Institutiones philosophicae Salvatoris Tongiorgi Psychologia, Theologia

5쪽

PRAEPOSITUS GENERALIS S0CIETATIS IESU

Cum opus, cui titulus: Institutiones philosophieas, Volunι. IH. Psyeho lassia Theolauia, a P. Salvatore Tonglomi nostrao Societatis sacerdote lingua latina conscriptum, aliquot eiusdem Societatis Theologi, quibus Id commi-Simus, recognoverint, sto in lucem edi posse probaverint; Iacultatem damus ut typis mandetur, si lis, ad quos pertinet, ita videbitur. In cuius rei fidem has litteras manu nostra gubscriptas et sigillo nostro munitas dedimus. Romae dio 28 Decembris lGl. L. t S. PETRUs BLCΚx Ius proprietatis ad Ioilum vigentium normam penes auctorem manet. Diuitiam by Corale

6쪽

. Plures surali scienti se, quae nobilissimum adspoetabilis mundi opus, hominem ., considebis. Homo enim in se uno et materialem et spiritaletandi useis mirabili nexu coniungit. Humanum corpus anatome maxime, et physiologia considerant: metaphysica nobilissimam hominis partem suo sibi iure vindicat quae

materiam excedit, nempe animam: corpus vero non considerat,

nisi secundum habitudinem quam ad animam habet. 2. Hanc metaphysicae partem plurimis esse impeditam dinficultatibus, latentur omnes; ut vero diei queat, non in praelico solum ordine, sed etiam in speculativo, dissicillimum homini osse nosse seipsum. Ratio huius dissicultatis haec est potissimum, quod cognitionis huius subiectiva reflexio fundamentum atque adeo instrumentum exsistit: haec autem speculandi ratio impcditissima est; tum quia in huiusmodi reflexione dissicultor diu inhaerere possumus; tum quia dum cius fruetus colligimus, dis-

seulter errorem vitamus. Ceterum maximam hae in re disticultatum partem sustulerant profundae subtilesquc veterum disputationes, quas immerito recentiorum plerique neglexerunt; ex quo sactum est, ut soluta iam a veteribus problemata iterum sibi proponercnt, ac solvere tentarent; nec raro contigit, ut canes apte proponerent, nec apte solverent. Nihilominus iniuste ageret qui negaret, a recentiorum quoque studiis magnas huic scientiae utilitates allatas fuisse. Quare nee veterum nec recentiorum subsidia contemnat oportet, qui sedulus ac sincerus verilatis quacsitor esse velit. Agemus primo de vita in genere ac de variis viventium speciebus; lum de anima humana eiusque sueuitatibus.

7쪽

LIBER PRIMUS

ARTICULUS I.

De vitae conceptu Pstopogirio l. Nulla vitae desinitio melior quam quae a veteribus tradebatur: activitas qua ens seipsunt movet. 5. Vitae definitionem, quae et experientiae et loquendi usui pleno satisfaciat, apud recentiores PhΥsiologos frustra quaeras. Cum enim hi accuratissimi sint et maxime perspistaces in vitae phaenomenis mechaniec explicandis, eiusque instrumentis deseribendis, quando tamen de ipsa vitae notione agitur, eam cursim, obseuro, utque adeo inaccurate exponunt, et, quod inde consequitur, eum magna opinionum varietate. Sushelet celebriores

memorare.

4. Iuxta Georgium Ern. Statii vita: nihil ροι aliud formaliter, quam conservatio corporis in sua mistione corruptibili, sine omni corruptionis istiusmodi actuali eventu sa). Ast haec desinitio inprimis ex vi verborum aptari posset cuicumque chimico composito laetio dissolubili, sed caule custodilo ne a dissolventibus eoni ingatur. Deinde non amplectitur nisi vitam vegetativam, et in hac attingit potius cssectum quemdam actuum vitalium, quam cssendi modum a quo ipsi procedunt, qui est vita. Demum convenire potest etiam cadaveribus incorruptis, Sive per aromata, sive per miraculum. 5. Ex hac Statilii definitione suam desumpsisse videtur celebris ille ulter physiologus Bichat, iuxta quem vita est: complerio functionum quae morti resistunt b). Quae quidem deseriptio , quamquam Vitia quaedam superioris definitionis deviici, in illud tamen gravissimum incidit, quod vitam explicat per m0rtem, nempe quod reale est per cius privationem L. 126, e). Praeterea vitam solummodo enlium eorruptibilium spectat, im-

8쪽

mo vero unum ex eius esseetibus, eumque non primum nec praecipuum.

6. Communior est definitio Richerandii, qui vitam vocari dicit: complerionem phetenomenorum quae sibi succedunt in comporibus organicis intra limitatum temporis spatium sa). In qua praeter desectum notatum in praecedentibus, quod nempe de vita solum organica loquatur, illud etiam habetur incommodi, quod nominalis potius desinitio est quam realis; non enim quid sit vita determinat, sed subicetum in quo ipsa reperitur. Mitio alias vitae descriptiones quae asserri solent, quaeque Vel salsae sunt, vel idem per idem declarant. 7. Α scholasticis igitur, ut multa alia, ita et vitae notio haurienda est. IIi vita in definiebant: aclivitatem qua ens movet seipsum: quae desinitio, si recte intelligatur, non potest non probari. Animadvertendum itaque t.' Motum de quo hic sermo, non esse solummodo motum translatilium, sed mutationem omnem qua ens seipsum immutet aut utcumque se ad Operationem Bgat, sive persectam sive imperseetam O. 580).2.' Ad vitam requiri, ut motus principium internum sit viventi, ita ut vivens non ab aliena activitate determinetur ad agendum, sed ob aetivitate sibi insita. Unde aquae siuentes, auto sistula erumpentes Vita carent, quia motus ille est a graVitate, vel a pressione aeris. Ast animal vivit, quia quum V. gr. um-hulat, aut volat, hi motus ab interno principio determinantur. a.' Actionum vitalium terminum esse ipsum vivens. Sol V. gr. vivens non dicitur ex eo quod radios evibret: nam quamquam adito haec a principio intrinseco determinetur, habet tamen ex

ternum terminum.

O. 259); et viceversa actiones Omnes immanentes vitales esse.

manant, perficere, Betivitatemque qua vita continetur, ad subieti persectionem iugiter tendere.

quae vita substantialis est, et ipsum esse viventis. Vita autem in actu secundo est Omnis actio vitalis; quae dicitur vita neci dentalis, et ab esse viventis finiti distinguitur. 8. Datam definitionem non posse non probari liquet t.' ex

9쪽

plana illa quidem, sed vere sapienti S. Thomac animadversione, qua sic statuit. . Ex his quae manifeste vivunt, accipere poSSus mus quorum sit vivere et quorum non sit vivere. Vivere nu- . tem manifeste animalibus convenit Unde secundum illuds oportet distinguere Viventia a non viventibus, secundum quoda animalia dicuntur vivere. Hoc aulem est in quo primo manis sestatur vita, et in quo intimo remanet. Primo autem dieimus. animal vivere, quando incipit ox se motum habere, et tamdiu, indieatur animal vivere, quamdiu talis motus in eo apparet: s quando vero iam ex se non habet illiquem motum, sed mos vetur tantum ab alio, tune dicitur animal mortuum per des sectum vitae a).2.' Id ipsum patet ex metaphori eis locutionibus: tunc enim aliquid, quod vivens proprie non est, vivum dicimus, quum aliquem motum habet, qui ni, intima aliqua vi determinari videatur. Hoe paeto V. gr. aquam e sonte erumpentem vivam dicimus. 9. Hinc colliges, non minus contra loquendi usum, quam contra rerum veritatem ivisse eos qui vel omnia vivere docuerunt, vel mundo universo vitam tribuerunt. Motus enim omnes, quibus et terrae globus et eorpora coelestia urgentur, ub extrinseco determinantur ; itemque in minerali regno omnis motus ab im. pulsu extrinsecus accepto gignuntur.

De vitae gradibus

0. Pnopositio li. G perfectior vita est, quo perfectior est modus se movendi, maiorque unitas atque identitas moventis eι moli. Quod ad primum uitinet, ut subtiliter notat S. Thomas, tria in moventibus et molis per ordinem consideranda veniunt: sinis qui movet agentem; forma per quam agens agit, videlicet determinatio agentis quae in illo sit actionis principium; ae tandem exemtio actionis. Quae igitur viventia haec omnia ex schabent, persectissima sunt, quae non omnia, imperfectiora. . Inveniuntur quaedam, ita prosequitur S. Doctor, quae moVenta seipsa, non habito respectu ad formam vel finem, quae insunt eis a natura, sed solum quantum ad executionem motus; sed

uὶ Sum. th. p. I. q. XVIII, ari. I.

10쪽

η sorma per quam ugunt, et finis propter quem agunt, determi- nantur eis a natura. Et huiusmodi sunt plantae, quae secundum . formam inditam eis a natura movent seipsas seeundum Bugmens tum et decrementum. Quaedam Vero ulterius moVent seipsa non . solum habito respectu ad executionem motus, sed etiam quan- tum ad formam quae est principium motus, quam per se aquia runt. Et huiusmodi sunt animalia, quorum motus principium ests forma non a natura indita, sed per sensum secepta. Unde quantos perseetiorem sensum habent, tanto perlaetiUS II OVent SeipSR . . . . . Sed quamvis huiusmodi animalia formam, quae est principium η motuS, per SenSum necipiani, non tamen per se ipsa praestituunts sibi sinem suae operationis vel sui motus; sed finis est eis .s inditus a natura, cuius instinctu nil aliquid agendum moven- η tur per formam sensu upprehensam. Unde Supra talia animultas sunt illa quae movent seipsa etiam habito respectu ad sinum,

. quem sibi praestituunt. Quod quidem non sit nisi per ratios nem et ' intellectum, cuius est cognoscere proportionem sinis et a cius quod est ad finem, et unum ordinare ad alterum s a). Sunt itaque tres vitae gradus: vita vegetativa, vita sensitiva, vita intellectiva. 11. Id ipsum deduces ex altera consideratione, videlicet identilatis quam in vivente habet movens et motuIII. In plantis habetur unitas compositionis, sinis, et ordiniS, Sed nihil est quod proprie agat in seipsum: una semper parS Dgit in alteram, et in unaquaque parte una molecula ulteram mOVet, quamquam hi motus Omnes, omnesque simul partes totius sinisubserviant.

Ast iu animalibus non sunt solum organa eorporea, sed etiam principium simplex et indivisibile, quod totum eorpus et Singulas eius partes informat; proindeque licet in animali sint diversa organa ac diversae partes, et in his diversa fiunt et recipiantur, unum tamen idemque principium est, quod iis omnibus inest et in omnibus agit ac patitur. Tandem intellectiva substantia eum sine organis corporeis actus vitales sib proprios exerceat, non modo in se simplex est et indivisibilis, sed etiam nulla organorum multiplicitate indiget, in quibus activitatem suam distribuat. Igitur maxima unitas invenitur in viventibus vita intellectiva, minor in viventibus vita sensitiva, minima in viventibus vita vegetativa.