Ioan. Baptistae Portae Neap. De refractione optices parte libri nouem. ..

11쪽

ΤΟ. BAPTISTAE PORTAE IULineaperpendicularis ea, quae a stactionis puncto per corporis centrum , in quo sit restactio ultra porrigitur, unde si lacu

maris, aut vasis contenta quae ob eruetur restaririo , cen

trum in ' tam extensa, ut diximus.

VIAngulus incidentiae est incidentis lineae , O perpenicularis in restactionispuncto coitio. VII Angulus rest actionis ubi Enea rest actae, se incidentis in punctor actionis coibunt, trans punctum rest actionis extensa .

PROPOSITIONES.

Radiusperpendicularis super corpus abero minus bmpidum penetras irrestactus , obliquus vero retorquetur ad perpen iacularem. PROP. I. D apparet experientia . Immittatur in peluima qua plenam vulgare astrolabium centrotenus , ne maiori paratu refractionu auida perdiscendi ingenia remoremur erigaturq; perpendiculariter. Et si possibile est, transeat Solis radius, vel candelae per pinnulas perpendiculariter erectas, & radius fundo tenus irrestactus permeabit. Si vero obliquetur regula in medio quartae astrolabit,expecteturq; usque donec Sol ascedat, & per pinnularum Oscula radium transmittat, non utaq, recte usque pertransibit, sed ubi ad punctum venerit, ubi aqua cum aere coibit, deficit ictus, & incurvabitur, & obliquo fluet, ad perpendicularem radium accedendo . Exemplum erit.

12쪽

DE REFRACT. LIBER I.

c Esto pelvis C D E F G Η, astrolabium A L B I, transeat aqua per medium astrolabi j,scilicet per umbilicum O, sit regula AB

perpendiculariter super aquam erecta, & transeat lumen per A transibit per Α O B: robustum, tantum enim est illi virium,uta vehementiss imo aquae occursu deflecti non possit. At si obliquetur regula I L, & expectes usq; donec Sol occupet pinnularum foramina, non recta meabit, sed in puncto O deflectitur, confinio uniusq; corporis AOI tenuioris,& L O B hebetioris, accedet i; ad perpendiculum A B, quum minus virium habeat,& infirmior sit. Ratio ex astrolabij fabrica pendet: nam linea IL recta meat, semperq; basis fundo aequid istabit, & astrolabij manubrium,dum in libramelo steterit, ad perpendiculu pedet. Rei visa sub bebellari aeris comare perpendicularis penetrat robusta, .isl iqua vero ἀ perpendiculari recedit. Prop. II. AE C est iam dictae contraria: nam simulachrum venies ex hebetiori ad lucidius diaphanum , scilicet ex aquis

ad aerem, non ut prius ad perpendicularem accedit, sed resectitur,& in contrariam partem abibit. Propositio experimento etiam probatur. Haereat magnitudo colorata vasis fundo aqua pleni, mergaturq; in eo astrolabium centrotenus, erigaturq; pcrpendicularis regula, apponaturq; oculus in summo,

13쪽

& per utrumq; soramen coloratae rei venientem sermam auspicabitur. Recta obliquetur regula, & e regione pinnularum foraminum res colorata aptetur sub aquis, intuentibus forma interit, & visum intercipit, videbitur enim visus aciem sublimius attolli. At si rem coloratam humilius submiseris, conspicies. Exemplo res clarior fiet. deatq; ex libramento astrolabium,per A B pinnulas videbitur coloratum. At si obliquetur regula, ut in IL, coloratum existens sub L, eius visus perit: nam regulae pars altera O L in sit lime tolli videbitur, & coloratu ex repercuta oblique accepto submittitur, scilicet res colorata M, recte ad O veniens, non amplius in rectum extensa in V veniet , sed oblique fertur ad 1, a perpendiculari se contorquendo, sic res existens in M, ab oculo I existente conspicietur. Musi ingredientes, redientesqGemper aequalas in refractione reperiuntur. Prop. III. CLARE etiam experientia patet, angulos ex Solis radijs ingredientes, egredientesq; nunquam non aequales esse, ut & visus quoque anguli. Nam Solis radius si obli que ad aqua ferturi

14쪽

sertur, eius occursit collisus ad perpendiculum contorquetur,& si unde resilierit exponitur, eo,unde ingressus est,reflectitur, in eandem sedem a perpendiculari recedendo. Idem & de visu dicendu. Res conspectabilis sub aquis commorans, foras egrediens, ubi in lympidius diaphanum venerit, in eam partem inclinatur , quae longe a perpendiculari semota est, videlicet ad hori Zontem. Contra vero si oculus sub aquis esset, res vero in aere,rei spe ctrum ad utriusq diaphani contactum veniens, ad oculum contorquebitur. Vnde non vagu & sine certa lege an gulorum inclinatio est, sed semper aequales vices ingrediendo, egrediendoq; sibi mutuo seruant. Te vero, ut rem facilius teneas , decet exemplo admonere.

sit aquae superficies quieta ABC, Sol D non perpendicularis, sed transuersalis cadat ipsi B,non in directum labitur ad E, sed alia erit , quam antea fuera , quia ex puriori ad hebetius diaphanum venit, ideo haerebit perpendiculari, H B I, & erit BR At Sol sub aquis existens in F, sursum veniens per B, non in Grectus meabit, sed in contrariam partem abibit, ab ipsa perpendiculari H BI: veniet igitur ad D, unde discesserat. Ide& de oculo dicendum. Re sub aquis existente in F, ac sursum Perueniente ad B, quia ex hebetiori ad lympidius medium venit, a perpendiculari Η ΒΙ separabitur, ideo non ad G, sed ad

oculum in D commorantem accedet. Contra oculo sub aquis

15쪽

IO: BAPTISTAE p ORTAE

cta per D B T, sed ad F accedet, & sic conspicua erit. Quod anguli ingredientes, & egredientes sint aequales. Sit Sol in astro- labio D, in medio quartae, ad gradus non veniet ad E, ubi est etiam 1 gradus, sed accedendo ad H B I in F, erit 3s, gradus . At cxistens Sol in F 3 s non veniet a d G, ubi etiam 3 1 sed ad D, ubi gradus s: Remanent ergo anguli in medio aequales G BD, & EBF ex lineis se decussantibus orti, ad inuice aequales.

Imago rei res acta vi ui currens, suo loco non videtur. Prop. IIII.

TEMPUS iam est refractionis accidentia vestigare. Ιnter prima referemus,quod rei simulachrum refractum visui occurrens , nunquam suo loco videtur, S id quemadmodum fiat, ratione, & experientia demonstrabimus. Rationes iam supra exposuimus, quod visus ex obliquatione refracti radi j ex aqua progredientis in commissuris alterius diaphani aqua tenuioris rei simulachrum non videt in sui oppositione, nec illud recte comprehendit, nec refractu illud se compr hendere cognoscit, sed illud nec suo loco, nec in sua forma, sed alio modo, quam putat. Expe aenio vulgari apparet, & a multis adducto,ex peliri. aqua plena Capitur ergo pelvis alicuius prosunditatis, in cuius fundi medio agglutinetur argenteus nummus. Inde a vase discedat spectator , quousque latere eius obice, nummi imago intereat nam discedendo superior, accedendo vero humilior videtur , ibiq; si statur,mox in pelvim aquam sussundi iubeat, &.videbit iacentes imaginem ad summa aquae co-scendere,& ibi sua imagine conspicua demonstrare. Exeplum. In vas CDE GH nummus B. visus existit in A. radius

16쪽

DE REFRACT. LIBERI. Iatransiens per altitudinem lateris, vel marginem F D, pertransibit in L, nec tangit nummum in B existentem , nam sublimior volat: repleto aqua vase usque ad C E D summa, radius frangitur in I aquae superficie ex B, & inclinabitur ad oculum A: sic nummus, qui prius prosunditate erat in conspicuus,refracti nis ope , conspicuus euadet, nec radius ad I frangi putabitur, sed suo loco videri, quod nulli dubium esse potest. Urinatores,& qui tridentibus venantur pisces, non ubi eos vident ictus dirigunt, sed infra, nam si aliter faciunt, falluntur,&incassum la

borant, ex refractione enim alibi quam sint, apparent. Imago restadia ad visum peruenit per redias lineas. Prop. V.

QV O D imago ad oculos per rectas seratur,ratio est,qubdfractione res ad visum veniunt temporis momento, at si

in linearum fractione temporis mora aliqua fieri deberet, diret latione per rectas lineas velocissime fieri non cotingerit: peruenit igitur ad visumper linearum rectitudinem. Praeterea in reflexionibus etiam imago ad obtutum per rectas velocissime sertur, est enim rectitudo lucis cognata motui, quod & in ali)s Naturae operibus conuisitur, & id quoque instrumentis ad id opus concinnatis rimatum est. Mergatur astrolabium centro tenus in pelui aqua plena, & deorsum foramini coloratum opponatur, si centro obstaculum aliquod opponatur,peribit viso, a re enim ad centrum per aquas recta sertur imago, & si coloratum ita sub aquis locetur, & per sora minutum superius ubsatur. Si vero in centro sit obex, iterum & imago interi t, quia a centro ad uculum recte fertur.

17쪽

In vas aquae plenum C D E F G Η mergatur astrolabiu AIM centrotenus I, & signetur in ore instrumenti in oppositione visus M. & si oculus A videbitur per lineas MI, & IA punctus M. Si opponatur obex in puncto. I. intercipietur visus rei M, iam ex M in I, & ex I in Α recte sertur punctus M. Si imaginetur, vel signetur punctus in linea MΙ,& posito in aqua instrumento quouis loco obex erit in linea MI, & quaquaversus te verteris ex illius recta oppositione, nunquam M videbis, quia ex M ad I recta meat serma. Idem eueniet in linea I M. Concluditur igitur per rectas lineas venietem sermam conspicari. Rei imaginem ad aqua summum perpendiculariter ascendere.

Prop. VI.

PROBABITVR id experimento,& aliter quam a malo

ribus.Astrolabium, cui regula transuersa sit, atque aliquo Puncto notata, aquis paulatim mersetur,& continget res maxime mira: nam ima regulae pars ex suo loco prodire., & sustolli videbitur, nec tam male hominem feriatum reperiri arbitror, quin parte perpendiculariter ascendente confiteatur . Exepi

Assumatur sueta pelvis C D E F G Η, inclinetur regula IBA

18쪽

DE REFRACT. LIBER I.

I,& videbitur brachium B I summa peti in N, & paulo amplius deprimendo B, semper I eleuari videbitur , & tandem I ad operueniet, sic deprimendo, subleuandoque, voti demum compos fies, qii in ascendere &descendere imam nartem videbis

Perpendicsatis tibimet ipsi vere facies, si astrolabium ex pelui extrahes , & regulam aliquam intra vas perpendiculariter erectam costitues,& in imo repones obiectum vald. relucens,inde oculos deprimendo,videbis coloratum per virgulam ascendentem perpendiculariter,sic sustollendo deprimi. Clarioris doctrinae gratia exemplum appona. Sit vas C D E F G, regula ad rectum consti tuta ABI O,visus primo M,& punctus A videbitur in B, mox elongetur a vase oculus, deprimaturque,veniat in N, huc punctum I in O videbitur loco sublimiori, de sensibiliter ascendere conspicietur. Imago refracta rei videbitur in concursu catheti, cT lineae refractionis extensae. Trop. VII. SI ergo res formam in summo aquae perpendiculariter enatantem remittit,eademq; ad oculos perueniens ,refracta a densiori aere elemento per rectam lineam sui infracti speciem oculis ingerit, eamque oculus videt in linea infracta, & in re- D

ctum

19쪽

is ΙΟ BAPTISTAE PORTAE

ctum producta, necesse est eo loco videri, ubi utriusque lineae mutuus fiet concursus.

sit vas aqua plenum C D E F G Η, res visa in aqua Ι, perum nit ad summum per I B, refrangitur a pucto B, veniet ad oculos per B Ain rectumque producta,quousque occurrerit lineae a re ipsa I perpendiculariter surgenti IL, in puncto L, ibi ergo necessario videbitur imago rei I. ut in fundo steterit. Elisub unis restactὸ visa, qud magis ab ocula dista eos limior videbitur. Prop. VIII. NV N C visus fallacias aggrediemur, quae ex re seactione contingunt, & primum quod ea, quae remotiora sunt in plano iacentia sublimiora videtur,& quae propinquiora humiliora,cuius rei demostratione a prioribus adducta, afferemus. Esto visus A, puncta sub aquis visa aequidistantia B CDE, quae superficiei K F, perpendicularis a visu A F B, dico quod maior refractio puncti E, quam D,& maior refractio puncti D, quam C, &ob id punctu Esublimius videri, quam D,&D quam

C, sorma enim B non refrangitur, quia est in perpendiculari, sed puncta CDE refranguntur ex varijs superficiei partibus,&quo remotior punctus, a remotiori superficiei parte refrangia

20쪽

DE REFRACT. LIBER I. II

C a G. & protrahantur perpendiculares a punctis restactionii, ut LG,MT, NI. Et ab A linea refractionis ΑG, AT, AI ,&a punctis visis catheti extendantur C H, DT, E S. Et protrahatur lineae refractionis ad cathetos AGH, A TR, AIS, Et quoniatrigoni A GI,exterior angulus A G F, maior est angulo ATI, S AT F maior AI F. Et quoniam anguli LG T, MI I, &NIK sunt recti &aequales, relinquitur angulus A IN maior angulo A T M,& angulus ATM maior A G L:detrahatur ab his aequales anguli OG L, PTM, &QLN, quia ad inuicem sunt aequales ab inferioribus angulis contrapositis: relinquuntur ergo OG A minor AT P, & A T P minor Α Ια Cocludimus quod remotiores anguli refractionis maiores sunt, utin septima definitione. Quod si extendantur refractionum linee, ut A G in H,& A T in R, & A I in S, erit S punctus sublimior R ipso H. Sed Vitellio in hoc falsus est,quod & si aequaliter interse distent

in fundo iacentia colorata C D E, non ob id aequaliter distant in aquae summo puncta refraesionum GTΙ , & ob id anguli N I naior PTO,&PTO maior LGO: neque ob id talia demonstratio:nam non tam maior est NI ipso MI P, quin Q ΙΑ, non sit maior ipso PTA, ut quis facile poterit experiri vase aqua pleno, notando in aquae superficie puncta reiis

et ionum.

Sulla