장음표시 사용
611쪽
Erocia Principes, qκi eliis dignitatem σ μmplitudinem taxia ae tu premoueant. Aliquanto P ait Nothus Borbonius, qui accerrime omnium tui miliatum instrux crat, in poenam vocatus ob noua scelera , culeo insutus in amne iii proiicitur ; rcus multiplicium criminum ι togae sacrae primum de sit natus, quam exuerat & militari sago mutauerat, licencia atque flagitiis
Rex eo fumaus periculo, finitisque induciis, per Campaniam prosectus Palilios, cam vi bem ut m libertatem assereres, atque amnem .ssistam inpuigaret, Crclium atque Pomisaram cripere Anglis constituit. Cretali uni quod diu impugnabat Cotinius, Comestabili redditum; Ponti sata dissicilius opus & grauioris periculi. Rex ipse ducto exercitu , magna Principum Ducumque frequciatia , obsidium ponit, premitque arctius.
Non erat animus vi aut machinis V Ibem expugnare ; nam cupiebat treptam hosti non perditam ; tamque muris parcebat, quam incolis , qui magnam partem ciues innoxij, vel rustici in asylum profligi, misericordia potius digni erant quam poena. Ideo lente promouebat obsidium; sed Regis clementiam hostis excussit. Talbotius celeberrimus ille de sensor urbium , bis in eam commeatum militemque induxerat, nec videbatur aditus polle intercludi ; nisi oppidum cingeretur arctissime , visque tandem ipsi inferretur, ad quam necessitatem Rex versus, tribus locis aggressionem instituit, militique immistus, pugnans eglegio , armata dcxtera incendit praelium. Agger hora altera post atrocem dimicationem, invaditur; Rex primos inter in urbem penetrat, & flamma pugnae momento cxtincta, eques per urbem discurrit ad furorem militum compescendum; ipsius solicitudine, direptio a templis prohibita , saluus Matronarum Virginumque pudor ,& plerique miseri neci erepti: quingenti Angli necati, Franci treccnti ; donatique tres a Rege praemio, qui primi Omnium in aggerem urbis euaserant ; Guillelmus Delmasius, Rutenus Nobilis , Ioannes Bequctus , & Stephanus Guillerius , plebeij ; istis attributa nobilitas , cum insignibus propriis ; illi concelsium ut gentilitio
scuto coronam muralem apponeret ; tunc honore , optatissimo virtutis praemio. Dum haec ad Parisios agebantur , Capitaneus Buchius, Anglicarum partium cupidissi inus, Tartalium apud Albrctios oppugnabat , Mad conditionem adegerat, ut se dederet, nisi intra mensem quartum Franci exercitum ad Qtuendam obsidionem adducerent. Haec conditio pacta Ianuario, quo Rex ad scruandam urbem copias contrahit, multisque Pro- . Ccrum Comitantibus, Delphino, Carolo Andegavensi, Eutio Comite, Comestabile , Marescallis , viam in Pictones vcrtit; nam erat apud cosquod gereret. Pontium Dominus , & Trimollius , castris aliquot occupatis , agros devastabant , & praedonibus receptum praebebant ; eratque Taleburgum ipsorum arx & munimentum. At Pontium Dominus Regem inflectere demissione festinat; Taleburgum vi captum, praesidiarij ad furcas si spensi, de Praefectus truncatus capite. Tum Lemovici Rex aliquandiu substitit, eaque in urbe excepto Duce Aurelianensi, laeto vultu & animo,Tolosam pergit cum copiis; adiuncto e nobilitate Vasconum Hupplcmcnto.
612쪽
Qui accessc rarat Comes Fuxiensis, Conuenensis, Perdiacus, LOManius Astu maci filius, Tancaruilla, Albretius, Vicecomes Narboneia iis, & Ba- Toncs maioribus vexillis insignes centum & triginta. Recensebantur iii exprcitu viginti hominum millia , quem ad Tartalium Rex cum deduxister, nullo hostium comparente, urbs seruata est , dati obsides a Cognatio restituti. Rex deinde , visela hi exercitus aliquod opus extaret, in Aquitaniam penetrans , Fanum Seueri invadit; propugnabat oppidum Thomas Ramestonius Aquitaniae Senescallus , cum cataphractis .centum, di bis mille Sagittariis : iique propemodum omnes primo impetu caesi. In defendendis ruburbiis captus Senescallus , ipsumque oppiduni illico deditum. Tram ad Aqitas Angustas ductus exercitus , urbem munimetriis & praesidio validam, pugnatumque ad eam sesqui mense, donec Delphiniis, diuturnae morae impatiens, legit ipse milites , instruitque ad caput pontis oppugnationem , quam ipse praesens verbo dc exemplo adurget tam fortiter, Ut turri capra quae tegebat pontem, extemplo a ciuibus deditionem extorserit; vertam Aquenses, dum ad alia municipia contendit exercituS, euocatum Anglum admittunt ; de Praefectum arcis quarto die exclusum a siubsidiis pellunt. Hyems intercessit, quominus rex urbem reciperet; licuit- quo pςr otium Margaritae litem cognoscere. Illa Resmundi II. Conuen rum Comitis filia, atque heres tribus nupta mariLis, Lot propemodum
inimicos sibi parauerat. Primum Ioanni III. Comiti Armaniaco Rr, e quo duas suscepit filias; seeundum Ioanni Armaniaco prioris amni quo statim discessit; tertium Matthaeo Comitis Fuxiensis fratri, unde pa-xitcr filiam peperit. Hic postremus, cum opulentam haereditatem cupidI-x te VOrarer, nec precibus coniugem ad donanda bona posset inducere. Vim expertus, in ea invadit, & partitus cum Armaniaco spolia, illin in tradit,iam prouectam senio,propiusque ut rebatur fato admotam. Eaiδm annos plurimos calamitatem carceris palsa , Armaniaco miseram e camstro in castrum abducente ; Resem audit iis in terris agere ἱ & con x ipς liber raris, eum clam haeretim scriptum , appellat iudicem, & de CU- mirum immanitate conqueritur. Iussi Armaniacus de Fuxiensis coram Rege se iistere,& Comitissam adducere; tandem obtemperant; & Tolossini Par i menti sententia Comitissae libertas restituitur, tabulae quibus Rex herps scriptus pronuntiantur legitimae, ac permissus Matthaeo coniugi dum Vi tam ageret usiisfructus. Ita femina oistogenaria seruituti crepxa i , R P in Pictones abeuntem sequuta, vitaque loli gaeua tam solatio ita , qu miseriae hactenus fuerat. Dum Rex Pictauium peruenit, de Dieppae discrimine admonetur. E m ibotius copiis validis oppugnabat, & quamquam Dunensis comme xum in urbem iterat δ inuexillet, ita castra Anglus, vallo & turribus munio b x , ut seruandae urbis spem omnem Dunensis excuteret. Id nuntium cum 40lorem Regi multum afferret ; Delphinus seruandae urbis prouinci R Roge deposci r ; qua exorata, concitatis equis se in Picardiam coni xx adc copias celeriter ex nobilitate praesidiisque urbium conx hix ς ῆς magni arduique periculi , nam Talbotius aecurath castra vallo
613쪽
pio pugi acillis cinxerat , veteranum militem sub signis habebat , &ipse pro exercitu crat. Eam ob rem aggredientes excepit fortiter, saepiusque eum clade repulit , vincebatque, si quid pervicacem animum
Delphini vinceret ; quippe ille semper in obices inflammatior , im-
prc stiones iterari curabat impetu tanto atque ardore , ut compressa hostis ferocia , in amplissimum castrum peruaserit, quingentis Anglorum primo impetu caesis ; nec a dimicatione quieuerit, donec iidem omnino perculsia castris ab se ista uiat, seque in proximas naues receperunt: mirante Talbo tio, veteranam illam S probatissimain virtutem suam unius adolescentis vel sertitudine vel audacia adeo contra spem profligatam. Feliciter Diep-pam Delphilius soluerat, clim ad cxpeditionem nouam euocatur. Comitissi Convenarum Pictavi, diem extremum obicrat,& calamitates inter viliacior , expirauerat in tranquillitate 3, illico Ioannes Armaniaci Comes Convenas occupat, & Regis vel potentiam contemnens , vel gratiam sperans , illusis testamenti tabulis, tam appellat gratiam , quam se contra vim munit. Ea audacia rUem ira incendit, & acccdebant aliae Odis cause; quod Armaniacus veluti sim remum usurpans dominium , se Comitem Dei
gratia diceret, quod unis fas est supremis Principibus ; tum quod filiam1uam Rege inconsulto Henrico Resi Angliae in uxorem l poponderat; quod
restiat legibus nefas est. Mira celeritate ab extrema Picardia in Vasconiam Delphinus aduolans, bellum exoriens illico opprimit. Salutarium Ducem Hispanum, cui fidebat pliuimum Armaniacus, cum legionibus ad repellendum Delphinum, locauerat in prouinciae finibus, dum ipse auxilia ex amicis contraheret. Verum Delphinus suturam indolem auspicat ita, postquam Sale sarium pecunia victum ad silas partes adduxit, imparatum aggressus Comitem,ad extrema agit,& in Castrum insit. e Iordani perfugientem,cinctum copiis obsidet. Mox ipsum ad conciliandum foedus castro ic mere egressum,apprehendit, mittitque in custodiam cum uxore & liberis; iam tirocinio sitarum artium praebito. Egit quadriennium in chistodia Comes, donec exorantibus Aragoniae & Nauarrae Regibus , libertati& ditioni restitutus est a Rege , Fuxiensi praedem pro eo 1e constituente.Nec Delphino ab armis diu otium fuit. In plures menses inductas Anglus pepigcrat, &fruiturus commodo pacis, Regi Henrico uxorem parabat, Margaritam Re- nati Andegavensis Siciliae Regis filiam, sorma corporis atque ingenis dotibus ornacissimarn. Sponso matrimonio intercedente duos Reges interastinitate , nam Maria Regina soror Renati erat, ne quid turbae a solutis militibus conflaretur , placuit eos in expeditionem externam ducere. Exercitus duo ex utraque gente conflati; cuique adhibita triginta hominum millia ; alter, quorum decem millia Angli erant, Delphino datus , ne alimentum turbulentae indoli deseret, domandos Helvetios . Eos enim huius belliseopum des gnatos puto ; euocante Sigismmdo Austriaco, in quem Helue- iij rebellauerant. In itinere Montem Peli cardi expugnat, penetransque in Helvetiain , Basileam usque & Argentoratum agros impune vastat. Helve- iij ex trepidatione prima recreati, quanquam impare numero, nam quatuor
millia sub signis erant Francis intrepido occurrunt,& conserto praelio obstinatissime
614쪽
stinatissinae pugnant; donec Omnes, centum admodum fuga lapsis , in seu -- ista concisi, victi quidem, sed Francorum plurimis enecatis. Nec Delphinus victoriam ultra promouit, seu penuria militum, pugnacissimis suorum occisis , seu speeie belli iam evanescen Le; Sigi sinundo negante suo impulsu
ipsum in Germaniam excitum. Eoque primo focinore gens Helvetica Francis innotuit,ipsis in posterum nescio an dcIrimcnto maiore quam usu, vel eladibus, quas intulit,vel ope quam praebuit. Alterum excrcitum in Lothaia mi inita tingiam rex ipse duxerat; postea in Campaniam quam praedonibus liberaia Asiulti. uit,qui Excoriatorum nomen & crudeli Larem susci Iantes, in fellabant agros, ad obsidendam Metim se contulit. Id precabatur sis rorius Renatus Andega uensis, qui potitus Lotharingiae Ducasu , vibem Mediomatricum sibi vinia Mettidicabat, opemque ad eam subigendam e Magitauerat; iamque quintum mensem vibs obsella in extremis erat; cisa ciues, spe omni decocta,ad Petrum Brezaetim confugiunt,qui co tempore apud Regem plurimum omnium poterat ; eiusque ope impetratis conditionibus quam Optimis , soluta obsidio- De si iesne,dimittuntur pristinae libertati; auro duntaxat Regi impenso,tam infecto quam facto. Ira reductus uterqtie exercitus ,& in quinquennium cum Anglo iuratae induciae, in celebritatem nuptiarum , quas cum iri Margarita contraxit. Dimili,que legiones, ne paci mediae bellum inferrent, praeter
equites cataplirachos mille de quingentos,& quater mille Sagittarios; quos Rex habere promptos sub signis voluit, de limitaneos in praesidiis urbi uinhabuit. Tum constituit ut in singulis Regni uniuersi pagis & municipiis, singuli homines designarentur , qui prompti essent ad militiam obeundam ubi vocarentur, iique quoniam pedites erant & ab tributis omnibus immunes, liberi Sasit latii dicebantur: prudenti instituto; nec enim ut res humanae sunt, belli consilia pax excutere debet ; nec pax ulla securior quam
Et vero pactae decurrebant induciae; cum in medio cursu repente corruunt. x x v ii Iam aliquantum fides Anglica loborauerat; cum enim Henricus Carolo Andegavensi restituere Caenomanum debuisset; eam Vrbem pro facultate, ili tim operibus & praesidio communiit, nec reddidit,nisi vi adactus, quam exer- stati a-ν. citus regius inserebat. Mox interceptae Filicerae pacem prorsus infringunt. Erant Fili cerae urbs in Britonibus ad Normanniae limites, diues, Fougere .
populosi, Sc mercimoniis frequens ; sectiri ciues induciarum beneficio fruebantur; cum extemplo Franciscus Suriennius , dictus Aragonci si , tili , quod indidem natus esset, atque Angli stipendiarius, lecto milite Fili-
ceras in adit, incautas occupat , foedat direptione atque omni genere immanitatis , atque agrum proximum depopulatur. Franciscus Britanniae Dux , nam Ioanni patri successerat, ad eam iacturam & contume- Anno i. 8. .
- liam inflammatus , ad Ducem Sommer lictum qui pro Anglo prouincias Francicas administrabat, fecialem mittit, qui res rapias repo icat, e& lar ciri iniuriam ; ille suo iussit factum inficiatur, Suriennium Anglo non esse subditum , motuque proprio impulsum ad facinus. Ea vcrba cladcm haud reparabant. Ideo Britannus ad Regem mittit Cancellarium Episcopum Rhedonensem, qui de iniuria expostularent, atque ultionem c filagitariant, quando
615쪽
quando illatum scelus in odium foederis & amicitiae foret. Rex dolore quem
conceperat animo contestatus, ne temere in arma rueret, viros graues tum
ad Sommersetum, tum ad Regem in Angliani legat; quibus nec aliud tesponsum redditum , quam iniiciatio criminis ; adiuncti tamen oratores ab Anglo, qui pluribus rem apud Carolum excusarent, peterentque ut perstarent induciae, nihilque urbibus ex parte alterutra periculi eliat. At cardo is neutiquam erat, fl. gitabat Britannus ingentem pecuniam , Anglus pernegabat, respondetqtie Carolus Oratoribus, se non vadem esse, quin Britannus par pari redderet ,& quando de occupandis per insidias vi bibita agebatur , quisque sibi caueret, si laqire oppida custodiret. Iis verbis veluti bellum clam indiceretur; Anglo plura oppida viro prope momento eripiuntur ; Pons Arcarum a Brezaeo , Couchae a Flouquetio, aliaquc in diuersis prouinciis ; exclamat Sommerserus, accusatque violatum ius pacis,
at Fili cerae obiiciuntur, malumque ultro suorum facinore arcessitum. In
terea Carolus serio de ratione belli deliberat. Videbantur omnia ad illud instaurandum impcllere; iam Anglos conlilium & λrtitudo pristina deserebat ; infrequentes erant in urbibus milites , plerique stipendiis cassi, defluxerint ; qui supererant, disciplinam obliti rapto & latrociniis alebantur; ipsam Angliam rerum caput lacerabat atrox discordia. Margarita Hemici coniux , ampli ingeni j femina, nec contenta sui scxus Q rte, regimen regni ambiverat; nec obitabat maritus; miti indole atque ad otium flexa, regi potius aptus quam regere ; Vt in coniugum utroque videreturdotes mutasse natura. Ob ex erat ad cupiditatem Glocesti ius Dux , patruus
Regis, qui plurimis iam annis magna cum prudentiae laude de felicitatis
Angliam moderabatur. In cum mulier intendit machinas , tamque perite& sagaciter admouet, ut vertente anno, clauo depulsum in ordinem ie-
degerit, mox odio Regis in miserum inflammato , apprehensum indicta causa , de vita sustulit, pressis laqueo faucibus. Tunc enimvero veluti mole & aggere ruptis , discordia in Angliam , omniumque calamitatum series incubuerant. Iis accedebat quod Scoti nuper duobus praeliis victoriam reportarant, caesis Anglorum viginti quatuor millibus. Contra Francis cuncta ad bellum integra erant atque composita; Duces egregii, perfrequens miles , tormenta bellica ingenti numero , puluis εἴ slobi studiose parati ,& pacis otio instrumenta Martis diligenter curata. Ιmo indignatio accendebat vindictam ; nam Dieppenses & Rupellani Anslos accusabant, quod commercium perdercnt, suasque naues Vel in asylo portuum raperent ;P.arisienses, quod praesidia Anglica militares vias circum in se starent, &Αmbianum usque atque Aureliam in viatores passim graisarentur; expostulabant Nobiles quod Angli iidem lacitari noctu per agros di scurrerent, Nobilium castra inuaderent, heros occiderent, praedoncsque publici quae uis incommoda rusticis & mercatoribus per insidias inferrent. Ergo iure & potentia conuenientibus, bellum creessitur; ac Normannia scopus designatur. Tres exercitus in eam immissi ; primum Britanniae Dux per ditionem suam agebat ; alteriim Comes Dunensis per Vexinum de Perticenses, tertium Rex ipia, duos priores ut confirmaret atque sustentare r. Et mirum
616쪽
quidem est, tam amplam munitamque pro uitri iam , in qua trecenta admodum oppida, spatio mensium tredecim, uniuersam Anglis esse ereptam, & campum tot Anglorum sudoribus, aerumnis , imo sanguine madidum, ad x Francos interuallo venille tam breui ; adeo in rebus humanis occasio Deus jest , imo occasionis moderator Deus , qui regnis fines propagat de carpit; suoque nutu in imurensum res prouehit. Vernolium in I eiticensibus primum Francos admisit, ab uno molitore indignante se vapulalle ab Anglis,
per pistrinu ad muros urbis admotum, Franci introducti,& Angli in turrim munitam coniugietes obsessi sunt.Tum caeterae urbes qu, sponte,qua vi,qua pretio,propemodi ma certatim in Regem confluunt; Fili cerae expugnanti Britanno redditae, Aleiasonio Duci sua urbs patuit. At parum admodum actum Videbatur, quandiu penes Atagium Rirotomagum ellet. Regi haud dubium ierat, quin Rhotomagenses in se magnopere propenderent , eam obrem νcorum ut studia promoueret , diuisas copias contrahit , & tabernacula ad urbem figit , ostentata potentia, ct ciuium prouocatis consiliis. Et illi extemplo maiore studio quam prudentia , & consilio nondum maturato, muri parte qua curabant excubias Francos accersunt; verum Talbotius aduolans , inuadentes pellit, receptoque muro , Francos caedit. Cives suo malo prudentiores effecti, imo fortiores , uno cuncti animo arma corripiunt , Anglos inuadunt, pulsosque turrium moeniumque procinctu , in palatium atque arcem trudunt: tum Archiepiscopum ad Regem legant, a quo impetratis conditionibus commodis , Dunensem excipiunt ; edicto proclamato, uti omnes vesti aut capucio Crucem albam affigerem, &obtemperatum tam pronis animis,ut intra tres horas, nemo est et in ampli Dsima civitate , ne infantes quidem in cunis , quin candicantem Crucem praeseriet. Biduo post Sommersetus, militum inops & cibariorum , proprias pepigit conditiones, admodum duras; quibus aliquot Oppida restituebat, milliam pecuniam tum Regi dabat, tum ciuibus per quae libero abire licuit, Talbotio tamen aliisque ducibus in obsides & fidei pignus traditis. Rex aliquanto post triumphantis more urbem ingressiis est. Eodem cursis ad caetera oppida properatum. Iuli obona & Belesina dedi - tionem admittunt, nisi die quinto dc decimo ab exercitu Anglico serua- Irentur. Nec is . quae turbae in Anglia erant, addictas seruauit. Verum tria i
Anglorum millia, Duce Hyriello Chere burgum appulsa , res perditas in-
staurabant quadan tenus ; maxime postquam Valloquiam Abeli Rouantio feripuerunt; aliisque accedentibus, sex hominum millia iam terrori erant. Ad eorum famam Comestabilis,quas habebat copias extemplo rapiens, ne mora numerus hostium nimis excrescerct,ad eos aduolat; simul Cotinius Admiralius, Comites Claromotius & Perdriacus,& Brezaeus Pictonum Senescalliis, equos inscendunt hostemq; ad Baiocas ad Forminia eum pagum altequuntur. Tria hominum millia Comestabilis duxerat,nee prohibuit in qualitas,quingenerose hostem impeteret. Anglo animus aut prudentia defuit. Nam terga fluuiolo tegit, tum minora duo tormenta inter sepes locar,pugnaq; incepta alterum cornu displosione machinarum turbat. At Brezaeus equitem iustum equis exscendere in dumeta ducit, inter fulminantium tormentorum glo-
617쪽
B bos, & in sepeni pervadens, machinas occupat, Aligiosque dispes lit; tum Franci omni ex parte instant perterritis, & vi ad dii uiolum retroactis , Α ' tandem fugam inserunt, & promiscuam caedem.Necari hostium supra quatuor millia septingenti, capti mille & quadringenti, e Francis sex deside- Iati, de creditus auctor vi boriae Deus , actaeque Pariliis in supplieatione se lemni gratiae; instituentibus pueris duodecies mille, infirmitate infan tium vincentium gloriam fulciente. Ab ea victoria copiarum partem Co me stabilis ad Britannum ducit, alteram ad Regem Brezaeus ; & ille post Abrincas captas, hic Baiocas, simul ad Cadomum adiungunt copias,atque obsidione validissimam ciuitatem cingunt, quam & Sommersetus ipse tutabatur. Designata oppugnantibus statio propria, Comest.ibili sua , tum Dunensi ; atque amne postmodum iuncto, Comitibus Ebuso & Ni uernen si assignatae sedes ; postrem b Regi stativa posita. Postquam castra locata
sunt variisque praeliis de velitationibus Angli erumpentes , intra murorum ambitum acti sunt; ad ipsos muros Franci admoti propius, tum machinis tum operibus urbem impugnant. Dunensis postquam tormentis in
aggeres saeuit, quos ornus Fluvius alluebat, ducto milite in eos invadit,&sede fixa urbi imminet : Ex opposita parte Comestabilis, substructis
cuniculis , muri partem turriumque euerterat; iam nuda ciuitas atque indefensa patebat irrumpentibus, clim deditionem flagitat, Sc a Rege excipitur , Castro adhuc integro atque illibato. Permillum obsessis tempus, si auxilio iuuarentur; quo neutiquam misso, urbs Regi dedita , de Sommersetus cum Anglis caeteris nauibus Francicis in Angliam vectus. Comes Dunensis urbi δe Castro dictus est praefectus ; ut Falesiae postmodum captae Santralius , Cheroburgum in tota Normannia unum mpererat, validissimum Oppidum , munitumque forti praesidio, datum Comestabili expugnandi munus; qui tormentis bellicis rem aggrelliis , in littore etiam erectis molibus, machinisque impositis , tam frequenti fulmine urbein continuo mense impetiit, ut ad deditionem impulerit ; qitanquam non Anno r4so. sine damno , Admirale Cotinio ab hostibus caesis : ita nemo Anglus in amplissima prouincia, non urbem, non arcem , sed ne tectum quidem ad habitandum retinuit. Nec legentibus iniucundum erit, quando facinora singula recenseri nequeunt, nomina Procerum perlustrare, quorum maxime opera ea patrata sunt. Porro celebrantur Renatus Siciliae Rex , Carolus Coenomanorum Comes, Dux Alensonius , Comites Eusius , saneti Pauli, Claromontius , &Niue mensis , Franciscus Britanniae Dux , Petrus
eius frater; Cometabilis , & Comes Dunensis , qui duo maxime immortalitatis fama dignandi sunt; Loheacius Be Culantius Marescalli, Cottiauius Admitatius, Santralius toties memoratus Hira iam in Aquitanis decesserat Blainvita Balistariorum praefectus; Brezaeus Pictonum Senes. callus, Valpurius Lugdunensis Praefectus , aliique quos Annales signanr. Sed prae omnibus Rex ipse memorabilis ; qui militari sortitudine regiaque clementia , quam multa oppida expugnauis. Sane in iis domandis patrem potiusquam victorem agebat; adeo pronus ad donandam veniam
non honunibus modo, sed muris etiam S sexis ignosceris, imo ipsis An-
618쪽
glis , quibus vitam & libertateni ultro permittebat, detractis tamen sarcinis; ne forte alieno ditarentur, atque ut subditis res suae solent integrae atque intactae. Ab expeditione Dux Burgundiae abfuit , Flandrensium rebellionibus domandis affixus. Qitanquam & Regem inter assi uentia gaudia summus dolor affecit ; nec enim ulla sine luctu laetitia ; dum Iulio bonae deditionem operitur , eum Agnes conuenit Q rmosissima illa sui seculi mulier; in speciem vi quid arcanae conspirationis retegeret, reuera ut amantem instauratis illecebris, ceu recusa compede reuinciret. Nam verebatur sagacissima semina, ne gloriae atque victoriae forma Rex captus, Voluptatem veterem aspernaretur, bellique amor turpis ot ij votum restingueret; verum veneno praebito , ut creditur ab quopiam Delphini cupido , placere simul & viuere desiit. Dicebatur pulchritudinis domina , tum quod forina corporis praedita elIet, quae imperium usurparet in animos; tum quod a Rege villa pulcherrima , quae & Castrum Pulchritudinis dicta est, praeter immensa alia munera , fuit sit donata. Villequeri a neptis eius locum impleuit, Regisque amorem ceu hereditatem adluit : Nec ad Franciscum Britanniae Ducem victoriae fructus peruenit; Febri lenta extinastus est , transimitque ditio ad Petrum fratrem , quanquam duae filiae superstites essent; nam ante Comitiis prouinciae statutum erat ne Ducatus ad feminas iret. Comestabili totius Normanniae administratio cessit; ac merito, ut idem praemii monumentum elset, quod laboris. Dum Angli a Normannia exiguntur , titubant in Aquitania , & pelluntur in ruinae principia. Nobiles Vascones, Comites Fuxiensis atque Astaracus , & Lautrecus , conscriptis Lanceariis septingentis , & decem ntille Sagittariis, Mauleoneum obsident , castrum ad Pyrenaeorum radices , Aquas inter & Baio nam situm. Id Angli, Regis Nauarri tutelae subiecerant, iam conscii infirmitatis ; nec ipse Rex cessauit , adductis sex millibus hominum ad arcem seruandam. Verum ad vim impar , rem in colloquium tulit; & Fuxiensem copiarum Ducem eundemque generum suma , amice monuit atque orauit , ab expugnatione uti excederet Iarcem suam potiusquam Anglorum esse , haud decere qui tam arcte astes sint, alieno eommodo depugnare. Id unum rogare se , ut quando alia arces sint , in
quas belli furor vertatur, ab ea temperet filius quae sit patri commissa : ad haec Fuxiensis excusata belli necessitate , unum reponit, interes gloria sua re dignitatis , ne ab incepto desisteret ; se Francia Regi sidem addixisse , quam
nulla re violatam vellet, in eateris se Regem socerum patris loca semper his rurum i nunc orare ne velit generi fidem atque honorem in perfidiam atque ignominiam vertere. Sic Nauarrus refreditur , & castrum redditur. Pari ardore Guichium castrum Fuxiensis capit quarta supra Baionam leuca , & Nauarrae Comestabilem suepetias serentem victum praelio in fugam disiicit. Ita Rex in Aquitaniae spem ercctus, post receptam Normanniain , cum annus vergeret in autumnum , ne per hyemem ardor refrigesceret, iubet Pontini Comitem, eunde iraque Petrocorium & Lemovicensem , Bergeraco obsidionem inducere ; simulque Culantios
fratres , Orualluin Albreiij filium & Santralium cum copiis desi-
619쪽
Cλα o mittit. Bergera censes post constitutam obsidionem , petito collo i , , vii deditionem Conficiunt, Anglis expulsis. Mox hyeme incumbente iii
varias partes dimittuntur copiae , atque Oruallio ogregio adolescenti Vasates obueniunt. Is otii impatiens, diura bellum circumstri in agros proxi-Medoe. mos, excurrit in Medulos, ac reportat praedam copiosiam , sequc recipiens Burdegalenses magna clade afficit, quippe urbis praesectus, ostentari suorum praedam indignatus, ciues ad arma excitos decies millia contra Ortiallium ducit, ac temere praelium conserit ; & vertente Oruallio, foede expulsus, atque profligatus; potuitque urbs co facinore capi, si victori tam adseruandum quam ad capiendum miles sui cistet. Vere appetente Rex ne spem tam praeclaram desereret, Comitem Di in ensem summum Franci carum copiarum Praesectum , cum exercitu in Aquitaniam mittit; nec niuitum laboris in ea sit bigenda impensum est. Blauia , Burgum, & Liburnum armis capta , caetera pactis sponte initis reddita. Nam Aquitani, percepta infirmitate Anglorum , ne resio penitus vastaretur, pacta cum Dunensi scripto stipulantur ; ut se ipsi, surde galam , caeteraque oppida d derent, nisi intra diem vicesimum quintum ad Frons acum Angli se sisterent, eo numero qui par elici Francis repellendis; immanitates Burdesalae Mont set atque prouinciae illibatae essent. Mon ferrandius sua pacta priuatim conaraad. scripsit; Gasto Boatum Capitaneus Anglo addictior quam ut ab eo discederet, pro nepote etiamnum infante cum Franco conuenit. Die dicta ad Fronsacum Franci Proceres, Comites Fuxiensis , Armaniacus, Claromontius , Vindocinensis, Pontinius, caeterique ex Pictonibus, Sanctonibus , Occitanis , & Vasconibus nobiles, cum triginta militum millibus, ab exorto sole ad occumbentem sub armis steterunt; atquc adeo conditione im-Anno 1 11. pleia , Dunensi Fronsacum, Burdegala, caeteraeque urbes, piae ter Baio nam unam palcfactae. Ad eam igitur militem Dunensis admouet, vixque moles ad locanda tormenta epexerat, cum ciues admitti se dedi titios flagitant. Nempe Angs, quod unum erat in calamitate votum , cum nequirent tueri prouinciam atque conseruare , saltem tabulas scriptas quibus muliarum urbium iura continebantur, pcnes se habere, atquc inanibus titulis solari miseriam atque inopiam palcere , vehementer Op auerant. Eas porro
Batona ta- rabulas postquam Batona in Angliam detulerunt, passii sunt aequius sibi ur-ρ a, bem eripi, papyraccis chartis opulenti, eaeque hactenus Londini diligenter seruantur , ad unius historiae damnum , cui multa lux conferretur his tabulis. Nec omittendum fauentis coeli prodisium; quo picta in nubibus Crux candicans, quae Francorum signum, supra urbem per dimidiatam
horam fulgere visa est ; postridie quam deditio facta st; Dco pingente
coelitus, quod in terris ipse perfecerat; nam quis praeter numen , tam uberem , tantam , tam militarem , sic addictam Anglo prouinciam , nullo prope sanguine , nullo Marte , multis post annis , restitueret Franciae ;tot studiis, bellis, caedibus , praeliis , eam in rem ante frustra collocatis. Sane Dei via ius est, ut magna di mare; sic minima promoucre ; spesque humanas vel extinguere nimias , vel implere extinctas.
X X X. Vcrum & Deus nouo facinore,ac Francorum gloria, Aquitaniam redemptam.
620쪽
plana voluit. Eam pro Rege Comes Claromontilis Borbo iiij filius admi Distrabat, cum repente rc bellione percellitur,urbibusq; primariis spoliatur. Aquitani Nobiles crimen incipiunt, Mon ferrandus, Esparrus , Rosanus , Durasius, & Langladius ; eorum nepotes, qui Olim rebellauerant in Ca rotum V. Hi dum regionem An Sitis obtincbat, tyrannicam licentiam usurpantes, clientes ad arbitrium spoliabant potius quam regebant; nunc in ossicium redacti, nec csstatem virtutis pro iniuria reputantes , clam simul conspirant, missoque in Angliam Esparro, Talbotium cum septingentis armatis impetrant, miscentque arcana cum Burdegalensibus de proditione consilia. Talbotius ad Medulos applicans, regionem momento subigit, moxque Burdegata ciuium proditione exceptus , oliuerium Cotinium Senescallum , aliosque Francos insidiarum incautos, apprehcii dit, tradit - qtie in custodiam. Felicem eii emum mox Insula Talboti; filius promouet ;qui octoginta nauibus commeatum ingentem & quatuor militum millia
Burdegalam inuehens, magnam conuersionem animorum & rerum em
cit. His copiis succinctus Talbotius , primo Castillonem , tum Fronsa clim capit, validissimas prouinciae arces , ut Regi in Aquitania praeter ignominiam de inualida oppida nihil esset super. Nihil ontinus Rex , ut negligentiam Praesectorum emcndaret diligentia, praemi illim itineribus
magnis exercitum sequebatur. Eum Chabannius deduc bat, domus regiae praefectus ; & accessirant Proceres, Momalbanus, Hunal dcya, Petrus Bel uatis , Comites Castrensis & Armaniacus ; qui Marescallis adiuncti, Castillonium Duranio amni impositum Obuallant. Eriguntur machinarum moles, & locantur stativa militum, quae nouo ca laetate consilio, sed arce iasito a Romanis more , Gaspar & Ioannes Burcili, lata fossa obductisque ratis muni crunt 1, ij fratres quorum opera toto Anglico bcllo utilissima fucrat , de alter administrabat machinas, alter aerarium. Talbotius adnuntium obsidionis, qui iotvrbes seruatierat, de Castillonio sellicitus , ducit Burde gala equitcs mille ducentos, & quatuor peditum millia, magnaque celeritate incedit, ut Francos incautos noctu liniadat. Primo sortuna promouit consilium i Occurrit in aliquot Sagittariorum cohortes, quae in proxima castra mittcbam iit; easque aggressiis haud aegre fundit ac disii cit. Post delibatam ea strage victoriam , ad ipsa castra laetiis iniichitur , quaeram accurate munita inspectans, nec ullum vel noctis, vel repentinae aggressionis bcnc fictum esse, pcditatum silentio Operitur ue quem postqtiain aduenit adhortatus ad praeli una, ad perrumpenda castra immittit. Equites ut praeellent exemplo peditibus , relictis equis pugnam principes ineunt, & fulminantium inter machinarum globos propius se vallo inserunt. Eo loco accerrime dimica iur ; Angli sollam per norit ni cadauera transuit ten-
res, vallum conscendunt, & qua repentes manibus, qua pligi atriis, mortem de terrorem Franco obiiciunt. Franci contra sagittarum grandine de-
pluentcs , postquam audacissima capita non repellunt, hastis , contis, gladiis , securibusque aggressi, lacertos & manus detruncant ac metunt. Venno Anglos inccnde ut e successit, inflammante victoria iam admota