장음표시 사용
11쪽
xunt apud eos bonorer nam frest de omnibus comimo: niis publisis privatisquν constituum; et, tiquod ea adHirrum farinus , si eaedet facto , si AP
nunt, praemia mens que contui. Dun .
5. Quamvis vero Juriseonsultis, iustitiam e lantibus , incumbat aequum ab iniqtio separare, licitum ab illicito discernere, L. I. y. I. M. b. x. tamen ut bonum ab aequo seiungeretur, neque jus civile, neque naturalis ratio Satis patitur,' non magis utique, quam ut ingenium magnum a b DO distingueretur. Non eri, inquit Seneca libro I. de ira circa rin ., quod eiurtimes verum esse, quodispud ripertissimum virum Livium distetur, vir ingenii magni magis, quam boni; non poteti illud
seyarari ; aut et bonum erit, aut nec magnum. Jus certe nostrum esse artem boni et aequi, sacerdotes
ejus boni et aequi notitiam profiteri, iudices ex bono & aequo iudicare, adiudicare, aestimare, interpretationem facere; exceptionem ex bono et aequo com
petere; restitutionem fieri, atque adeo jungi passim
bonum suo, aequum mu', ex multis iuris no trilocis plus q iam manifestam mi, l. I. pri et ij. l. . h. i. g. 5. distis. de ob gat. con eniti β. quin
. r. iu fine, Init. δε action. I. ira hie, quae ex νa Ιἄ
tum bonum est, etiam simul ea ratione aer m sit:
ieet illud ipsum nonnullis accedentibus circumstantiis iniquum eqse. indipiat, propter quas tuneu iam non ultra bonum erit. Hine, etsi baram saddo re aequum) Imperatores censuerint, mulierem, quac semetipsam marito committit, etiam Sua Para p. erna ejusdam arbitrio gubernanda relinqaere; qaia tamen paraphernalium domina mans rat & libbera m derutrix, ideo invita muliere maritum sese robus ejus immiscere, non aequum ampli is sed
nec bonum in iudiearunt, L De lego 8. C. G pia I p.
Pari modo, re par praedonem deposit l, aequum qui dem & bonum fuit, eandem praedoni deponenti restitui, si per se dantem accipientemque intueamur, ut ita e c fida contraetias commissum recipiat is, qui dedit. Sed si concurrat rei surreptae dominus, qu
nullus alius firmiora in re iura habet, & eui facto
sceleatissimo ademta erat, mutata quasi scena, eidem ex bono ec aequo reddendam esse, vix ambi
ribus exsequitur,lludaeus eae I. I. U. b. t. lariss. Colle a meus D. N dt ymbabLium Iib. 5. caue a. 6. L e cetero aequitatem legibus di iure scripto
comprehensam esse, nemo ignorare potest, qui m do legum re Disita, tr . 5. enarranda , perape erit, si e ut pro iure, quod in iusis obtinet rerum argumentis, praegnans anaitatis prae qumptio militet, ocmutatione legas indeteteant, quoties in iis Sese prindit iniquitatis manifestae labes, L Ieter sacrari . 9.C. is I ibui. Sed cum non omnes articuli s πα-latim aut legibus, aut senatusconsultis, aliove lure scd imo comprehendi po, sint, L non possunt IN Ls . A. de lemb. oc novas quotidie sormas edere natura deproperet, nec rara emergant negotia, nec
dum legum deficiationibus determinata, I. a. f. se quia Ire C. A nn 7 enucleando. SIe ut praea termissa vel interpretatione, vel saltem iurisdictione iudieis supplenda sint, ex manifesta legum sententi a ad similia ero edendo, quoties eadem utilitatis ratio ae conjectura videtur subesse, ae l. la. i5. f. de letibur ae l. a. I3. C. M vet i tu oenues. necesse erit, in hisce definiendis aequitatem
observari, eamque stricto praeserri iuri, ae nimium scrupulosae argumentat num subtilitati. t. in omni
ne V. de eo. pretinet Draecipue illud Imperatoris in L p aeuis T. C. as juaeciis, quod ne
nec non Pauli in I. a. si item vis ν 5. in βαθf. de aqua ου G. Muν. arcend. dum actionem utilem in tacti speeie ibidem proposita conceden S, addit, hec aequi. em x serere, e ME D, d ciamu .ist hane passim fuisse mentem Juris risultorum, ex eo quoque manifestum est, quod deficiente directa ex verbis legis actione, piarimis in casibus utiles introduxerunt ex ae i litate. uuid, quod & in ipsis
scriptis legibus in id incumbendum est iudiei, ut
aequitatis praecipuam in interpretando rationem habeat, nec tam strictam ius sequitur, qaod solis legum verbis subnixum, ad absarda re inepta quaque non raro deduceret, quam potius, c nita probe ac perspecta carum ratione, ex animi sui religione constituat, utrum ad casuri sibi dijudieandam legis vis extendenda sit ,' an, certo certius cessante ratione a iis, ipsius quoque legislatoris ex tensioni ad talem casum vide . tur refragari: Cum utique leges scire non sit verba e rum tenere, sed vim
ac potestatem, L Mira i 7. ff. δ' legibu . Et in fraudem legis sacere dieatur, qui, servatis leg s verbis, menti eum ae sententia adversatur, L con
let m 29. M. f. G Iegibus ς atque etiam calumniari, dc verba captare, qui non, qua mente quid dictam sit, animadsertit, L p σ. f. ad exhibenae. Unde Cieera alicubi: Serip um ς' 'ξ, casum Italo irest brui iudieir, seri' rete volu a em autorita: quo defendrae. rit quis, q. πι-i tum arbitretur, ad ultimum damnari sappliciam eos, qui hostis arcendi gratia, muru conscendissent, quia lege scriptum erat, capitale esse, si quis muros constendisset paut ev eo, quod lex voluit, actionem ad exhibendum illis dari, quorum intere,i, studioso etiam d Detinae alicuius actionem ae mmcitari ad libros sibi exhibendos, quia si eos ae hibitos legisset, dIctior di melior futurus essEt 8 alius profecto non leges tantum iubent, E. I. ps . sed & communis sensas cuique dictat; nec dubitatum unqclam fuit, quin ius tale sun iiii summa iniuria atque inlustitia diei mereatur. Neque tamin, qua dicti hactenus, redargutionem ex ea patiantur, quod Prineipes sibi solis reservassa vi leantur distincti nem inter aequitatem ac strictant ius, i. I. C. is leti t. llam lex illa aeripi non inepte poemit de olementia Principis, mansuetudine, ae indulgentia, qua gratiam iacit poenarum, a iudieibus G legum praeseripis infligendarum, aut i ictarum, qaippa . quas solu
Princeps remittere p test aut mitigare, non vero judex, cui, uti non Seuevitatis, ita nee elem nti e
12쪽
manifesta est dure legis sententia: tunc enim secundum eam iudicare necesse est, donec l'rinceps, cognita duritie legis aut iniquitate, eandem ipse in melius reformaverit, eum non judicis, sed Principis solius sit, uti letem eondere, ita & conditam ob apparentem postes iniquitatem abrogare, Z l gry 9. C. de letibus ς eoque pertinet illud UIpiani ιu L p or exi: l. . si. ip a I. y. qui et a qυ b. manumissi Lbe i non fiam ς asserentis, straquam δε-
dum quam proinde iudicandum erat, donec durities ista emendaretur; uti etiam postea emendata fuit, L in adulte ii DL. C. ad let. Iul. de adulter. Quamvis oc verum sit, rigorem asperitatemque non raro legibus iustas ob causas ita contineri, ut necle ista toris mitigatione vel temperamento opus sit, sed omnino observanda veniat in iudicando severitas ae ripor iuris, L si ev ersum i9. U. do a poliat. d. i. p, picis dum II . U. de furiis. . Iurispradentiae finis est iustitia, virtutum mnium persalissima, ac veluti compages, recte defi
quε tribu redi. Et si enim proprie sIt habitus voluntatis s tamen cana non sine ratione simpliciter pertiolumatem descriptam puto; eo qrod non tam ex
eventu ipsaque tribucione eius quod euique debitam, quaan potius ex voluntate ipsa atque propo,ito, iustitia actus dijudicari, iustosque aut in ustos diei convenit. . volantatem sane, si ab ipsa tribatione separes, iastitiae virtutem haud inveneris i nisi de fares de praedones de malae filei re sessores, non paenitentia ductos, sed iudicis aueloi tate, domini ve eos persequentis metu, compulsos, atque ita animo nolente reddentes surrepta, iustitiam tune quoque exercere opineris. Cum eae adverso non re-e e iustitiae vera laudem ei negaveris, qui inopinato fortunae novercantis impetu , amissis inrendio, naufragio, hostiumve incursu facultatibus, re ipsa
praestare aliis atque eXsolvere, quia debet, non ' t- est; si moda semper eo maneat pron Elto, ut qui
quid secundiore ac magis ridente fortuna conquisiverit, id in aeris alieni diminutionem suis qua tocius creditoribus concadat. Multum scilicet inter actionem iustam, et eam que iuste fit, interest; utidi inter actionem iniustam, ae eam, quae in us te fit. luxereet fur actionem iustam . dum coacta ablata restituit; ne et tamen fuste facit, eo quod
haee restitutio non a voluntate suum cuique tribuendi prosecta est. Contra acti nem iniustam facit debitor ob inopi -- non solvens; nec tamen
iniuste saeit, quoties desectus solutionis non a culpa, aut malevolo laedendi proposito, sed ab insortunio casuqtie Procedit.
8. Quamvis autem fragilitatis humanae eonditio
non Sinai, in summI gradu nos hv iis coartan: ἰου peepcluae voluntatis ea paces esse, dum in nullo aberrare. ac non multoties labi, divinitatis magis, suam in realitatis est ; non tamen ideo minus ad iustitiae naturam atque nersectionem squae in rei cuiusque descriptione spectanda ὶ eonstantia ac per priuitas desiderata est; sie ut Voluntatis istius interruptione apparente, at pareat quoque extemplo
iustitiae desectas. Nae est, quod quis, dum leges in dies mutari videt, & plura quondam illicita, qu
nunc probata, necessariam inde arguat iustitiae aevoluntatis mutabilitatem; si modo perpendat, mutabiles pro temporum hominumque m rumque varietate leges, non aliter ad iustitiam sese habere, quam quasi vestes, quibus illa tegitur, qaarumque mutatione, utcunque se uente, uti nulla homini, ita nee justiti A mutatio insertur. Servat nempe vir justus, tenax propositum ec constantem hanc perpetuamque voluntatem tribuendi cuique, quod tempori populoque convenientes leges publieae , &in viridi positae Observantia, definiverunt bingulis
ae distributivam. Commutativam appellant, quae versatur circa commercia; in qua proportio sermvatur, quam vocant arithmeticam, dum sola rei cum re fit eollatio, ac rerum comtarum Spe Elatur aequalitas, nulla personarum, inter quas commercia vigent, ac conventiones interponuntur, habita ratione, plebeii an honorati sint, magistra tus an privati. Nisi omni ex parte deprehendatur rerum aequalitas, sic ut ex rius ipsis alter alteri non videatur antepanendas: tunc enim subinde in
subsidium tollende dubitationis ergo, . ex persona conditione alium alio potiorem esse, ius nostrum constituit. Quid enim , si pretium aequale pro re venali Ostarat directus rei emphyleutieariae Dominus dc extraneus; in auctione publiea cognatus de ereditor; aut creditor & extraneas; vel socitis Sextraneus, pendente inter socios judicio communi
dividundo λ quid si in quae ψtione de parte debita
heredi remittenda , quo invitetur ad adeundum , dissensus sit pari cumulo debita, pari numero dissidentium ereditorum hoe qaidem in casu standum esse voluntati eorum, qai alios dignitate antecellant ; in illis vero socium, creditorem, Cogna tum, dominum directum extraneis praep ni Oportere, remque ei addici, Romanis placuit, Q. furis gereιium 7. F. ult. log. b. V. de piat y l. v r. C. desem 'teusi. I. I. C. communi δυid. l. cum bona 16. H. G rebul auctorie. γυβ. myii l. 2 perdend i. Distributiva dicitur, quae versatur circa praemia & nas, pria meriti cu usque distribuendas unde &Nem' io veteres iustitiae filiam finxerant, ita dictam
ἀπου ῖς σκα τω διαινρυε ς πιυς, lac inorum impiorum ultricem, bonorum praemiatricem. In hac, licet non semper, at Saepa tamen, personarum resperiim haberi, atque adeo servari proportionem, quam V cant geometricam, tum ei viles, tum municipales leges, de delictis coercendis agentes, passim imau tur, ut suis dicetur locis, quatenus propter unum deuietae crimen, a duobus commissum, gravior alteri , alteri levior pinna irrogatur: vel ob eadem benemerita maius alteri, alteri minus tribuitur praemiumὲ Sed quae paenae, quaeque praemia, in se spectata, disparia sunt; ea tamen, quia fiunt arplicata personis, aetate, natalibu , dignitate, vel S xu diversis paria erunt, in quantum paena pzr FQlevior non minus gravat honestiorem, quam hu miliarenὲ ea, qua, in se spectata, gravior apparit. Mul s tamen ac poenas pecuniarias civiles certa quantitate adversus quosvis cuiuscumque se us, dignitatis, conditioniis, promistud constitui per leges,
uti infrequens non fuit Romanis, veluti in furto ,
13쪽
rapina, damno iniuria dato aliisqua multis, itaiplatione, ad vItam civilem ordInandam atquctnec a moribus hodiernis alienum esse, vulgo no- tuendam non sussiciente, Iurisconsultos haerere actum est. Anton. Matthaeas Aa criminib. ιώ. consenescere quis putet, amplias ab iis exigitur, utris. I 8. cap. 4. minae . 7. juris iaciant applicationem, .ingulis illud negotiisio. Ab hae prima iustitiae divisione non Ion- rebusque, prout inciderint, accommodando, dum ge recedit ea, qua, auctore Gratio, in expletricem: udicis aut advocati paries implent, I. I. a. r. f. attributricem vistributa est, is jure belli G ω- l b. t. Quod tar eo sensu nihil aliud est, quam
taria viri Nobiliss. Guillelmi ' pander eulen ad mora:iam, A. igarit ad id, quod Mactum m ; ut in Gνotium d. n. H. Ad expis: riseis reducenda omnia,iquit Gratius de iura Mur ae pacie lib. I. cap. I. ad quae praestanda atque implenda quisque non mo-inia . 9. CiceronI lib. I. de Iegibus UID tum do aequitatis ratione obligatus est, sed de invi-linrisa in securia, qtis j ρι ea, qυτ factaenaea sωπι, competentibus iuris remediis compelli potest . probabetque contraria . vel praepes bonuι ει maeir, Adeoque eo pertinent non tantum omnia nobis praecedi is quidem faciendorum, Mobib tria autem
debita ex iure dominii, state sumto dominii ac d inon fac endorum: ut ex Chrysippo Marcianus,l. a. bni voeabulo de obligatione ex pactionibus, de F. M legibar. Sive ad statum ieipublicae primario Veris ac quasi contractibus descendente, sed de Spectet, sive primario ad singulorum pertineat utique quisque pinnae nomine ex delicto perpetratollitatem; quorum illud pubiari, hoe mi ai luris ve- vel aliis privatis vel pabliso debet: eum ad rest Ninit appellatione, utramque collectum ex praeceptis tuendum, .dandum, praestandum, saciendum, pu-inat Pibus gentium, de civilibus, generatim ad id
namque luendam, volens nolens quivis adigatur. tendentibus, ut boserte qMisque viviat, oherum non Contra vero attributrix circa omnia illa occupatallina , utim cu quae tribuas. Quae vulgo tria
est, ad quae, licet qati ex ruiuitate de ratione n libris praecepta diruntur, ambitu suo, quicquid legi rurali obligatus videatur, atque etiam implens lau-lbus uspiam iure cautum est, comprehendentia. de dignus inter bonos futurus sit ψ tamen si pra- ra. Ius naturale, Iustiniano dc Ulpiano defi-
stare atque implere, seposito padore spretoque aequi-iniente, est, qωod naIura omnia aut i a docui ,
ratis vinculo, recuset, publica nequit auct ritate P . Inst. δε iu/o natuν. mur. oe euit. I. I. g. 5. constringi. uua ratione, liret ius di fas sit, pau- f. b. t. uramvis enim dirata proprie neque iuris, peri per divitem eleemosynas porrigi; bene m ineque inurin eapaeia sint, fatente id eodem lustirenti praemium ; donatori antidota a donatarioiniano m. Lmtuo si quais vel para. fecisse aeu. vitari inopi consilii salutare suppeditari a pru- umbram tamen quandam imaginem iuris ac anadentiore, proximioribus, aliisque, qui obsequio aellogiam in iis lirae deprehendere, in quantum, quod bonis artibus spem successionis sibi para erant,lhomines ex rectae rationis agunt dictamine, id si hereditatem relinqui', dari legata; tamen si quis bruta quoque naturali faciant instinetu, ut ut sine istius generis ossieta neglexerit, lex nulla invitum sensu rationis, jure secisae dicuntur. Eo sere m
ad remunerationes, eleemosynas, hereditates, legataldo, qua non tamen Poetae, stilo liberiore evagan- tribuenda coget. Atque hoc est, quod vult se castra, apibus mores, studia, populos, reges tribu libr. a. de ira, cap. 27. dum ait: Quam anguria runt, sed di philosophi ae oratores formicis iram, InnocenIta eu, ad D m banum etsed quamo la-lec assectas alios, quinia et mentem, rationem, memtius paIN of iorum, quam juHi regular μα-lmoriam. Cicero lib. I. de natura Deorum: Nummu=a pietat, humanitat, moralizat, Ditisia, fite existimat, inquit, formicum anteponendam est. θυπt, quσ omula ex: tabulae pubiacae sunt. Et bula pulaber ima urbi, quod tu uμbo sentias sis nu Paulus Isinus, non omno, quia licet, bonertum erroilur i in formica non m da r=xur, sed er ment, ra- contendens, L non omne I M. f. is retiat. imis .itio, momoria st Licet idem lib. i. de ossiciis rati Dum plura leges lieita pronuneiant, quorum tameninem dc iustitiam, propria scilicet dictam, in brutis contrarium suadent omnino, longeque praeserunt .in et . Egregie ,eneca de ira lib. I. cap. 3. Maia Vino doliari vendito ea eonditione, ut ante proxi-iansmaria Amanis in Albur carent, habeas auremmam tollatur vindemiam, si emtor non tollat, timidet illis quosdam impiatur alioquia, ri ama venditori lex essendendi saeti potestatem : qui ta-sin tuis erret, ae odium etin ri amici ira, oe xi men, si non et Tuderit. sed vel vendiderit enataris multar; si disiensis, S coneσκῶσι qu= um Iiqua parieulo, vel alio modo in id opsam dederit, ut, in ilis quoquo extant Dortigia e ceterum bumsuo D Ctans ruato in usus emtoris vino, m ra ei quam petiorum bona malaque ruet . Nulli, nisi homini, minime damnosa sit, laudandum potius eum eodem concepta prudensia est, diligentia, cogiίψio. n quasi spiritu Ulpianus pronunciat, L. r. F. 3. ω citantiam uirtutibur humanis animalia, . sea etiam M. de μνD. 2 eomm. Ni Donae. Concubinatum si- vlaiis prestaha s. I. citam Imperator eon uo: in m dixit, L si qua L- rL Nee tamen ideo hine recte deduxeris: illud Iuttri 5. C. ad reuadsic. Oostian. eumque per le- ergo omne iustum esse, aut iuris naturalis, uuod ges nomen assumsisse, ac ideo extra legis poenam agit homo ratione praeditus, si idem instincta bru- esse Marcianus ain r est, L in concubinatti 5. β. ix saetant: nisi & incestum, Ac adulteriam, de va- uir. f. de eo obruti. Honesti tramen matrimoniisgam libidinem, dc vim sine causa illatam, & aI Vinculam, contrahentium consensu de amicorum similia, Specioso iuris naturalis colore tingenda fide firmatum, passim anteponi, laudari, variisque putes I quippe quas omnia a brutis fieri palam ratia ad id invitari privilegiis ei ves Romanos, in con- - -- coeunt animalia nutus SO est . ... cetera ἀνωλι, mee babG- tume is Maca Ilia Ne vero in sola ae nuda iustitia; contem Ferre patrem tergo.
14쪽
uuἰn pollus, uti non omnium, quae iuris sunt naturalis proprie dicti, simulacra in brutis apparent:
ita quoque ea demum, qaae cum brutis homines habent in agendo communia, iuris naturalis nomen merebuntur, si in hominibus a rectae rationis
dictamine protecta sint: cum nihil aliud sit jus naturale hominum, quam quod recta ratio illis qui vere intelligunt, dictat, idque vel sine praviomentis discursu, vel per necessarias oc evidentes consequentias, quibus ultro ac sine prolicia argumentatione, sine impedita conclusionum dissicultate, tanquam justis assentiant ir. Sic ut huius iuris naturalis subjectum sit tantum homa intelligens & ratione utens, ac instinctum quidem corporis intuitu cum brutis, at rationem rectam, animo inhaerentem, quasi cum Deo communem habens, Rae vardus Iib. I. varior. cf. I. I 4. An autem vere ullum detur ius naturae, ut quidam temere negandum arbitrantur, quasi neque ullus iuris istius legislator esset, neque s ctio
transgressionem coercens, non proicitus excutiam. Susscit, Deum, auctorem naturae, iuris quoque na turalis eonditorem esse: sanctionem autem ad O servanda iuris illius praerepta, consistere in commodis, quae eorum observatione cuique privato a Cedunt, ac vice versa in aerumnis atque miseriis,
quibus obnoxii emetuntur illi, qui juris huius rosulis contraria sectantur ac probant. Uide Cum-erland de legibus naturae tu proletomenis F. I
r5. Ouae vero prima iuris huius naturalis basis sit: quianam sundamentum, ac primum principium, ex quo a priori ut loquuntur in demonstrari possit, & velut ex sanctissimo iustitiae ipsius pen trali educi, quaenam juri naturali adseribi oporteat,
de eo Variatum non minus suit, quam oliin circa quaestionem de summo bono in plurimas philoso qphi discrepantes abierunt opiniones. Sunt enim , quibus visum fuit ejus sundamentum ponere in
convenientia & disconvenientia cum natura rati nati ae sociali, non per lIpsum depravata. 'Gr tius de jure belli ae stuc. IV. a. cap. I. num. I a.
Sed quid obsecro, est principium petere si non hoc λCum id ipsum in quae Stione sit , an hoe aut illud
sit conveniens incorruptae naturae Seu recta rati
ni : ut proinde ex alio id fuerit fundamento de- dueendum. Alii in hominis socialitate primum iuris totius naturalis quaerunt principium. BussendorT de jure natu ae, et gentium in Raefat. Sed, ut opinor, ininus recte: cum ius naturale ambitu suo non modo complectatur ossicia erga homines alios, in eadem viventes societate; sed Ac erga Deum,ae Semetipsum, etiam ab omni societatis humanae relatione semotum. Cui accedit, quod jus naturale omni societate humana antiquius est; unde soci tas eo jure posterior concipi non potest iuris illius tempore anterioris sandamentum. Infitias quidem haud eundum, religionem erga Deum, & erga semetipsum ossieta praeparare hominem , ae masis aptum reddere ad meietatem, imo firmissima soci tatis humanae vincula esse: sed tamen de illud ma- Det , metalitatem esse non posse principium illius iuris, ex quo huius ipsius metalitatis principia petenda sunt. Fatendum, hominem esse animal na-
parte sundamentum esse Iuris ullas naturalis, quod
inter homines iam multiplicatos servandum fuit . sed non inde sequitur, socialitatem universi iuris
naturalis, Seu Omnium eorum, quae ad ius naturale reduci debent, esse principium. Quae cum ita sint, penitius cuncta scrutanti non aliud evidentius occurrit iuris naturalis universi sundamentum ac scaturigo, ex qua, uti ex sonte rivuli, ex radice rami, derivanda erit omnis justiti a ratio, quam tu Dei creatoris potentis quidem, sed & pariter benigni ac summe benefici in suas creaturas. Produx it nempe Deus ter optimus Maximas ipsum hominem, dc omnia reliqua in usum ejus. 0uod ratione recta ae judicio suo homa percipiens, dc benev
lentiam, sapientiam, potentiamque creatoris agno Scens maximam, non potest non sibi conscius ae convictus esse natae ex ipso creationis beneficio obli attonis illius arctissimae, qua ad reli3ionem aecuItum divinum, quin dc amorem, humillimamque simul subiectionem creatori benignissimo exhibendam devinctus est: usque adeo, ut si, spreto hocce bonae mentis dictamine, in alia omnia contraria ire sestinaret, eum saltem tanquam Potentem aclunire valentem, pari mentis Suae conscientia re ormidare deberet, quem ut auctoreta suum beneficum colere noluit ac venerari. Eo modo. quo si
summis ima componere lieeat in acceptae libertatis, rei inaestimabilis, immemor libertus, si honoriti amoris & obsequii vice, contumelias dc iniurias patrono rependeret, iram eiidem iustamque indignationem extimescere deberet, ac meritam beneficii collati retractationem. Quo etiam tendit illud Lactantii, primum Iustitiae sundamentum esse, Deum
Crinoscere ut parentem, eum metuere ut dominum, diligere ut patrem, vitata omni superstitione. Cumque sui existentiam quisque post Deum suis immediate debeat genitoribus, non potest non ex grnerationis ac novitatis beneficio devinctus esse ad omnia pietatis & obsequiorum genera iisdem pro virili exhibenda. Unde et a Pomponio cun reli rione erga Deum conjuncta fuit Obligatio, ut morentibus oc patriae, velut almae matri pareamus. I. a. f. b. r. Nec aliud Ciceroni placuit, cum lib. I, de ossietis in fine scriberet: δε ipsa communitate esse gradus officiorum, ex quibur , quid cuique strae stet, intusti potest, ut pμima Diis immorta ibur, secunda patriae, tertia paremibus, de areas ὀradatim reliqua reliquis debeantu . Obligationi huic prima erga sui auctores proxima est, ut si productas a creatore homo, eiusque ductus veneratione, propriae
Studeat conservationi, caveatoue, ne contra aucto
ris sui scopum in sui ipsius interitum ac destructionem allaboret aut cooperetur; ac proinde utatur quidem illis, quae ad vitae sustentationem sibia creatore suppeditata videt, nequaquam vero iisdem abutatur in sui perniciem aut laesionem. Qua ra-l tione etiam eloquenti a Romanae parenti visum ruit, unumquodque animal, simul atque natum est, ipsum sibi conciliari ac commendari ad se conservandum , atque ad suum statum, di ad ea, quae sunt conservatoria ejus status: alienari autem ab interitu, iisque rebus, quae interitum videntur . a se ferre. Et quia res ipsa loquitur, vila esse, ut quis quam sine hominum aliorum adiumento vitam
tura sociabile; fatendum, socialitatem magna ex suam feliciter transigat ac sese tueatur, dum nemo
15쪽
simul omnla tum osse7a, tum artificia, ad sui
vonservationem eaepedientia, callere poten aut prae- Stare , consequens fuit, ut natura duce pronus esset & inelinatus in pleniorem societatem cum aliis excolendam , vitaeque communitatem . Duo vero magis socialitatis istius gauderet emolumentis, necesse suit, ut, sicuti primo loco propriae, ita di secundo totius humani generis studeret conservatio-Di , tum sobolem procreando educandoque, atque 3ta supplendo mortalitatis suae destatum , cum, i ste Cicerone lib. 4. de finibus, omnis natura ust. ite se conservatrix sui, υτ ει solva sit, in gen e
conservetu suo: tum et lam Conserendo ac prae
stando illud omne, quod viderr potest aptum esse
ad promovendam ulterius confirmandamque inductam illam inter homines vitae communitatem. Et quia sua cuique ratio ac sensus communis dictabat abunde, eam in universum destructum iri, si quisque nil praeter propriam Praesentemque Specta
ret utilitatem; aut quod pejus) ius sibi aliquod
commentitium in omnes di omnia secundum p tentiae suae vires arrogaret; non aliud Supererat , quam ut ex opposito mutua cum aliis reciprocando
humanitatis psiiciat tribuendo aliis, quae ipsis commoda, recipiendo vicissitn ab illis, quae sibi putaret
caepedire in vitae tuitionem, magis magisque con Atringeret commune consortii vinculum ac sodalitatis. Quo Seneca respiciens lib. I. de ira cap. 5. Homo, inquit, in adjutorium muIuum gyn aIus este leneficiis enim humana vita consiptis es conco
.in.: s naec terrore, sed muIus amors in f ur auxi-IDmsue communν constringitur. Iterumque lib. 2. de ira cap. 5 i. Ut omnia inrer se memora consenIium,
quξra singula servari rotius interest ψ hia homines singuli parcent, quia ais cerptim geni. i sumus s sarea .m esse rcci Iar n si amore ετ curtodia partium
non potera. Atque hinc dephumpta generalia illa iu- Tis naturalis praecepta, ne quis alteri faciat, quod ipse sibi fieri nolit; ex adverso praestet aliis, quod
Sibi ab illis praestari emptet; quod quisque juris in
alterum statuerit, eodem etiam jum utatur. Hine quoque est, quod quisque, dum sibimet ipsi proximuS en, non tantum adversus aliorum a recti tramiae recedentium imminentes iniurias sibi cautelis varii; innoxiis iure .prospiciat. ac Paricles, Inde-nia, fossas furibus, praedonibus, hoStibus opponendo,
suae consulat securitati; Sed dc adversus aliorum violentiam sese defendat, vim vi repellat, arma a mis, etiam cum aggressorum nece, aliter vitam aut
pudicitiam tueri, ῖpsis incolumibus , haud possit,
atque ita inculpatae tutelae Servet moderamen, I. I. C. unde vi l. I. V. vim vi 2 7. l. quod est 5. V. eum
ρον pussim in oratione pro Miloue.16. Jus autem hoc naturale, tanquam divina providentia constitutum, firmum sempur atque immutabile permanet, V. pen. Aut:. ae iure. nai. grui.
es cloil. FAt quidem, inquit Lactant ira divin. Instit. cap. bo vera lex, es a ratio naturae congruens, disci a in omne ς, concrans ac templ. erna , quae No
e et ad os tum jubesndo, vetando a frauis Anerreat,m i se P ro 'r ron r um aut ρεν ρσulum soAI hac possumus. Cum enim recta ratio, quae natur
le ius vel includit vel ingreditur, orIgInam suam immediate Deo debeat, & ad ipsam divinam iusti
tiam sese reserat, velut i inago divinae Iegis, & quae-Om ejus exprento , necesse rat, ut imum quoquo hoe ius immutabile sit: ne alioquin admissa muta bilitate, in Deo quoque variationem, & consilii
prioris veram poenitentiam, atque ita vel erroris prioris consessionem, vel recte constitutorum mutationem in pejus admittam . mod quantum cum Dei sanctitate ac persectione pugnet, nemo non videt. Grotius do jure beta. S pac. lib. I. cap. I. num. Io. in m a. Hornius is civisure lib. 2. cap. a. n. 5. N. Noodi 'obabitum lib. a. cap. M. I 7. Interim non eundum inficias, quin hoe jus in thesi immutabile, mutabile tamen sit in hypothesi. ut loquuntur. Quo non aliud denotatur, quam generalia juris naturalis praecepta, ex recta rationis dictamine profluentia, exceptiones quasdam pati s quae tamen & ipsa non minus naturali ratione subnixae sunt, atque adeo praeceptis ipbis universalibus non vere contrariantur, aut ea Subvertunt, sed magis firmant, secundum illud vulgatum: Exceptiones corroborare regulam in casibus non .veeptis. uua ratione licet ius naturae in universum vetet homicidia ; latronis tamen vim inserentis caedem permittit, ac sceleratorum iubet supplicia per ludicus imponenda. Quin & cum multa jus naturale suaserit quidem, at non praeceperit, nec vetuerit iis contraria: consequens Lit, justis causis urgentibus a tali suasione iura recedi. Quo modo S libertates, & rerum communiones, oc alia plura his similia, primm inter mortales eae naturali suasione viguisse conbiat, a quibus tamen multiplicato deinceps humano genere, bellisque serventibus, per i troductam dominiorum distinctionem, ac subsecutam ex captivitate servitutem non sine justa rati ne recessum fuit. Immutabile scilicet est jus naturale, quod honesta praecipit, turpia vetat; qu d vero licita, sive intermedia permittit, a iure civili te peramentum & moderationem mutationemque pro parte pati pote t. Ire jus gentium est, quod apud omnes, vel saItem moratiores gentes obtinet, di pertaque custoditur, ae recte in primaevum di secundiarium dividitur. Primatium quidem nihil aliud est, quam naturale hominum a gentibus receptum. Ubi enim rationis naturalis dictata apud gentes pleraSque Servari contingit, ea Iuris gentium nomen ab usu gentium assumere, haud absurdum est: quae tamen ipsa, si populi plerique moratiores aspernarentur, in nudis luris naturalis subsisterent terminis ac dera minatione, ij. I. Dct. δε is e nai. gent. θ citiit. l.
omnes popuIi 9. ff. b. t. Unde S iuris hii us exempla ex iis, quae ius naturae jubet, a Jurisconsultis videmus allata, qualia sunt erga Deum religio, ut
parentibus,ut patriae pareamus, I. I. insue, I. a. f. b. t. Secundarium dicitur, quod non tam ex rationis Iu-ee eXOrtum, qualia potius ratiocinatione legitima collectum est, ct accommodatum non tam incorruptae naturae bonitati, quam depravatae necessitati bus ἱ adeoque, quod usu, oc humanis necessitatibus
exigentibus gentes sibi constituerunt, st. 2. Inait de jure gri. nat. ω clesia. Quod non ita accipiendum, quasi ius aliquod gentium esset, geRtes Omnes, qua tales, obligans, omnes populos in publicis in
16쪽
ter rentes commere; is devἰnciens. sic ut peccaturi essent ac puniendi, quoties a tali recederent rure; uti ius naturale Onaos homines ObStringit, cives omnes ius civile. rale enim quid inter gentes actum, tale populorum omnium, qua taliam, commune vinculum haud deprehendo. Quin potius quaeeumque iuri gentium secundario in publicis privatisque negotiis adscribuntur, non alio sensu agentibus constituta dici possunt, quam quia id, quod , humano generi multiplicato, per ratiocinium videbatur utile, dc ad promovenda inter homines minereia expeditum. Paulatim nune huius, nune alius populi usu, de ita tandem gentium plerarumque comprobatum fuit: nulla de cetero universali
obligatione gentes adstringente. Qua propter & ω eius alibi, alibi serius ea, quae juris gentiam esse
dicuntur, recepta conuat: de relecta vicissim sine justitiae violatione, quae quondam gentibus ut aequa placuerant. Ita, verbi gratia, cum non omnia singulis suppeterent, nec Omnis ferret omnia tellus, necessitas pariter atque utilitas commercia suasit mediantibus contractibus plenius excolenda : inter quos antiqui suma quidem, di ad simplicitatem prinxime accedens apparet permutatio. Sed cum non semper ea nobis essent superflua, quibus alius vici sim indigebat, emtio successit, adinvento nummo Seu Humerata Pecunia, res quasvis alias aestimante, I. I. g. de eon: rab. emtione. In gratiam deinde eorum, quibus pretium emtioni rerum sussiliens deerat, introducta locatio, ut modica pecunia rerum sibi utilium temporarium pararent usum. uuod si me tantum Suppeteret, unde merces constitueretur; vel ad aliorum liberalitatem gratuito impetrato rerum usu, recurrendum fuit ; unde commodatum atque I recarium originem traxerunt: vel comparandi aiunde suere nummi, in rerum necessariarum em tionem conductionemve deinreps impendendi: unde mutuum natum est. Ae ne ereditor interim do sorte periclitaretur, res alias securitatis causa usque ad mutui restitutionem ei viei uim tradi, aequum visum ἱ quod pignoris conventione interv niente factum. Sed S, cum non omnes ad sua g renda vel asservanda apti aut proclives essent, aetate, absentia, Peregrinatione, sexus verecundia, imperitia, desidia intervenientibus, alteri ea mandato vel deposito committi placuit. Quod si soli negotiis
expediendis pares non viderentur, assumtis ad luto.
ribus, societatem iniri, dc partitis operis rem geri, reeeptum fuit. His igitur aliisque similibus conventionum speciebus eum subveniretur quam maxime
indigentiae rerum plurium, qua plures laborabant ἐnon mirum suit, gentem unamquamque, quo Cul tior esse desiderabat, eo quoque magis suum in v sum eas introduxisse, vel admisisse populis ab aliis jam ante inventas, atque insuper peculiaribus non raro legibus circumscripsisse. Neque tamen ulli genti ratione intrinseca, ab honestate vel turpitudine desumta, imposita fuit Oblisatio contractus tales aliis eum sentibus exercendi; nee peccare censendi, aut ustitia praeceptis restagari. qai commercia P palis exteris interdicunt in solo suo; atque inter ipsos cives suos quasdam improbant vetantque contractaum species, quoties illas eivibus suis haud expedire persuasi sunt: non magis, quam nostris de multorum aliorum moribus in justitiam Incurri- Hoet ad Rundret. Tom. L. tur, dum servitutum ac manumis;ionum Iura in v niuntur abolita , ut minus conducentia, utcunquapassim olim inter gentes laudata. Nec aliud fere
dum de iis iudicium, quae ad publicos gentium a ctus pertinent; qualia sunt legationum iura, s
lemnes bellorum denunciationes; aliasue his amnia plura; cum & haec non ita , uti lus naturale, ex certis possint deduei principiis, sed ev usu de voluntate rentium praecipue modum sormamque a
reperint. Etenim, quod missi ad socios di amicos populos legati, ab iisque pro talibus agniti, sancti habentur. id non ex quodam secundario iure gentium, sed magis ex fide data, atque adeo ex ipsis iuris naturalis principiis, datam fidem cuiqua et iam
privato servandam, praecipientibus, descendit. Sed& quod ab hoste ad ho,tem ablegati ab in uriis
ipsorum hostium tuti ac immunes sunt, id non aliunde derivandum puto, quam quod Fentes. Ino ratiores, pacem bello multisque triumphis potiorem iudicantes, si honestis possit iniri legibus, ejus o
tinendra plerumque non aliam magis aptam viam invenerint, quam si admissis ex hostium numero nonnullis, tanquam legatis, de reducenda concor
dia novisque foederibus pangendis traEtarent. Cum autem, tale munus legationis apud hoste , belli jure
quisvis valentes, non iacile quemquam suscepturum, persuasi essent, si non securitatem di tuiti nem is sibi in adeundo ae recedendo sperare p-set ae polliceri; expedire sibi censuerunt, hostium quoque legatis inviolabilem apud se concedere incolumitatem, di ita caduceatoribus in bello pacem
facere: quibus consequens est, ut isc ipsos inter hostes sanctitas legatis non aliunde, quam ex fide data ac promissa securitate, adeoque rursus ex iure naturali petenda ac defendenda sit. LInde &novum non est, nee rationi jurive adversum, ut, qui necdum sibi pacem conducere opinabantur. insidiosae infidaequa paci bellum praeserentes, vel eos iam missos repellerent, vel denunciarerit; ne ad se legati mitterentur, alioquin eos hostium loco fore, ut pluribus confirmat Grotius de jure beta ac pacis lib. I. cap. I num. 5. ae 5. Et eum non eam a legatis utilitatem speremus, nec proinde fidem iis csiderimus, quoties eos non ad nos, sed ad hostis nostri amicos ae eons eratos ab hoste nostro missos deprehendimus, nullo qumue jure tales securitatem a nobis expectaverint aut incolumitatem; sed belli iura eaptivitatemnur aeque subire cinsendi erunt, ae quilibet alii, nullo legationis titulo insignes, Grotius d. lib. I. cap. 18. num. 5. iamia. in. Quod si contra rectat rationis dictamen gentes usu quaedam introduxerint, non ea ius gentium recte dixeris, sed pessimam potius morum humani generis corruptelam. Atque hinc est, quia Iurisconsulti nostri, in ipso iure gentium concurrentem cum
usu rationem considerantes, ea quoque, velut a recta rMione prosecta, iuri naturali duxerunt adseri benda, qtra proprie iuris gentium secundarii erant;
in quantum, usu praerapposito, humanisque necessitatibus, his ab aequitate & ratione ratiocinata suta ant) videbantur dietariiquales, verbi fratia, surtorum prohibitiones, dominiorum distinctiones, aliaque plura, R I. Imrit. de eb. Dat. quae ex istino, l. I. f. de aequis. νεν. Am n. f. singulorum II.,
17쪽
13. Ius civile est, quod quimur populus sibi proprium constituit ; quatenus ex iis, quae iure natu TITULUS II. . .
rati dict.itia erant, vel invalucrant iure gentium, . .
sibi utilia desumit ae probat; hisque alia, em usu De Origine juris, dc omnium Magistratuum,
suo proprio, suo addit arbitrio. Quo sensu Calus & successione prudentum. in I. Omnet papuli s. U. b. r. Omnes populos, qui legibus & moribus roguntur, partim jure propriola SUMMARIA.
partim communi omnium hominum iure uti, au- r. De primir iuris Romani initis usqua ad legomctor est. Atque inde ius civile non male distribu ra. tab. ἀσque ejus com altione. ris, euod vel ομθ ne sit tale, vel sola com robati a. Do incrementis variis juris poli duod eim tabum . Jus civile comprobatione est, quod vel a ra- lac usque ad rempora uuistiani. tione naturali constitutum, vel eo ratiocinio iusto 5. De sere Iustinianeo, libris βασιλικ. ων, aliis Malias apud gentes introductam, velut aequum & - Graecis furit audioribui. num in civitate receptum est. Sic enim di homici- ό. De compositione jukr omnisi.
dia, ct adulteria, ct furta, ct alia scelera quam 5. De Compori: ione jurit Gudaiar. plurima damnat quidem lus naturae ae gentium, sed 6. Quae sit auctoritas No Iarum Leonis, 2 a j ec prohibet jus civile, atque ita dispositionem iuris rum μ'
natur .e vel pentium sua confirmat auctoritate. Ori- T. Dr magistratibus RomanJs, romissi e. sine ius civile dico, quod sine certo ae peculiari U. De succersione prudentum, ter sediis jurisconluris naturalis sundamento in civitate constituitur, suhorum. etsi non eareae generali aliqua aequitatis ratione. 9. Noratur, distin us olim fiasso AH conini os erouo pertinent testamentorum, & aliorum actuum causarum . orsister, nec omnet Iurisconsulter
plurimae solemnitatos, Falcidiae detractio , Macedo- inque in omnibus iuris partibur fuisso peritas. niani ae velle ani Senatusconsulti dispositio, aliaeque plures Roma novum tum antiquatae, tum usuDr. Ilia potissimum b. th. tra iis docet tituli etiamnum servatae leges. Quaedam scilicet sunt, quae inseriptio, quorum primum est initium di in- homines nolle aut velle debent, quia in se eonti-icrementa iuris, alterum Origo magistratuum, & ter vent honestatem aut turpitudinem quandam mora-itium Fuccenio prudentum : quae non tam singulatim Iem: quaedam, quae ea Sola ratione iusta sunt quiale Ppnero, quam . notatis lummis capitibus, ad an-ca usta esse volunt qui titandi potestatem habent; tiquitatum dc historiae juris Scriptores lectorem re sie ut eorum arbitratu illa vel agenda aint vel mittere constitui. Jura quod attinet, principio II mittanda, ct pro ratione praecipue stet ussio a i um arbitria, uti apud alias plerasque gentes ae na me voluntas imperantis. Apposite admodum, quaeitiones pro legibus erant, teste Iustino lib. I. in . de patre Gellius fera. Att. GR. a. cap. 7. ad se- Connrmante. id pluribus De stero in norit ad R pisi .itorem hic transtulerimus, emula, inquit,lsin. lib. 9. in p8. ita de penes Romano x id obti- quae tu rebus sumanis uni, ristit Meii cemureunt,inuisse Pomponius in l. a. V. r. h. t. Tacitus lib. inui h υήta ι unt, ur sdem rabis, tu pistriam δε- 5. Ann l. cap. 26. Dionysius Halicarnassaeus tib fendere, im amico H. et re, ea si i oportet, sive im- io. r. aliique tradunt. Sed cum id minus e. ρ' G pape, , stoe uom imperet: sed quae his com - resurgentis novi regni videretur, nonnullae ab ipsis. νω, quaequμ turpia Θ omnino iniqua sunt, ea nemo Regibins Romanis leges conditae, quae a Papirio eos imp et ni m. Quae vero tu medio sui, o a Grae- lectae, leger Regiae, ab auctoribus, a collem re os
eis tum ἀδιάφαρα tum salse appectamur, ut in myrnpirianum appellatae, i. a. ss. a. S. 56. J. h. tiantiam ire, ru colere, honores capesseste, causaρ δε- us vestigia tum in pandectis L 2. U. de mortuos nis μ, uxorem ducere, uti jussum pretisci, uti in erenaeo, tum apud rei Romanae scriptores occur accerii rem p nire, quoniam haec es bis simi. ia rentia, collegerunt varie Ant. Aurustinas, Contius, per se ipsa neque sonesta sunt sequo turma, ria Manutius, plures alii, ae ex his Rosinus anti uit. pγsinis ut a n fit viamin, Ba i'ity actionibus aut Romam lib. t . eap. 5. Eiectis Regibus, eum rursus prebanda fimo', aut reprehendenda ; ρυμ ea in ejuι- incerto iure populus aliquandiu usus suisset, per D mrus omulum re um generibur palles parendum ose cemviros a Graeciae civitatibus variae leges petitae sy centent, P Iuri ri uxorem aue se imper l, auribunt, di in decem tabulas redactae ; cumque his caura pro re disere r quia enim ntrumque in I l deinceps aliae dine essent superadditῶ , eae accidentonere Opo per so seque honestum neque turpe; id i-- l δε decim tabuiarum D i dictae sunt; in quas ta eo ti prete jubeat, obsequendum σν r. Quaecunque in- i men etiam ex legibi it iis plura capita esse per digerentia sunt, si in nane aut illam partem a I l Decemviros translata Cularius monet lib. 5. MLgislatore definita inveniamus sie ut post lepem in i o. Has vero leges Ia. tabularum, ut Tacitus Am republica latam iubendo iusta facta sint, aut ve-. ροι 5. cap. 27. haud veritus est dicere Anem AEquitando injusta, ea iuri civili, quod origine tala est, ruris quatenus recentiora populi Romani scita non
non haesitanter adscribemus. eadem sinceritate ordinum e consensu fuerunt
condita; ita de Cieero omnibus philosophorum bibliothecis p tulit lib. t. de oratore eap. 44. f ε--πt, inquit, omnes licet, diram quo rontis. M-
18쪽
ris atque digestas pro suo quisque arbitrio, aut commentariis illustratas descrunt Ludovicus Charundas , Rae vardus, Lipsius, Anton. Augustinus,
Ant. Clarus Sylvius, luealduinus, Contius, lac. Gothos redas, oc alii plures.
a. His accesserunt Iegis actiones, certa scilicetae solemnes sortinulae per Jurisconsultos accomm
datae ita, quae breviter erant duodecim tabulis ccinprehensa οῦ & juris Hapiant ae Riι uni nomine donatae ; a Gnaeo Flavio, Appii Claudii scriba, qui
casdem Appio 4umptas populo donaverat, dc a solo a lio, qui prioribus alias adiecerat, i. a. si. 5. s. 7. l. t. adde Bris,onium antiquu. Bom. lib. 4.
cap. 2O. Ingens praeterea incremcntum iuris accessit novis in dies latis legibus, i 'lebiscitis, Senatusconsultis , ac magistratuum Edictis, tum temporariis, tum postea pcr tuis i ime vero post re dactam in statum monarchicum rempublicam, Principum constitutionibus, collictis partura auelaritaterrivata a Grcscria de Hermogene, partim publica iussu Theodosii iunioris: unde cdicis Gregoriani, Hermogeniant, 'a' cd Iani, & sustinianei descendit denominatio. De hisce lae. Gothos redus in ma-
nunc furis ecp. a. 5.5. Iustinianum vero nostrum Institutionibus,
Pardinis, s odice repetitae r lictionis, di I Guellis jurispindentiam nomanam a Molvisse vel dupondiis notum : uti de illud, quod Pandectis per Co-die , Codici per Novellas, Novellisque anterioribus ster posteriores, quin & ipsis legibus Codicis
anteriorum Principum per lares posteriorum imporatorum , eidem Codica insertas, sit derogatum. missembach in Comment. ad Ccae in D. de compositione Ceae. is num. 5. 6. 7. d. Paulus V t a V. s. p coemii Instit. num. a. ncohesmanus ad Ianis. in prosciom vir num. 4. Erepto deinde ab hominibus sustiniano, de vastata per barbaras pen tes Italia, uti Lingua Latina, sic de Romanae leges neglectae jacuerunt, licet quodam do postmodum revocatae, compositis &.editis Graece libris Εασιλι-
sub Imperatoribus Basilio Macedone, Leone, di Constantino I 'orphyre geneta quemadmodum di sellatus Ι'hotii Nomo non, Michaelis Artaliatae, dc Harmenopuli Manuale, Theophili Instituti nes, Miaque plura Graece, de quibu, prolixius agit
notitia reliquiarum juris veteris, S post Iustinianeae Iurisprudentiae praemis a Corp. Iuris edito Am- I. ae I suae. Bar. ianno itas in rotis. Jaeobus G thostedus m Mantiari jurie cap. 6. losephus Mariaci resiια δε noti. ia Basilicorum, praemissis libris Βασιλικῶν, a Fabrotto editis. Seculo tamen dii decimo, tempore Lotharii rursus in lucem protractum, ac in usum revocatum ius ipsum Iustinianeum. ΗΟ-nomae alibique per Irnerium, di alios famae hilari Oris interpretes tum ino, tum seculis sequentibus ccupit doceri, quorum plerumque vitas enarratas vi
de apud Forsterum, Ilii toris juris M. 5. cap. 5. oeseqq. M quo σου finem.
dc eodem sere tempora eomponi coeptum Ius Canonicum. Ac primo quidem tempore Lug nii Papae Gratianus eam eolle it partem, quae D cretum appellatur. Jussu deinde Gregorii IX. epistolas Ρontifieum D reotaser compilavit, de in quin
que libros digessit Mymundus. Bonifactus vIII. Mum addidit, sed in quinque libros subdivisum. His Genim. mae ad rectae a Clemente V., ac Johanne XXI l. ac tandem accesSerum tactaria Liagiam es.
Feptimum quidem Decretalium librum, a Petro Matthaeo Lugdunensi iurisconsulto congestum. ut δὲ Pauli Lancellotti Institutiones luris Carnonici, posteriores inhibent corporis Canorauci editiones, sed nulla publica auctaritate donatas. 5. Composita qucque ac collectae C Iuctudines Fe ales ab Uberto de orto & Gerardo Rigro Ua papilato Consulibus Mediolanensibus, aliisque incertis aueloribus, ut vitat Cuiactu , ii,que ab eodem plurae xtraordinaria sub undia ex Alvaretio & Arditone capitula, ac quintus udorum liber. De hisce ocin universum de iuris historia vide latius i soldum de cibat. D i/ pa t. a. in pri in cissentat. de Γbrix mriusque juris.
6. Ceterum qued attinet Novellas Leonis, & Heraclii, dicephori, omneni, b rederici, Henricius L,
aliorumque plurium imperatorum posteriorum convstitutiones, corpori iuris iustinianei additas, verius
est, eas nee juiis Romani proprie dicti partem facere, nec Paris esse cum eo jure auctoritatis. Sini-
lique modo, licet re titutae a viris doelis in Ccdice leges eo libris Πασιλικῶν Sc aliis Graeeis Seriptoribus, illustrandi gratia allegari non sit incongi in; ad probandum tamen in foro atque sch
lis frustra adduxeris, tum quia nunquam a noStris probatae ac receptae Proceribus, tum quia, eas Saeputantum Graecorum constitutionum epitomas esse,
constat ipsis constitutionibus incuria de in uria temporum deperditis. Ant. Matthaeus is aristion. IV.
a. cap. 6. num. 15. Brunnen annus in cod. In pro
nomenis ad tit. δε noco Ceae fac en o in Ase. 7. Parte tituli altera de mapistratibus Romanis tramito eomprehensa est. Otiorum initia, officia ac potestatem exponere non mei instituti est ἔ maxime eum ipsi Pandectarum rempilat res contenti fuerint litri primi partem alteram istis destinare magistratibus, quorum se quenticr in legibus de mentio de usus erat. Praeter quos si cui volupe suerit exspatiando liberius perquirere, quae recensitorum a Pomponio in l. a. b. t. quin & aliorum extra hos plurimorum ordinariorum de extrordinariorum, majorum ac minorum, urbanotum ae pmvincialium magistratu inra partes fuerint, quae munia, nostrum adeat toto. lib. 7. An tiquitatum Romanarum, postquam in capite Secundo eorum exhibuisset summatim catalogum, proliNe duiis disserentem. .
b. Quod successisnem prudentum attinet, qui in libera soruerint republiea, qui dein sub imperatoribus , quo qui Wiae eorum vixerit sectilo, quibus imperantibus, quos libros scripserint, qu bus conspicui honoribus, docet ex parte PomponIus in La. V. 55. es seqq. b. t. Iaeobas Gothostedus in Manuaue iuris east. 7. de prolixe Valent l Orster liuortia justis initis lib. I. eap. R. edi x q. v qu ab eam da, ac nuperrime Clarim. D. Lele, Antoeessor iuris tIltrales intas dignissimus in mincipiis -iuris cis .is b. r. uti de Nob. D. G. van dςr Meu-len, m commentario ad Romponii throriam is re ame juris pari. 3. Cumque non omni bius eadem staret in coni versiarum deeisione sententia, si inam eat ut successu temporis Iuriseonsultorum se
Eta invaluerint, nata quidem dctissimum ab Atte ci
19쪽
Capitone & Antistio Labeone, sed a praecipuis
utriusque sequacibus nomina adeptae, Cum enim Capitoni Sabinus, Sabino Cassius successisset, Sabinianorum, ac Cassianorum denominatio Iurisconsultis, horum sententias probantibus, tributa est ;Labeoni vero post Nervam Succedente Proculo, S ctae diversae studiosis inde Praculianorum nomen natum. Quorum frequentes opinionum dissensiones quamvis magna ex parte Iustinianus suis sustulerit
insertis Cod ei repetitae praelectionis decisionibus; plura tamen huiusmodi dimidiorum vestigia per Pandecias in veterum Iurisconsultorum responsis diversa superesse, nequaquam dubium. 9. Ceterum distinthos olim fuisse a causarum oratoribus Jurisconsultos, vel Servii exemplo mani stum est, qui cum iam proximum a Mareo Tullio locum in causis orandis obtineret, non ante iuris civilis scientiam eloquentiae sertur adiunxisse, quam aeri Mucii reprehensione: Tu pe esse patνicio, ω --hitici causas oranti, fur in quo D rsatur, igno ore, velut contumelia ad ἱd stimulatus, i. a. V. 45. J. l. r. Quemadmodum & olim non omnes omnium iuris partium aeque peritos suisse, sed alios hanc , alios aliam durisprulentiae materiam selicius excoluisse, vel inde constat, quod & ipsi Iurisconsulti clientes suos rogati ad alios remittere non erubuerint, quos in ea iuris parte candide agnoscebant semetipsis peritiores. Quintum certe Scaevolam Augurem, legum clarissimum &' certissimum vatem, notiescunque de iure praediatorio consulebantur, ad 'urium dc Cassellium, tanquam quos scientiae magis deditos, consultotes suos reiicere solitum, Cicero p/o Baldo & Valerius lib. 8. cap. I a. num. I. auόtor est: cum enim antiquitus de iure responderent, quotquot studiorum habebant fiduciam non mirum, idem Jurisconsultis eo tempore accidisse iquod Medicis, ut, quemadmodum alii oculos. alii aures, alii alia vitia peculiaria morbosque selleius curabant, alii omnes exercebant medicine partes ;ita quoqua alii ratione iuris universi, alii tantum partium quarundam intuitu, peritiam supra alios insignem profiterentur ac comprobarent.
De legibus, Senatusconsultis, & longa
consuetudinE.sUM ΜARIA. I. Masi mores letibus occasionem sint. a. Ouid sit lex, Er cur dicatυν virorum prudentum consultum 5. Cων Heatur delictorum , quae sponte vel ignorantia contrabuntur, coercitio 4. Cin sit eommunis reipublicae sponsio pG. Lex Auer esse justa generalis, licet ratis legis non aequaliteρ in omnibus ci Dur milietet. s. Non evertiι ratio bilitatem, quoae aliquando I sis ratis reaedi nectuit. erpetua quoque a bet esse lex, ideo rabiais neis solita incidi.
8. Ut es lata ab illis, qui juris condendi potesta
tem habent. D. Denique etiam promulgata
io. Lex pars is loch omnibus promulgata excepto loco uno, Dei tuitis inhabitantes non ebhetat. II. Lex lata omnes obligat subjector, ae advena νquamdiu runt in territorio.
Ia. An etiam legatos δ es quid iuris in det vatis cujurque provinciae ad generalia Belgii foedera
ii eouetra. io. Quid juris in studiosis, peregre trudiorum causa
34. Ouae sit virtur legis, eg quo respectu leges suadenter es pomittentes habeant legis vim. i5. An es ouo usque princepx legibus solutus sit, effquomodo legibur viis, velis pI6. Quia contra leger gestum est, en istro iure nullum ἰ sed tamen multis modis u fastis, quod
effusis ac exemplis illustratu .r7. Leges ad futuros catur pertinent, quandoque tamen er ad praeteritos, quod regulis er exemplis
II. De interpretatione legis pra extensionem a casis vera ad casum fictum. 22. De interpretationo pre a gumentum a contrario
a3. Si legio a interpretandi ratisne non possis eruἱverur leg r sensur, a Bincipe interpνetatio pete
2s. Retulae generales de laterpretatione etiam ad statuta 3odierna extendi Aebent. 25. Do dispensatione, quis eam facere possit, qui non ς δε quo juνe, ει quando licita. H. Ouid rint Senatureonsulta e idem aliquando re bui Senatusconsultisi quod alibi Hettur esse ex Princ um remis Uut aut edictit. 27. Ouid sis contueturi, quomodo in natu is
moeratico ac monarcsiso introducatiar. 28. Debet esse Wat,nabilis s alisquis eorruptela Ni.
. Requirituν ου longum tempus ae actuum freque tia, arbitrio judicis I ae Iur duo non sinciunt. D. Non tantum jud tales sed θ extrajudicialera lux sufficium. St. Actur debent esse uns mes, Me asei Hspares iis mixti ; nec continenter spontanea juris sui
3a. Consuetudo pre allegantem probanda , si notori
M. Quo modo mobetin is non unlas Doctoris πί- senionem, sic ut nec jurdiu ando suppletorio i
34. Nec μμ δεος rertor, sed per turbam restium. 55. Non ruineis restitim turba, si terrer singulares sim, aut ri tantum negati, desponant: sed necesse, ut de actibus sequentibur deponant, oesimul testentur, re ruis a tibus contraria non Didisse obse Data. 56. Consuetudo eianism admittis intispretationem erextensionem, quam lex. 57. Contuetudo porteris abrogat letem prῖorem quia tamen non Frpetuum, maxime in fra u
M. Ouid sit, legem antiquari, abrogari, et derogari,
20쪽
l. Lex premtilara quidem, sed numquam MIM re cepza, legis vim non habet. 4a. Edie o prosimcisii 3-Maliter condieto, non potest na iratus provinciae civitas negletentia ac non titu sese subducere ebIstationi nitur ea te L . Otio sensti verum 3it, cessame ratione legi; ipsam conare irgis Asp hionem. M. Iur novum eorrem tum, quo meis plenam, quomodo strictam recipiat in Ierpretationem.
. FISU pνMattim est, inquit Tacitus An n. l. II.
P. ao. letet egregiat, exempla honesta, a piad bonos ex delictis astortim gigni. Se o inopiam fi centia Cinciam petationem, candidatorum ambiIu Iuliat letos, magistratuum a vapitia Cainurnia uisas stre Mnι nam eulpa quam pona rempore prior irmendiari quam pecearo porterius est. Mali scilicet mores ae calumniantium iniquitates occasionem M-nis dederunt legibus; quae miseris praesidium, ompressis solatium, cunctis in eo quia iustum est i tum refugium praebentes, ex mente Iustiniani neque in pauperante vivere, ne e in anxietare mori quemquam perminum, nov. I. in epilogo β. 3. 2. Latiore sensu legem Papinianus definivit eommune praeceptum, visortim prudentiam comuhum, d Iiciorum, qua sponte Dei igno amia controsum ur, coercisio, communis reo lua rpensio l. I. 1. b. r. Virorum Rudemtim consuistim cum dicitur, non t mere, nec nudo solaque legislatoris arbitrio sine
pleniore iustitiae & aequitatis ae publieae utilitatis examine ierem ferri oportere innuitur. Sed adhibi' iis potius in consilium tum civilis sapientiae laude conspicula, tum eius negotii, de quo iura condenda, peritis. Qua ratione non ante ius ecdleillorum inductum constat, quam convocatis prius ab Aux sto sapientibus, di usum eodicillorum, velut utilissimum civibus ac necessarium Trebatio eum ceteris suadente ac collaudante, D. uriit. do ecdicitas. Nec aliter in lege nova eonstituenda agendum esse, verbis perennitatem meritis sancitum a Theodosio de valentiniaro in I. 8. C. h. 3. Humanum esse
obamus, inquiunt, si mi is cetera in publica
privat uvae cauta emerserit nec starium, qtio formam
gen alem, amψιῶ legibias infestam exposcar, id ab omnibus antea tam mororibus noriri pala; ii,
quam gloriosissimo rarati vaeir o, par est conscripti, tra
De it omnibus recenseri ι θ eum omnes consens rim, tunc demum in sacro nostri nominis eo Π
rio recit I, ut universorum consensias nosI AE
niLatit auctorBato Irmet . uuibus haud dissimilia de sacris iussionibus Iustinianus decrevit non. IB. cap. I. Contra si fiat, & pro ratione legislatori sua tantum voluntas sit; tyranni merito dixeris cum
Plinio in panegyrico Traiani, non boni Principis
esse, quae temere vult, ea velle pro lage habere. 5. Additur, eam delictorum, quae sponte Dei igno
ramia contrabumur, coercitionem esse. Quamvis
enim frequenter dolo delinquatur, se ut deficiente peccandi voluntate plerumque nec delictum sit, de
effectus distinguat maleficia, nec dei Inquere censendi sint, qui aut ex eonsilii innocentia per aetatem, aut ex sati infelicitate per furorem aut amentiam doli eapaces non sunt, si. placuis ramen P. S V.
pen. Inst. de ebll. quae ex aeriino, L qui injuria 55. m. aeo furit, L illud relatiam 5. n. rane sunt r. AE ae inju/iis, I. insanr II. 1. ad gQ. Cornel. G Sicariit; attamen dc sine dolo subinde delinqui, ut coercitioni locus sit, evincit damnum iniuria, id est, dolo vel culpa etiam levissima datum, ac delictis accensitum: ut, di si quis iuris ignorantia seu
rustieitate eos, quibus reverentia debita, sine venia in ius vocaverit, L lenia a. C. de in jus vocando,
aut per iuris imperitiam male iudex iudicaverit, tr. Inuit. do ebi'. ex quari delirio, denique saeti
iuribue. errore rem alienam quis, tamquam Suam .
possessori eripuerit, dum id per leges putabat licere, T. r. Inst. de vi bono . rast. Atque eo sensu ex Demosthene Marcianus vel sponto vel inuolunta io
delinquentes puniri, nec dolo tantum, sed & - ria delinqui, statuit I. a. e. b. t. l. perspiciendum II. V. delinquitur a. Uis poenir.
4. Communis denique reipublicae sponxio ac commune praeceptum est, in quantum populus communiter, se legi subjectum fore, tacite spondet, dum in statu democratico universim cum aliis legem condit, vel societati hominum civili, cui legislator
praeest, Sese in aristocratico vel monarchico regimine sociatum cupit. 5. Sunt autem varia legIs requidia; etenis Primo quidem iustam eam oportet esse ac rationalem, tam quantum ad materiam, dum honesta praecipit, turpia vetat, quam quantum ad sermam, dum aequalitatem servat S aequaliter cives tenet: neque enim iura in singulas personas, sed generaliter constituenda sunt. I. jti a S. ff. h. r. Unde di iam olim duodecim triuiarum lege cautum erat, ne privit siui regarentuν , id est, ne privatis hominibus leges serrentur, seu in privatos irrogarentur; uti Cicero pro domo sua, de de legibus, alibique testatur. Vide Ravardum ad tu. I a. rabula . cap. I. Etsi v rum sit, labescente iam libera republica leges qua tam sinpularium personarum intuitu suisse latas ὁveluti de Pompeii imperio, reditu Ciceronis, aliisque plurimis, Gellius Nori. Attic. lib. I O. eamao. Suetonius in vita Iulii Caesaνii cap. in , et li-eet infrequentes non Sint Ieges, quarum ratio non omnibus in ei vibus eodem militat modo, sed inplerisque tantum, quandoque de in paucioribus i quia tamen legislatori constare nequit, quinam ex mamgno civium numero id commissuri sint quod legi eausam dedit, atque adeo lex hactenus vere caeca singulorum considerare non potuit virtutes aut vitia ; ideo necessitas muter ac utilitas publica era git, ob crimen vitiumve, in paveos sorte cadens, legem in omnes promiscue sanciri. Hoc, quamVis, verbi gratia, plerisque In sceminis Iaudandam inveniamus sexus verecundiam, ae fili familias pleroseque non malis deprehendamus imbutos moribus, sed a luxu ae insidiis parenti struendis quam allemnissimos quia tamen ex unius Carsaniae in ver
cunde postulantis ac iudices inquietantis facto, de ex pessimis unius Macedonis, improbi isneratoris, paucorumque filiorum familias luxuriae dedicatorum indola eorrupta, disci poterat, in reliquas idem posm