Abrahami Sculteti Annalium evangelii passim per Europam decimo quinto salutis partae seculo renovati decas prima secunda

91쪽

ANNus vicesimus primus Lutheri Cori- fessione coram imperio edita originosectae Anabaptistic et Henrici VIII. Angloria Regis adversus Lutherum libro re aliquot in Germania Ecclesiarum reformatione est insignis. THERus ut a Caesare audiretur, Frid ea aru ricus Saxoniae Elector effecit. Sexto agitur Martii literis Caesaris, fidem publicam promittetibus, per Caduceatore Casparu Stu mium, vocatur Vormatiam comitantur eu Justus Jonas praepositus D. Hieronymus Schurilius Iuriscosultus, bicolaus Ambs- dorsius Theologus. Ex scholasticis ianum Q.ibu, si bi comitem adiunxit Petrum Suaventum iret Danum , qui postea in aulam Regis Daniae Christiani accitus , studia literarum, Ec-Hesiae multum iuvit. Acta Mor Erant ui hominem in itinere dehortarentiir: Vormatiam ut ne ingrederetur: alii , qui exustione librorum ipsius iam damnatum Pontificiorum calculo cruderent: alii, qui Ioannis ussi, alii, qui Sav noro. exemplis terrerentur. Franciscus etiam

92쪽

Sichinge a Caesaris intimis rogatus , per Martinum Bucerum ad se invitat Lutherum, subinnuens in arce sua Ebern burga commodius quam in strepitu Comitiorum causam ipsius posse disceptari .Quibus omnibus acriter Lutherus restitit m non Ebernbu gam sed Vormatiam quia a Caesare esset vocatus,eb se iturum dixi etiamsi sciret. tot sibi Diabolos esse oppositos, quot sunt in omnibus urbis tectis tegulae. Venit Vormatiam XVI. Aprilis, quae e-Eodinuarat dies Martis post Misericordias Domini. Steidanus

rantq; tum nonnulli autores Caelata , per malleus.

inde ut cum Humo, agendum cum Luthero. Sed Caesar securitatem publicam minime violandam censuit: MLudovicus Elector Palatinus dixit: eam rem si ita fieret, pertinere ad Germanici nominis labem, dedecus sempiternum. Bis comparuit coram Caesare M Principibus semel coram Trevirens. Coram Caesar xvii. Aprilis ad duo re- Acta mor-

spondere jussus est. Primum. An librorum, ἴ: Σ'

qui nominabantur, se profiteretur autorem. Deinde, An quicquam in iis retractare, an Omnia vellet tueri.

Scripta sua statim agnovit. Ad retractationis quaestionem priusquam responderet, venia Caesaris noctem in consilium adhibuit. Decima octava igitur Aprilis, non unius generis libros esse a se publicatos, respondit:

93쪽

eorum alios de pietate Moribus : alios contra Papam, ejus doctrinam alios eoiitra privatos adversarios scriptos. Nullos se retractare posse: non primigeneris quia ipsi adversarii eos utiles, innoxios esse fateantur.Non secundi,non tertii generis, quamlibet calidius scriptosci ne tyrannidem Antia christi,& eius asseclarum corroborat. Denim ex scripturis solis se revincendum offorr. Caesar, ix. Aprilis missa in Senatum epiastola,se fidem Lutherosςrvaturum,sed finito salvi conductus tempore , proscripturum Llum, fgnificat . Treviriensis, 1 v. A prilis primum praesente ElectoreBrande burgico,deinde privatim Lurii herum tentat. Sed nihil ab eo extorquet,nisi repetitione consilii Gamalielis. Dimissus Lutherus, va A prilis Wormatia abit.Fridber- gi scribit ad Caesarem Acta Vormatiensia. repetit: confessione suam inserit gratias agit prodata fide publica vim deprecatur. Eiusdet argumenti iteras ad status Imperii exarat. Caesar vici 1. Mai Lutherii proscribit queri Leo Pontifex 18. Martii di corna Dominiterato excommunicarat. Omniu animi turi

erant arrecti, quid illa Caesaris, Potificis futantina essent effectura. Mirara hic mecu boni- ratem iuxta dc sapientia Dei. Lutherus Friderici Electoris prudentia ex oculis hominu ab

94쪽

absc5ditur: ubi menses deciem circiter latuir. LEo Papa Kal. Decemb. minitur Caesar in Hispania ob excitatas ibi seditiones vocatur: bello deinde Gallico implicatur. Et sic persequutionia venti sedati,&in turbido renascentis Ecclesiae mari tranquillitas est facta Falsus Joh -6IL fuit Hieronymus Abrander, qui ad Marinum fius Tom. Caracciolum legatum Pontificum, fertur ' dixisse Ela, mi Graecisis , nihil adeo praeclari

his Comitiis Fuimus tamen cretum eris,nos magnam hoc edtecto in Germania lanienam concitare,

qui lemoni Uin viserasuasvientes propediem in proprio sanguineses iocabuntur.

De ipsa proscriptione Caesarea diversa di Coelilaeus versorum ut fieri soleverant judicia: aliis re L Plum Caroli collaudantibus: aliis Propheticu illud identidem ingeminantibus: vae terrae, cu jus expueres. Erasmus quid de bulla Papae&Caesaris proscriptione senserit: epist ola ipsius docet in qua haec leguntur Semper obacsipisseae m. sententiaci tragoediam hane usi ratione melius Non. Sept. consopiristose, quam flentio. Idem sientiunt, qui ' 'sunt inter Carrinales se magnates cordatissimi.

Prodidit saevissima basia a Pontifice P ihil aliud

quam exuerbavit incendium Sequutum es etiam saevius Caesaris edictum , qui totus in hanc rem propensus es. Ea res linguas quorundam

calamos coercet, at non mutat animos Laudatur

quidem pii Caeseras animus sed judicium huius rei a cribunt ijs, quibus eruditi non multum tribuunt. Erant

95쪽

Erant qui dicerent edictum V Vormatieta se plus profuisse Caesari,quam nocuisse Luthero. Nam ut edictum illud Papam Caesari a Gallo alienatum, ita Lutheromultorum hominum sorda conciliavit. ORico fanaticae Anabaptistarum sectar hute anno debetur Cum inter caeteras Mar-

m 2 inii heri theses liber de libertate Christi

amisis ana in lucem editus, toto orbe spargeretur, mox Germanica lingvabactari omnium manibus eceptus,incredibili dictu est,quos plausus apud homines literarum ignaros exciturit. Is certe liber materiam vulgo ad memorabilem rusticorum seditionem , sed non beno intellectus, praebere visus fuit. Nicolaus Ciconiai Da Storii Mareus Stu erus, Martinus Cellarius , Thmmas Munteterus, primihuius sectae nominan- tur autores.

Camerasi CICONI A vagabatur passim, set imperitum literarum esse penitus simulabat,praedicans sibi divinitus scientiam salutarem Contingere. Is ex plebe imperitarac simpliceit rimos deceptos filsitate opinionis pernici is complebat. MAR cus literatus erat de sibi a Deo hoci esse datum tributumque eximium gloriabatur: it ipse interpretando explicandoq; scrupha sacrarum literarum excelleret.Huc apud se favebat V Vittembergae Melanchthon, ves

96쪽

innata sibi bonitate vel ut certius cognoscoret quid istud genus doceret. MARTi Nus Cellarius Suevicae gentis, cum Philippo Melanchthone Tubingae usum quendam habuerat ideo Vittembergam venienti tradidit Melanchthon distipulos instituendos in privata Schola Hunc Marcus amicum, socium, adiutorem nactus, Cum patrocinio Andreae Carolo stadii, de favore Melanchthonis niteretur. demolia ondum statim censuit, quicquid perperamia Ecclesiam introductum esset.

aiunt illiteratus, sed , ut apparebat, in libet c. lo Lutheri da libertate Christiana egregie vilite exercitatus, escripti Interpres parum an bue didus, primum Cygneae Pastor intentoribus Ciconia dc Stubuero coepit res novas

moliri: inde profligatus , isteti coppidum est Ducum Saxoniae in finibus Thuringiae QSaxoniaeo concionatoris ossicium sibi

arrogavit : ubi editis etiam libris errores suos in universiam Germaniam disseminavit. Semel atque iterum cum Lutheros Vittembergae privatim contulit sed pias Lutheri commonefactiones susq; deq; habuit Aliteto igitur esectus in superiorem Germaniam, ε inde in Helvetiam proficiscitur , ubique seminibus furoris sui sparsis.' Sed mox in Thuringiam reversus Muthusium sibi dele-

97쪽

git, ubi novam conderet Ecclesiam Iuthe ro frustra Muthusinos monente, a lupo isto ut sibi caverent. De Ciconiari Marco quid factum sit, qui ν,abori exitus Vitae eorum fuerint, non constetht. Cel-Hotiensi larius sectae isti diu sane adhaesit, cumque anno xv in Prussiam venisset: liberam custodiam Principis iussu datus, multa scripsit de doctrina illa. Postea animadvertens laba stere partes, spem se frustrari, Basileam socontulit, uxorem duxit, quiete vixit, sacra

professus est, latinoque nomine Cellarii

in Graecum commutato se Borrhaum nominavi Leguntur commentarii eius eruditi

in Pentateuchum 4 alios Bibliorum libros Munt2erus,quod notum, in praelio captus a Duce Saxoniae ferro percussus est anno XX V. Hoc hominu genus nil nisi LIBERTATEM in ore habebat: Colloquia cu Deo)actitabbi: in Ecclesiasticosac Politicos defigbat omnia esse corrupta,ideoq; instauranda, Ecclesiam . que novam condendam,&illius cives denuo. Baptismoinitiandos, clamabat. Anii de re me uxicus viii. Rex Angliae dogmatum vitrum lui Lutheri commotus novitate, pulcrum simul annum i honorificum sibi futurisin existi ibat si scripto aliquo eruditionem suam, cultus dimvini piam curam omnibus su eret testatam. Hinc prodiit libellus ille,adeo profectioristatis,& exercitato aliquo Theologo dignior, quam

98쪽

quain adolescente Rege cui quanquam, xime voluerita non licuerit tamen in literarii studio aetatem terere est alii Thomae Mori, alii Fisherii Roffensis, plurimi vero alterius alicuius summi viri opus id fuisses, haud sine causa suspicarentur. Ut ut fuerit, edito libesso sic respondit Lutherus , ut multi s ne, qui sanctum hominis Zelum laudarent, modestiam tamen , spiritu sancto dignam, in eo haud immerito desiderareno regiari; dignitatis magis reverentem. Enimvero Papae haec Regis opera navata tam grata fuit: ut eum, succei resque suo , honorifico titui, Defensores fidei ypostea semper appellandos decreverit , quemadmodum antea Hispanus per Alexandrum sextum Catholici Gallus per alium, nescio quem Christianissimi Regis immine cohonestati sunt, quae omnia in hunc usque diem ab eorum singulis usurpantur. Hactenus renascentisEvangelii doctiina iii tra Vittembergae parietes conclusa videbatur.Etsi enim Lutheri scripta non solum in Germaniam superiorem&inferiorem, sed in remotissima etiam regna fuerunt sparsa tamen rari coetus alibi erant Frisiam Orient lem excipio in quibus adiecto Papismo E angelium pure doceretur. Comitiis autem V Vormatiensibus,contra quam Caelara Papa existimarant,Ecclesi e variis in locis siliu ς oesta re Armari. V vo R.

99쪽

Aviii VVORMAT 1 ENAEEs visa Lutheri in Comitiis inperii constantia, nil territi horribili Caesaris edicto,concionatores EvangeliCos vocant, quibus cum aditus ad Pontificiorutempla intercluderetur , portatilem suggestum confici curant, is audiendum Dei verbum in aliis atque aliis urbis locis com eniunt. Quod ubi Lutherus rescivi , anno vicesimo tertio scripta ad ipsos epistola consolatoria, mirificesbonorum Zelum Cori- flamavit. Anno autem xxv. Pontificii territi metu rusticani belli , liberum Evangelicat religionis exercitium in omnibus urbis teli piis civibus permiserunt. E, F in Ta Jubar Evangelicum hoc ipso anno exortum est Lutherus in itinere V Vormatiensi concionem ibi habet in aede Michaelitana, Dominica uasimodogentiti, de verbis Christissa , --. Facta est paulo post Vis in sacerdotum domos, quod L . in I epi herus valde improbat epistola ad Melanch-stol Lux thonem script Ex Archi Primi Evangelii praecones illius urbis lau- - dantur, Doctor Joannes Langus pastor Nesraelitanus: Georgius orchemius , qui propinato sibi a Pontificiis veneno , obiit: Joannes Culschamerus, qui in suggestu,

neno illito extinctus est: M. Petrus eline .

pas: M.Melchior V Vedman :Justus Menius, pastor ad D. Thomam Totus senatus tum

fuit

100쪽

stit Pontificius tamen Ministerium Evangelicum & reveritus est,ac defendit. Papistici autem Doctores Evangelicos odio Cainico prosequuti sunt, & promotionem etiam Magistrorum suspenderunt, ne Lutheranorum

filii gradu Magisterii ornarentur. Crevit a u. t 2:

tem tantopere Evangelicorum ibi numeruS: Catechis ut anno De L octo templa illis vix suffice 'num Lus

Gos L ARD E urbs est Imperialis in saxo-Ex Arta nia prinius hoc anno purius Evangelium' 'docere coepit Ioannes Κleppen in suburbio in templo ad S. sepulcrum. Cui cum senatusa ericis instigatus , 5 Caesaris indignationem reveritus, silentium indixisset, prodiit Theodoricus quidam Smed ehen Gos lariensis, iub dio, in locoquem vocant tem ii Nnplanes maximo hominum concursu docuit. Sed captus a Senatu, & Episcopo Hilde siensi misius, diuturniore carceris Vi culorum molestia fractus , turpem palinodiam cecinit anno is 2D I. Octobris. Iteruigitur a civibus in publicum protrusus estJoannes Κleppen, in aedem Jacobi docuit ad annum usque Isa . quo Senatus permissu in illa ipsa aede Joannes Vesielus, vir doctusi eloquens. Evangelium libere profiteri, sacramenta secundum Christi instituitum administrare coepit. HALBERsTADii sinceriorem Evangelii