Elementa philosophiae rationalis, sive Compendium logicae. In usum publicum Scholarum Wirtembergicarum adornatum

21쪽

De Cognitione humana dc propter quas aqueae partes hujus succi per exhalationem abeant, terrestres vero, oleota dc sialis par

tes remaneant, Cohaereant, plantaSque eXtendant, faciantque ut

in longum , latum & profundum

q. rost. Ex quo intelligitur, quod sens eiuni ad Nora J ciant ad adquirendani cognitionam Cog Iitionem philosophicam. Persensus enim tantummodo orium

tur sensationes, per quas quidem cognitio Historica acquiritur, S. 9.ast ad cognitionem philosophicam requiritur ratio. S. I . g. N.is. Conmtio Philosophica certior red- ---s cognitione Mathemarica, philo. tica conjungatur. Nam quo quis sephicam ' distinctius perspicit, quod ratio ali-riorem. CUJUS rei ut Vera ratio, eo certior tit

philosiphica cognitio; q. s. quamprimum autem intelligimus, quod magnitudo cauta cum magnitudine effectus adcurate consentiat,

tum multo distinctius perspicimus, quod

22쪽

ejusque dimerentiis. Mquod cognita rei ratio sit vera ratio. Istud autem per Mathemati-Cam cognitionem nosse datur, φ.6. Cognitio igitur Mathematica philosophicam reddit certiorem.

Quando aer sub campana contentus e trahitur, campanam arcte disco adhaerere experimur. Cognitio haec est Historica. Quando autem causas arctae hujus adhaesionis ingraVitate atque, pressione aeris Campanam ambientis deprehendimus, cognitio nostra est AEo phica. Gando mensuram addimus & quantitatem pressionis atque gravitatis determinamuS, quῖndo, pro mensura baseos campanae, arctam quoque adhaesionem vel augeri vel minui cognostimuS, COSnitio nostra est Mathematica.

S. II. Patet igitur, quod cum cognitione philosophica coniungenda sit

Mathematica, quando ad majorem cummisso- Certitudinis gradum cognitionem nostram elevare voluerimus. Τ' i

Sectio .

23쪽

Philosophia

Sectio Secunda.

De Philosophia

ejusque Partibus.

EX eo, quod g. s. de Cognitio

ne philosophica diximus, fa-ςilis est transitus ad genuinam ipsius philosophiae ideam. Nimirum Cognitio philosophica I.) Occupa- lta est rebus, quae sunt atque fiunt. lInquirit autem simul a.) in rationeS, propter quas reS sunt atque fiunt, & praecise ita sunt atque lfiunt, & non aliter. Denique adminiculo 3.) rationiS 6. I . neXum, qui inter res earumque causas in-'tercedit, distincte perspicere alla-horat. Rationes ipsas irrefragabiles esse oportet, si quidem de Veritate cognitionis convicti esse vo- Iumus. Nexus ipse, qui intercedit inter res earumque causaS, pariter invincibili modo demonstrandus est, siquidem exinde enasci debeat convictio. Habitus autem asserta ex principiis indubitatis de

24쪽

ejusque Partibus. 13

monstrandi adpellatur scientia. Ergo Philosophia est scientia, ratio- 'nes atque causaS rerum, quae sunt i atque fiunt, cur & quomodo ita 'potius sint atque fiant & non aliter, ex principiis indubitatis, quantum quidem intellectus h manus permittit, demonstrandi.

Philosophus igitur est ille, qui DU.

habitum possidet, causas & rationes rerum, quae sunt atque fiunt, 'ex principiis indubitatis demonstrandi. Quatenus stilicet & quousque quis

id praestare potest, eatenus & eousque philosephus dici meretur. Ubi rationes rerum ignorat, Cognitio ejus tantummodo est Histo- UEa,quam cum rusticis habet communem ; Ubi vero rationes rerum tantummodo fingit, jomnrator potius , quam Nilosophus. adpelsari

meretur.

Ex definitionibus lactenus alla- Corol. 'tis prono fluunt alveo sequentia Corollaria. ' i. Phi-

25쪽

obiactum . philosophis.

1 o Hilosophia I. Philosophus gaudeto scientia; a. Utitor principiis indubitatis,

' s. Methodo invidia , atque 4. Demonstrandi habitu pol-

leto. Logica nobis ostendit, quaenam princi pia sint indubitata ξ nimirum I. Deis finitiones, a. Axiomata, 3. EXperientiae s. observationes. Eadem e iam ostendit, quaenam methodus sit invidia Θ Illa scilicet, qua demonstrationem aliquam per legitima ratiocinia eo uSque urgemus, dum tandem lsiraemissae non nisi ex aefinitionibus, axiomatibus atque observationibus consistant; ves ordine retrogrado, quando ab axiomatibus, definitionibus atque observationibus inchoamus , & per legitima ratiocinia propositiones exinde profluentes demon-

stramus. . l

objeinum Philosophiae sunt res

Omnes quae sunt atque fiunt, vel fieri possunt. Qiuodsi has res adcuratius indagare & genera Vel species earum inquirere placeat,

26쪽

ejusque Partibus. I rnonnisi a memet ipso incipere debeo. Cogito scilicet , siim igitur

mei aliartimque rerum eXtra me

positarum, exempli gratia libri hujus, quem lego, & menta hujus,

cui avideo, &c. mihi conscius. Ens, quod sui aliarumque rerum extra se conscium est, dicitur Anima. Liber autem & mensa haec, non anima, verum corpus adpellari solent. Duplex igitur jam adest objectum philosophiae, anima scilicet atque corpus. In Metaphysica demonstrabitur, animas esse immateriales, corpora autem materialia. Quoniam itaque animae& corpora actu existunt, causam quoque habeant necesse est , curunt, & ita potius sint, quam aliter, g. 4. In Metaphysica demo stratur, quod omnia quae existunt, rationem suam habeant in Ente aliquo infinito, & omnipotente, quod Deus appellatur. Unde con- sequitur , objectum philosophiae esse corpora, & animas, & utrorumque conditorem Deum. s. aa.

27쪽

Ocholci Philosophiae, quae agit de Anima , iisque quae in anima peraguntur, Uychologia dicitur. Multa de anima, iisque, quae in lanima fiunt, cognoscere possumuS, si modo ad internas nostraS attem' dimus sensationes. Ita CX. gr. CO gnosco, quod amicum aliquem, jam per triennium absentem, mihi repraesentare queam , licet abstemtem ; quod ista somniare queam, quibus vigil per diem Occupatus eram. Attenti ad meas sensationes haec experior; habeo adeo ha-i rum rerum cognitionem Uytoricam. S. 3. Qila ratione fiat, ut somniare, reS praeteritas mihi reprae' sentare & in men em reVocare queam, id hactenus ignoro. Sed licet indagare & inquirere in istarum rerum causaS atque rationeS.

Hoc autem modo Psychologia in duas dividitur partes, quarum altera continet eaS reS, quaS per CX- perientiam de anima novimus, &

adpellatur P Behologia Empirica;

altera vero icontinet causaS atque

28쪽

ejusque Partibus. 17 rationeS earum rerum, quae in anima sunt atque fiunt, cur ita potiusquam aliter sint atque fiant, & adpellaturifchologia Ratio alis. Illa pertinet ad cognitionem Histori-Cam, ad quam sensationibus adique experientiis opus est S. 9. Haec autem ad philosophicam pertinet Cognitionem , & Ope rectae ratimnis acquiritur, S.I .

6. 23. Attenti ad ea, quae in anima no- DQ. stra contingunt, animadvertimuS, quod non solum rem aliquam no-hiS repraesentare queamus, sed &istam vel appetamus vel mersemur. Ita puer sibi baculum non modo repraesentat, sed & istum aversatur. Fieri id nequaquam posset, nisi facultas adosset nobis aliquid repraesentandi, & facultas aliquid vel appetendi vel aversandi. Duplicem adeo animae nostrae adscruhimus facultatem; illa dicitur tellectus sive Facultas cognsscitiva, haec autem Voluntas sive Faeultas appetitiva. .

29쪽

hac facustate nos po se fasii. Quaesol

quoties nobis aliquid repraesenta' mus ut verum , quod tamen est falsum' quoties appetimus aliquid ut bonum, quod tamen est malum Ex quo recte colligitur quod in philosophia, ubi de anima agitur, sollicitos nos esse oporteat de illis scientiis, quae nos docent, qua ratione & Intellectu sive facultato nostra cognoscitiva & Voluntate . sive facultate appetitiva recte uti queamus. Illa Philosophiae pars, quae docet recte uti Intellectu seu' facultate cognoscitiva in cognoscendo Vero atque falso, adpellatur Logica seu Philosophia Ratio' malis. Ista autem philosophiae pars, quae docet recte uti Voluntate seu facultate appetitiVa, in appetendo bono & aversando malo,

dicitur Philosophia Practica seu --valis. g. 23'. Σπεr. Hominem considerare possiimus inflat. VEL

30쪽

VEL tantummodo , quatenus est homo, & quae exinde fluunt officia, erga Deum, erga semetipsum,& erga alios ipsi observanda, si quidem felix esse cupiat, & hic status hominis dicitur Status Natura- rati, lis. VEL considerare hominem possumus, quatenus in societati-Dus ad communem utilitatem erectis cum aliis vivit. Hae societates sunt ves plices atque 'nin0-τρος eX. gr. inter maritum & uxorem , inter parentes & liberos, inter herum atque servum; vel sunt cinnapostae atque majores, eX. gr. imter Magistratum atque subditos. 1atenus in minoribus homo Vivit societatibus, in statu oeconomico vivere dicitur: quatenus autem in majoribus, in politico statu. EX- ωιI-tiso. perientia docet, homines aut in

Naturali, aut in Oeco=I0 co, aut

in Politico vivere statu. Qiuodsi itaque Philosophia practica hominem. docere debet, qua ratione recte utatur voluntate sive facultate sua appetitiva in eligendo bono