장음표시 사용
581쪽
munitum cum arce oppidum Henricus aggreditur i, vi urbs expugnatur; mia sereque dii ipitur; arcem Fayeta dc Montenaeus Franci Nobiles duos prope mentes proth gnarant ; quo exacto tempore cum auxili, spes nulla illuceret, vitam suoruin pacti incolumem , deditionem faciunt. Et memorabilis Henrici pietas , qui vota sacra ex auro atque argento plurima , quae in arcem Normanni ex vicinis oppidis custodiae causa detulerant, suis quaeque templis curauit restitui, ne minimo quidem delibato; qua abstinentia non Dei modo , sed hominum gratiam conciliauit summopere. Capto Cadomo, antequam Rhotomagum aggredere tu I Larcam impugnat. Est Larca oppidum situm ad Sequanam, quem ponte iungit, octo milliaribus Rhotomago distans, & magni momenti ad immittenda vel excludenda subsidia; eratque in oppido Ioannes Grauillius, qui praeclare hostem exceptum , ab ponte capitis fortiter repulit. Nec Henricus ad pontem expugnandum pertinaciter institit , sed amne noctu e superiore loco , clam transmisse , oppido militem admouet, deditumque obtinet, cum e Francia nihil submitteretur auxilij. Tunc Henricus stibacta Normannia , Rhotomagum tandem totis copiis obsidet. Erant in urbe armatorum quindecim millia, qua ciues, qua Praesidiari, milites, expediri ad defensionem , certIque extrema omnia. pati, antequam Anglum admittant- Nec Henricus ausus est armis consilium exequi, sed lentae fimi committendam rem censuit, qua fortissima quaeque deiiciuntur, & illibatis propugnaculis urbes euertuntur. Eo consilio ciuitatem amne & solo excludit, tribus catenis ferreis ab una ripa in alteram ductis, spatio inaequali in fluuium mersis ; iisqtie omnia nauigia prohibet ; tum vallum praealtum latamque fossam castra inter atque urbenrobtendit, quibus tutus & tectus, tum ab urbe commeatum omnem arcebat, tum se ab crebris eruptionibus muniebat. Et quidem breui in obsessam urbem semes penetrauit, nee ideo praeclarissimi ciues deiecti sitiit animis. Sane Rhotomagenses nemo fatis pro dignitate laudauerit, tantum fidei, animi, patientiae , & inuictae ad extrema constantiae , ne detraherentur Franciae exhibuerunt, postqum erumpendo frequentius hostem non amouent,sam Esque iam gratiari incipit; duodecim mortalium millia,qui aetate bello impares forenr, urbe emittunt, ac patiuntur misere in fossis perire, Anglo transitum pernesante Tum admoti ad ex rema,Regem, Delphinum,.
Burgundum , de iubsidiis mittendis compellant; sapplices addictissimis precibus se seruari orant, & spe , Burgundo oblata , luctantur in miserias, famemque intimam , iam cibo ad coria traducto, & egregia fidelitate se gloria sua & laude pascente ; Ac iam fame extincta erant quinquaginta hominum millia, ab Rege & Burgundo perierat tandem auxilij spes ; cum
inopes omnium & aegre a Mictiam trahentes spiritum , Anglum de deditione appellant. Ille haud ignarus quam extrema urbis calamitas esset, eam sibi reddi nulla conditione postulae, habendam arbitratu suo. Cives egregi, hoc resiponis audito, perditum animum desperatione armantes,statuunt
tecta incendere , quae tueri non poterant, armisque correptis una cum uxoribus atque liberis urbe prorumpere, in hostium castra irruere, sibique MI honestam mortem, vel tautem certam comῖarare. Henricus eo con
582쪽
silio per proditores comperto, iram mitigauit, & meliores conditiones concessit, per quas in urbem ad iniissus est , octauo mense postquam aggrensus obsidium erat ; anno supra ducentesimum vicesimo qui tuo, quo Anglis Philippus Augustus eam detraxerat. Subeunti urbem Henrico praelata est cauda vulpeculae pendens e lancea, credo ad retundendam Francorum ignominiam qui veteri scomm te caudatos Anglos selebaim appellare.Normanni derellia a Francis, Anglo in posterum conuersis animis adhaeserunt donee iterum pristinam fidem cum victoribus Francis recipiant. At Bilrgundus cisa armis coercere Anglum haud posset, pacem obiecit, habuitque cum Henrico colloquium, ad quod Regina & Catharina deductae sunt;
n forte spectata pulcherrima Virgine An , ferocitas mitigaretur, & ille
admisit quidem amoris flammam , sed excandescens quod illico Virgo iussu matris fuisset subducta , nee quidpiam a postulatis remittens, quibus Aquitaniam & Normanniam Ωmmo iure exposceret ε, solutum est colloquium; Anglo etiam interminante; obtenturum sic, ubi libuisset , & regnum &Virsinem, & depulsurum , Francia tam Burgundum quam ipsius Regem; adeo prosperitate intumescebat superbia, defutura ex praeteritorum curia
Deiectus spe pacis ineundae cum Anglo, ad Delphinum se Burgundus conuertit. Et quidem Delphinus in eam propendeoat voluntatis inclinatione ; nam intus serisque dilapidari patrimonium suum permolestum erat, atque hoste gemino ingruente, alterum sine conciliari oportuit. Igitur incumbit in concordiam, atque ut superbam Burgundi indolem ad aequiores conditiones perduceret, Gyaci nobilis coniugem adhibet, quae apud Burgundum muliebri potentia praepollebat ; quippe femina cui permiserit corpus, eius animum regit. Ipsius opera perfectum est tandem , ut primum ad Possiacum, deinde ad Melodunum Delphinus cum Burgundo conuenerit, contractis pactis, quae ab utriusque partis proceribus subscripta sunt; indictoque Monterigoli ad Septembrem proximum nouo colloquio, re cesierunt, Burgundus osculatus Delphini dexteram, & Delphinus Burgundum amplexus. Res urgebat, etenim Henricus promouens fulicitatem, Gisertium expuguauerat, atque Ponti saram, magno Parisiensium metu; quo factum ut Burgundus Regem, Reginam Sc Catharinam Trecas infidam urbem deduceret. Hinc bellum atrox δe a Delphino coquebatur atrocius. Etenim ipsius familiares concordiam cum Burgundo initam veriti, ad eam abrumpendam enitebantur summopere. Hi olim Aurelianeti si charissimi,&qua futuri domini sui vindices, qui vindictae metu, ob iniurias Burgundo illatas , ut saluti suae consulerent, in alienam conspirant. Auctores praecipui noui consilij Tanesuyus & Louuetus, qui apud Dclphinum pollebant
plus caeteris. Primum iniquitatem contentionis obtendunt. cum Principe subditia partiatur imperium ' confortem potestatis tuae Rurgundum pateras' qu/s tu onvisis impar regimini , aut monarchia Francia duos Reges admiseriit Ignoras quiam lati ambitioni sint limites ' ut qui contentus suo gradu non sit, qui Regi proxi-- , par esse cupiat; moxsuperiorem Iocum ambiturum , ct amoli- Wum -- illud caput per quod stat ne regnet. Savi ea Burgundb virtus m
583쪽
d stia ct temperantia fuit ,-in suspcionem vocare non possis ρ Scillare qHfratrem Regis peremit nefarius parricida, qμi fairci tuos Delphinos geminos veneno sussilit , qui adhuc Regem ct Reginam ut vilia capita in botestate habet, quirgvum pra regnandi libidine μ deque misit it , qui Comestabilem , Cancellarium , ceteruque dignitatis tua fluάiosos immanissima nece extinxit ; iste alium vel superiorem vel aequalem ferem, nec reuocabit priora crimina ad obicem mira amotiendum ' Cave tibi Princeps , per eas artes tibi parastir pernicies , frrum aut venenum iamiam instruitur , ct noua victima ad cultros ornathr: Nam 'nobis non contendimm admodum , peribimus quidem, ct visionem Bargundi quid
Φincat 'sed tua necis et ei prolusis vel oriendis , Me miseri quod dominum serua- re nece nostra non possumus. Eiusmodi sermonibus postquam Delphini men rem conturbari mi, aggredium ur quod caput erat peragere ; suadentque ut regni pestem seinet extinguat: nec bellum nec pacem eo incolumitam esse polle , iuste ferro caedi, qui tam multos necasset , penes Delphinum Dei, de Iudicum esse potestatem ; quem per Iudices iuste damnaret
atque morte afficeret, eum per milites tot criminum reum in poenam vocaret, ac quando Monte rigoli se ille sisteret, praeteritis sceleribus tolleretur impunitas, & futuris occasio. Ita Delphino Burgundi caedem persua-dent; quae ut patraretur tam tuto, quam secre id instituta esset, animi sensum alta simulatione praetexunt: quanquam assentiar libenter aliis, an
firmantibus Delphinum tam perniciosi flagiti, fuisse prorsus ignarum.
Aderat tempus constitutum colloquio, & Burgundus haerebat, excusan locum rei serendae incommodum , & facilius Trecis ampla in urbe conueniri polle. Contra Delphinus ut rem perageret, primum per Gyaciconiugem suspicionem omnem amolitur , mox misto Tanegiryo ; tandem cunctantem& nescio quo naturae sensiti sub timidum , millo Episcopo Valentino , expugnat, & ad lanienam adducit. Monterigo lum oppidum est in Senonibus ad Icaunam positum , qua in Sequanam is amnis . influit; tunc pons castrum ab oppido se itingebat ; concessium Burgundo castrum, Delphinus exceptus oppido ; in ponte medio exstructum e ubiculum in quo Principes colloquerentur , ligneis claustris hinc inde erectis. Burgundus cum cohorte armata castrum ingressus , stipatus decem Proceribus ad pontem incedit. Operiebatur in cubiculo Delphinus , totidemque Proceres, coniurationis participes ; quorum Duces Tane-guyus, Louuetus , & Vicecomes Narbonensis. Ad primos cancellos venienti Burgundo occurrit Taneguyus , Delphini nomine salutem ferens :At Burgundus haeret claustris inspectis, consulitque suos an pergerer; affirmantibus cunctis, nihil esse periculi , vltra pergit, & iam ad tertisccancellos peruenerat, cum aduertens alios pone claudi, coepit pertimes re serio : attamen regressit vetito, metum dissimulans ad Delphinum accedit, flexo genu summa corporis inclinatiorie. Delphinus lorica indutus , gladioque accininus , pro salute , cum acrem vituperationem rependeret; Lorius Ducem apprehensum brachio iubet exurgere,Tunc Burgundus haudquaquam dubitans, quin foret proditus , mantis ad ensis capulum admouet ; itersimque Lorius eo momento increpitans; Etenim , inquit ,
584쪽
in Dominum meum ferrum stringis p & extemplo Taneguyus oculis in coii- iuratos coniectis , mine , ait, tempus est, Voccmque icto urgens, securicillam in Burgi indum impingit, absci 1loque mcnto humi stcrnit. Ille conatur direpto ense exsurgere, sed coniuratorum gladiis securibusque perimitur , iacetque exanimis. E decem sociis, unus occiditur, Nouallius, qui ut Ducem defcnderet strinxerat ferrum ; unus Montacutus super claustra insiliens fuga se proripit, caeteri octo captiui seruantur. Caesi cadauer in ponte iacuit, spoliatum praeter thoracem cruole infectum & ocreas, mox ad pistrinum sicut erat delatum, & sequenti die absque stretro, tu syndone in sacra aede terra obrutum est; e tantis opibus ne syndone quidem reportata ; quam unam ad exemplum humanae inopiae Saladinus ille ingerebat mortalibus. Ita caesus Princeps multipliciter reus, & diuinis huiΓ.anisque poenis obnoxius , sed iniusta & importuna plane ratione ; inimicis Delphini adolescentia ad ultionem priuatam abusis snam is agebat annum decimum septimum &immensis calamitatibus inuoluentibus Franciam. Sane ferro Deus nusquam parcit,& diuturnam ficti poenitentiam ab auctoribus petet. Delphinus patrata caede litteras in prouincias scribit, quibus scelus excusat, culpam in Burgundum vertit, se tentatum insidiis, vim a caesb illatam eamque inferentis malo repulsam. At Montacutus fidem litteris tollit, quo res gesta sit modo palam omnibus facit, dc ut fit miseria misericordiam concitante , in Delphinum , eiusque asseclas ciuitates fremunt. Regina imprimis nullis finibus furorem continens , sublato Burgundo, clari se inopem , destitutam & aduersariis traditam crederer, quod unum supererat Regiam auctoritatem armat in filium , ut parricidam proscribit, exheredatum & deiectum paterno solio. Parisienses similiter haud leuiore furentes insania , Moruille rium Senatus Praesdem ad Philippum B tu tundi necati filium legant, cui se susque omnia offerant, & ad vindictam ob iniquissimam caedem patris inflamment. Et ipse suo conflagrabat incendi O ; necatum per insidias patrem, per fidem publicam , per Sacrosanctum iurantium vinculum , per violata tum humana , tum diuina iura , exaggerabat sensum iniuriae ; turpitudine sceleris ultioni laudem conso ante. Ergo Atrebatum conuocatis comitiis, cuiustisque certatim opem pollicentibus, ut de Delphino, quem Comitem Ponti ueniem dicebam, vindictam exigeret ;ipse Trecas aduolat, seque Regi ac Reginae optatissimum sistit, moxque in flagitium erumpente vindicta,ne huic Anglus moram obiiceret,cum Henrico Rege pacem sancit. Conditiones non iniquae modo, scd propudiosae: Catharina Henrico data in coniugem , dos ipsum regnum Franciae ; ut vivo Carolo Regentis nomine Henricus regnum administraret , ipso demortuo Rex diceretur. Ita Franciae corona clarissima, quae ab condito regno imbecillem sexum depulerat, eo ne in minimam quidem partem ad millio, modo unius seminae impotentia, in dotalem fundum conuerritur, furoris in vindictam ruentis appendix. Anglus Rex sua sorte laetissimus, Trecas raptim venit, sponsam ducit, & Regens nuncupatus versus Parisios cum Philippo tendit. Hique ut aliquo facinore inclarescerent, urbes in itinere positas
585쪽
quae obtemperabant Dclphino, expugnare statuunt. Prima illarum partium. v 1 citi itas Scnonum occurrebat, quae vitro dc ditionem paciscitur; tum Mon-- ' te rigolum , desertum oppidum, castrum captum , ac Ioannis corpus a filiori solium , in illumque Diti ionem in Carthuliensium aedem ; Melodunum
d inceps S Meldae captae sunt; Melo dumitu quidem multo labore,& quin- PFaxi dc to post melise, fortitudine Preausii & Barbatini; quae alimentorum inopia v yb-iδR' si acta est; atque penuria eadem postmodum Meldas aperuit; Praefecti Chiisi incuria ; qui captiuus , ut & Barbalanus abductus cst. Iis insignes victoriis Parisios expectatissimi veniunt ; scribi non porest quam
cstuso omnium ordinum gaudio excepti ; nempe amentia a capite in membra transfusa. Ingrcssi sunt equites Carolus atque Henricus , ille dextram occupans, hic sinistram , magnoque comitatu Nobilium ex utraque gente,
post actas in Dei parae gratias , in aedes Sancti Pauli recessit Carolus , Angliis in Luparam. Mox ne iniqua poliessio tituli specie destitueretur , ob Burgundi caedem lemne iudicium instituitur. In atrio Palatii Regii coetus Le Clete. institutus ; considcbant in uno subsellio Rex uterque; tum Ioannes Clertacus Cancellarius &Moruillerius; in medio atrio inter Ansli fratres Cla- rencium & Bet ritum sedebat Philippus Burgundiae Dux ; deinceps , Episcopi, Proceres , & Consiliarij. Tum exurgit Nicolaus Rotinus, qui pro caeli vidua de Philippo filio peroravit ; consequutus Petrus Marinius Ad - . uocatus Resius pro infligendis in reos poenis habuit orationem , & Cancellarius suscepto invicem Regis sermone pollicetur iustitiam. Nec multo post ad marmoream mensam Delphino de consciis vadimoniu dicitur; iisque non comparentibus, Parta menti iudicio, Delphinus perpetuo a Francia cxulare iussus , indignus corona & exheres dictus ; criminisque participes
ignominiosa morte damnati Nemine ad iniquissimam sententiam refragante, ne natura quidem matrem appellante ; adco vindicta in vesaniam insuruerat; nam patrem excusabat morbus, suaque potestate deiectus animus. Henricus posteaquam ad nutum omnia fiusta eveniunt , ut se victorem
Riastis ostentaret, cum noua sponsa in Angliam soluit ; Clarentio fratre Gubernatore Parisis dicto , atque imposito in captas urbes praesidio , maxime Luparae & Bastillae arcibus. Ita Francia quod tot anto annis horruerat , sic Anglicam vidit, quodque funestius sua sponte, ultro ceruicibus in iugum iniuriis. XII. At Delphinus postquam animaduertit praui consilit quam diuersus apro Delphim -- posito ellet effectus , fieri usque poenituit est usi sanguinis, cum se peti tam
ἀφεψυ inflammatis odiis cerneret, regnum, suamque animam in exitium rapi, contendendum omnino censuit, ut se propugnaret. In tot regni proii inciis paucas admodum suarum partium numerabat Ieasque ultra Ligerim , pra
rer Andegavos; ut ad regni fines pulsus videretur ; erantque illae , Ande-gaui, Turones, Pictones , Arverni, Biturices , & Occitani ; ob si qui j quidem in legitimum Principem studiosi, sed multum inopes, & ob ptiora cui ilis belli incommoda , exhausti propemodum , & ad nouos sumptus parum apti. Occitani praecipue incorrupta fide illi adhaeserant; ad eos seruandos curae statim traductae, quia Princeps Orangius a Burgundo inis.
586쪽
sus , Aquis mortuis , Sanini Spiritus Fano, & Nemauso captis, incumbebat Prouinciae, Delphinus Comitem Flixi ensem P regem dicit ; ratus ob i , viciniam atque potentiam opportunum qui Orangium pelleret. Uerum Occitanis geminata per eum molestia; quippe a Fuxiensi tributis supra modum grauati , cum remedium morbo ellet deterius, Delphinum appcllant. Et ille obivit expeditionem feliciter, Fuxiensi pulso, & receptis urbibus, Nemauso & fano spiritus ; inde pacatam prouinciam Carolo Borbonio Comiti Claromontio regendam tradidit. Aquas mortuas cogitabat, cum
indidem ciues Burgundi cum praesidium impositum ab Orangio aggrediuntur, vincunt, ac caedunt,eorumque corpora in lapideis cupisco nolunt sale;
alludente poena ad vulgare dicterium, quo Burgundi iam olim saliti dicuntur. Audita postmodum Partamenti sententia , ad Deum supremum omnium Iudicem, suumque ipsius gladium prouocans , Partanientum Pari siente , de Universitatem Pictauium euocat, vim Regi ab hostibus illatam expostulans. Ita dum fulcra solerter inquirit , Britanniae Ducem alienat,&sua culpa. Margaritae Clistbni j filiae ex Ioanne Pontiuensi Comite, erant liberi quatuor ; eorum natu maximus Oli uerius , a matre Monsortiorum familiae infensissima impulis, cum Delphino conuenit, ut Ioannem Britanniae Ducem interceptum per insidias, Delphino ipsi traderet, pacto ob proditionem mutuo praemio. Cogitatum scelus inceptum est, Dux captus, in vincula raptus atque in carcerem ; sed Pontiuenti ad consummandum crimen deficiente , Dux quae peterentur , pollicitus , suis restitutus est. Sic Delphino nouus hostis exurgit, a quo deinde grauia incommoda inserentur. Huius auctor consili j , qui omnium prope , Louuetus ille Praeses , importune quidem atque inique; nec Delphinum excuset, quod Pritanniae Dux vel in Anglum propenderet, vel neutri partium se addictum vellet; nam erat beneuolentia illicienda beneficiis , non odium graui facinore concitandum. Sed haec illorum temporum calamitas erat, S una Loiaucti ciuilis prudentia , ut per insidias venena & caedes gratiaretur ambitio , &pro iure vis eIlci, artesque perfidiae. Ad iacturam illam firciendam noui foederati se Delphino adiungunt. Ludovicus Barrensis Dux , idciraque Presbyter Cardinalis , interclusa spe liberorum , Rc natum unum e libzris Ludovici Siciliae Regis adoptat in filium atquc heredem , eidemque nuptias conficit Isabellae Caroli Lotharingi ae Ducis unicae filiae r po tro familia Ludovici Regis Delphino erat prorsus addicta. Praeterca Orangius a Burgundo dc sciuit, quod Anglus ab eo pro Principatu clientclam exigeret. Tum ctiam Scoti magno numero transiuistb mali ad Delphinum accesicrant; ducibus Ioanne Stuario Comestabile Scotiae , Comite Boiax ciuio, Thoma Setone, S: Guillelmo Hamiltone ; nam quanquam Iacobus Rex , ab Anglonii per cam ob rem e custodia milliis foret, ut Scotorum subsidia intcrdiceret Francis; tamen vetus societas praepollebat Regis imperio, eratque obsequio fides antiquior. Et eae copiae Dclphino victoriain pepererunt. Dux Clarentius Angli frater Vindocinos atque Andegavos peruastabat; cum
audito Delphini exercitum Baugaei agere, Andesauo haud procul, de numero inferiorem ; ad eum profligandum continuo tendit ; nec Delphin Lani Anno
587쪽
detrectatu praelium. Atrox id conseritur, quo Angli victi, caesi in acie bis mille,& capti plures ; ipse Clarentius sortiter dimicans caesius est,cum Comitibus Keiuio S: Susillio. Scolorum eo in praelio laus praecipua suit,&Comiti Bolaxentio datus a Delphino Comestabilis gladius.
Ea clades Henricum ab Anglia properanter excivit; eo maxime quod Delphinus Carnutum urbem obsidione cingebat. Nec transini sit incomitatus , ducebat in supplanientum exercitus, sex equitum millia, viginti quatuor sagittariorum i primoque aduentu Carnutes soluit; Delphino impare copiis recedente. Tum partitus bellum cum Burgundo, illi Picardiam, sibi Vindocinenses attribuit. Et quidem Burgundus Delphini Duces graui clade assicit, caesis equitum sexcentis, & capto Xantrallio qui mox redemptus est , reddito Satiriquerio oppido; ediditque Burgundus quantumuis iunior fortitudinis bellicae specimen. At Henricus cum Vindocinum oppugnaret , crebro & cum strage a propugnantibus repulsus , post amisi a quatuor millia , recessit inglorius. Nec ideo minus superbe atque arroganter cum Francis agebat. Nam redditas urbes diripiebat crudeliter, violata quam iurauerat fide ; captiuos plerunque enecabat fame , foeno illis in cibum oblato ; amicas tributis grauissimis vexabat, virumque imposuerat nuper, quod pondo aureum dictum est; adactis ditioribus ob argentum factum , aliamque supellcctilem , pecuniam immensam pendere. Praeterea Procc- res ceu vilia capita aspernabatur; & semel Villerium Marescallum , increpitum quod inter colloquendum auderet in os suum oculos tollere, de libelliis respondentem, in Bastillam trusit , rapiebatque ad mortem , nisi multis precibus intercessisset Burgundus. Nuper estuso gaudio , uxoris Ieditum celebrauerat, ortumque pueri, cui patris nomen Henricus datum est , cum euocatus Delphini successibus, ad pellendum eum exercitum ducit. Quippe Delphinus cum viginti hominum millibus , Charitate oppido expugnato , Cosnum ad Ligerim impugnabat impetrauerat deditionem , nisi dicto die submitterentur auxilia. Id Burgundum premebat, admodum , cuius ditionis erat utraque urbs; Ideo ab Henrico militem fla-sitat : Henricus quanquam leui subricula tentaretur, exercitum ipse vo-hiit ducere, at moxbo increscente Meloduni subsistit, traditque exercitum fratribus Bet fortio & Glocestrio: verum Delphinus prudente consilio declinans a decretoria pugna , parcensque militi, quem aegerrime repararet , relicta urbe , ad Bituriges se recepit ; Nec eum Angli persecuti sunt,
graui Regis morbo inhibiti. Is cum ingrauescerct aegritudo , ad Vincennatum nemus delatus , euocatis fratribus, regimen utriusque regni constititit. Adhortatus ad concordiam , petiit ut stio suo loco Patrum ellent; Franciae regimen offerrent Burgundo, si recusaret, id capesseret BetBrtitis, Glocestrius Angliam administraret; nec in pugna A et incurtia captiuos Principes liberaret, donec per aetatem Henricus h lius regni capax esset; Carolum Valesii ina toto nisu depellerent; ac si tandem pax conita heretur, Normanniam & Aquitaniam silmmo iure haberent. Post ea monita , pie ac religiose animam egit aetatis anno tricesimo sexto , in flore aetatis de prosperitatis. Plures in morbo variant ; Monstreteto allientior scribenti.
588쪽
sacro igne perilite, anum corripiente, & ad viscera peruadente. Virtuti- bus regiis sit inmus Princeps, magnanimitate, prudentia, fortitudine, & C A R P militari peritia, superbia tamen & arrogantia morum incommodus; quam Vexcusant labem vota toties faustis euentibus cumulata. Bet fortius frater suscepit regimen, recusante Burgundo , proclamato postea in Regem Henrico pupulo, qui erat in Anglia , decimo vitae mense vix decur- .so. Is regnandi obex Delphino sublatus, de alter secundo post mense pariter tollitur. Carolus pater , post multas demum calamita- E Reu, tes , quartana febri extinctus est, aetatis anno quinquagesimo secun- ν. I.
do ; regni potius alieni quam sui, anno post quadragesimum altero e siquis unquam Regum , corpore &, animo calamitosus. Dotes egregias a natura acceperat, probam indolem, mali expertem animum, humanitatem morum de ficilitatem ; tam insigne praeterea, corporis robur,
ut claua impacta equitem ipsumque equum humi prosterneret, & spillam lanceam ad genu infringeret ; sed ea dona corruperunt pri inlim Aulici,
quibus a primis annis obnoxius fuit; tum Sonticus morbus, ut semper alienae potestatis fuerit , tum aeger, tum sanus. Is morbi erat suror , ut ad permutanda lintea cogi, nisi adhibita vi non posset stedore squallidus , &animalculorum turpium pabulum ; donec inducerentur laruati homines qui renitentem si oliarent, novasque vestes induerent ; aliquando repertus est eaeam lateri serrum infixisse , graui ulcere inde enato. Viginti sex annos morbo laborauit; quos regnanti adeo non imputes, ut ne viventi quidem annumeres. Nam quae mors tam funesta vita non optatior sit: aut quale regnum, seruire, non subditis modo , sed hostibus, atque in tyrannum su-
Delphino Carolo patris interitus Regis titulum contulit, sed inanem , XIII.& nisi aliunde opes suppeterent, perniciosum. Tunc Espallij agebat, quod e in Aruernis castrum' est ; unoque die lugubrem vestem indutus , conse- o, iquenti splendens purpuri et postquam in aedicula castelli sacro interfuit, erectum est vexillum Franciae , ipsique ut Regi ab adllantibus faustὸ aecla- I 'matum. Mox ut aliqua celebritate innotesceret suis , quando Rhemi inpotestate hostium erant, Pictavi, coronatus est, quam in urbem Senatum exciverat, admisitque Procerum aliquot clientelam. Verum Regis titulo, nulla utilitas solida inerat; nam aetas adhuc tenera , vicesimo anno nondum expleto ; addit hae rarae prouinciae , eaeque adeo e haustae , ut in Regem deliderium & vota duntaxat conferrent; ad h. aerentes Proceres , sed
priuati compendi j causa, ut sua quisque in ditione regnaret ; Regem infirmum quam potentem mallet, & ad arbitrium commillas sibi gentes diriperet. Carolo in iis angustiis una spes erant praeclarissimi Duces, quorum animo & fortitudine recreatus , statuit, si pereundum cstet, armatus perire, de regni spem ad extremum spiritum ducere. Vbi coronatus est, Ru-pellam extemplo proficiscitur; periculum erat, ne ea ciuitas arcanis Britanniae Ducis consiliis cum adiuncta prouincia eriperetur. In ea dum agit opprimitque insidias,nouis inlidiis regnum propemodum cum vita amittit. Etenim proditorum dolo, cum in amplo atrio liaberet consiliuin, resectis
589쪽
clam trabibus quibus pauimentum innitebatur , atrium ruinam traxit,
eique linioluti Consiliaris in discrimen praesens adducti sunt ; Iacobus
Preausi, Dominus extinctus , Rex aegre tuorum ope seruatus , & saucius quidem Inturae felicitatis praesagio , ut post graues aerumnas plurimaque discrimina , saluus tandem e ruina regni emergeret. Eniin vero magnae constantiae & pertinacis patientiae opus. Et res primo perinittenda alcae Martis fuit, qui ad modiim incertus , modo has, modo illas partes pro Otiebat, Rucm tandem ut infirmissimum obruturus, nisi e coelo subministratum ellet auxilium. Ioannos Grauillius Meuian cum expugnauerat, illici, ipse a Bet ibitio expugnatus, atque urbe deiectus ; cum ad Grauellain pugna Regis obscurum nomen illustrauit. Angli bis mille hominibus e praesidiis proximis collectis, de uastabant Coenomanos , cum Ioannes Harcurius Comes A alius , cohortibus aliquot raptim contractis, hostes ali equitur, ad Grauellam pagum in Coenomanorum Britomimque confi-njo , eosque aggressus post orauem dimicationem profligat; caesis mille ducentis, de capto Polo Suffolcij fratre. Victoriae laus Ioanni Hayo debita, Baroni Co ilolachio,qui a tergo Anglos tam opportune tunc inuasit,ut perturbatos in fugam egerit. Recepta ingens praeda, & praeter greges caeteros, duodecim boum millia. Et accessit ad victoriam , Ortus Ludovici Delphini, Regis laetitia geminata ; quanquam is postea patri damno erit, gaudiumque praeproperum longa molestia competabit. Iaiterea Bet sortius,postquam Henricum sextum dici Regem curauit Pariliis , ipse agens Rcgentem ; ad expellendum perdendumque Carolum vires intendens, nouain concordiaria cum Burgi indo& Britanno init. Atque ut foedus per matrimonia vinciret arctius, ipse Annam ducit Philippi Burgundi sororem, & quoniam Britan uiae Duci uxor erat Caroli soror, fratri eius Arturo Richemondiae Comiti datur Margarita , & Philippi toror , quae prius Ludovico Dclphino nupserat. Porro Arturus postquam in Aet incurtia pugna captiis erat ab Henrico sub fidem suam libertati prcc. uiae rostitutus, eo demortuo, ceu tuta fide , liber perstitcrat; vir ingentis animi, teritus militiae , &vulgo militi charus probatusque. Minuta praelia recensere , quibus inuicem partes attollebantur & deprimebantur, ut leuis sunt ad historiam mo-mcnti , nec scribenti animus eli, nec lcgenti fructus. lis itaque praetermis. sis ad illustiiora conseram stylum. Et quidem Carolus geminam cladem postmodum passus , molastissima regni rudiminia expertus est, ctim Bet- rtius Campaniam rotam subigcrct , misi umque a Rege Tannegityum depulisset; Stuartiis Comestabilis ad tutandam prouinciam missus repente ex itinere Creuantum diuertit; Audito id oppidum ab Anglis captum, Franiaci cumqtie praesidium per Rigille in turrim , unde hostem excluderet. Sed turri ad ipsius aduentum dedita , Anglos atque oppidum oppugnat , omissae cura Campaniae , excipitque a Rege nouum subsidium militum. Contra Bct sortius ad seruandum oppidum copias ducit, & Icauna transito conserit pugnam ; inflammante partes aemulatione laudis & gloriae ; cum hine
F canet & Scoti ; illinc Angli & Biirgundi pugnarent ; gentes ab aeuo vutuno aemulae , odiisqtie mutuis nobiles.. Dimicatum acerrime , ac tandem. Scoti
590쪽
Scoti in fronte pugnantes victi, & erumpente ex urbe milite, Franci a C itergo caesi; illorum mille ducenti, ferro necati Comet labilis Vent adurius v 1 1 Comes , Ducesque plurimi. Id detrimentum solabatur Carolus supplemento militum ab Galeacio Mediolanensi Duce submissso, tum ab Aream baldo Comite Dougi alio Scotis bis mille exceptis 1 datusque Douglasio Ducatus Turonum , & in praemium fidei Scolorum cohors ad custodiam Regis designata ; quae postea ad nostra tempora perstitit. Et Tolongone in Belli ocentibus capto , eo permutato Comestabilis Regi & libertati est redditus. Versim ad Vornolium in Normannia , noua grauique strage
Gerardus Pallerius Vasco cum Yuriacum in Normannia oppidum expu- XIV. gnasset, continud ab Anglis obsellius, deditionem paciscitur, nisi dicta die mitterentur subsidia ; quae ratio propugnandi urbes ea aetate inualuerat,
ut aliena celeritate non sua sortitudine starent. Rex ut oppidum conseruaret, omnes contrahit copias quas conflabant octodecim hominum millia,
traditque Comestabili, expeditionis sectis Douglasio , Fayeta Marescallo, Vicecomite Narbonensi , aliisque Proceribus. Ii vi erant fortitudine quam
prirdentia clariores, dum iter faciunt, Vernolium obuium impugnant &quidem capiunt; attamen eo interuallo praestituta dies elabitur, atque Yuria cum Anglos admittit. Tum ea cura lolutus Bet sortius, Vt Vernolium ris eriperet, legiones proximas euocat, octo millia sagittariorum, de grauis armaturae equites mille octingentos, adiunctis Comitibus Salisberiensi atque Suffolcio ; sed oppido iam capto , constituit pugnam Franco offerre, quando is aleae iactus cedebat Anglis tam prospere. Habito consilio Franci& Scoti Duces abstinendum a praelio censobant , praeter unum Vicecomitem Narbonensem , qui affirmabat, praelio repudiato , infractum iri foederatos , confirmatum hostes , nec Anglos posse ii Francia pelli , nisi victos. Nec dicto contentus, factum adiunxit,& cunctantes Duces sua i meritate in pugnam adegit, nam quas ducebat, raptis cohortibus in hostem mouit, Ducesque caeteri renitentes sequuti sunt, iam cum integrum Anno I x
non esset absistere. Pugna committitur, atrox quidem ἱ victoria per quatuor horas ancipiti , quae demum ad Anglos flexit, victis Francis. Longobardi in primo conflictu in fugam acti sunt; ij cum alas tegerent, reliquam aciem nudam atque apertam hosti obiecerunt, & sepositi a Bet fortio bis mille sagittarii, tam opportune in destilbs Francos recentes inducti sunt, Vt pugnam profligauerint , iamque nox inuoluebat lucem ,& pudorem fugae detrahebat. E Francis ad quinque millia occisi , in iis Boiixentius Comestabilis, Comes Douglasius , Aumatius Harcuris filius , Vent adu- Iius , Tonnera, & Viceco Hes Narbonens s : Capti Dux Aleia sonius,Fayeta, Gaucurius,pluresque alis. Nec Anglis leui pretio stetit victoria; corum caesis duobus millibus ; saeuitum in Narbonensis cadauer, & Burgundi caedes vindicata ; discerptum in partes est , pluribusque patibulis affixum. Ramburius alimentorum inopia Vernolium reddidit ; seque adiunxit Santratio exercitum naufragum colligenti. Ea clade in summas a ligustias Rex adductus, iam oppidis, pluribus certatim deficientibus , pecuniae , spei, azque