Elementa philosophiae rationalis, sive Compendium logicae. In usum publicum Scholarum Wirtembergicarum adornatum

11쪽

Prafatis. DEI benedictionem affusum iri optatur & speratur. Stutgardiae, d. 2O. Novemb. VISO.

12쪽

INTRODUCTIO

GENERALITER

SPECTATAM.

Sectio Prima. De Cognitione humana

ejusque differentiis.

losophia in genere conceptum sibi formare cupit, eum ante Omnia attendere oportet , quotuplex sit cognitio humana. Constat experientia, hominem scire posse, e. g. non tantum I. quod fulguret, sed etiam a. cur fulguret, hiandem 3. quantum locus fulguratio-

Cognitio humana triplex est.

13쪽

res extra

nos ct intra

a De Cognitione humana cnis ab ipso distet. In singulis histribus homo de fulgure aliquid cognoscit, est vero id, quod in secundo & tertio casu cognoscit, aliud& amplius quid, quam quod in primo cognoscit. Triplex igitur est cognitio , quam homo recto sensuum & rationis usu consequi potest. , -

Qi iam primum homo sensibus suis uti incipit, tam primum va- tria extra se esse & subinde fieri observat. Videt e. g. solem, lunam & stellas, videt solem mane supra horizontem nostrum oriri, exortum altius subinde ascendere, sub vesperam autem infra horizontem nostrum descendere. Observat etiam porro in semer ipso, iquod mens ipsius cogitet, quod lea , quae sibi tanquam bona repraesentat, appetat, mala Vero

aversetur.

, ligitur,

14쪽

busque dimerentiis. ' 3ligitur, quid in nobis & extra nos floricas L

st 3c fiat, dicitur Historica seu

garis. Qui simpliciter norit, quod Verno

tempore arbores germinent, rosae floreant, sanguis in corpore Circuletur , praeteritaS reS animuS tan

quam praestentes sibi sistere possit, is de rebus his omnibus Hi oricam seu mulgarem habet cognitionem. q. - .

Omnia quae sunt atque fiunt, Fatmmn suam habeant necesse est, ex qua intelligi potest, cur sint atque fiant, & cur praecise ita int atque fiant. Ita ratio, cur arboreS,S quidem tempore verno frondescant, deprehenditur in calore Q- Iis tempore verno telluri nostrae adpropinquantis.

FIocce Principium rationis si im- ' uetis omnes agnoscunt homines in omnibus suis sermonibus atque actionibus. Utut itaque multis in rebus nos ratio ista lateat, inde 'tamen concludendum non est, 'quod nulla detur Ita rusti-CuS ignorat rationern, cur iriS adpareat, quando cadentes pluviae A a gute

15쪽

De Cognitione Limana guttas Qt collustrat, iris autem nihilominus suam habet rationem. Qui majore, quam humano, praeditus est intellectu, ille multarum rerum rationes detegere poterit, quas Vel eruditissimus ignorat phi- lssophus. S. s.

Cognitio rationis, ex qua intelligitur, cur & quomodo reS , quae isse hiem intra & extra nos sunt atque fiunt,

ita praecise sint atque fiant, &non aliter, dicitur Cognitio solida seu philosophica. i

lla cognitio structurae cordis atque Venarum, item cognitio, quemadmodum sese contrahant atquCrursus CXpandant, ut sanguis cir-Culetur , cognitio solida s. philosephica est, quoniam ex illa distincte potest intelligi circularis

motus sanguinis.

Def. Cognitio

S. 6.

Eo autem contenti homines nondum landi, ut eX. gr. sciant, quod sanguis in corpore humano circuletur. Imo nec ipsa ratio illa , Cur circuletur, eos plene satiat,

16쪽

ejusque dimerentiis. stiat, sed ulterius progrediuntur,& quantitates atque magnitudi- hes rerum indagant; eX. gr. scire Cupiunt, quanta Velocitate sen- ,-guis circuletur Z quanta sit illa vis, Per quam circumagatur Z quoties statio viginti quatuor horarum, sanguis circumagatur Z Vides itaque heic de quantitate atque m gnitudine rerum agi, quibus determinandis est occupata. Qitare Cognitio quantitatis vel l . magnitudinis rerum, dicitur Co-gmtio Mathematica. q. 7.

Si quis in libro solido legit, quod ' DU.

iris oriatur, quando radii solis in Cuniit - .guttis ex opposito latere cadentibus frangantur, tum aut distincte philosephin lintelligit allatas rationes , aut id ltantummodo in mente sua retinet, in

quod auctor libri has vel illas rationes adducat; si prius, cogni

tio illius est philosophica ; si poste- i

rius, cognitio illius est tantummodo hisorisa cognitio cognitionis philosophitae alterius.

17쪽

6De Cognitione humana S. 8. . . Pariter fit, ut quis libris Neuto-

smea ... manIS J egat radium illum, quem anitionis ruber color in iride efficit frangi in angulo a a'. Cognitio Ne riu . tonis quidem philosophisa fuerat. Sed qui huncce calculum subducere,remque demonstrare ipse non potest; tantummodo cognitionem historie.1m Mathematicae cognitio is alterius habet. 6.9. N br. Historica cognitio opesensationum Historic/ acquiritur. Historica enim cogni-

ensarionum lio OritUr, quando nobiS res, quae acquira ur. vel intra vel extra nos sunt atque

fiunt, repraesentamus, ῆ. 3. dO- . Cet autem eXperientia, quod res, quae vel intra uel extra nos sunt atque fiunt, mutationem inducant organis nostris sensoriis, quando istas nobis repraesentamuS. Repraesentatio autem rerum , quae organis sensoriis mutationem in

ducunt , dicitur sensatio ς ergo cognitio Historica ope sensatinium

acquiritur. Quis

18쪽

busque differenti'. ' 7 Quisquis stacchari gustum sibi repraesentare vult, in ejus lingua vel palato mutatio quaedam, a fac charo effecta, quaeque ante gustatum in palato saccharum non' aderat, facta fuerit oportet. Quodsi mutationis huius sibi conscius est, istam sentit, & ope huius sen-- satibnis historicam gustus sacchari cognitionem acquirit. S. I .

Creatura igitur sensibuS Orbata C γοἶde rebus extra nos positis histor

cam acquirere cogmtionem non ia ebinitis potest. Historica. Ita surdus Hi oricam cognitionem de no tibiae acquirere non potest, quoniam in illius auribus necessaria ad hoc ipsum mutatio accidere nonpotest, S cum talis mutationis sibi conscius esse non possit, . nulla quoque adesse potest sensia-- tio, adeoque etiam nulla cognitio historica. g. II.

Comitio Historica es initium .

humanae connitionis. EXperien- L. δ' tia quippe docet, quod omne ini- isistam --

tium

19쪽

s De Cognitione humanatium cognitionis nostrae fiat a sensationibus. Quoniam autem Cognitio historica ope sensationum acquiritur , g. 9. eam ob causam initium humanae cognitionis est.

Recte igitur Cartesius primum hoc philoi phiae suae constituit princi- pium: Cogito ergo sium. Quod

nempe cogito, ejus mihi stim conscius, per Consequens in me ipsissentio. f. I 2.

Absque cogninione Histori a co

gnitio philosophica non est possit Alis. Cognitio enim philosophi

ca est cognitio rationis rerum, S. S. absque cognitione Historica autem ne quidem res ipsas noscimus, '

quod sint atque fiant, g. 3. qui igitur fieri posset, res ipsas quidem

ut ignoremus , & rationes tamen rerum istarum sciamus.

Qui ne quidem novit aerem esse gra-Vem , quomodo ille rationem gravitatis perspiciet ξ.6-I3.

Ex hisce ahtepositis utilia licet elicere c*rollaria.

20쪽

1. Cognitio Historica, sive, ut alias appellatur, Experientia est mater philosophiae. Eam ob causam philosophi semper praemittunt experientiam. a. Non igitur contemnanda estCognitio Historica, sed potius semper ab ea inchoandum.

g. I . . '

Ad cognitionem philosophicam Nooν. 'ν equiritur recta ratio sive sanus inrede tus. Consistit nimirum cogni- zoh;ham tio philosephica in cognitione rationum, cur, & quomodo res sint atque fiant; f. i. necesse igitur est, ut adsit perspicientia nexus rationum rerumque ipsarum. Perspi- icientia autem nexus rerum, dicitur Ratio; ergo ad plailosophicam Cognitionem requiritur recta Ratio , sive sanus intellectus.

Ex. gr. qui solidam cognitionem de incrementis plantarum habet, ille persipicit Causas, propter quaS iccus in tubulis capillaribus ascendat, & aerem in litis inclusum , per poros plantarum, in earum partibus superioribus, expellat δ