장음표시 사용
31쪽
declinare, o virba in primis pueri scianu;
neque enim aliter peruenire ad intellectYm sequentiunia possunt. Haec Fabius lib. I. cap. 4. De nominum declinatione bactenus dictum est; de verborum antequam dico. oratos etiam, atque etiam eos velim, qui hoc declinati nis commentariolum chartas euoluendi magis, ut saepest, quam legendi animo, is manus sumpturi sunt: ne me longiorem phtcnt, a
que de retrita, ct vulgata pluribus verbis et isse, quam res ipsa postu' vet. Nam si secum istis reputent, quam multae, qugm varia, quam nouaeler inaudita opiniones quotidie exoriantur, non, ut opinor, nobis vitio vem tant, si in veterum , grauissimorum fautorum finient s non solum va trandiis, sed etiam pro nostra tenui parte exponendis aliqxantVlum fuerimas immorati . Etenim se res, ut iam coepit are, longius proci erit, breui futurum est, ut verba ipso peritus extinguantur. Quid enim alikd superest, Modis omnibus , contra Varronis, Fabi , omnium que veterum secntentia. funditus suglutis e Iam vero se, non modo veterum, ac nobilium grammaticorum, τροrum etiam Iuriscon ultorum de tempori sigmficatione controvεrsias clima nimis 'is ijdem cogitent, in bonum, ut spers, partem, nostram hanc cuia, nationem accipisnt. Quid ρ Q. Scaeuola, Brutus, Manilius dum arcuratffime disputant, sit ne verbum Surreptum erit, ad ante, an post facta res rendum , praeteritumne, an futurum tempus adsignificet, otiosi exi limandi sunt e P. PUigidius Ciceronis aequalis, riuitatis Romana docti simus,ut Gentius libro r7.cap. 7. testatur, dum in eodem modo explicando quarto, O v, se simo commentariorum grammaticorum sese torquet nonne apertissi 8 nos docet verborum naturam non leister attingendam; sed penitus ac radicitud, excutiendam 8 Praetereo quaestionexis illam in Saturnalitiis conuiuifs positam, qua cognita, ct ri ecta multinodi soluuntur, verba ScriUnim V nerim, Legerim, sintne praeteriti, an futuri, an utriusque temporis. Mitto alia eiusdem generis, Hae ne longus sim, non inuitus praetermitto. Ii vero pilnon solo chartarum numero contenti erunt .mihi in primis exorandi sunt, ut siquid in imo statim ingressu ostenderint, quod a recentiorum placitis alit mvideatur,tantiit er assensionem sustineant, dum quae in primam verborum e clinationem scripsimus, ditigenter perlegunt. Inscripsieram hoc commentariolum, De verbori declinatione, solet enim Varro, ct Fabius etiam cum de νerbis e se sermosum declinationis nomme,tum declinandi verbo uti, ne ta
32쪽
De inmedi sub untiui eclinatione .
CVm praeteritum perfecti , cr vlierius, in patiendi verbis necessario restibn rivo verbosuppleadasnt a praI ter mi umidentur fecisse, qta ipsum in quatuor coniugariovum tamquara vestibulo coctocarunt: quorum amesententiae baud paenitet esse, etiam s aliud veteribus placuisse miniis ignorem. . Sum verbum substantivum modi indicatiui,temporis praesentis, numeri singularis, personae primae, sic decunabitur. . Nodi indicativi tempus
. Plurali numero. Sumus ι . Estis, i Sunt. Praeteri rum imperiactum .
Eram Eras,. Erat, Ti. Eramus. . Eratis,
Praeteritum persectum. Fui. Fuisti, Fuit. τι Fuimus, Fuistis, Fuerunt, i suere. Praeteritum plusquam perfectam.
Puerama FuerassFuerat, Ti. Fueramus, Fueratis,
turum permctum , sive ex a actum ex Uarr
. Rescantiam nunc pueri aliquid Latine dicere . ne verbum ipsum e. stactu memoriae mandasse videantur rita enem ad caetera edi cenda alacri
2 Ut est virtute pulchrius.7 ibit unqua fuit virtute amabilius. Imperativi modi tempus praesens.
Es, vel esto, Terent. εuna. Bono animo es. Astra
Tl.Simus, Ecquid b c imperatini Peries ποκα
33쪽
Este,Vel estote. . . I tibi ridetur' Lege Pae in priSinta mam taerborum declinationi FUTURUM. v t ru scripsimus:namsperofore, na . Esto uel eris, i '. ' pleisi intelligas,nibit coas
Ud a et toties ad primae cola senis schol te micer Us etiam. ς Quintilianum hane optatini di ositionem probasse cognoueris, om-- in me culpam transfreto. Ne mirem easdem uoces Lumanas variss semporibus subseratre, quos etiam apud Latinos interdum reperies, cuius rei Musae , ipsa optaui assocti ivstpenumerotta perplexa est, ut vix discernas ad 'quod mam poli mum tempus θ ectet. Praeteritu perfecti haec, oesi milia 67e poterunt, Audio tres milites tantum siti e desideratos. Utinam nonfuerint multoplures. Queira Deo uenam sollem muytos mai Patre laus meliusvilebat pro isdiebus. Utinam fuerit plane eonfirmatus. inretra Deosque setaeia. fano det odo Vobum Sesa beneficio a eris da, ad preteritum retatumest. Optatiui modi tempus prariens,&impetia num - Vtinam essem, Ems,
Esset, . Lmur. Vtinam essemur,. Essetis, Essent. Heteritum perfectum. V linam fuerim, Fueris, pueri Tlar.Vtinam suerimus, PueritiR Fuerint.
Praeteritum plusquam ipersectum. lutinara fuissem, Fuilles, uia . Fuisset, diuis. Vtinam fuissenius. tri MLr sFuissetis. Fui flent. .
34쪽
I coniunctivo praeponatur particula cum eum, Lusitat viscatim exst Stat, exempli causa,Cum sim pauper nemo amicitiam meam expetit omo seu pobre ninguem deseia minita amirade. Cum essem pauper nemo amicιtiam meam expetebat. Como era pobre.yc. Cum sis boni sex
Rimas omnes tui similes esse, Gomo seis bom, pareceuos quae ludo
sam. Cum diu fueris miles, non miror te interdum minas iactare, Como m-stes multo tempo soldado&c. Cum antea sussem pauperrimus , paruo contentus eram, Como dantes sora milito pobra, contentauam e compota .V--retia elegater gerundiis,cum interpretantvir hunc mora. odes ista dicire, eum sis uir nobilis. Atreuci suos a di Zetalla sendo vos ho- me nobre. Poteramne tibi opEferre, cum essem pauper Podinuos alutarsendo eu pobre ὶ Non miror te lente conualescere, cum diu fueris aegrotus, Sendo uos, ou e stando tanto tempo doente. Incide in grauissimum moribu , cum nuquam antea fuissem aegrotus, Nam sendo are en tam doente Tande morte obiit,cum annos prope viginti membris ommb. captus Iuisset
Finalmente acaboli, auendo perto devinte annos que eliaua e ,
treuado. Locutiones illa, Como seia, como sosse, ct aha eiusdem generis iis qui Lusitanὸsciur,minime probatur. n miror te ina diceremis miles, Nam me espanto direrdes illa como se lais soldado, inauditum est, Nam me est anto diaerdes isto pois seis. soldado, ou ia que lois lolc ido, dicitur bene Lusitan8. Cu ergo huic modo particula, Cuo,praeponitur, eam in Lusitanas, Como, Pois, addita mulcatiuo conuertes,aut uterasse diis, Quando aut illis,aut bis utendam sitissus te docebit, Non miror te lente conualescere, cu diu fueris aegrotus, Como estiuestes tanto tempo doente, nam me e spanto conualecerdes de vagar. Nam me e spanto coualescerdes tam de uagar pois estiuestes tanto tempo doente: Nam meespanto conualescerdes de vagar,sendo ou e stando tanto tepp doen
te: hic θ particula, oegerundia locum habet. Ill trauimus hunc modum tam multis exemplis, ut intelligant pii de Lusitanae linguae. mafmἐ hoc loco inopia conqueruntur,ei saepe numero non tam uerba deesse, qua ea Relint exquirere. Habet coniunctivus etiam uoces proprias Seia solle, quibus locus est, cum eas particulae Ut, Ne, alia nox liae Arecedunt, Nunc te rogo, ut sis liberalis, essim ne esses prodigus, rogabam, Agora rogo te questias liberat, os annos passa los roga Vate, que nam sosses prodigo.
o. ad Att. 8.Plura scriberems ipse possem, Se podera.Tere'. despu. hiusis homo, Hic ciat. Se sordes hinnen. IDI S an praeposita parti cula , potest reddi Lusitane Eu soli, seria, sex, sindo eu. ffemiuexa, sora, fosse sendo eu. Quo pacto pueris Lusitanis haec duo tempe A era
35쪽
posset, ediscenda essem,sublatis, isquam, particulis. Nam si parti lam,
praeponas, voces bra omnes adiungo non cohaerent, fit enim soloecismus, aut certesoloecophanes,si dura Como eu se ia, como eu fosse. Quare in margine ponemus etiam alias paniculo, vi tyrones intes ant variam eo horum temporum interpretanionem.
Coniunctivi modi tempus pr sens. ICum sim, Quamuis sim. Sis, Si sim. Hi Sit, Nisi sim
mur. Cum simus, Sitis, Sint. Praeteritum impersectin n. Cum essem, Si essem. EsseSs
Fueritis, Mur. Cum fuerimus. Fueritis,
Praeteritum plusquam perfectum. Cum fuissem, Fuisses, T. Fuisset, Flur. Cum fuissemus, Fuissetis, Fuissent.
Essetis, 1 Cum fuero, Essent, Fueris,
Praeteritum persectum. Mur. Cum fuerimus, iuzi .. i
Cum suerim, ' . . Fueritis, ' l .. Pt L . itaeris, Fuerint.
otetialis modus, Permissam me Concessivus digni quidem sunt propter
L eorum segularem ornatum,ct eligatiam, qui non I clum,ut caeteri pleni ac integri perfribanitar,sed etiam. ut aureis literis exarentum. us enim 'I ris soli, venustatis orationi, quam csteri omnes assertint.His tam n amgumis circunscriptosine rei novitate of endantur,preceptoribus exhibemus, optionemque damus, ut vel intactos omniino praetereant, vel si visum fuerat, auditoribus suis prae cipiant, ut memoria eos mandent. Fuerint ne criniti re teribus grammaticis. O an eodem nomine appellati:item quae eorum sit vis, atque natuWa,omniumque temporum exempla,suo loco invenies i. . . c Modi
36쪽
Modi Potentialis tempus praesens:n
Praeteritum imperfectum Essenas Praeteritum persectum, Fuerim, Prςteritu plusqua persectum. Fuissem, Futurum, lFuerim, . a lModi Coneessivi, siue Permisia sui tempus praesens, sim Praeteritum imperfectum, E llem, Praeteritum persectum,
Praeteritum plusqua persectu . . mi Fuillem, .
odus Infinitus,ut plenius suo loco videbis, quinque habet tempora, quo 1V1 rum praesens, imperfectum voce una, perfectum itidem, ct plusequam perfectum ma continentur. Lusitani omnia tempora circuitioiabo apertissime disccmuniandicatiui ,particula, Que, praeponesstes, iunt te esse ducem,Dietem que seis capitam. ebant te esse ducem,Diziam queereis. Aiunt te fuisse ducem, Dietem que sestes, Alabant te fuisse ducem, Diriam quirsoreis. ni te fore Paut futurum ducem, Dietem que sereis, ou que aueis de ser capitam. Interdum ut turDbiunctivo. vellem te esse omnibus virtutibus Gnatam. Queria que fosseis.&c. Locutiones illae, Dizem serdes capitam: direm auerdes ser capitam. queque sunt v
riseis cm, lingus Lusitana peritis, haud quaqηam probantur. Lusetano infinito locus est cum verbis, Possum, debeo, cupio, volo , nolo, malo, alijs eiusdem significationis iungitur, idque in praesienti, o imperfecto,nam perfectum, plusquam perfectum circuitione explicantur ,νt cupio esse probus, Deseio de ser virtuoso, praesens en. cupiebam esse probus, D
seiaua ser virtuoso: imperfectum est: νtrunque verbum Latinum, Lusi' ramum una Noce contentum est. Futurum cum verbis flerandi,promittendi iurandi suppletur ex voce prssenti addita praepositione De, ut Spero me futurum visum doctum, Espero de ser. Interdum eadem voce praesenti Lumiana explicatur plusquam persectam, ut Poterat iam fuisse mortuus, pr fectus, oec. Podera ia ser morio, partido, &c. tiam illa, Auer sdomorto, partido, ct bis similia, quibus nemo, qui modo Lusitane sciat, utitur ἡ Baetico, ut diximus, barbare in Lusitanum conuersae smi. Infiniti
37쪽
Gela tne essem- Infiniti modi tempus priesens,de m. praeieritum imperfectum. Esses
-Scio mefiassem Praeteritum persectum, &plusquam
scio me semper . F V T V R v M. i. P . . bifore rudem. Fore, Vel futurum,am,um, esse, Participium futuri temporis, iFuturus, a, um. Turfici u Em, siarmaint nouum Sergius Fulvius:ex meo δὲ uide cin trii 8. . 3 .Gerundia uel participalia uerba Essendi, essendo,essendum, quam libello Donati, de octo partibus orationis leguntur, argumento sunt,non ab Uysed ab alio nescio quo, coiugationu exθla,aut certe uerba a mala a cla fuisse iusquam erum apud ueteres leguntur. i ': si T
Tres fuisse duntaxat apud veteres grammaticos
V Deres illi.atque illustres literatisic enim tam grammatici, ut autor en Suetonius in libello de Isi tiribusgramaticis, dicebantur,tres tantum uerborum declinationes latuerunt:quarum DBemam m correptam, ct productam distribunes,tertiam correptam appellabant, qua nunc tertiam pliciter dicimus:tertiam uero productam quam quarta appellamus. Quo modo Probus, oras,Diomedes, o Donatus in potieriorelibello de octo parisbus orationis loquil consueuerant. Hinc facile intelligitur locus ille Plautinus is Mercat. Demipb. Hodie ire in ludum occoepi literarium Lysimache, ternas scio iam.L. Quid ternas D. mo.
Videsne etiam priscis illis noulis Amanui uerbum in sobolis fiasse deca
De modis merborum PM modus, ut grammaticis placet9 nihil aliud sit, quam uoluntas :
uel animi assectio per uocem adsignificata, mirum est eos tam multas ravarias hominum uolutates, oe assectiones a paucis motis clacu minisse: a 4 c a ad
38쪽
ad quas rem prope infinitam conantur reuocare.quam rectripsi viderint. rete voces non pauca sunt, quarum elegantiam actineris quidcm, sed modum non facile agnosias. Ex plurimis honnui exemplasubhciemus. Liu.lib. 6.dec. I .Tum νcro ego,inquit nequicquam hac dextra Capitolium, arcemque seruaucrims ciuem,commidionemq; meum, tu quam Gallis vinoribus,captum inseruitutem, ac vincula deduci victum Terent: Hecyn - denique he
cle aufugerim potius, quam redeam,si eo mihi redeundums iam. Quintiab. I o.de Demosthene, Et fortasse epilogos illi mos ciuitatis ab nulerit Ved ct nobu ista Ps Attici mirunt r. dioersu Latini serninis ratio mauu permiserit. In eotim: Ciceronep tuicunque eorum fortiter opplosinim.Virg. 8 . fenei Lat tu dictis abave mineresadem M. IVerum anceps pugnssuerat Artulla, sivisset. Quem metui mo rithra λ faces in castra tulissem,' ' . Impisssemque foros flammis,gnatumque patremque ', Cum genoe ea tinxem,memet super ipsa dedissem L Qt g. i r. Idem catac Troiana tenus fuerit fortunastcuta ia . . e . i. cis. Asar gerasium Peripateticis, qui sibi cum oratoribus cura
tionem esse, qui claros viroi o uictructos dicunt Mρ cipe rexio sustinuera
Epicureos tot meos familiares, tam bonos, tam liter se amantes vii os: Di
Oro quid Dciam strico, quem a puero audiui e citctos ad Cisteronem sibias. Ego quidem tibi non sim autor Gi Pompeius Italiam reliquit, te quoque
profugere. Porcius Cato Decium. in Catiliam. Verum ea dicendi volu
ptis tam sapientissmo viro M. Catoni plane configerit, necnon , ct Galbe c. nobisium vero sententia nostra bene avretur oec. Quae cum ita simi, Mirum non est,si alij plures,alirpauciores modosstatuerunt.Quintilianus ΓΚ primo cap. I. ait quosdam sex, alios octo fecisse. Id per omnes, inquit, orationis partes deprehenditur: sequenti me in verbo, quia plurima huic accidunt Ideoque in eo fiuntsolscismi per genera, tempora, personas, modos, sue cui Latus eos dici, seu qualitates placet, Nisex, vel cisalis volunt'
octo Hic obiter notabis Modos, tumstatus. m qualitates a nonnullis fuisse appellatos Modumque ipsum attributam esse verbi, ut apertius cum Quintiliano loquar, Modum verbo accidere, id quod recentiores quidam morsus negant. Varro fib. I. de Analog. modos verborum lyecies appellat. Quinta, inquit, species optandi, ut dicerem facere , dicam, faciam Se ta imperandi, ut cape, rape,capito, rapito.Diomedes li. r. docet quosdam sex, alios septcm, non Eos octo, qbosdam nouem, alios denique decemstatuisse, quorum appellationes, ne longior sim, praetermitto; si vacat, Di medem tegito. Nos quinque, quem numerum, Ni idem etiam autor erit,
plerique amplexi sunt, pueris edi odos proponemus, in scholhs tamen nihilcorum praeter o ri, qvis ad rem facere videbunt r.
39쪽
rinpora triasunt, praesienssiue instans, praeteritum,siuturum. Praesens x dicitur cam adhunc aliquid agimus. Prsteritum cum agere desiuimus: Futurum cum acturos nos pollicemur.Verum quoniamst pest,ut que ageredesiuimus, partim iuchoata, partim perfecta relinquamus, opus fuit duobus temporibus, ut altero inchoatam,altero mero perfectam actionem significaremus: unde Utad Pr eritum imperfectum,hoc perfectum merito appellatum est,ut scribebam, scripsi. Sunt praeterea nonnulla iam quidἴ absoluta, perfecta, non sempliciter tamen,sed respectu praeteriti perfecti,aut impersecti: a etiam suo tempore inigebant, quod Plusquam perfectum siue Uterius vocatustivi Iam scripseram cum tu scripsisti. Quo tempore tu scribebas,iam oscripseram. Coelius Ciceroni lib. 8. Hoc nonfecerat,cum priorem epistola partem scripsit Seneci. r.decla. Semrauit me, quem saepe seruaueram.Cic.ad Attilib. 8. Cum haec βὰbebam, Pompeius iam Brimosium poterat venisse. Varro lib.2. 3 de Analo. futurum in Iasidium se enim solet ille Imperfectum appellare) et Perfectum distribuit quidem docet tria esse tempora Infecta,ut pungebam, pungo, pungam:discebam,disco, discam, totidem pem secta,ut pupugeram,pupugi,pupugero:didiceram, didici, didicero:cuius sententiae quidam accedetes, uturum hoc Exactum appellarunt, atque sex tempora indicativo adscripserunt, cum quibus haec, O nonnulla a lia loca sacere videtur. Cic.ad Attib. 9 Cum tu haec leges, o fortasse illum couenero. Idem VerriVeruo nuc ad epistolum Tisarchidis liberti issius, ct Acces,de quo cum dixero,totum hoc crimen decumanum proraro. Idem ad Plancib. I o. Qui Antonium oppresserit,is teterrimum, periculosissimumque bellum conseccirit. Idem act. I. in 'im Da mihi boe, rencede quod facile est, quod honestum, quod non inuidiosum eR. quod cum dederis sine ullo tuo periculo, sene infamia illud dederis , ut is absolvitur, cuius ego causa laboro. Idem rieundem . Da mihi hoc, iam tibi maximam partem defensionis praecideris Idem ad Appium lib. 3 at si cum in prouinciam veneris,ego annuum munus
confecero. Terrent. Adelpb. . ubi illinc rediero, A..
Nihil en,refrixerit res. Frequentissime tame vox haec nbit allud significat, quum futurum infectum, nisi forte sensus aliquis nobis incognitus latet. Cic.Seruilio lib. I 3. Feceris igitur mihi gratissimums ei declararis,quanti me facias. Idem Silio in eodem , Id mihi, fratrique meo gratissimum feceris. Ibidem Caesio, Virum bonum, tuaq; amicitia dignum tibi adiunxeris, Terent. Anis. Si te aequo animoserre accipiet, negligeotem feceris. l bid. Interea aliquid boni acciderit.
40쪽
Modus Indicativus. CV M hoe Modo iussicemus rogemus,res ondeamus,fateamur, promittiemus, d finiamus,merito a grammaticis Indicativis: d Varrone 3 . Analog.tum rogandisum respondendispecies:ὰ mintiliano lib. t e. 6. motas fatendi,ὰ Probo, o Donato 1 .edit.Pronunciativus, a Diomede F riuus, a Prisciano lib. 1 o. Definitivus appellatur: quem etiam Diome. Prob. Donat. Trisc. Indicatiuum nominant. Huic modo omnes quinque tenipora arti b uunt praeter Varronem, qui in eius sentetiam ierunt;nam cum Futinum persectum sue exactam addant,flex et ascribant necesse en .
Anno verbum activum, modi indicativi, temporis praesentis numeri singularis, perlonae primae, coniugationis primae, sic coniugabitur. i d n lyidi ' Da . P DIndicatiui modi tempus praesens. Amo modestiam tuam. mo te propter segularem tuam virtutem. Has ct his similes locutiones ducent pueri per omnia tempora, νιmabam modestiam tua,
Amasa Ama Pluri Amamus, Amatis, Amant.
maui modestiam tuam, oee. Pr teritum imperfectum, Neque primas aut secundas pronominum personad exprimant,doceanturq; nunc dumtaxat Latinos id raro sacere: nam suo tempore quando sint exprimends,docebuntur.
Amabam, Amabas, Amabar. Plia . Amabamus, Amabatis.
que sit magirier solicitus Praeteritum persectium
rit, discipulos doceat bene Latind loqui, quam cavsaabene loquendi.