B Mocal. 22 16 de ecclesia de se et de elesia de se et ecclesia Areu 12 radis L stilla L et iterum iterum item Areu Isocat. 2, 28 13. uincit L Areu et qui uiderit Vii . ersura stella A stillati autem alia BQ Areu.diabulus A L 14 des noscitur dinoscitur B s. 14, 12 cecidisse I 15. quae et qui Areu super m. in B stellas B die. 17. uesper uesper B occidentalibus A18. oceidentis accedentes L cuius figura hic au B Areu. 19. expremit A tipum tamemquam es Iob. 38, 32filius Bi m. 3 20. consurgens A consurgit ut ait Iob. S. s. t. Areu ceci A ut ecce ut cede L estae A Lx D suscet a La

88쪽

runt Christo credere antichristum suscipere meruerunt. 13. 0metes Stella est quae uelut comas luminis ex se landit. Hic cum naScitur, aut regni mutationem sertur ostendere aut bella et pes tilentias surgere. De quo rudentius ait:

Τristis cometa intercidat.

et terris mutantein regna Ometem.

Et Virgilius

10 nec diri t0tiens arsere cometae.

Omnis stellas erraticas quibusdam temporibus cometas fieri dicunt et pr0ut unicuique Sunt motus, ita secunda uel aduerSa portendere. 14. Sirius stella est, quam uulgo canem appellant. Siriu quippe appellata pr0pter flammae candorem, quod eiusmodi sit ut prae ceteris 1 lucere uideatur. Haec oriens mundum ardore nimi caloris incendit et aestu suo ructus exurit, interdum et mori, adficit corpora corrumpenSaerem flagrantia ignis. Ab hac enim dies caniculare nominantur, quoniam hi plus flagrant ard0ribus quam totius aestati tempuS.

metes stella est dicta eo quod comas tur Schol. Germ p. 77 Sirium au- luminis ex se undat duo genus si tem stellam uocatam putant propter deriS, quando apparuerit, aut pestilen flammae candorem Latini autem illum tiam aut amem aut bella significat caniculam u0cant, unde et dies cani- 14. Isid. Origg. III 0, 15 uel culare dicuntur. pr0pter flammae candorem, U0 eius -

89쪽

DE NATURA RERUM LIBER 53

1. Solet autem uuaeri ' - ait sanctus Augustinus utrum s0lluna stella corp0ra Sola sint an habeant rectores qu0sdam spiritus suos, et si habent, utrum ab eis etiam Uitaliter inspirentur, sicut animantur carnes per anima animalium an 0la sine ulla permixti0ne praesentia. Et dum m0tus alicuius c0rpori Sine anima es Se non poS- sit, stellae quae cum tanto ordine ac tanta ratione mouentur, ut in nullo prosus aliquando cui Sus earum inpediatur, utrum animantes sint et

rationales uideantur 11011 facile c0nprehendi potest. 2. Salomon autem cum diceret de sole: Gyrans gyrand uadit Spiritus et in circulos suos 10 regreditur, ostendit ipsum S0lem Spiritum esse et quod animal sit et spiret et uigeat et annuos i bis su cui Su expleat, Sicut et poeta ait:

Interea magnum sol circumuoluitur annum.

Et alibi:

Lucentemque globum Iunae itaniaque astra 15 Spiritus intus alit.

Quapropter Si corpora Stellarum animas habent, quaerendum quid sint

futurae in reSurrectione. 1. de utrum A anima es habent A 2 quori cery B

quaeri, utrum caeli luminaria Sta con animas animalium an s0la sine ulla perspicua corpora sola Sint an habeant rec mixtione praeSentia. tores quosdam spiritus suos et si ha-

90쪽

XXVIII. DE NOCTE.

l. mbr0sium in libro Hexaemeron legi. dicentem: Quaeritur

qualiter spatium aeris ccupet umbra terrae essiciens nobi noctem, cum sol recedit a n0bis diemque bducit, cum inferiora axis Septem trionalis inluminat. Omne enim c0rpus umbram acit, et naturaliter umbra corp0ri adhaeret, adeo ut eti3m pict0re Umbra corporum prius quam pinxerint ni tantur exprimere idque arti esse adserant 110n intermittere uim naturae. 2. Ergo sicut in die cum a parte solis aliquod c0rpus hominis uel arboris occurrit, ex ea parte qua lumen repercutitur 10 umbra subsistit, sic cum recedente die sol ad eum l0 cum perveherit ubi occidere dicitur, ibi montium magnitudine a nobis Separatur Sicque terrae obiectura septemtrionali plaga obumbratur aer, adeo ut n0ctem n0bis aciat haec ipsa umbra terrarum .'

15 l. pnitrua autem ex fragore nubium generantur. Concepti enim intra sinum nubium uent0rum Spiritus uersantur ibidem, cumque uehe-2. ambrosius B exameron Imbr. Heae. IIII 3, 11 que . r&turix queritur enim aeris ei Ax occupit A efficiem nocte 3 4. X B septentrionalis A 5 inluminant A BOmnem B omnem en corporis AB aderit A adherit B pietares priusquam quae Areu T. expremere A B id O Liadeoque A artis esse artes a B asserant L diem die. B a m B aliqui aliquando arbores parte qua parte A 11. ubi A magnitudinem A sepe ratur A12. obiectu E septentrionalem I plagam parte B Areu.

nobis noctem efficiat Areu. 4. tonitruum B 15. agore inibium es concepti enim conceptione B 16. sinu. I Sipum Ex

XXVIII I 2 Ambr6s me et si lis aliqu0 0rpus occurrit, ea IIII 3, 11 Similiter et nox dedere parte qua lumen repercutitur umbra

uidetur diei et se ab eius lumine deli Subsistit Sic cum decedente die e re nare, Si enim ut peritiores probarunt, gi0Π Iu aut 0lis terrae ob- qui n0bi aetate uel munere praecurre lectus ecurrit, bumbratur aer. Vnderunt, umbra terrae Naturaliter uim liquet quod n0ctem faciat umbra terra

Umbra corpori adhaeret atque adiungi rum Hygin ostr. IIII Etsitur, adeo ut etiam pictores umbras copia n0ΠΠulli lXerunt in Solis cursu eue-p0rum Uae pinxerint nitantur exprita ire, Ut cum peruenerit ad eum locum mere idque artis esse asserant non in ubiis ecidere dicitur, ibi montium magni- termittere uim naturae; et quasi natu tudine a sibi Iunien auerti solis et ita ratis iuri praeuaricator habeatur, cuius Π0etem idem.

pictura n in etiam in bram suam expri XXVIIII q. Ambr. II ex II 4,mut Ergo sicut in die cum e regione 16: Vnde et de tonitrubus, quae con-