Isidori Hispalensis De natvra rervm liber;

71쪽

DE NATURA RERUM LIBER 35

temporum dispensetur, et ordo uicissitudinum permutationumque Seruetur. Nam dum ad Superiora conScenderit, e temperat: ubi autem ad summum caeli uenerit, aestiuos accendit caloreS deScendens rursus

autumni temperiem reddit; ubi uero ad inferiorem circulum redierit, ex glaciali conpage caeli rigorem nobis hiberni frigoris derelinquit. 4. Ex ipso enim sunt horae, ex ipS dies cum ascenderit, ex ipso etiam

nox cum occiderit, ex ipSo menSe et anni numerantur, ex ipso uicissitudines temporum sunt, et cum sit iste minister bonus, gratus ad uicissitudines temporum moderandas, tamen ubi secundum uoluntatem de correpti m0rtalibus datur, incandescit acrius et urit mundum ue 10hementioribus flammis et perturbatur aer, et plaga hominum et correpti terris inicitur et lues animantibus, et pestilens per omnia mortalibus annus inducitur. 5. Quod autem sol oriens per austrum id est, meridianum citer habet et decursa australi parte inuisibilis vadit in locum suum rediens, ad instar quippe ecclesiae est abricatus hic mun 15dus, in quo dominus Iesus ChriStu Sol aeternu partem Suam percurrit, unde et meridiannm uocant, aquiloni uero, id est aduersae parti non oritur, sicut idem cum in iudicio uenerit dicent: Iustitiae lumen non luxit nobis et sol non est ortus n0bis.' intentibus autem dominum orietur sol iustitiae, et sanitas in pinni eius, sicut Scriptum est. 20Malis uero meridies nox est, sicut legitur: Dum Sustinent ipsi lumen, factae sunt illis tenebrae dum sustinent ipsi sulgorem, in obscura nocte

ambulauerunt.'

1. dispensatur A remutiniique premutationiique L 2. ad omissum eadem m. add. A superiore B conscender L aer aer A 3. caelum Areu uenerit B aestiuus estiuos caloris B decidens B Clemens rursum autumno redd A redierit circulum B Clemens Areu. 5. ibernii derelinqu&A B 6. orae occider a mentes A sed corr. eadem man. 8 et om B gratus es B Cii genitus Areu uicissitudinem A D Euicessitudines B 10. incandiscit B acrius B uemencioribus uehementioribus B 11. corruptio Areu 12. inititur A 14 meridianam es habeat es decursu A B austra. .s australi. uisibilis ad A 15. istar sabricatus est B Areu 16 diis itis ps 17. uocat A 18. iudiciu a uenerint uenerint B lib. sapient. 5. 619. sol intellegentiae I 0. 20. oritur Et oretur L pennis A E 21. Malach. 4, 2. meridie non est et noX Si uerba mihi ignoti ipsi om B Areu.

72쪽

XVIII. DE LUMINE LUNAE.

1. Ait sanctus Augustinus in psalmi decim expositione: Quaeri tur enim inquid - unde habeat luna lumen. Duae tantum opiniones traduntur, sed quae sit harum erax, dubium sertur posse quem - quam scire. Alii namque dicunt proprium eam habere lumen, gl0bique

eius unam partem esse lucissuam, alteram bscuram et dum moueatur

in circulo suo, eandem partem qua lucet paulatim ad terras conueris ut uideri a nobis p0ssit, et ideo prius qua Si 0rniculato lumine uiget. 2. Nam et si sorines pilam ex parte media candidam et ex parte ob 10 curam, tunc eam partem quae ObScura St Si 0ram oculis habeas, nihil candoris aspicies cum coeperis illam candidam partem paulatim ad

in s. X 3 Duae sunt de luna opini0nes probabiles, harum autem quae Uera Sit aut non omnino aut difficillime arbitror posse neminem scire. Cum enim quaeritur, unde lumen habeat, alii dicunt suum habere, sed globum eius dimidium lucere, dimidium autem ob

SeUrum SSe, dum autem mouetur in circulo suo, eandem partem qua lueet

paulatim ad terras c0nuerti, ut uideri a nobis possit et ideo prius quasi corniculatam apparere. Nam et si saetas pilam ex dimidia parte candidam et X dimidia obscuram, si eam partem quae obScura est ante oculos habeas, nihil candoris uides et cum coeperis illam candidam partem ad oculo conuertere, si paulatim actas, primo cornua candoris uidebis, deinde paulatim creScit,

lis, et nihil obscurae alterius partis Uideatur quod Sibi perseueres adhuc paulatim conuertere, incipit obSeuritas apparere et candor minui, donec iterum ad cornua redeat et postremo totus ab Oculi avertatur, ac rursus bscura illa pars S0la possit uideri quod seri dicunt, cum lumen lunae uidetur crescere

usque ad quintam decimam lunam et rursus Usque ad tricesimam minui et redire ad cornua, d0nec penitus nihil in ea lucis appareat. Alii autem di eunt n0 habere lunam lumen proprium sed a sole illustrari; sed quando cum illo est, eam partem ad nos habere qua non illustratur, et ideo nihil in ea lucis uideri cum autem incipit ab illo recedere, illustrari ab ea etiam parte quam habet ad terram et necessario inciperea c0rnibus, donec sat quinta decima

P0ntra Solem, tunc enim sole occidente oritur, ut qui S qui occidentem solem obSeruauerit, cum eum coeperit non uidere, coniae PSu ad orientem lunam

Surgere uideat atque inde X alia parte cum ei coeperit propinquare, illam partem ad nos conuertere qua non illu- Stratur, donec ad cornua redeat atque inde omnino n0 appareat quia tunc pars illa quae illustratur, Sursum Stad caelum, ad terram auten illa quam radiare sol non potest. Schol. Germ.

p. 109: Hanc quidam philos0phorum

dicunt proprium lumen non habere, globique eius unam partem esse lucifluam, aliam uero obscuram et paulatim seuertendo diuersas sormas efficere. s.

73쪽

lil NATURA RERUM LIBER 37

conuertere, primum ueluti 0rnua candori uidebis, dehinc sensim crescit, donec tota pars candens opp0natur oculis et nihil obscurum alterius partis uideatur, quam si denuo paulatim conuerteris, incipit obscurita apparere et candor minui, d0nec iterum ad cornua redeat ac sic totus cand0r ab culis auertatur et sola iterum obscura pars p0ssit uideri. u0d seri dicunt, cum lumen lunae uidetur creScere usque ad quintam decimam et rursus usque ad tricesimam minui et redire ad cornua, 0nec penitus nihil in ea lucis appareat. 3. At contra alii dicunt lunam n0n suo fulgere lumine sed a s0le accipere lumen, 0l enim illi 0c superi0r est. Hinc euenit ut quando sub illo est, parte 10 superiore luceat, inseri 0re uero quam habet ad terrasibscura sit. Cum uer ab illo decedere c0eperit, inlustretur etiam ex ea parte quam habet ad terras incipiens a cornibus. Sicque paulatim sole l0ngius recedente par omnis subterior inluminatur, d0nec efficiatur quinta decima luna. Post dimidium autem mensem cum c0eperitis alio semicirculo pr0 15pinquare S0li, quant magi a Superiore parte inluStratur, tant magis ab ea parte quam terris auertit non p0test excipere radios solis et pr0pterea uidetur decrescere. 4. Illud manifestum est et cuilibet aduertenti facile cognitum, quod luna non augeatur ad ocul0 110Str0 nisi 80le recedendo neque minuatur nisi ad Solem ex parte alia propin 20 quando. Ab illo ergo accipit lumen et cum sub illo est, Semper exigua est cum uero ab illo l0ngius abcesserit, fit ampla Su0que ambitu plena.

2 criscit crescet reu obponatur L nichil L 3. quasi A4. obscura L iterum obscura pars ad B rediat Bi 5. hae Bisi A B 6. possi Ex criscere L 7. XVdecimam B et rursusque a B tricessimam A 8 nichil B at ad A9. fulgore A lumine B 10. hic B 11. superiora Aludiat i 12 dee dere discedere Areu ceperit A B etiam m. Areu e ea B 13. discidente deseedente discedente Are1ι. 14. . . subterio I x XV munia A15 dimedium A ceperit A B propinquare B 16. a m B

eerte Areu cuius auertendi Q Q. . . cuius uertenti B19. oeulis 3 nris nisi a sole e parte B quae exciderunt Aecunda υ uidetur manum in inferiore margine i scripsit 'im nisi a Sole recedendo neque minuatur 20. a Sole A B propinquanda B 2 l. accepit A 22. abscesserit A L accesserit Ex amplia Li

74쪽

Si enim suo lumine uteretur, necesse erat Semper eam SSe aequalem nec die tricensima exilem fieri, et si suo lumine uteretur, huius numquam eclipsis fieret. 5. Ceterum quantum ad intellectum pertinet mysticum, luna hu- ius mundi speciem tenet, quia Sicut ista menstruis conpletionibus deficit, ita mundus ad conpletionem temporum currens c0tidianis desectibus cadit Luna quippe limenti sui uarietate diuersis cursibus desinit ut crescat, crescit ut desinat Sed ideo alternis uicibus commutati0nem sideris repraesentat, ut doceat homine ex ortu morituros et ex morte 10 uicturos adque ideo cum Senescit mortem c0rporum prodit, cum augetur aeternitatem indicat animarum. 6. Nonnumquam uero eadem luna etiam ecclesia accipitur, pro eo quod sic ista a sole sicut ecclesia Christo inluminatur. Sicut enim luna crescit adque descit, ita ecclesia desectus habet et ortus. Frequenter enim desectibus suis creuit et 1 his meruit ampliari, dum persecutionibus minuitur et conseSSOrum martyrio coronatur. Item Sicut luna larga est roris et dux humentium substantiarum, ita ecclesia baptismi et praedicationum et quemadmodum luna crescente omnes ructus crescunt adque ea minuente minuuntur; non aliter intellegimus et ecclesiam, in cuius incremento proficimus cum

uente L 19. ecclesia in rem to A

enim suo lumine uteretur, illud quoque sectibus suis creuit et his meruit am- Sequebatur eam semper aequalem esse pliari, dum persecutionibus minuitur et oportere nec die tricesimo trecesimo consessorum martyriis coronatur. IIII Ut tam exilem ut omnino nullam ut T 3: Nam et ipsa luna larga ori aS-

deri. Seritur.

75쪽

DE NATURA RERUM LIBER 39

ipsa. Cum uero persecuti0nem patitur et minuitur, et n0s cum illa patimur et minuimur. 7. Item Sicut Septem forma habet luna, sic tot gratias meritorum eccleSia.

Primam enim siguram luna habet ita: Secundam sectilem habet ita I I ertiam dimidiam habet ita: Quartam figuram plenam ita: Quintam iterum dimidiam ex maiore ita: Sextam iterum sectilem ita PSeptimam bicornem habet ita: in 10

Eodem constat numer etiam distributio chariSmatum, quae per Spiritum sanctum toti ecclesiae conseruntur. Septima autem Semis et uice- Sima Secunda Semis in suo orbe mediae sunt, ceterae prop0rti0nales

sunt.

1. Lunam per alios ortus et occasu - ait Hyginus, necesSeest m0ueri 110n stare idque facilius quam de sole licet intellegere, quia

septima in bicorna B habet m. In Abgurae quas fretu Ficta correaei totam saginam conplectuntur, incipit altera capite VIIII

omi8δi uerbis eodem, proportionales sunt 11. . . . eodem B CR-

rismatum spm seu B 12 totius B uicesima 13. media est Areu inpartionales L 15 lumine Ai 16. ortos occasos ignus A iginus B D. Isis IIII 14 17 adquae Atacilius a soleo relicuis omissis A nota V sacilius apFo8ita omi88 in margine inferiore seripsit so de solis lude intelligitur Areu. quia cum qui T. Hsid. Orig. III 5 3, 1 praebet Hanc autem cum a sole lumen eadem cum eisdem Muris accipiat et ita nobis lucere uideatur, n0n XVIIII 1. Hygin. Astr. IIII est uerisimile de tali multis causis o 14 Lunam sole dei ui eadem m. 1 tius eam . . tam Me m. R Stare con- Solam Λ cum sole R a solet om starem quam m0ueri. Schol. Germ. B per ali0s Xortus et occasus necesse . t 09. Luna terris uicinior est quam est moueri non stares idque haeque S0 Siue quam cetera errantia sidera, My sed corr. eadem m. 1 hieque Λὶ unde et breui0re orbe celerius peragit facilius quam de sole licet intellegere cursum suum. Nam iter qu0 s0 tre-

76쪽

ISIDORI cum a sole accipiat lumen et ita n0bis lucere uideatur, non est dubium eam m0ueri potius quam stare. Terris autem uicina luna breuiori 0rbe

c0nuertitur et iter quod s0 in diebus CCCLXV peragit ista per triginta

die percurrit, unde et antiqui mense in luna, ann0s autem in sole p0Suerunt. 2. Itaque luna per tricenos dies duodenis uicibus suum cui Sum perliciens consummat annum Secundum Hebraeos aliquibus diebus adiectis, secundum R0manos biSSext semel in quadriennio unius diei adiectione celebrato. Cuius etiam augmentis decrementisque mira quadam prouidentiae arte omne quod gignitur alitur adque crescit. 10 am et desectu eius c0npatiuntur elimenta et processu eius quae suerint exinanita cumulantur, ut animantium cerebrum maritimorum, Siquidem echinus Streaeque in augment lunae pleniores reperiri seruntur.

1. Solem sapientes dicunt altius currere lunam autem proximam 1 esse terrae maec ergo dum deorsum ad idem signum uel lineam qua sol uehitur peruenit, obicit se soli et tenebras totius orbis esticit, quod

lunae Areu solis cursu B Areu. 5. meenu B Suum Om Areu.

6. consumat bisexto bissextos B quatriennio 38. adiectionem quae celebratur A auementi auementis xd rimentis detrimentisque B 10 B defectu desectui Areu elementa Bi 11 comulantur a maritimodum B Isiquidem inhumos ostreae quae I siquidem inhinu ostre quae B12. auemento plenioris A repperire repperiri a B serantur Ex 13. clipsin clipsis B 14 al. ..us alii a 15. terram I eundem A B qua B 16 sol eitur isolis iter sol utitur nonnulli libri Areuali, sol uertitur νω Areu. peruenerit conuenerit Areu ubicit urbis Excentis et seXaginta quinque diebus et se horis peragit, Iuna uiginti septem diebus et octo horis percurrit. 2. Ambr. II ex. III 5, 24 In annos quoque ordinati sunt sol et una: Iuna per trecentos dies du0denis uici

bus Suum cursum conficien consummat

annum Secundum Hebraeos aliquibus diebus adiectis, secundum R0manos bisseXto semel intra quinquennium sic unius diei adiectione celebrato. IIII ,29 In quo grande FSterium, nam et desectu eius compatiuntur elementa et proceSsu eius quae fuerint eXinanita cumulantur, ut animantium cerebrum et maritimorum humida, siquidem pleniores Streae reperiri seruntur multaque alia, cum globus lunaris ad0lescit.

77쪽

DE NATUR RERUM LIBER 41 tantum intermenstruo contingit, nam tunc luna in eadem parte signi est qua s0 uehitur, ide0que sit illi pr0xima lippositione sui obscurari ab oculis nostris lumen eius uidetur ueluti si quis alicuius oculis manum expallSam opp0nat, quanto magis id fecerit, eo minus ille uidere poterit, quant autem procul discesserit, eo magis illi omnia p0terunt apparere. 2. Simili itaque ratione cum ad solis l0 cum uel lineam luna

peruenerit, tunc pr0xima eius uidetur et radio eiu c0ram oculis 110stris obturare, ut lumen non possit eicere cum autem luna ab eo loco

discesserit, tunc sol lumen eicit et ad oculos nostros transmittit. Qua propter ita soli obicitur luna, sicut lunae opp0nitur terra quae utraque 10 lumina cum ad terras non perueniunt, defecisse dicuntur. Alii autem dicunt desectum solis seri, si foramen aeris quo s0l radi0s undit aliquo Spiritu contrahatur siue obturetur. Haec physici et Sapientes mundi dicunt. 3. Ceterum doctores nostri mystice huius eclipsis mysterium in

1. tamen Ara . . menstro B in m. eadem l signis eadem partes ignis i 2. eitur utituro vide supra illic opposieionem A apositini obpositi0ne B obscurare A 3. ad I quis alicuius eae Hygino scripsi aliquis Areu A.

hominus 3 illa uideri Areu. 5. potiri A potuerunt Areu. 6. simili eius ei esse Areu eius esse B radius radio B ita coram B Areu. Obturare eae Hygino cripsi obdurare obscurare Areu et possint Areu 9. transmisit A 10. sicut lunae m. A terrae A

14 Luna enim cum X tot niundo et magis illi omnia poterunt apparere. Si- ad ad om II acies nostras perueniat mili ratione cum luna ad solis locum et quodam tempore torrens perueniat peruenerit, tunc proXima eius et II ad eundem locum signi quo sol uehitur, ii uidetur esse et radios eius obtu- obscurare obseruare B lumen eius a rare obscurare B ut lumen eicere non nostro conspectu uidetur Η0 autem possit p0ssint nil Cum autem luna maXime euenit die nouissimo cum luna ab eo loco discesserit, tunc Sol lumen transierit in duodecim signa et sol ad eicit et ita ad corpora nostra adicit. aliud signum transire uideatur et pro Schol Germ. p. 108 Tunc autem

xima fiat illi quod euenire sic etiam eclipsin patitur, quod Latine desectio potest intellegi, ut si quis alicui aliquo dicitur, quoties luna XXX ad eandem

Myra manum planam ad culos admo lineain, qua sol uehitur, peruenit eique uerit, quanto magis sic hoc Ri secerit, se biciens eum obscurat, unde deficere

hoc minus ille uideres uideri uti nobis uidetur, cum ei orbis lunae oppo-p0terit et quant l0ngius ab e disces nitur, quae repet it Isid. 0rigg. III bi.

78쪽

Christo dixerunt esse c0npletum tunc cum interrupto aeterni sideris cursu insolito turbata ordinem suum limenta perdiderunt, cum Sacrilegae actum coniurationis sol iste uerus horrescens infestis in populo Iudaico err0rum tenebris paululum Semetipsum per mortem abscondit ac de cruce depositus se in sepulcro abditus obscurauit, d0nec tertia die augustior s0lit huic mundo id est gentibus - claritatis suae p0tentiam praesentaret ac sicut 0 in uirtute Sua resulgens tenebras 0perti saeculi inluminaret.

10 1. Luna non descit sed obumbratur nec deminuti0nem sentit cor-p0ris sed obiectu bumbrantis terrae casum patitur luminis. Hanc enim philos0phi non habere lumen proprium, Sed eandem a s0le inluminari defendunt, et quia ea demensi0ne luna distat a Sole, ut per mediam terram si quid directum traiciatur c0ntingere possit s0lem sub 1 terram, lunam autem super terram, et quia USque ad lunarem circulum terrae umbra extenditur, de uenit nonnumquam ut s0lis radii obicientes mole terrae uel umbra ad eam non perueniant. I. Patitur autem

1 dixerunt esse dixisse A cum enim B ineorrupto A foederis Areu sideris i solito A 2 sacrilegi B3 3. conuraeiones A coniuraciones coniurationes orescentra oriscens B orescens λinsertis Areu hae sese B Areu in ita abscondit in Bi6. gustior angustior augustior B hune A gentibi T. Olencia eo a B uirtut&. . . A 8. operti per diti A ita ips tenebras aperti B 9. clipsi A clipsis x elipsis B 10. defecit Ex deminucionenem A 11. obiecto Ex obumbrantes A obumbrati B terris A casu B hae Bi12. inluminare Iis 13. ea m. A demmensione B luna om B Areu ut m A L 14. quit B con gere A soli Ex 15. terra B lunam terram m. A Supra Areu. qua A 16. terrae m. A umbra terrae Areti. adeo A Beuenit Areu radiis L obiectente B 17. Si perueniant pati. tur autem hoc B Areu. XXI I Seho I. Germ. p. 110: Mi luna autem supra terram de rei

unde et desectum patitur, si intra ip cui quae eae Hygino asseram praeter Sam et Solem umbra terrae interueniat ea quae ad ultimum caput pertinent Hygin Ast P. IIII 14 Lunae autem non consului Bursianumi quod cum ita eclipsis Sic euenit, cum pr0pe dimen euenit, neceSSe S Soli radi0s propter Sion sit luna, cum abierit sol sub ter magnitudinem terrae ita esse dimissos, ram, dumtaXat hoc m0d0, ut per me ut lumen eius quo luna lucet non pos-diam terram si quid quod B directum sit ad eam peruenire et ita Xistimatur traieceris contingere possit solem sub fieri eclipsis lunae. terram dumtaxat Sub terram m.

79쪽

DE NATURA RERUM LIBER 43

quintadecima luna usque quamdiu centrum adque umbram obstantis terrae exeat uideatque solem uel a Sole uideatur. Constat autem lunam ex s0lis radiis lumen accipere et dum obiectu terrae S0lem non aspexerit, tunc lumen amittere. Nam dicunt St0ici omnem terram montibus claudi, qu0rum umbra sertur luna Subit n0n apparere. Vnde et LucanUS: Iam Phoebe toto Patrem cum redderet orbe, Τerrarum subita percussa Xpalluit umhra.

3. Figuraliter autem per lunae desectum ecclesiae persecutiones intelleguntur quando martyrum caedibus et effusione sanguinis tam 10 quam illo desectu et obscuratione quasi cruentam aciem luna uideatur ostendere, ut a nomine Christiano terreantur infirmi Sed sicut ista post desectum perspicua inlustrati0ne clarescit, adeo ut nihil detrimenti sensisse uideatur, ita et eccleSi p0Stquam per martFrum consessionem suum pro Christo sanguinem fuderit, maiore fidei claritate refulget ad 15que insigni0ri lumine decorata semet ipsam latius in toto orbe diffundit.

1. Stellae quidem cum mundo uertUntur, non stante mundo stellae uagae seruntur exceptis enim hi quae uocantur planetae id est er-

c. r. Orbem Arei . . terram A subito A percassam A u bram deffectum B ecclesia 2 persecutionis A i10. ebbus L e B effusionem At sanguis A 11. desectum est dissecto B obscuracionem A cruentem crentam Lilaeiem uide . tur uidetur Areu 12. aut nomine Ex pi

detrimentis uideatur A 14 confessione B 15. suo sua fuerit 3 refulgit 3 16 latius diffundit om A 18. non cum stante non tantant L 19. qui q. 3. Augustin. Enarr. in s. X 4 Igitur cum videmus stellas oriri et oc-Siue ipsorum . mar rum caedibus et cidere , necesSe est mundum quoque tanta effusione sanguinis, tamquam illo cum stellis uerti. Isid. Origg. III desectu et obscuratione qua cruentam sies Quaedam stellae ideo planetae di- faciem luna uidetur ostendere, a nomine cuntur, id est errantes, quia per Christiano deterrebantur infirmi totum mundum uario motu diScurrunt.

80쪽

ranie - quae uagis mouentur ordinibus. Ceterae quae αγαλανῆς appellantur unuJ0c fixae cum mundo u0luuntur. Ideo autem planetae id est errantes dicuntur quia per t0tum mundum uari motu discurrunt. I. artibus autem diuersis inter se mouentur Sidera, nam quaedam Superius, quaedam inserius currunt inde et illa quae terris propinqui0ra sunt quasi maiora n0bis uidentur quam ea quae circa caelum uoluuntur longinquitate enim l0corum uisus languescit. Hinc accidit ut interuallo l0nge inter se distantium circulorum alia celerius, alia tardius ad cursus sui exordium reuertantur. I. Nam quaedam si- 10 dera celerius ex0rta Serius occidere existimantur, quaedam etiam tardiuSceteris exorta citius ad occasum perueniunt, quaedam uer pariter 0riuntur et n0n simul occidunt, Dinia autem suo tempore ad curSumpi 0prium reuertuntur Radiis autem S0lis praepedita sidera aut an0-

mala sunt aut retrograda aut stati0naria iuxta qu0d et poeta meminit 15 dicenS

sol tempora diuidit aeui, Mutat nocte diem radiisque potentibus astra

Ire uetat cursusque uago stati0ne moratur.

20 1. In ambitu quippe Septem caelestium orbium primum inseriore Sphaerae circulo luna est constituta de proxima terris posita, ut n0cte

inseriori in inferioris Areu 21. spere A B circulos B est pposita Ly3. Isid. Origg. III 65, 3 duae Mutat n0cte diem radiisque p0tentibus

dam Sidera radiis s0lis praepeditu an0- Stramala fiunt aut retrograda aut stati0na Ire uetat cursusque uagos Statiune ra

ria, iuXta quod et et om Gu 1 p0eta iuue ceteri libri praeter meminit dicens: Gu. 4 moratur. Sol tempora diuidit aeui