장음표시 사용
601쪽
riem adaetia, o lecto rapit nudum & saueium , & Montre rit sua in arce iiici istodiam tradit; nec ibi uit, nisi datis sex nummorum millibus, & liberata Τouarsio , quam occupabat Tri mollius. Rex tanta audacia inflammatus magnopcrc , reum de Tri mollium reposcebat; nullam admittens exciasaiationem , frauisqne procella regno imminebat ; nisi Regina suauissimis monitis sponsum aggressa malum depulisset. Demonstrabat quanta incommmoda Trimollim in exisset publicis rebiu ; uti odio in comestabilem regnum propemodum perdidisset , ori Regis animum seu fisioniblia in optimum quemque implicabat ;Hi statim enuntiabat praua consilia , artesque improbaι, quibus Pro ceras ab aximo ct amore Regis excluderet, euoluebat modos quibus exaggerabat potentiam suam, dominumque pra impotentia gratia flocci haberet ; tum modest. hortabatur , regendum ipse elatium susciperet I datum esse a Deo Francia Regem, eam ut rueret, non ut regeretur; nihil esse infirmias, nihil abiectius Rege seruiente; subaeres nihil molestitia ferre quMn eum cui parerent non tra Iare Imperium , indignum existimare qui regeret , quando i e qui regit nec se dignum existimat; peccare in prouidentiam NAminis , qui regno natus datast patitur , atque ipsi summam potestatem tradit, quem mancipatum obsequio Deus nasci iussit. Si placeret frui amicitiae bono , aptiorem fetigeret, e Proceribus aliquem , suoque ipsius sanguine principem , quicum fortis in ualitas minor, ac subdιtorum maior veneratio. Ita Carolum Andegauensem subit cicbat Comitem Coenomanorum , iam Regi gratum & commendatum suauissimis moribus. Sic Regis placatus animus , obliteratus Trimo Ilius , & Carolus Andegavensis admitsus in gratiam. Nec leue commodum eam conuersionem excepit. Nam statim Comestabilis in Aulam vocatus , data exercendi amplissimi muneris ficultate. Imo , quod contumaciter prohibebat Trimollius, serid de abducendo ab Anglis Burgundo, curae susceptae. Iam solutum erat vinculum amnitatis demortua coniuge Bel sordicnsis, & nascentia discordiae semina erumpobant, aequa utrinque potentia, ideo ad leues ostensiunculas irritanda. Privata contentio Duces Burgundum atque Borbonium cxagitauerat , saepiusque Borbonius in Burgi indiam penetrans, agros diripuerat , aliquotque urbes vastaverat. Placuit tandem amicorum communium opera in concordiam ire , nam e
gnati erant atque se rorij; & Nivernum ad componenda pacta conu niunt. Dum inita pace, magno coetu nobilium, omnia laeta gratulatione peribnant ; adueniunt Comestabilis, & ipse Burgundi sororius , &Regina idus Carnutensis, Rhemensis Episcopus , & Cancellarius Franciae; Ii a Rege submissi, ut pacem Burgundo insinuarent, postquam amice & honorifice sunt excepti, sensim cum Borbonio & Nobilibus , mox cum ipso Burgundo de ineunda pace verba faciunt. Erat Philippus indole admodum commoda, a paternis vitiis plane alienus , compos ambitionis , humanitate ab saeuitia omni abhorrente , auctoritatis atque Opi in plenus; quique veteti probitate, affines amaret ac patriam. Iam d scibuerat sic rasus iniuriae; qua temporis lapsu , quo non saxa modo, sed animorum affectus mollescunt; qua ipsa indole, humanitate vindictam pellente, qua mentis altitudine reputantis, patratam sat vindictara, ubi reus
602쪽
poenitens supplicaret, di accedebat Anglorum fastris, stipra aequalitMein iam eminen5, nomonque Francicum pro hostili habens. lis Itaque mitigatus admodum Burgundus, pacis vocem non auersatus, Comestabilem
audit. Praeterea legati missi a Concilio Basileensi, Cardinales Cyprius de Arelatensis , ad suadendam Christianis Principibus pacem , commode ad-
Lus VII. uenientes, a Duce impetrant, ut Franci atque Angli Atrebatum Aligusto
proximo, ad contrahendam pacem conueniant.
Die dicta ingens Legatorum factus est concursus: erant magno nume- X X. ro Ecclesiastici, ab Eugenio Pontifice , & Felice Pseudo-Pontifice, & a , . Concilio Basileensi ; snam misere in partes discindebatur Ecclesia) An- ρι ea Atrebatistites multi praeterea , & obseruatus est Leodiensis Episcopus , du- ω με centis equis candidis comitatum vehens, & ipsum colore niueo candicantem. Ab sing ilis Christianis Principibus Legati accellerant, tum ad concordiam restituendam Ecclesiae, tum ad Francos Anglosque potentissimas gentes abducendas a bello; nam spectabantur a Sigismondo Imperatore, ab Regibus Castellae, Aragoniae, Portugalliae, Nauarrae, Neapolis, Siciliae, Cypris, Daniae, atque Poloniae. Ipse Burgundiae Dux,cum sponsa , pliaribusque Proceribus coram adsuit praesens. Ab Carolo missi sunt, duo e Bor boni a stirpe Principes, Bolbonius & Vindocinensis, Comestabilis, Cancellarius, Marescalli Rieusius,& Fayeta, Adamus Cameracensis,Partamenti primarius Praeses, pluresque alij. Ab Henrico Anglo Cardinalis Vincestrius , Regis pro patruus Archiepiscopus Eboracensis, Comites Suisolcius & Varuicensis, nullii qtie peritissimi ciuilium rerum,ad eo ut hospitibus ad decem millia tectum & mensam Burgundus magnificentia summa praebuerit. Tota interea Francia preces ad Deum & supplicationes institutae , ut Coelestis flexanimus Principum mentes ad pacem flecteret. Primum actum in Legatorum Comitiis , de conciliandis Francis atque Anglis, & quidem osterebant Franci Normanniam & Aquitaniam Anglo dimittere , sed onere clientelae, ex maiorum more Franco praestandae. Contra Angli iuri fictitio, quod ab Eduardo primo repetebant ; assingentes pondus , & Caroli
V I. nuper mortui supremas tabulas obtenὸentes , uniuersam Franciam reposcebant ; attamen ob pacis S: tranquillitatis Christianae bonum, palsuros se regni diuisionem , ut prouinciis quae cis Ligerim essene ipsi imperarent I qu. e trans amnem Carolus, clientem Ob eas se Angloprosellus: qua in re Angli non absimiles erant mulierculae illi apud Salomonem de puero disceptanti , vi hinc facile uter Rex seret legitimus
colligeretur , falsa matre alieni scelus partitionem optante. Ad ea tam diuersia tamque opposita, cum Legati reliqui intercederent, conati medium quid elicere ; Angli indignantes , postulata non vltro concedi, minis plurimis in Carolum iactis, repente & cum omnium offensione, dimissb Concilio recedunt Parisios. At Burgundus perstabat ; quodque Franco optati Dsmum , iam ab Anglo diuulsus oratorum discessu, eorumque superbia multum offensus. Ergo Legati se ad eum accingunt, nec dissiculter de conditionibus conuenitur,cum ad omnia Burgunὸi postulata Rex annueret. Ita
pax tandem cum Burgundo icta, pactis Franco molestis iii speciem, sed ipsa '
603쪽
re utilissimis, cum regni salus inde emergeret, & bona solida speciosa gloria redimerentur. Eorum praecipua erant , ut Rex fateretur, inique N perfide caedem Ioannis Burgundiae Ducis elle patratam ι is ob eam,veniam posceret , conic status eam se prothibiturum si per aetatem, grauitatem flagitii licii illet perspicere. Monteraei aediculam conderet, in qua sacrum pro caeli anima celebraretur, praeterea Rex Carthusiensibus monasterium poneret. Plurimas terras praeter quinquaginta nummorum millia Duci Rex traderet ; in quibus 11atisco in Heduis, Perona , Fanum uti intini, Abbauilla, multaeqtie in Picardia urbes; Dux quandiu viueret a clientela Regi praestanda immunis ret; successores praestarent post eius obitum ; Rex Ducis subsidio veniret, si cum Angli aggrederentur; nec Dux Regi in bello Anglico opitularetur; sed medium inter utrum qile se gereret. His compositis, Legati Ducem Sacramenti vinculo ex sqluerunt, quo se Anglis ante obstrinxerat; tum Franci Proceres, Dux Borbonius, Comestabilis,Rieusius,& Fayeta, Regis nomine Ioannis caesi innocentiam testati, veniam a Duce flagitant; mox proclamata pax ; Rege omnibus pactis aisentiente ; ad qliae firmanda, Catharinam filiam Carolo Ducis filio in uxorem spopondit. Qiranto Francorum gaudio, tanto Anglorum dolore pax excepta est. Et ipsi amnum inconsulta arrogantia adaugcbant, S: Burgundum penitus alienabant. Nam clim hic statuis let neutram in partem moueri, Legatos ad Anglum mittit, qui nouain cum Carolo pacem Henrico Regi nuntiarent , atque excusareat, Sanctissimae Sedis & Principum plurimorum votis contractam ; ad quae Henricus prae dolore non temperauit a lacrymis, &ipsum Anglorum consilium graues in Burgundum effudit minas & contumelias ; moxque a verbis ad facta Angli progressi, Burgundi subditos deturbant ex Anglia, eorum plurimis a tumultuante plebe necatis. Quo ficto prorsus Burgundus descivit; sique totum ad Francos contulit. Porro iram in culpam Angli impegerant, destituti Bet lardio, prudentia & rerum experientia praecellente , qui Rhotomagi aeger animam egerat. Nec Isabella seperuixerat diu , quae audito Burgundi foedere , S praevisa Anglorum ruina, morbo indignatione contracto , intra biduum extincta est. Quamuis scribat Carterius, dolorem quo vita extincta est, conceptum obvuxationes quas ab Anglis patiebatur, nullo honore de se tam bene metitam prosequentibus, Carolumque spurium opprobrantibus ; eo dolore contractum morbum lentum crediderim , nouo mortem cito festinatam ;cum haudquaquam ferret impotens femina , frustra naturae ius violatum, eiuratam matrem, natumque abdicatum , ad ultionis libidinem, oppri-inendae illico atque sustocandae. Nec falsa morientis coniectura erat, passimque oppida confluebant ad Carolum. Iam in Normannia Dieppam Rie usus, Aristorum Santralius , aliaque minoris nominis cepcrant; iam Corbelium , Pontilara , de Ca strum Vicenarum Francos admistrant; clim ad Lutetiam adiunctum votum & studium ; quippe auctoritatis Anglicae ea ciuitas fiuidamentum &caput, totique Franciae in exemplum sutura. Eam in rem Franci & Burgundi Duces coniungunt copias, Comestabilis, Dunensis, Loheacius Mare scalius,
604쪽
ex Lauailliorum familia, Lalanius, & Villetius Insulae Adami ; atque a civibus bonarum partium moniti, destitutam urbem praesidio ; primum
Sanctum Dionysium occupatu, unamque turrim quam tenebant Angli impugnant. Thomas Bel montius praesidis Anglici quod Parisiis permodicum
erat Praefectus, ausus ad seruandam turrim ex urbe progredi, ab veteranis Ducibus interceptus, pluribus caesis victus de fugatus est, turrisque postmodum capta est. Ad ea nuntia , probi ciues, quorum princeps Michael Lialerius , in spem erecti, in Anglos exurgunt, arma corripiunt, de Come- stabili urbem addicunt, si praeteritorum veniam Rex condonat, extem plo a Rege diploma conficitur , quo eorum quae Parisienses patrauerant aboleretur memoria, ipsique in gratiam reciperentur. Eoque obice sic amoto , Comes Dunensis eum Villerio scalis in urbem admittitur, eodemque Villerio qui plebi erat gratissimus, Liliatum explicante vexillum, conuolat populus, portam Sancti Michaelis perfringit, per quam Comestabilis subiens quadrato agmine , Regi urbem asserit, caesis Anglorum plusculis, ScBastilla postridie rcddita, in quam Henricus Lucem burgius Cancellarius Angliae fugerat. Cum eo Angli caeteri pulsi Parisis, caudam acclamante ad ludibrium populo ; quae contumelia molestissima genti ad depulsionis sensum accedebat. Eam mox Parisiensibus laetitiam subitus casiis in partem excussit ; nam Pontisaram Anglus occupauit, validumque immisit praesidium , quod amnem infra clauderet & continuo Parisiorum portis immineret ; imo ad Burgundum pars etiam infortunii pertigit. Contraxerat ingen-- tem exercitum , Flandrosque ad vindictam impulerat, quorum populares in Anglia plures bonis deiecti fuerant, & vita haud pauci; & facturus operae pretium bello , Caletum terra marique obsidebat, classe inducta quae portum subsidio excluderet; verum hinc illata in exercitum totum pernicies. Etenim Classis praefecti; cum per imperitiam naues vehente fimauimmisissent in terram penitus , eae pelago refluente in sicco haerentes ,relictae sunt in hostium potestate, atque ab iis erumpentibus flammis incensae. Et eo casu Flandri absterriti, clim diςeretur Dux Glocestrius iam siluisse ex Anglia , affuturus cum delectis cri iis, repente collectis sarcinis, castra turpiter Ducemque deserunt, regressi sua quique in oppida ; tertia hebdomada postquam accesserant, astruitque mox ut praeuistis erat Glocestrius, haerensque fugientium tergo , in Flandriam penetrat, peruastatque campos vetante nemine ; adeo metus atque ignominia Flandros abiecerat; rediitque praeda uberrima locupletatus, quam carrucis mille ducentis ceti instrumentum triumphi abduxit. Nec in eos Philippo licebat educere , quem Gandauensium, Brugensiumque rebellio distrahebat; patrum animo in nepotibus excitato , nouisque caedibus instaurato , per quas interfecti Hor-nius ,& Villerius , Insulae Adami dominus ; ille Parisiensis in Armaniacos stragis auctor& artifex, ipsique Ducis cum matre liberi magno periculo in custodiam dari. Perstititque duodecim annos tetra perduellio, mul-ro cruore pasta identidem , atque omnis generis calamitatum ingens materia. Burgundiis interim animaduertens, dum bellum Anglicum perseueraret; se haudquaquain rebelles polle perdomare, de pace inter utramque
605쪽
se luem contrahenda sollicitus, colloquium impetrat ad Grauelingam. De- legati utrimque eam in rem viri cum nihil perficerent, Anglis obstinate elientelam negantibus, Francis poscentibus, antequam discederetur, actum est de Ducis Aurelianens s libertare, qui i*m annum vicesimum quintum Londitii in custodia erat. Et in eam Angli consenserunt, spe discordiae in stati tandae Aurelianensem inter & Burgundum , & Franciae ut olim in contrarias partes discindendae;quamquam diuerse plane exitu res se ecessit,& ex utriusque amicitia noua discordia orta. Burgundum Anglorum animus non latuerat, atque ided malo occursurus , tum prona ad humanitatem & inimicitias restingvcndas indole , cum Aurelianensi captiuo conuenerat, ut suam ipsius ex sorore neptem Cliuensis filiam uxorem duceret, dein redemptionis partem multo maximam de suo seluit, sibi Principem amicum & beneuolum pro infensissimo hoste paraturus. Nec Aurelianensis diuerta animo in beneficio fuit , liber continuo ad Burgundum tendit , gratias agit , sponsem matrimonium contrahit iuratque sanctum amicitiae foedus, odiorum causis utrinque remitistis rverum ea grati animi beneuolentia nouum Franciae malum poene partu riit. Regi durum visum est , quod Aurelianensis ad Burgundum priusquam ad se venisset , & vinculum affinitatis se inconsulto contractum vocabat in suspicionem ; atque eam gratiosi aulici Quebant, concepto metu , ne Aurelianensis quondam Regi charissimus , animo regiminis belli & amplarum rerum capace , ipses aliquando e Regis gratia atque aula deliceter. Ergo Regem impellunt , Aurelianensem nequenti Procerum Comitatu accedentem ad se , missio nuntio iuberet solis stiparum familiaribus in aulam venire. Quod iussum Aurelianensis in contumeliam vertens , insalutato Rege diuertit Aureliam.; mox Hesdinum ad Burgundiae Ducem prosectus, & vincto archius foedere, Duces Britanniae & Alensonium colligant sibi. Tum dicta die Nivernum cuncti conueniunt; multisque Procerum in eandem dilfensionem consentientibus , scripto quasdam conditiones exposeunt i Rege, praeclaras in speciem &in bonum publicum constitutas ; ipsa re , ut amotis qui grati Principierant, ipsi in gratiam & administrationem succedcrent. Regi opportunius visum est arte malum discutere, quam vi opprimere: ita singulis Procerum multa pollicitus , Aurelianensem praecipue ab iis diuulsit, donarum pecunia , & commoda in singulos annos pensione. Isque in posterum egit tranquillus , tutum otium turbulento negotio sapienter anteferens. Ea quanquam diuersis gesta temporibus, narrando coniunxi; nunc quae omiseram, repetitis superius annis, retexenda.
Dum Comestabilis recipiebat Parisios, Carolus procul Arvernos, Lugdunenses , & Delphinates constituebat; E quibus euocatus , ut Parisiensibus iucundior aduentus suus accideret, statuit vicina circum oppida Anglis eripere. Iam contractum exercitum septemdecim hominum millia conficiebant, conueneratque flos ducum. Post oppidula quaedam expugnara , Monte rigolum ductae sunt copiae : quod validum munimentis spis Ibpraesidio Angli firmauerant. Per sex hebdomadas crebris aggressionibus
606쪽
tentatum,propugnantium sortitudine municipium stabat; eratque in exer- , 'o citu Ludovicus Delphinus , tredecennis adolescens , cui pater militaribus vii mimiis imbuendo,impugnationis curam commiserat.Is innatae indolis for--iti praeludio , qua vehementissime ad ea quae cuperet fercbatur, tandem urbem aggressione invadit, cumque pluribus Anglorum caess , se in arcem aliquot recepist ent , deditionem postmodum pacti sunt liberis Anglis, transfiagis Francis in patibulum actis. Idque facinus ,' quemadmodum Delphino primum laudi & gloriae fuit, ita prima moloiniae causa, & origo socessionis a patre. Etenim cum Angli duces arce emissi in discedendo Regi gratias agerent , masnis laudibus extulerunt Delphinum , quod laaceriimus urbem expugnasset ; at Rex aduertit tum ob eas laudes, tum
ob gestam rem , increuisse iuueni animum , quem supra modum dominandi cupidum iam explorauerat ; ideoque ambitionis suspcchum 1 se amandat , datoque quasi puero morum Praefecto, Aula procul in Turonen scin agrum relegat. Ita patri domesticus hostis parabatur , qui impleret Anglos , Regemque perderet post receptum regnum. Carolus ruptis Parisiorum compedibus , urbem ingenti ciuium gia tubatione ingreditur, obliterata priorum memoria , & praepollente praesen- . tium sensu, quanquam haud multo post regressus est Turones, dc prouincias ultra Ligerim amabat impensius , seu charas ob praestitum calamitoso asyllim, seu ob situs amoenitatem coelique mollitiem gratas ; seu
conceptum prima aetate Parisiensium odium quanquam mitigat a mondum extinxerat , & ab Oculis monumentum iniuriae placeret tollere.
Eo in secessu, ut Scotos arctius necteret, Margaritam Iacobi Regis filiam Delphino in uxorem tradit , quem nihilominus praefecto morum subesse voluit , dein quoniam bellum deferbuerat, & cum Anglo agebatur de pace , ad militiam constituendam intendit animum. Tunc erat Franeia C. Fraraeia calamitatum omnium lames ; praeter Anglicum bellum , quo lamitas.
deurebantur prouinciae , Franci etiam milites si quid pacatum erat deuastabant; clim sanciri diseiplina tam diuturno bello non posset, ipsique Duces licentiam militum alerent, raro in stipendium nummo ε, rustici instar hostium rapiebantur , oppida 3c municipia exhauriebantur, agri inculti exhorrescebant spinis & sentibus; breuique fames passim inualuit, tum atrocissima pestis, quae decursis came is , in urbes peruadens , immensas strues cadauerum cumulabat. Paris ij maxime internecina lue vexati , opulenta sua in funera ciuitate, & quinquaginta hominum millia ses quimense rapta, caeteris diffugientibus, eoque solitudinis frequentissima
urbium venit , ut in amplissimis vicis vix duo triave capita incedenti occurrerent , lupique in eam ad voranda cadauera penetrarent ; nec solum noctu praedam inter tenebras raperent, sed ipsa luce etiam vivos inuaderent ; adeo omnia ad incrementum mali consenserant. Ibatque in Vastitatem miseram ciuitas, nisi quosdam ciuium Adamus Cameracensis, Praeses senatus , de Ambrosius Loraeus urbi Praepositus , tum De Lore. exemplo tum imminenti vitae periculo , conficinassent , nusquam muris egressi; dc salute in omne discrimen vitrb coniecta. Praeterea cessante
607쪽
- bello belli miseriae non cessabant. Plerique Ducum in praedones versi, tant V addictas urbes quam hostiles crudeliter diuexabant. In iis sphirius Borbo LV. Vii - , & Antonius Chabanius, Picardiam atque Campaniam seposuerant E , is uii 'praedam; Rodericius Villandrasius ille Hispanus Aquitaniam premebat. tondeurs. Eorum quidam se dicebant Excoriatores, alij Retonsores ; digna flagitio
1um appellatione ; cum illi sin minus miseris cutem detraherent, sane s cultates omnes eriperent , IJ retonderent si quid serie miseris boni aecie uisset, & spoli atos iterum per saeuitiam summam spoliarent. Ergo iis incommodis Carolus ut mederetur , Primum equitum turmas componit
Equitibus singulis erant decem equi ad vehenda impedimenta, totidem qua sagittaris, qua calones , eaque Capita plus mali hospiti inferebant quam hosti. Ergo iussi equites , tres ad summum equos ad bellum ducere , totidem sagittarios, reliqua turba ut perniciosa prorsus abscissa. Mox in Villandrastum. cuius insignis erat in praedando barbaries , immillae copiae , ad insaniam hominis comprimendam ; qui ut pristinam fidem recuperaret, ducto in Anglum milite, in Burdegalensi agro multa egregia praestitio, sed ea immanitate & sepra humanitatem omnem saeuitia , ut vi deretur non tam bellum alere quam surorem, iisque locis pessimi Rota derici memoria perstet etiamnum; vivaciore longe miseriae sensu quam beneficii.
XXIII. In eadem conceptae cum Anglo pacis tranquillitate, res momenti maia Bituris is ximi acta est Bituricibus. Aliquot ante annos Ecclosiam saeua discordia agitae μει- pN . se eeesserat Martino V. Pontifici Eugenius I V. ac quoniam Marti Constantiensis Concilij crat partus , tribus Pontificibus abrogatis ς visum erat Ecclesiae rebus opportunum, nouum Concilium Basileae indieere , quod haereret Constantiensis Vestigiis, & speratam Graecae Ecclesia unionem tandem perficerer. Nec Eugenius primum dilienserat, sperans consilium sui regiminis Bre, quod per Legatos suos moderaretur. Verum re in dii tersum flectente, & Basileensibus auctoritatem Consilii supra Pontificiam attollentibus, Eugenius nouum Concilium Ferrariae indicit & Basileense quasi spurium damnat. Encrata per iniurias mutuas controuersia , eo audaciae Basileenses deueniunt, ut Eugenium abrogent, nouumque Pontificem dicant Ani edaeum VII. Sabaudiae Ducem , quis relicta filio ditione Ripalliam seces Ierat, villam ad Genet ensem lacum delica tam , & voluptarium otium pietati interserens, solutus curis sbi admodum
vivebat, eremitae cultum indutus. Is Felix eo nomine V. dictus est. Continud scissus in factiones geminas Orbis Christianus ; Principibus qua Eugenium, qua Felicem diuersis studiis allerentibus. Vtriusilue Limma cura in Carolo alliciendo enituit; missi utrimque Legati, & des gnata Biturigum urbs ad rem disceptandam. Felicis causam duo promouc bant ; primum quod hactenus Rex totaque Francia Quisset Basileense Concilium, atque ibidem Avarici anno seculi tricesimo secundo habita fuerat Antistitum Synodus, qua Concilium pro legitimo admissum fuerat; eaque de caiisa Regis permissis, ad Eugenium missi Antistites; tum Amedaeo Rex
ipse assinitate atque amicitia, imo & pluribus beneficiis erat coniunctior ;
608쪽
videbatur emolumento sore non modico , si Pontifex haberetur, tot de causis Regi& regno addictus. Eam ergo in spem ad Conuenium Praesuluin Galliae , oratores mi serant, tum Felix, tum Concilium , Ioannem Sego utensem Hispanum, & Thomam Courcellium Francum , iii sensissim uiri Eusenij inimicum ; Eugenius vero Cardinalem Tui recrematam & ipsum Hispanum , magni nominis , & doctrinae amplissimae virum. Praeter Antistites, quorum Principes Patriarcha Antiochenus, Archiepiscopus Vienarensis , Carnutensis Cancellarius, ab Eugenio nuper Cardinalis dictus, Proceres plurimos Rex una secum adduxerat. Post multam ac diuturnam altercationem , tandcm Regi placuit adhaerere Eugenio , eum habere pro summo Pontifice, itaque habendum viaritersae Franciae designare, qua in re gratia Martini Gongae Claromontensis Episcopi plurimum valuit; is enim administrationi rerum clim praeelset, Regem ad sanam partem haud difficulter inflexit, & Cancellarium pilei rulgor ad iustam sententiam allectabat. Duo tamen Eugenius Regem exorare non valuit; prii mim ut ab
Basileensi Concilio plane deficeret, alterum sanctione pragmatica ne uteretur ; quippe ea sanctio ex decretis Constantiensis & Basileensis Concilii ad disponenda Ecclesiastica beneficia constituta , cum Pontificiae potestati multum detraheret ; atque haud parum priuatorum commodis consuleret, Francis erat gratissima; nec Concilium deserendi Regi animus erat, quod
ante comprimallet tantopere , quodque maxime ex Francis constabat.
Additum praeterea ne qua iniuria domino Sabaudio sita Felicem vocabat, inferretur , ob contractam cum ipso Rege assinitatem. Et ea quidem eo Conuentu sancita ; quibus non extinctum quidem Schisma Ecclesiae ; sed potestas legitima stabilita,& assertae suae partes iustitiae. lino & aliquot post annos, tantum Rex contendit apud Amedaeum , ut ipse pacis publicae cupidus, ultro se abdicauerit dignitate, Ecclesiae unione in Nicolao V. succe libre Eugenii, coalescente. Interea, ante bellum cum Anglo quam recrudesceret, Franci Comitem Eusium ab Artesiorum stirpe regi, sangi linis , receperant, Sommersetum Angli, mutua permutatione ; iique statim in
Normannia suae quisque gentis rem promouet.Etenim resurgente bello rursum ferro miscentur omnia. Franci primum male ad Crototum multantur.
Vrbem oppugnabant, & Burgundiae Dux, nuper tradita filio Catharina
Frantica in uxorem, gratum animum testaturus,copias e Flandria duxerat;
cum Talbotius Rhotomago urbe educto praesidio , obsidentes aggrediens, castris pcllit ; atque urbi plenum commeatum infert ;i md & metu Flandri diffugiunt,restituta Calet ensis fugae ignomnia. Eam Franci cladem ad Areia florimi compensant postmod i m. Obiidcbant Angli munitum oppidum , cum Rieusius Marescalliis tam opportune in eos invadit, ut ab obsidione depulerit; moxque tota Picardia passim exigcbat; cum vir magnus periit proditione pessimi capitis. Etenim cum itansiret Compendio ; Flauius urbis praefectus , captiuitate Aurelianensis Virginis iam infamis , virum Comestabili ob virtutem gratissimiun, in vincula agit, exigitque in redemptionem quatuor millia aureorum , qtiae sibi erepta a Comestabile
querebatur, & Rieusius postmodum Nestam traductus, pcstilentia quae
609쪽
gra Isabatur tauissime extinctus est; meritissimus de Regno Franciae ; ideiri manu pronaptus , optimusque consilio, anti lita morum probitate , &di Liciplinae rei tituendae percupidus. Flauius arcis beneficio ab mortalium poenis cita sit , donec in Diuinam incidit, ab uxore intra ipsa munimenta , imo
inter bl. inditias& amplexus in cubili suo suffocatus. Egidis Raisj Mares calli plane diuersa sors , ut diuersi mores , qui Magiae & veneficii postulatus, compertusque plures infantium caedes perpetraste, ab Duce Britanniae damnatus cst, & post elitas fauces igne succensus. Ea inter Regi molestissimulti erat Meldas obtineri ab hoste, Matronamque amnem occludi. Ideo datum Comes labili munus urbis expugnandae ; quod & egregie praestitit; necvllibi toto hoc bello Martis munia obita sunt generosius. Angli tertia hebdomade , urbe capia , se in λrum recipiunt, & propugnant egregie ; imo&Talborius cum Fustcnibergio Francos aggrestus , expugnato Castello ligneo, Meldas pcnetrans, onsessbs milite & commeatu iuuit, ac securus se Rhotomagum recepit. Nihilominus cum Comestabilis nulli labori,nulli industilae parceret, Angli vitam pacti forum tradiderunt. Infelicius ad Abrincas pugnauit Comestabilis, quas cum obsideret, ab eodem Talbotio, inuadente pulsus est, multa strage ; atque idem Talbotius Sommer scio Duce Aristorima aggreditur, tamque valide castra in Francos munit, ut illorum conatibus omnino irritis, urbem tandem obtinuerit deditione,quarto mense postquam oppugnabat: adeo vir vinis pro exercitu est, & qui ducat, quam qui ducatur , inulto pluris refert. Dccurrebat bellum, cum iterum interpelhitur de pace, Burgundo Anglum appcllante ,& Rex Comitia Aureliam conlio cauerat , constiturus de pace l)roceres quod statutum vellent. Porro ij cum in diuersa sece erent, placuit sex potissimum cligi, quorum suffragiis caeteri accederent. Ii Comes Vindocinentis , summus familiae regiae Praefectus , Iacobus Iuvenalis Ursinus Pictauicnsis Episcopus, Comes Dunensis, Fayeta Marescallus, lRabataeus Partamenti Praeses, & sextus Regis Constiarius 1, at cum ii ali- lqtiandiu diileii sitient, tandem sententiae omnium in pacem versae , si impe- itrari conditiones commodae pollent. Populi calamitas , inopia aerarii , de exhaustae tum fame tum pestilentia ciuitates, pacis latium reposcebant Verum ea ne dum confici poti it , paehis tantum in aliquot menses induciis. Cum erit pit dudum inita ab aliquot Principum conspiratio. Etenim ipsis videbatur durissumma , perpetuo Regem addici Aulicis , frustra expelliqiri praepollerent, clim euulso uno enasceretur alter repente , de fluctuum in star tunderet alterum alter ; at ipsi Proceres, e stirpe Regia , quorum maxime regnum optimc regi intererat, amouebantur nocul, nec ipsi quid administrationis decerpebant , aSracturam unam atque pernici in relegati. Equidem iis verbis Harcurium & Claromontanum Episcopum designabant, qui tunc temporis gratios stinat apud Regem, sedebant ad clauum : at Carolum Andegauensem nemo perstringebat , quanquana gratia floreret maxime, quippe is supra inuidiam , & Regi tam propinquus excludebat querendi speciem. Ergo in Castro Blesensi ad eos deturbandos clam foedus contrahunt, Duces Borbonis , duo ii erant, Alensentus , Dunensis, Bucicautus
610쪽
ci cautus. Trimollius,Tria & Nothus Borbonius, recum te Burgundo se iis adiungere ;&ad factionem honestiori causa praetexendam, statuunt Delphinum in suas partes adducere. Id foedus dictum Pragiaecia ; nec causa nominis mihi explorata.Tunc Niorti in Pictonibus ageb.it Delphinus, sub regimine Comitis Marchiae, quem Praefectum morum Rex constituerat; diuturnae absentiae quam vocabat exilium haud parum pertaesus; ad quem
mi Isiis a coniuratis Nothus Borbonius, non contendit multum ut rem suaderet. Statim itaque in eam adductus sententiam, ad Alens nium Ni orto profugit, mistra Marchiae Comite renitente ; de verbis iuuenilem aud clam mitigante. Delphino abducto arma palam Proceres concitant, & designati Pictones Martis Campus. Delphinus Alensonio adiunctus Saninaxentium invadit adhaeretque Nobilitas; sequuta Barbesium, praepollentem auctoritate : agebant Molinis caeteri Principes, quae Boiorum caput; confine ite prouincias sollicitabant. Is motus Regem atque adeo Aulicos grauiter perculit, omnisque impensa cura ut dum per A nglicas licebat inducias , opprimeretur ortum incendium. Et firmamentum causae haud
modicum Comestabilis , qui Tri mollio hostis Capitalis, ad Regis partes
accelserat; Rexque ad Aleia senium misit, qui Delphinum reposcerent, iuberentque patri natum restitui. At Rex cum Alensisnius aculeatis verbis rescripsi siet, minas celeritate praeuertens, in Pictones aduolat, de Sanma xentium recipit. Tum recedentem Aleia sonium persequutus, per urbes singulas , compellit tandem in Boios, exceptum Molinis a Proceribus. Interim Dux Burgundiae de Comes Eusius, boni publici gratia, pacem conciliabant. Regi subiiciunt; Belli ciuilis certum detrimentum , nullo lucro aut valde inani ; expirare eum Anglo inducias: ansimul cum hoste gemino bellum susciperet, tantum pericuIi a Proceribus victis imminere, quantum a victoribus ι nam Lye deiecti si ad Anglum confugiant, quanta malorum enasceturseges, ct quam atrox procella regnum inuoluet ' eam secessionem, domesticam 'tias litem esse quambesium; flium atque a cistare in partibus , reuocandos eos clementia, expuΕ ta paterno affectu breui amentia , patri pro graui delicto leuipaena sat fieri. Tum versi ad Proceres , crimen perduellionis exaggerant, amorem patria laborantis exsuscitant ; quid eam patrimonium suum perditum irent i beneuolentiam Regis vi non obtineri, eam ipsi obsequio atque sciis demererentur; properarent appellare clementiam , atque erimen nondum adultum extinguere , festinari poenam , armatum Regem ct praepotentem incumbere , cr nisi primum demi Mevincatur, omni o e vacuos profligaturum. His admonitionibus, conuersi animi , in concordiam assentiunt, Proceribus veniam flagitantibus , Rege
condonante. Eum Delphinus de Borbonius Cusseti quod in Aruernis est oppidum , inuisunt supplices ; Alensonius procul veniam petiit, suamque in ditionem secessit. Continuo Delphino domestici omnes amoti, praeter Confessarium de Coquum , & noui inducti; quasi recens culpa familiarium
esset, non heri, honori Principum hac poena parcente; Vt noxae administri pro auctoribus sint. Nec quidqtiam ea in re indulsit Rex Delphini precibus , imo interminanti se ad Principes rediturum , prudenter respondit; Ito Lud ita , forti paten , si arctiores sunt, decem seri stadia iubebo diruti sunt