장음표시 사용
11쪽
12. Ex utroque capite dedueitur, super hos Dinnes Vitae gradus, persectissimam vitam esse Dei. Praenotandum 1.' Dei vitam esse vitam intelleetivam. 2.' Deum non movere seipsum motu proprie dicio, qui mutationem involvit et successivam persectionis adquisitionem, Sed motu latissime necepto, qualentis aetum significat. Xam quod creatae intelligentiae habent estidiendo aliquid in seipsis, Deus sinculta actione per seipsum habet. Hoc igitur sensu Deus Se movet nil nelum intelleolivae vitae, quod suum adium non habet ab alio, sed a seipso per suum essentiam, quia eSi enS n Se. 15. Ex hoe sit t.' ut Deus se moveat modo persectissimo. Nam . si duo illa spectentur secundum quae vitae perlaetio aestimatur l0), nempe finis agendi et forma quae ligendi principium
cst, intelligentiae finitae quamquam sines peculiares sibi praesi-gant, non tamen sibi praestituunt finem ultimum, quem ipsis natura praesinit: ac praeterea formam, quae est agendi principium, habent aliquo modo ab obiceto quod opprehendunt. Quare licet
Se moveant, tamen clium moventur, et ab obiecto opprehenso, et a sine ultimo. Deus autem cum sit ipse sibi sinis ultimus, et aduequatum sui intellectus obiectum, a seipSO Solum movetur. 2.' In Deo movens et motum udeo perseete unum Sunt, ut
divinus intellectus rit ipsa divina substantia. Nec modo Deus est sua intelligendi vis, sed suus intelligendi actus; nam haec in Deo
non distinguuntur. Unde ipso est sua vita in aetu secundo, id quod de nullo vivente creato dici potest. Omne enim cras creatum est ab alio non a seipso; actus autem vitulis ab ipso viventu sit op0rtet. Repugnat ergo ens creatum esse ipsum uetum Vi
crimina, ut ipsis oculis deprehendantur, facile erat intelligere, esse in viventibus aliquid, quod in materia bruta non est. ΗOe porro quod est in solis viventibus, id quo viventia esse illud sibi proprium habent, vitae principium dieitur. Esse igitur aliquid vitae principium, nemo negat, nisi qui negat principium rationis su D sicientis; at quid sit istiusmodi principium, hoc dissicile est ad inquirendum.
12쪽
5. Aristoteles insistens doetrinae a se traditae de eorporum constitutione, vitae principium in forma aliqua substantiali collocandum censuit: quam formam animam voeavit, extendens ad viventia omnia nomen, quo humanae atque adeo helluinae vitae principium appellari vulgo consuevit. Celeberrima est aristoteli ea animae definitio: aetus primus eorporis physici, Omanici, potentia vitam habentis. Seholasti ei Aristotelis definitionem, universamque eius de anima doctrinam unanimes recipiebant; sed in ea explicanda non
paucas miscebant controversias, atque Varias in opiniones discedebant. Inter hasee controversias praeeipua erat illa : utrum corporei viventis una tantum forma sit an multiplex.
6. S. Thomas α) cum sua schola, pluresque alii docuerunt
viventis corporei unicam esse formam animam, a qua Vivens et eSSe corpus et esse Vivens accipiat, partesque singulae viventis esse substantiale sibi proprium omniaque sua accidentia adipi Scantur: adeo ut in vivente, expulsis successive formis omnibus
materiam disponentibus, nihil sit aliud nisi materia prima et
anima. Iuxta hanc sententiam in definitione aristotelica anima dieitur actus corporis, ut calor actus calidi; dieitur actus primus per oppositionem ad operationem, quae eSi uetus secundus ; et actus primus corporis organici potentia vitam habentis, quia per animam corpus est organicum, ae vitales potentias recipit, propter quas corpus vivum a non vivente discernitur.
17. E contrario Scotus b), et ipse cum sua schola aliisque
doctoribus, censuerunt, in viventibus praeter animam esse aliam quamdam sormam substantialem, quam formam mistionis, Seueorporeitatis appellabant: huius muneris esse, ut eorpus organicum constituat independenter ab anima, ordinatum tamen ad illam ut proprium eius subiectum, quod per ipsum fiat vivens; eamdem formam variis viventis partibus csse substantiale cuiusque proprium impertiri. Plerique docebant, formam corpore itatis partibus heterogeneis constare, seu formis partialibus diversis, ita ut v. gr. Arma substantialis nervorum a forma ossium aliarumque partium differret. Iuxta hos auctores in desinitione Aristotelis anima dicitur actus primus corporis organici, non quia dat ipsi esse corporis, aut esse Organicum, sed quia dat ipsi esse vivoniis. Alii fuerunt qui formas in viventibus adhuc magis multiplicabant, quorum opiniones referre inutile est.
13쪽
18. Nee inuior fuit opinionum concordia inter philosophos, qui postremis hisce aetatibus a scholasticorum doctrinis recesserunt. Curiesius vitam omnem plantarum et brutorum per mechanicas leges explicari possc putavii : quem sequuti sunt Bocrhavius clIIallor aliique vetustiores physiologi, quos iatromathematicos voeant. Iair himiri vcro quorum dux exstitit SFlvius, ad chimicas combinationes confugerunt: quos inter Paraeelsus et Van-IIel montius novum quoddam prineipium materia sensibili subtilius in viventibus supposuerunt, quod archeum appellarunt. Statii vitam omnem in homine ab animae intellectivae operatione repetiit: huius scelatores animistae dicti sunt. Ε contrario materialistae non modo vitam vegetativam, sed sensitivam quoque et intelloetivam ad materiae viros ac motus reducere conati sunt. 19. Nostris adhue temporibus opinionum varietates physiologos ac philosophos dividunt. Sunt enim qui ad vitae phaenomena explicunda vim quamdam requirunt sui generis a mechanicis chimicisque viribus plus minusve diversam, quam vim vitalem seu etiam organieam appellant. Hi vitulistae dicuntur. Contra quos anti-vitalistae contendunt sussistere vires cosmicus, eas nempe quibus mineralia corpora instructa sunt; vimque vitalem nihil esse aliud, quam vel electricitatem, vel chimicas assini intes, vel attractionem molecularem, vel vim quandam ex his omnibus resultantem. 20. Inter ipsos vitalistas non una est sententia. Plurimi enim Sunt qui vim vitalem vix memorant, nee determinant quid hoe nomino intelligant: alii latentur nomen hoc non designare vim aliquam determinatam, sed esse nomen collectivum, quo euussae omnes phaenomenorum vitalium eomprehenduntur: alii vires omnes naturae vitales existimant et vocant: alii sentiunt vim vitalem esse vim oppositam viribus mechanicis et chimicis et eum ipsis perpetuo luetantem; alii eam reduci ad viros in haniens et chimicas, sed sub certis quibusdam conditionibus constitutas, Vi quarum non consuetos essectus, sed diversos ipsae producant: Sunt denique qui principium vis vitalis, etiam quond vitam vege-tutivam, animam esse doceant, in homine quidem animam intellectivam, in brutis sensitivam; nec desunt philosophi qui in ipsis plantis substantiam quamdam simplicem vitae prineipium
21. Susticiat in praesenti hanc opinionum varietatem enumerasse, ut exinde deducamus id quod latentur omnes, mirabile quiddam esse vitam atque inter naturalia mysteria obscurissimum.
Ceterum ut aliquid de vilae principio diei possit ad singulos vitae
14쪽
gradus descendendum est; eum enim hi gradus adeo inter sedisserant, nihil potest de omnibus simul generalim statui.
De disserentiis vegetatimn a eorporibus inorgunteis 22. De vita vegetalium hic loquemur; non de vitu vegetali ulcumque. Vitam enim hanc considerare oportet in iis viventibus, quae hac sola gaudent: quum enim de animalibus agitur, quae non vita solum vegetali vivunt, sed insuper anima sensitiva in- Structa sunt, quaedam insurgunt quaeStiones, quae quum de Vegetalibus loquimur, locum non habent. 23. Considerandum primo venit, quam multu qunniaque Sint vegetalium a mineralibus diserimina. Capitalia haec a naturalium rerum seriptoribus recensentur.
praeserunt ad diversos fines destinatas. At vegetalia partibus eoia- stant heterogeneis, ligno, cortice, soliis, floribus aliisque, quarum unaquaeque ad finem aliquem splata cernitur, et cum ceteris lipte coniuncta ad totius bonum conspirat. Ad haec singulae harum partium cellulae, fibrae ac vasa substantiis sive liquidis, sive aureis resertae Sunt, quousque planta ViVit.
pedimenis, figuras geometricas accipiunt, quae planis ad angulum coerentibus terminantur; quandoque eadem substantia varias accipit figuras. Ut plurimum autem haec eorpora, saltem extrin- Segus, amorpha Sunt, earumque formae a corporibus externis se produnt determinatas. At corpora organica eiusdem speciei figuram semper induunt eumdem; singularum item partium eadem Semper forma manet ne dispositio. In diversis autem speciebus mirifieo variae sunt et totius et partium serinae; quae tamen Semper lineas rectas et angulos declinant, curvasque elegantiae ac gratiae plenas Sectantur.
non compositae, vel diversimode composiluc ex lbinis componentibus, semper tamen seeundum proportiones valde simpliees.
15쪽
Vegetalia Vero eorumque paries immediate constant eertis quibusdam substantiis, quac naturaliter non coalescunt nisi organorum mini Sterio, ut Sunt V. gr. saccharum, amylum, Dica volatilia cle.; quaeque merito substantiae organicae voeantur, non solum quia corpora organica in cas immediate resolvuntur, sed etiam quia integrantes earumdem molestulae quaedam organorum quasi rudimenta esse videntur. Ultima vero corporum Vegetalium elementa sunt potissimum haec quatuor: carbonium, hydrogenium, Oxygenium, nitrogenium: ex his maxima pars massae arganicae constat: ae propterea haec elementa Organo- genu oppellantur; his quandoque aliae quaedam substantiae intermiseentur, sed paucissimae et exigua quantitate. Singulae Vero substantiae organicae tribus, ut plurimum, elementis organogenis constituuntur, nonnumquam solum duobus: proportiones tumen Sunt semper multo magis complexae, quam in mineralibus. 4.' Ortus. Corpora inorganica coalescunt ex plurium necessu molestularum, fortuito concurrentium viribus attractionis mole-cularis et chimicae assui latis, qui hiis eorum massa indesinitonia geri potest, si materia non desit. Modo autem ex analysi corporum magis eompositorum cinergunt, modo siunt simpliciorum synthesi. Vegetalia autem semper oriuntur ex germino; quod prius in aliquo alio corpore eiusdem speciei elaboratur, ne dein ex ipso decisum in novum individuum consurgit, ex quo noVagermina ac nova individua prodibunt.
delicet per novorum additionem stratorum, quae in superficie eorumdem considunt. Organica vero erescunt per intu38Mceptionem, Videlicet Varias substaBtias exteriores absorbent, easque
interna et artificiosa claboratione sibi assimilant, atque hoe paeto explicant ac dilatant id, quod in germine inchoatum et quasi delineatum latebat.
tes ; ea enim tamdiu perstant, quamdiu vis aliqua mechanica partes ipsorum ab invicem non dividit, aut chimi ea rcagentia eorumdem clementa non dissoeiant. Sed organi eorum eorporum duratio, quaecumque domum sit eius rei caussa, certa aliqua periodo continetur. Etiamsi enim extrinsecae caussae eorum dis Solutionem non accelerent, tamen ita sunt constitutu, ut tandem aliquando cesset motus ille intestinus, quo moleculas perpetuo et absorbent intra se, et extra se refundunt. Quumque hie motus desini live cessat, vegetale moritur, totaque eius compago per Suecessivas resolutiones in substantias inorganicas recidit.
16쪽
24. Haec porro omnia ostendunt l.') vegetalia quamquam generalibus eorporum legibus subdantur, regi tamen insuper legibus quibusdam sibi propriis, quae diversae sunt ni, iis quibus materia bruta subiicitur: hinc 2.' viribus quoque propriis instruela esse, quae materiae inorganicae saeuitatem excedunt.
, De sumtionibus vegeta l um25. Vitales vegetalium operationes functiones appellant: eas in duos ordines binarii ei distinguunt; aliasquc vocant functiones veste talionis, seu nutritionis, alias reproductionis. Uterque ordo organa distincta habet in plantis persectioribus: coque porseetior planta censetur, quo magis haec organa distinguuntur; ita ut perlaetissimae sint eae, in quibus unaquaeque specialis lanelio organum sibi deputatum habet; impci laetissimac vero illae, in
quibus unaquaeque cellula lanctiones omnes exsequitur, ut sunt ut gae. 26. Functiones vegetationis eo spectant, ut corpus orgonicum, ex variis corporibus quae ipsum circumstant, cas sibi vindicet substantius, quae idoneae sunt, sive ad conservandas partes sui iam formatas, sive ad novas formandas partes, easque augendas conserVdndaSque. Hae iunctiones sunt in plantis
vasa lignei contextus usque ad corticem et solia, ct descensus per contextum corticalem n Summo ad radices usque.
Stitutus, quaedam elementa ex eo haurit, quaedam in ipsum refundit: videlicet diurno tempore carbonem surripit ex aeido carboni eo, et refundit Oxygenium; noetu vero acidum carbonicum emittit. Respirationum plantarum comitatur exhalatio aquei vaporiS.
lulis pars e latice descendente ac modificato per acris contactum eas sibi decerpit materias, quae sibi suoque fini conveniunt, easque sibi coniungit, communieans iis proprietates quibus ipsa instrueta est. Hoc pacto augentur textui ac cellulares, si, rarum susces et Vasa, et cum soliis gemmae erumpunt, quae deinde in ruinos et si0res explicantur.
17쪽
27. Funetiones reproductivae hoe sibi proprium munus habent, ut germina praeparent, quac in nova eiusdem speciei individua
liue spectat 1.' storum eduelio, in quibus sunt organa ad germen praeparandum destinata.
ledoncas vocant , per pollinem ex antheris emissum in ovarium.
dationis organis collabentibus, ovarium excrescit in pericorpium, ct ovulum in semen, in quo embryon explientur.
talem pervenit. Tunc enim Semina ex planta decidunt, et peri- carpio dehiscento vel dissoluto, hac illac sparguntur, ae terrae commissa germinare incipiunt, vitamque vivere sibi propriam. 28. Hinc perspicis t.' iunctiones vegetativas cssiei in bonum individui; per has enim individuum se conservat et perficit: iunctiones autem reproductivas esse in honum speciei; per has enim conservatur species atque amplificatur. 2.' Utrumque lanctionum ordincm necessarium fuisse. Neeessariae fuerunt functiones reprodueitvac, quia corpora vegetulia corruptibilia sunt. Primis ergo speciei cuiusque individuis pereuntibus, tota in illis suisset extineia species, si individua sibi similia ex se produeere ipsa non poterant. Hinc necessariae fuerunt lanetioncs vegetativae. Cum enim planta generet plantam cx aliqua sui parte a Se decisa, nempe ex semine, individuum sibi aetu simile ac mole speciei debila gaudens generare non potest. Solummodo igitur generat embryonem, h. c. individuum sibi simile virtute. Fuit ergo necessarium ut embryon molem sibi debitam ex se adquirerc posset, et ad persectionem speci ci debitam pertingcrc. Quod quidum assequi non poterat, nisi illi tribuerentur idoncae vires, quibus substantias aliquas exteriores sibi vindicaret ac propriac substantiacassimilaret. Hinc patet 5. ' in ordine intentionis lanetiones vegetativas consequi originis modum, ac propterea lanctiones reproductivas; quamquam in ordine cxsccutionis lanetiones reproductivae vegetativas supponant, iisque innitantur. 29. Pstoposmo l. Non immerito tres vegetalis vitae potentiae seu vires ab aristotelicis assignabantur, scilicet nutritiva, nugmentativa, generativa; neque stoeli ina haec recentiorum pluestis
ren liter adversatur. Diuitigod by Corale
18쪽
lloc quod postremo asseritur sacile evincitur. Eisi enim re-eentiores, ut modo dictum est, duos in vita vegetali lanetionum ordines agnoscant, nutritionis nempe et generationis; tamen quum de nutritionc loquuntur, duo in ipsa accurate distinguunt munia, conscrvationem videt ieet reparationemque formatarum partium, ne novarum partium formalionem et incrementum sa). Igitur a veteribus in eo tantum disserunt quod operationes duas uno complectuntur nomine, quo medium utrique operationi subscrviens significatur. 50. Veteres nutritionem ab augmentatione ipsis nominibus ac desinitionibus distinguebant; ac nutritionem constituebant in con- Sematione ac reparatione viventis per conversionem alimenti in propriam substantiam; augmentationem vero in aggenerationenOVae substantiae secundum quantitatem ad aequirendam debitam magnitudinem. Porro duo haec merito distingui, patet ex eo quod unius Operationis conceptus conceptum alterius non includit. Conceptus enim nutritionis seu assimilationis integer persistit, etiamsi a plantae incremento praescindas. Manet enim suus nutritioni finis vel in eo tantum, quod necessarium est viventi ut se conservet, ea reparando, quae sive per respirationem, SiVD per eVBPOrationem, Sive per varias egestiones, Sive demum per annuam λ-liorum, florum, fructuum iacturam, continenler deperdit. Nutritio igitur, quemadmodum in animalibus adultis contingit, Iaceessaria viventi est, etiamsi incrementa illi debita non attendantur. Praesertim si non de inerementis solummodo partium praeexsistentium sermo sit, sed de novarum quoque partium, gemmarum nempe ac ramorum formatione; quae formatio quasi quaedam generatio est, cum non immerito gemmae embryonibus comparentur b). Hoc enim augmenti genus eum nutritionis eonceptumulto minus connectitur.5 l. Verum quidem est, ab augmentatione nutritioncm supponi, nee Bliter creseere vivens, quam nutritionis ope. Ast hoc ostendit quidem, Operationem unam alteri subordinari tamquam medium ad finem ; minime vero operationum distinctionem destruit. Secus generatio quoquc a nutritione non disserret; generalio enim nutritionem eodem modo supponit ne augmentatio.
19쪽
Ex his eoneludes vitam vegetativam optime definiri posse 7):aetivitatem qua corpus organteum se nutrire eι augere, ac sibi simile stenerare P0te8t.
De prineipio vitae tu vegetalibus 52. Videndum nunc quodnam sit vegetalis vitae in plantis principium; quaenam scilicet, ex allatis supra de principio vitali opinionibus 15, seq. , sit praeserenda quum de plantis agitur. Notandum porro, non hic agi de prima vegetalium origine, nee de prima vegetalium caussa ossiciente, sed de principio illo per quod vegetalia vitam possident, et similia sibi germina procreant. Certum est enim ex alibi dictis C. 298, 5. ), non potuisse vegetalia viribus materiae brutae primo produci, scd primum vilae auctorem fuisse Deum, qui vel semina eonstruxit ex quibus plantae orirentur, vel plantas ex quibus semina gigne
Quid vero in hac re sentiendum videatur, sequentes propositiones demonstrabunt. 35. Pnopostrio II. Principium vitae vegetalium non est forma substantialis eiusmodi, quae eorpori organico tribuaι non modo ut sit Civens, sed etiam ut sit aetu eι νι sit corpus Organicum. Haec est una ex sententiis quae apud scholasti eos vigebant, ut supra retulimus 16), quae torto est magis aristotelica quam cetercte, sed non ex aequo verilati propior. Nam
nempe eorpora omnia constent materia prima ut pura potentiu, et forma substantiali ut actu primo illius, opinio haec verosimi lior erat, et toti systemati, ut modo diximus, sorte congruentior: Sed systemate hoe cvcrso, haec quoque opinio sundamento Suo destituitur, ac sponte concidit. Suo autem loco C. 52, seq. osten- Sum est peripateticum systema admitti modo non posse. Ergo.
admittere deberet prineipii loco, quum minerales substantiae absorbentur a vegetalibus, iisque assimilantur, evanescere earum formas, iisque unicam vegetalis formam succedere. Qui vero hoc numittit, is admittere quoquo debet a) corpora ipsa inorganica constare materia ne forma, ei quidem Brma non stabili, sed mutabili.
20쪽
b formas substantiales educi ex potentia materiae virtute generantis, vel aggenerantis. His autem duobus totum peripateticum systema de generalieorporum eonstitutionc continetur; quod quidem merito a recentioribus reiicitur. Ergo.
nicarum, prodeunt tandem aliquando substantiae quaedam inorganicae et chimice simplices, quae ad regnum minerale pertinent, ac multis mineralibus compositis communes sunt. Concludendum igitur, haec ipsa elementa in corporibus organicis Belu permanere, etiam quum illa vivunt, nisi velimus hypotheses arbitrarias et increbihilus confingere.
admittere debes formas insinitas alias aliis sibi succedentes, quum Vegetalia corrumpuntur, easque eductas ex potentia materiae vi caloris, si corruptio sit naturalis, aut vi chimicorum rea gentium si haec adhibeantur. V. gr. debes in primis admittere formam cadaverieam vegetalis emortui, deinde formas varias pro variis sermentationis phasibus, donec planta in simum resolvatur: si Vero per chimica rengentia substantiae organicae educantur, admittere debes formas seculae, amyli, Saechari, aliasque SeXeentas, ae tandem formas carbonis, hydrogenii, ceterasque, omnes noViter eductas ex potentia materiae primae, cum tam saeile sit Substantias easdem, absque ulla sormarum eductione ac SueeeS-Sione, conelpore extraetas ex vegetali in quo actu contineantur.
Pugnabatur ; quae quidem argumenta mulio maiorem vim in praesenti scientiarum statu obtinerent; Sed necessaria non Sunt.
Nihil enim est in vegetalium vita, quod ad hanc hypothesim
admittendam nos cogat, aut eam utcumque suadeat: neque ullus est modo inter physiologos vitalistas, qui de ea mentionem suetat, quique adeo principia physica et chimi ea quae ipsam e- Vertunt, tumquam cortu ac landamentalia non habeat. δε. Pnopos irio III. Nihil est in vegetalibus quo suaderi pos- Sit, ra8e in iis, praeter corpus organicum, principium aliquod activitatis simpleae, seu substantiam a malerialibus elementis cli-
Huc redit, seclusis maioriae primae ac formae notionibus opinio Seotistarum 17); nce desunt inter recentiores qui in hunc Sententiam propendere vidcantur. Porro quae ad eam comprinbandam ex vegetalium consideratione colligi posso videntur, ad