장음표시 사용
11쪽
evolvas, excutias, δc iudices. Ne autem haec ipsa novitas mihi invidi am eonflare possit quas adversus fidem nova cudam, protinus in eo, quod mihi proprium s mo ut vera series actuum & sermonum Domitu fiat apertior, ostendam me non deseri etiam primaevae antiquitatis testimonio I quanquam liaec ista omnia de gene re sunt eorum, in quibus linet, quamcumque elegeris, partem sequi. Illis non potest laedi fides. Etenim quaestiones sunt praeter fidem, ut verbis utar divi Augusti ni , cujus & ista sunt ad rem praesentem pertinentia. Unis inquit, At de obsim
ritatibas dirrinarum Scripturarum , quas exercitHιonis nostra causa Deus esse υ
luit, multa in Demantur sententia, cism adisu adii videtur a quae tamen αmnes sic Irii dominaque concordam. Idoc potissimum discrimine differt a caeteris quam concinnavi Harmoniam, quod Matthaeum dc Ioannem oculatos testes sequare certo tenens eos ab ordine , quo omnia fecit, & dixit Dominus , non discedere . Hac ex sententia derivantur quae nova profero & a vulgatis opinionibus diveris . Haec ergo sententia si iudicio antiquitatis certa sit, non tam novam Harmoniam condere , qtiam veterem , quae dudum obliterata erat, renovare censendus ero . Ex sancto autem Irenaeo Papias
fuer at auditor Ioannis Evangelistae & sodalis Polycarpi. Hujusce Papiae fraginem historiae inuit Eusebius. Ajebae etiam, S uit, verba sunt Papiar Presebter , s ex cujus ore didioerat Papias quod resertὶ Marcum Petri interpretem ,
quacumque memoria manuaveras, ditigenter praeseri; si se a non tamen ordine peri aruisse, quae ἁ Domino or dicta, ἀ- gesta suerant. Apponam GLaeca verba , ne versio suspecta sis . Μάρκω ita qua istac Πέπα-, ἴσα ἐρινυώνdσων , αρκιβως γραψ . u Υ --τὰ via. τοῦ Κειῶ η Mχitreis. reddit Papias , qtiae si valeat, ordinem non servavit Lucas , δε quo non declinaverint tesses oeulati Vitae Domini Matthaeus & Ioannes. Aequa enim iis c Marcus) D minum auuiverat , aut sectatus fuerar unquam sed cu- Perro , ut dixi , postea
versaras est, qui pro audientium Militate , non vero ut sermon- Domini Historiam contexeret , Evangelium praedicabat. ἐκ - ό σάπαξιν - γ' - ακών πω
λόγων . Addit Papias et Quocirca nihil peccavit Ariareus , qai nonnulla ita scripsit, prout Ii e memoria repetebat et mine anum stadebat, ut ne quid eorum , qua audierat, praetermitteret, ἀπ ne quia salsi eis is geret. -- . . Papiae adstipulatur B. Hieronymus; sic enim de Marco loquitur. Marcus inter Mina nes Apsoli Petri Er AIexandrina Ecclesiae primus Eliseolaia ι - Dominum qui
dem GIvarorem ipse non vidit , sea ea quis minae. -- audierat pria cantem, jumta sidem maris ges-- - -τ qm m ordinem. Haec demonstrant a Marco non
servatum ordinem; quod & de Luca ostendum quae idem Doctor subjicit. Tertius Evangelista Laecas medicus , natione Syrus , cui M Iaus in Evangelio ; qui ct ipse diseipulus Apotatorum Pauli in Achaiae , Boriaeque partibus volumen condidit , quaedam ahitu repetens ; hi ct ipse in prooemio confitetuae , audia magis quam mira descrium . Eadem dicit agens de eodem Evangelista in libro de sciiptotibus Ecclesiasticis. irin Evangelium sicut Mauro , scripsit: acta vero Apostolorum Aut uiuerat, pompo it . In actis sequinu Lucas annorum sellam , dc eodem quo
acta sunt sngula, ordine marrat.
Marcum di Lucam non fuisse e numero discipuloriun Christi Papias . Tertulli,nus, Hieronymus , & alii nos docent . inii aliter sentiunt ipso testimonio Lucae arguunrur erroris; neque enim dixisset tradira sibi, & enarrata scribere quae ipse vidisset. Cur autem Maritiaeus es Ioa es testes oculati perturbatam potius quam ordine temporum digestam historiam Domini edere voluisse, uam frustra quis
requireret 'ab iis qui ante nos harmonias concinnaverant. In nostra enim Harmo.nia non pervertitur ordo rerum quo referuntur ab his Erangelistis ; nee in alia tempora ei runnir - Exhibeo tamen dicta di acta Doriini diuesta ten ore con-gmenri; Nuod fieri non posse viri peritiores Ninabantur. Iudicium erat Kepleri.
rui de in Eclogis chronologicis loquitur de liistoria Evangelica et Habet hie A- orum factorumque Christi confusa uestιo smile gina caelo sessivo , in quo sum sex
12쪽
sex magniturimm selia : se ora em herus fortuito disperse ; se utilitatem, δε--
mo inter se consilio connexa, ne se studine locorum oculus humanus deceptus abereret. Sic hee Evangelistarem quisa ordinem dissona, quoad rem concres dictorum, factorumque Christi descriptio, tum minas alias, tam maxime hane halet ausit rem, quod argumentum praebet sulpiciosis , nota descriptum αmniam trium Evam lium ab uno , non communicatis cin us conficta Christi ora la ct mira a ; sed revera ex multorem con inibus re ianibu/ , ns quantum in circumstantiis m
moria Angriorem, φui rogabamur , defecerat , ἁ mlibet Gangelisa seorsim in mum sib,m eo congesta. Haec magis ingenioia Ac diseriὰ quam vere cficia sunt.
Haec quae hactenus dira, speetiuit rationem , qua dirimam hamoniam concinnandam esse. Nunc de commentariis loquar έ neque enim aeudam , ut antea , Harmoniam propono, sed Masi vestitam & ornatam commentariis'; qtubus e iam praemisi Chronologicum di Geographicum Apparatum. Scilicet ut operam utilem Navarem his, quibus non vacabat multa & diversa volumina per egere, congeias omnia quibus historia vitae I. C. D. N. planior fieri potest. Etenim ex onin hiis scriptis, quae in aliquo pretio sint, & lucem conserunt Evangesto, contexuiupus ; quod ua simul est Harmonia & Historia Vitae Iesu Christi , confirmata omnibus calculis & argumentis , quae Cibronologi adhibere solem tit S iure
censeatur pari pina, lave principium historiae Ecclesiae, cujus Saristus eaput est. Quin & dici potest demonstratio Evangelica . nam ut praemonui in Praefatione et trus operis, quam praeposui Apparatui, ubique uim dedita opera, inm pero casionem veritas Evangessi suis luctuentioribus demonstrationibus comprohataest. Simul studui ut commentarius loco esset cujusque generis expositiomm . quilara Evangelium diversimode potest exponi. Interpretes enim modo paraphrastice, id cst , tusiori re clariori sere me explicant quae nimium auctor contraxerat: --do Analytic8 reislvunt ratiocinia ejus, quorum vis, sive connexio non satis adiparebat. De triste expositionum generibus, caeterisque lucisbrationibus, magis Iigenter disseram, eum fgnificavero cui versoni Latinae Evangeliorum explanaris Hae inhaeream . Etenim ordo postulat ut prius declaretur quid suscipiatur evo.
Mendum, quam de expost las ratione sermo fiatis a.
Decretum est concilii Tridentini At meras ct vulgara Misis , qua lavo m culorum usu in ipsa Melesia prebatia est, in publicis lactionibus, dinputationibus ,
eradcαι-bus o sep ionibus p ιhentica habeatur .. Huic decreto ultro p aeeo . Civrvmenruria adornavi in Latinam & visetatam versionem fissu Clementis editam 4 Sed statim animad Ptendum est , hanc vulsatam , non esse ipsiam fontem , sed 'versionem . Graecus codex habendus pro originali; in quo scilicet .
mortes versio Latina ambisua est , vera ori*o senstis Evavgelistariam qilaerarur Ncque enim quia Authenticam vulgatam declaravit Concilii m Tridentiniim, ideo in illa acquiescendum tanquam in fonte - Non ea mens fuit Patrum qui interfuere Concilio a sod tam viderem in dies ab iis qui sciusmate se absciderant . Latinas cudi verilones merito suspectas , sanxerunt ne in Ecclesia. tu concionibus sacris, aut sublicis sectionibus perlegeretur ulla alia, quam quae Volgata dicit , 3 go enimcclesiae Romanae uia consecratam , de probatam , cenruetum puram eme ab e
roribus qui fidei & moribus nocere possent, sed neutiquam a caeteris mendis ', alim qin Sistus R & Clemens VII L postea non compluribus emaculare sategissem , aetiam significantes notinullis aliis potuisse adlauc emaculari, Codicitari emenclandis , tu monet magnus Augustinus Primitur ilebet inrigd. Te Durtia eorum, qui scripturas Atunax nosse desiderant . sagi artem illam profi, temur qua emendantur codices, obianuerunt ut dicerentur crisiti, hoc est, jndices ,
quo nomine primum appellati siuit scribae accuratiotex, qui judicio adhibito describebant antiqua seremata , & ex doctrina Grammaticorum iudicabam, qui versus hurii , qui boni iudicandi essent - Ni inccratice caput excidit; se qui Critim dici amant, non solum de literarum apicibus, sed etiam de sacra doctrina iudicant . Gloriamur uon acquiescere rebus nisi diligeriter expensis. δc certo cognitis ἔ quod ii prae
13쪽
s praestent, vellcm ista laude opus meum non earere, nec indigniim esse quod M.
n. vis . Ergo disserens de omni lucubrationum genere quo lux Euan ello afferri potest , -- .. a. dicam Criticam praerequiri in exponendo Evangelio. Criticam hic summo eo quo olim iii appellabantur Critici , qui librorum een res erant. Contigit ictib raim oscitantia Evangeliorum libro, quod Omnibus scriptis, quae quo plurium nubnibus tractantur & saepius exscribuntur , eo magis pluribus erroribus laedantur . Sed id proprium est sacro codici , ut non peceatum sit a librariis in iis locis , in quibus cardo fidei vertebarur , ut postea dicemus . Oscitantia autem librariorum ,
de calami lapsu coirumpuntiar voces, loco moventur , duplicantur , aut omittuntur, sic fiunt lacune, aut una pro alia ponitur. Etiam stioli corre res, sive ma li Critiei multam labem afferunt libris quod enim non intelligunt, pervertunt .
Quandoque textum eonfundunt cum glossematibus quae margini reperiunt apposita , existimantes e re esse lectoris , ut continuo textri perlegeret id omne . quod pagina codicis quem exscribunt, ubicumque positum esset, complecteretur . Ita non Dum quaedam voces e margine irrepserunt in textum, sed etiam versiculi integri, & majora assumenta ; quod deplorat B.Hieronymus in Praefatione sua ita quatuor Evangelia ad Damasum : Magnus siquidem hic in nostru codicibus error inolevit, dum, quod in eadem re alius E vel a plus dixit, in alio, quia minus Draverint, a erunt. Vel dum eundem sensum alius ister expressis, ille Di tinum e quasvor primum legerat , ad ejus exemplum cateros ginque ex stima rit emem Lindos. Inde accidis, ut apud nos mixta sint omnia r ct in Marco plura Lucae . atque Matthai: rursio in Matthaeo plura Damis Er Manue: ct in caeteris reliqum rum , quae aliis propria sunt, inveniantur. EG provinciam susceperunt hacee aetate viri doctissimi, ut emendarent textum sacrum, sive dijudiearent, quae in eo sana, vel aegra essent propter librariorum imperitiam, δc negligentiam. Convenit inter Omnes dictaturam hic non esse exerceo. dam ; nec levibus ex conjechiris quidpiam in sacris codicibus esse permutandum sine auctoritate complurium , & magis correctorum codicum . Itaque viri Critici dilia genti cura omnes editos, & manuscriptos codices consuluerunt, notaverunt , &collegerunt variames lectiones : simul expenderunt antiquas versiones es testimonia quae vetusti scriptores allegant; unde deduci potest, an semper & ubique laeta sint, quae hodie in sacro codice leguntur i, quid germanum, quid spoream. Omnes Omnium codicum cliserepantias colligere extra institutum filisset; sed noti praetermitto eas , quae aliqua dignae fiant animadVersione . Itaque sedulus observo
quae textus sive Graeci, sive Latini laetio sit magis probanda. Graecae fidei R Hie ronymus olim Vulgatam reddidit , quae quidem textui Graeco non praeponenda ;attamen quia auctor ejus, & B. Hieronymus ejus correctar vetustioribus & mei. Fotibus codicibus Graecis uti potuerunt, statim ac si hodierna lectione Graeca discedit, non dimittenda est : ubi vero liquet non aliter olim lemm in fonte Graecornam nunc legitur, dc sermoLatinus ambiguitate non caret, cur ei lux ex origine raeca non accerseretur Dicam enim iterum atqtie iterum Evangelistas non Latine
sed Graece scripsisse, Spiritu sancto illis amante advertant qui omnem fidem derogant Graeco co ci& de se dichrum interpretentur quod B. Hieronymus stris hebat Papae Damaso, querens de sitis maledicis. Si enim Latinis e empticiari fias adhibendis, respondeant, quouiri tot enim sunt exemplaria paene . t eoaeces . Sin
rem veritas est quaerenda de pluribus : eur non ad Graecam originem revertentes, ea quae vel ae υθιosis interpretibus male reduita , vel a resumptori s imperitis emenda eis perversiis, vel . librariis dormitantibus aut adita furit, aut mutata corrigimus
igitur & Criticum aso, sed modum servo; quod enim alibi experiri est altereo sis reperire veritatem, in hisce contigit. Quin s his dum viri alioqui doctissimi nuntium morantur circa apices scripturae, faciuntne intelligendo , ut nihil intelligam ;sve id assequntur tantum, ut sensum non percipiant Utiliora molior; mihi enim
proposui in apertum diem proferre adversus I aeos, Iesum vera esse praedichium .de
14쪽
hi quam angelistarum Igamoniam.
ope tum Messiam, in quem conveniant omnia Propbetarum vaticinia: advenis Ethnicos, opus quo mundum ille reparavit, plenum esse sapientiar adversus qi-- cumque haereses , claris & apertis verbis expiimi quae Catholica Ecclesia de ejus natura divina credit, & de personarum Trinitate in una Dei essentia. Priusquain ultra progrediar, dum loquor de Criticorum diligentia, non diffitear longe me dissentire ab his, qui criticas disquisitiones omnes horrent. Profitemur, inquiunt, credere sacras scripturas, non illas rimari. Bona est ista religio , sed quas
contaminare verentur, cur ergo contaminatis manibus tractant ubi enim eas e
ponendas .stipiunt, vel nullo delectu solum congerunt diversas auctorum secum pugnantium opiniones, vel quidquid animo occurrit, effutiunt, nullo neque humano, neque divino adhibito judicio. Diu est quod adduxi animum ut crederem Evangelistas, qui sancto Spiritu dictante scripserunt, apto & congruenti sermone expressisse quae docebant: ex quo ergo sermone, cum perpenditur exquisito iud, cio, verus eorum sensus erui posset. Nec aliter sentiebat B. Hieronymus, quem Ecclesiae suae in exponenda scriptura providit Deus summum doctorem. Prudem ti eap. antemsemper ad omo lactorem, inquit ille , ut non superstitiosis acquiescat interpreti rionibus, ct qua eommatice paea suentium duuntur arbitrio et sed consideret priora ,
media ct eoisequentia, ct nectas sibi uriwrsa quae scripta sunt. Hoc est quod faciunt viri Critici: pro peritia quam habent linguarum & antiquarum consuetudinum, examinant quae singulorum verborum vis sit, & signincatio in eo loco quo posita sunt. Nam ut bene Augustinus monet, semper verborum proprietas retinenda, nisi quaedam urgens ratio tropum suadeat. Ceria perversissimum est, Eo. d. --. ait Tertullianus, ut earnem nominantes, animam inrelligamus, ct ammam signi cissi.
Absit ergo ut eogitemus sermonem Evangelistarum esse dissonum rebus de qui . bus loquuntur, sive apto & congruo sermone non usos esse. Fateor vitandas, imgiendasque esse cavillationes, litesque Grammaticas maxime, circa ea loca script rae, quibus fides nititiir ', neque enim his litibus locus esse debet, ubi aperta est antiquae traditionis distina . Liquet sensum Evangelistarum non ignotum fuisse veteri Ecclesiae, in qua docuerunt & Elegerunt sibi successores, qui depositam domi se arunt, & tradiderunt posteris integram & incorruptam. Vera enim fides 'f' nititur, utor verbis Vincentii Letinensis, primi m Divini Canonisaactoritate, deinde Ecclesia Catholicae traditione a n- quia Canon solus non sibi ad universa fu i r, sed quia verba divina pro suo plerique arbitratu interpretantes. varias opiniones erro resque concipiant: atque ideo necessest, ut aia unam Ecclesiastici θη s regulam INApturae earloKs intelligentia dirigatur, in iis Gntaxat praecipue quaestionibus. I a V s
praeter illa, quae credenda clud Hoeonuntur, multa suot in scripturis quae Deus videtur reliquisse hominum sagacitati & solertia eruenda. Quo Blertiam, & omnes animi vires dignius quis conferre possit, quam in sacrum elucidandum eodicem inter eos autem qui sacras serieturas tractant, qui censendi religiosiores: an sui id asunt levi brachio, & quasi in uno pede st-tes; an quos juvat impallescere libris sacris, assdue eos terentes & versantes, quod rei dignitas postulat, D sorid in apertum diem proferre possint quae in illis subteguntur 'lerique interpretes quidquid cogitationem subit, natim effundunt: attamen 'li sapere, & pii esse sibi videntur; quod hominum genus, scio, acrius obtrect
hit labores nostros. Sed rumores eorum unius aestimemus assis: caveamus tantummodo , ne culpa ingenii laus Evangelio deteratur: quod ne accidat, Deum efflagitabo ista divi Augustini oratione ad eum clamans: Circumcide ab omni temer e- συι. . rate, ab omnique mendacio interiora s exteriora labia mea ; sint castae delicia mea ev. i. scriptura tua ; nec Iallar in eis, nee saluo ex eis . In iis quae fidem & moress ctant, ut Tridentina synodus praecipit, iuxta traditionem, & unanimem sem Drum Patrum consensum interpretor Evangelia; satagens demonstrare , miam nobis ini tradidere interpretationem, magis esse consonam textui sacroi ditana verb
15쪽
vero novorum haereticorum interpretamenta. Quid enim necesse et antiquarum haereseum memoriam, quae deleta est refricaret Pergamus quaerere qua cura adhibita opus propositum poterat ad umbilicum perduci.
Si quidem ex codice Graeco qui fons est, hauriendus sit limpidior Evangelii
sensus, vulgatam huic esse consormem demonstrare debemus; am si quandoquo deficiat, & dormitaverit ejus auctor, lapplere aliam versionem loci obsturi Mneglecti. Tunc apponere soleo Graeci fontis verba, quorum vis omnis non apparebat in versione Vulgata, & utor sermone significantiori . Ubi autem Ma&aperta illa currit, cur operam perderem claborando novam & integram versi
nem ὶ simplex autem versio plerumque non susticit; nec sine pluribus verbis se sus occultior potest expromi; adhibenda emo Paraplirasis, cujus est , usurpabo verba Sixti Senensis , pressa oeconcisa libere dilatare inque ampliare , omissa su plare, hiantia explere, involuta ct obscura sertis ct conspicuis verbis illustrare; decora sermonis elegantia exornare et atqηe ea, qua longe inter se dissita σηριι ιο ordine videntur dis ta, connectere, ct in or natam seriem diaponere.
Species est quaedam paraphraseos exhibens totum orationis nexum, seriem, vim& ordinem ratiocinorum. Hanc appellant Anat m, quia sermonem quem illustrat, quodammodo resolvit in partes suas, ut illarum tum distinctio, tum conne xio appareat; sive ut dignoscat Lector quam habeant inter se rationem. Studui ut - opus meum instar esset versionis novae Evangeliorum, simul Paraphrasis perpetuae& Analysis; ubi enim necessaria suit alia versio, vel Paraphrasis, vel Analysis , dedi operam ut illas expositionum species Lector non desideraret. Ne his vero expositio nibus, annotationibusve tapius& nimium interpellatus Lector non posset uno ten re perlegere meum Commentarium; & quod plerumque accidit, pertrias pervolaret, solis hisce locis figens plantas, ubi observatione disna alliceretur, Commentarium meum uno deduxi filo, sive texui sermone continuo non abrupto. Etenim conis stat solis verbis vulgati interpretis,' si clara fiant; si fonti non satis congrua, aut obscuriora, attexuntur alia, pauca, si fieri potest, multa si paraphrastice , aut analytice locus exponendus sit. Siquidem vero cogitata mea non soleo ut oracula depromere; ubi cogor novam indere significationem cuipiam verbo non vulgo notam , id sine probatione non facio; sed illico confirmo exemplis. Comparo locum, de quo agitur, cum aliis Scripturae locis, quorum circumstantiae omnes indicant veram esse via significationcm. Proprietas sermonis Evangelici lapius deducenda ex idi'tismis lingua: sanctae; nam licet constet vocibus Graecis; omnes enim Evangelistae, excepto Matthaeo , Graece scripserunt, adeo redolet linguam Hebraeam, quae illis erat in promiscuo usii, ut multum erraret qui eos vellet interpretari ex sermone Attico , vel alio qui purus fuerit Graecismus. Sermo, inquam , Evangelistarum ambiguus erit omnibus qui non advertunt , quae esset consuetudo loquendi Iudaeorum, dum lingua Graeca utebantur. Consuetudo illa dignoscitur frequenti IN
ehiqne Septuaginta Interpretum qui Biblia Hebraica Graece vertetunt, Philonis, ec Iosephi, quorum ergo loquendi more ditimo lites, si quae moveantur circa phrasilogiam Evangelii. Ad mores,' ritus, opiniones, & ad caetera quae Iudaeis propria sunt, ubique as-Iudunt Evangelistae, & supponunt nota. Horum ergo qui rudes sunt, necesse est laetus falli. Unde autem melitis discerentur, quam ex libris Iudaeorum qui olim scripsere, nempe ex Philone & Josepho , vel ex his qui serius , sed non pluribus
annis post Gelsum templum , uno , aut altero saeculo elapso exposuerunt 'veteres
. ritus litorum malori mr Exsibilatus est Isaacus Vossius qui somniaverat Talmudicos scriptores non aliunde quam ex Evangelio hausisse quae de hisce ritibus dicunt quasi vero gens nobis inimiea se se addicere voluisset consuetudinibus, quae illi tractitae filissent ab Evangelio , aut ex illo sibi tantummodo innotuissent . Judaei illiquo; Talmi id describit, iisdem motibus vivunt, quos dum Iesus in terris versabatur . Evangelium ostendit fuisse notos &.usitatos ; ut suspecta esse non possint
16쪽
in quatuor Emangelistarum Harmoniam. xiii
'quae circa vetustas consuettulines leguntur in Talnaudicis libris: lias eniat tunc, misse aperte indicatur, vel innuitur in Evangelio I ut merito rideantur qui credunt posse risu explaudere quae ex hisce libris clepromuntur. Frequenter ergo allego Iudaeos; qua in re tutor me exemplo & auctoritate antia
quorum & celebriorum interpretum Scripturae , nimirum Origenis , Clementis , Eusebii, Hieronymi, quos hodie accusant, qui id mihi dant vitio. Ipse Origenes, ct Clemens, ct Eusebius, alsique complures , ait B. Hieronymus , quando ae fcr . pluris aliqua disputant ct volunt approbare quod dicunt, sic silent seribere : refer Rufisa,. . bat mihi Hebraeus , ct audivi ab Hebraeo , ct Hebraeorum ista sententia op . Certe etiam Origenes patriarcham miliam qui temporibus ejus fuit , nominat O trigesimum tomiem in Isaiam illius expositione concludit ; ct cum aliter prius senses
se dicat, dom- ab illo id quod est verius, eo tetur. Sic de se ipso loquitur Hie- ti ... tironymus e Testis est mihi Dominus , me omnia qua secundum Ebraicum dissero , non de proprio sensia loqui quod arguitur in Dehdoprophetis) sed Hebraeorum secui
expositionem : a quibus non mod co tempore eraditus , debeo meis si hester ina care quae didici. Iudaeos prae ceteris gentibus suilla tenaces paternarum traditionum constat, quos& naisse tenaciores quam par erat, Dominus arguit. Ea quae nobis cordi si int, facile non damus oblivioni ; ita suarum consuetudinum Iudaeos memores suisse &peritissimos certum est . Si quis ergo scriptor in his , ouae de patriae suae consuetudinibus narrat, fide dis nus sit, digniores reputandi Idebraei , quibus semper suit religio adhaerere antiquis suis ritibus, & ideo illos dignoscere. Iuvat aliquo exemplo declarare quam ea in re adhiberent curam . Traditio aliquando excidit. filiis Tam Q. . th..
Bethba, nam inciderat dies xio. quo Pascha celebrari debebat9 in sabbatum , ct
illi ignorabant an Pascha sabbatum pelleret , nec ne . Dive ut quidam ipsis o est hic Rablonius quidam , euius nomen est ullel 3, sile servit Schamai ct Abihaticis o h θ -- .m, 2 sne dubio sciet an Pascha sabbatum pellat , nec ne . Afferunt, ct υoca Dcrant ipsum; ct ipsi dixerunt, num M sam in vita tua auivisti, an PUM quod est die xim celebrandum) si incidat in sabbatum , illud pellat, nec ne 3 Respondit
ille ; estne nobis tantum unum Pascha Iabbatum pellens in unoquoque amo an non
Plurima Paschata pellunt sabbatum annuatim nempe Iacrificium juge. Hac probivit argumentis a pari. ἁ minori , is maius M. Ast ab eo hoc non receperunt -q9e dum diceret : sic sic edientae mihi, hoe ct hoc audiri a Schamai ct Abih.
Aone . In hoc exemplo videre est Iudaeos non facile abrogasse veteres ritus , nec imduxisse noVOS.
Secundo, aut tertio saeculo post Christum incarnatum veteres illos ritus scripto mandavit Rabbi Iuda, quem Judaei appellant sanctum. Ille cium post erer sum tem. plum nulla spes esset Iudaeis proximae liberationis , vis autem sapientiae , & lex Oralis, sive traditio attenuaretur, ut inquiunt, cόrrasit, & ordine disposuit omnia decreta, statuta, & dicti virorum doctorum, qui ante ipsum floriteracit, tum& documenta ac mandata sinedrii, quibus omnibus constat M Ana. Hoc nomine quod idem sonat ac duplicitas , sive quidpiam quod est ord ne fecu'dum , iteratum . Rabbi Iuda inscripsit opus suum , quia continet & explicat secundam illam legem quam Iudaei dicunt Deum ore tradidisse Moysi, post mandatam scripto legem; quae lex oratis silc erat veluti fecunda , sive iterata lex. Liber R. Iudae molis est exiguae; se auctus suhinde novis & multis glossis , crevit in illam voluminum multi trudinem, quibus constat Talmud. Reserta est collectio Taim udis anilibus nugis qui hiis caret Mischna . Ex hac collectione immensa excerpsit Maiamonides, quae magis necessaria sunt ad Mischna illustrandum , hoe est ad dilucidius exponendos Iudaicos ritus ; quapropter saepitis occurrit nomen Maimonidis in paginis nostris. Ne cui id mirum videatur, dicam quanti fiat ab omnibus vitiris doctis: si e de illo Cunaeus loquitur: Est in admiratione hominum scriptor min imηr Rabbi Moses . Beu ADimon , is qui Taemudiciam da trinam sepositis nu in ri β. cap. ia
17쪽
Mitaina tota, id est, seeunda lex: ibi ius eanonicum & civile Iu orum, ritus&consiletudines omnes dilucide & breviter exponit. Sic pergit loqui Cunarus. umquam ita magnifice quidquam de illo auctore dicem , quin id virtus superet Has . Fato enim quodam , σ forte nascenae primus sol qua in illa gente recte intellexis quid hoe sit, non ineptire , saepe nos in his tibris eum luculentissimum testem citas
mas. Haec a me dicta existimentur . . . . .
Non ulli labori peperci ; idcircli audactar dicam in Commentariis meis conge sta reperiri quae frustra alibi quaererentur nisi in pluribus voluminibus mole & n mero metuendis, etiam Lectori impigro . Nec hoc videri debet nimis inverecunde dictum; haec enim esse congesta, non adinventa dico. Bibliothecarum scrinia, in genue fatear, compilavi; & si dissiterer , quisquis vir peritus cito deprehendet assiitos meo operi pannos ex claris auctoribus; quorum nomina non reticeo, ut m,
hi arrogem eorum opes ; sed praeterquam quod parum referat scire , quis haec Milla dixerit proprius auctor, decet imitari apes, ut monet Seneca, quae varios fi res delibant, sed varia libamenta in unum confundunt saporem; ut etiamsi inno. tuerit unde sumptrum sit mel quod conficiunt, aliud tamen esse quam id unde sumptum est , appareat. Alimenta qua accepimχs , ait idem Seneca , quandu in Daqualitate perdur in , ct solida innatant 'macto , mera s- at cium ex eo quoaera i , mutata sunt , tunc demum in vires, ct in omninem transeunt . Si aliter fiat, oratio continuis allegationibus salebrosa est . . Igitur omnia concoquens ut unus & simplex fluat sermo , sicuri quae mihi propria sunt non vendito, ita aliena ad suos auctores non ubique refero; quod si re care est; fateor id quoque . Esto habeatur Commentarius meus pro breviario , quod ex alieno penu deprompserim I suoquo nomine appelletur non mea refert . modo cum molis sit exiguae , citra fastidium legatur, & collectis undique, ut ita di eam, luminibus intelligentiam Evangelii ingerat, & amorem. Symbolam tamen
a me datam nemo aequus aestimator negaVetit; etsi enim auIum , gemmas non contulerim in tabernaculum; sic olim loquebatur RHieronymus, alludens ad munera quae struendo tabernaculo oblata fuerant a Iudaeis , saltem obtuli lanam , M pilos caprarum ; ut mihi liceat usurpare verba Hugonis Grotii/Si quis duat me qua in Evangelia seriasi , debere abis qui in eodem se arau mento exercuerunt , is
nequc penitus mentietur, neque penitus veram dicet. Ego per omnes eos qui scrip - antehac, profecisse me non in tere, quin gaudeo , gloriorque. Atingue omnibus me
eis gratiam habere puta, quasi nominassem simulas. uo h aec omnia tendunt quae haωnus praefatus sum scilicet fatebor enim) ut omnes , qui haec mea legent , conciliem mihi , & nulla iam saltiato , u id nera posset; nam omnia omnibus non aequaliter sapiunt. Quin etiam qui risdem cibis delectantur , alii aliter eos sibi condiri ex trint ; ita qui sacram Scripturam amant, & perlagunt quae in eam eduntur commentaria , analyses , paraphrases , caeteraque lucubrationum genera, alii alia probant, aut aspernantur. Plerique & epitis optimi id unum satagentes ut legendo scripturam amore eius capiantur , & Deum dilieant ardentius, quocumque scripto ille ignis accendatur, etiamsi a ctor parum diligens fuerit nec multum sagax , contenti sunt . Modo enim sem iant eor suum ardere , non sua putam reserre , si quod lagunt, parum apposite dicatur. Verbo Det pascuntur & saginantur .' ideo alieni a disquisitionibus multo nudio elaboratis, quia quandoque , dum his attentior est animus , cor vacuum
Attamen eum melius sit veris gaudere quina falsis, & probandi sint magis affe-etias certum est Deo gratiores esse qui nascuntur ex vera interpretatione , cam vendum est ne religio inertiae obtendatur. Omnis inquisitio sine aliquo labore non fit , inde suavius est obviae cuicumque interpretatioru acquiescere , quam distri gere mentem cura verioris. Sed penittentur illa Domini verba: Spiritus est Deus , ct eos qui adorant eum, in spiritu er veritate oportet adorare. Sacra Scriymraser
mo est Dei, cujus corpus sunt literre quibus stribitur; spiruus vero ipsa sententi Dipiis sed Dy COOste
18쪽
A quatuor Evangelistarum Harmoniam. M
est, quam cum aptis & congiuis vel bis Deus hominibus significatam voluerit. numquid magis obsequuntur voluntati ejus, qui veram Script uiae sententiam sub verborum cortice latentem scrutantur, & eruunt ex propria vel holum significatione, ex antiquis moribus, consuetudinibusque Ita sentiunt quorum zelus est
secundiom sciemiam. i se vivunt ut illis expediat deliramenta esse quae de alterius vitae poenis nar
rant sacri coelices, hos refugiunt, ain ad illos accedunt, praeconcepta opinione in certos esse optarent prorvis falsos esse. Hi sanari non possunt nisi omnia adstruam tur certis argumentis, mi hus certiores fiant, tum de scripturarum Veritate, tum de earum intelligentia. Ego vero sicut in cordibus excitare pios affectius. ita dia mentes imbuere cognitione veritatis, & hanc comprobare studeo. Sinant ergo, quorum diversa studia sunt, me non eadem ratione uti: ut alios pungam ratiociniorum aculeis; alios alliciam quasi melle persundens opus meum ; & interdum exornans verbis sanctorum Patrum elegantioribus tanquam gemmis & flosculis; quae aliquando magis eleganter quam appositd scripta sunt; dum sancti illi docto
res seripturas accommodant proposito suo prout quaedam vitia insectantur, aut certam virtutem commendant. Neque enim quoties illas usurpant, toties interpretantur et quapropter horum exemplo male se defendunt. qui cum promittant Interpretationem, allusiones meras proponunt, & cogitata quae Venditari non
possunt quasi pia, si quidem prorsus cisa sint.
Itaque, Lector, ne inutilia reputes quae tu Hrsan spernis tot ex libris Iudaeorum& Gentilium prolata testimonia, locorum scripturae parallelorum comparationem,& accuratiorem Criticem. Satagis augeri religione magis quam scientia; sed memor esto doctana opus esse, ut, quoes reipublicae citristianae interest, verus scripturae sensus eliciatur, confirmetur, roboreturque . Fidem habes: tibi non stmolestum aliis fidem vel indi novam, vel veterem adjuvari, & augeri. Cognitione te egere non putas: non reproba majorem seientiam. Bonum quidem eii ardere amore Dei, & hic finis est cognitionis nec incertae , nec vanae; sed ut vitis palmites habet, sine quibus racemi non maturescerent, ita saltem a compluribus non tantum amarentur Scripturae quantum amore dignae sunt, nisi doctrina sensum earum manifestum redderet, & demonstraret certum.
Haec dixi ut amoliret fastidia & iniqua iudicia. Magis autem mihi extimescenda supremi iudicis sententia. Utinam veniam condonet, si quandoque in sacruin
Evangeliorum penetrale irruperim non mundus, nec incensus sincero amore veritatis, εc unita Ridens, ut illa amaretur. Attamen prodesse volui ; d tuae gratiae est, bone Deus, ut prosim . Utilem aliis operam navavi, heu vanam
mihi si vanus scripsi. Ut utilior tibi sit lectio, disce Lectiir, ab altero Bernarido, sed sanctissimo, scripturas eodem spiritu quo laeta sunt, legendas esse &intestigendas. Verba vitae complectitur Evanselium; sed plerisque mortis causi est; qui ipsa luee caecantur; quibus & iudicio occulto, sed aequo, veritas ipsa
est erroris occasio. Itaque eum tremore accedendum ad sacros codices; neque
ideo lesendi sunt tantummodo, ut nobis innotescat Iesus Christus: sicuti ave. mus scire quae senserit Plato, aut quae patraverit praeclara facinora Alexander; filium enim suum misit Deus, ut audiamus verba ejus , capessamus δc facessamus mandata: Audierunt eum Iudaei; palam enim loquebatur in ipso templo, docens, & confirmans sermones suos testimoniis scripturarum & manifestis si gnis; ab iis tamen actius est in crucem, sub quorum oculis tot tantaque edide
Imprimis ergo cavendum nobis ne saera haec lectio sit irrita; quod fit, eum statim animo excidunt cogitationes, quas illa subjicit, aut congrui non subsequuntur affectius in eorde. In haec mentem lectoris copioso sermone convertere orsan decuisset, & eum commovere piis affectibus; sed brevitati studebam ;copiosior sermo taedium parit, ut nauteam cibus, cum invito stomacho ingeritur. Qui coelestium rerum desiderio tenetur, ultro pias cogitationes animo suo
19쪽
xvi Praefatis Commentar. in quatuor angelist. in
versat; ex quibus ut ex proprio fomite flammam concipit. die quis tamin Hunniano stigidus Evangelium legat, praemonebo, Jesum nobis semper ob eis ari debeio tria exercentem munera quae illi propria sunt, Regis, PIosilietae, de Sacerdotis; quae consideratio piarum cogitationum, & Optimorum affectuum fons est uberrimus . Etenim cum arbitria principum pro legibus sint I etiamti ratio non a pareat, cur nos praeceptis Evangelicis adstrinxerit, parendum esset : Rex enim& Dominus est: nos servi, quos emit suo sanguine. Frustra de vita recte in se stituenda constitimus Platonem, Aristotelem& alios; Christus enim est Pro pheta magnus, nempe magister noster, de quo dixit Deus: ipsum In set mone aurem eius traditur breviter & clare Vera morum docti ina, quae in Plii, losophoriam scriptis ea obruitur sermonis haxurie I ut antequam quis didicerit vitam corrigere ex illorum regulis, senio confecta sit, & tota abierit. Mores in digent prompta eruditione; momento autem illam comparat qui se , Evangelio erudiendum committit. Credere enim mictoritati magnum compendium nutibu labor, ut eleganter ait B, Augustinus. ain: eo quod sibi vult credi Evange lium, se probat verum esse. Cum enim homines non idonei sint religioni, quae' non imperi sibi statim credi & discentem credere oporteat, ut ipse Aristoteles aiebat, alia quaecumque relisio quae sic fidem protinus non exigit, caret veritatis nota, sed non ideo omnis relisio vera est, quia sibi vult credi; nisi aucio ritatem tantam habeat quantam Cinistus consecutus est suis miraculis . Insuperis praestat Evangelium philosophorum scriptis, quod cum illa obscura sint in iis etiam locis ubi praecipua doctrinae elementa docentur, contra in iis qua aperte in scripturis pos ta sunt, inveniuntur illa omnia, qua continent fidem, moresque vivendi, a spem s licet atque charitatem, inquit S. Augustinus. ι.ε ι. Denique T. C. D. N. intuendus est nobis ut sacerdos, quo piaeeunte Deus placari potest. Etenim docuit nos suos inempto , poenam alienorum peccatorum in
se suscipiens, nos poenas debere iustitiae Dei, qui ipsi peccavimus . Passus es pro
nobis, scribit Petrus omnibus Lhristianis, vobis relinquens exemptam, ut sequam Longum iter per praecepta, Heve per exempla. Praecepta excidunt animo, exemela Obversantur oculis; ideo Christus exemplum dedit nobis, ut quem admodum secit, nos ipsi faciamus . Qui ergo caeteros libros percurrimus ut in.
telligamus quae in his tiripta sunt; immoremur Evangelio , ut quod legimus,
moribus nostris emngamus. Erudite Lector, si perlesens Commentiuia mea, Rut perlectis , mentem tuam
labeat quidpiain quod in iis mutari, addi, detrahi debeat, quo exornari possint. vel corrigi, id mihi velis communicatum: ut si me superstite recudenda essent: mve postquam summus Imperator iusserit exire de corporis specula , aliquem juvet recudendis praeesse, prodeant iteratis typis tanquam novum opus, tuis & tui . milium monitis consiliis detersum magis & expolitum.
20쪽
B. Lucas qua de Domiso audierat, promit iis ea st enarraturinis 4 principio ,σ narratiori sua prasrait fidem . , L U C A S, Cap. I.
UoNrAM quidem multi conati sunt o inare narrationem, quae in nobis completae sunt, rerum: risicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi viderunt, deministri suerunt semonis. Lvisum est & mihi , assecuto omnia a Mineipio diligenter, ex ordine tibi scribere, omime Theopnile, ut cognoscas eorum verborum, de quibus eruditus es, veritatem