Elementa philosophiae rationalis, sive Compendium logicae. In usum publicum Scholarum Wirtembergicarum adornatum

31쪽

& aversando malo, g. 2 . necesse est omnino, ut illi ostendat, qua ratione in quovis horum statuum suam instituere debeat vitam, si quidem sitam promovere felicita- 'tem velit.

v.f. Illa philosophiae pars, quae do'

Ethico. quomodo homo liberas suas actiones in statu naturali instituere debeat ad felicitatem suam promovendam , adpellatur Ethica.

Liberas actiones adpellamus illas, quae a Voluntatis nostrae imperio lpendent; ita ex. gr. a Voluntate nostra pendet, utrum hoc vel istud edere velimus, necne Z id autem voluntatis nostrae imperio subiectum non est, utrum stomachus cibos, quos fiamsimus, concoquat, an Vero minus ΘS. 27 rus Illa philosophiae pars, quae do- Oeconom- quomodo homo liberas suas actiones instituere debeat in. statu oeconomico, ad felicitatem suam promoVendam,dicitur Oeconomica.

32쪽

ejusque Partibus. . et tIn hac disciplina docendum est, eX. gr. qua ratione liberorum educatio bene sit instituenda ; item quae sint ossicia dominorum erga servos. & servorum erga dominos &C.

Cumque illa sit pars philosophiae ,

necesse est, ut etiam omnium istorum officiorum ratio reddatur.

q. 28. Illa pars philosophiae, quae do- 'efCet, qua ratione homines in statu politico, tanquam imperantes &subditi liberas suas instituere de- heant actiones, ad felicitatem suam promovendam, Politica dic,

tura

In hac disciplina docendum est, quae- . nam officia sint Magistratuum &subditorum tempore belli & pacistam erga se invicem, quam erga

f. 29 Quoniam & Ethica & oecono- Def. mica & Politica liberis hominum

actionibus, eorumque felicitate aC- timis M.quirenda, conservanda atque pro- ' movenda, Occupatae sunt; necesse .

est, dari quasdam generales de li-

33쪽

De Ailosophiaberis hominum actionibus atquci felicitate regulas, omnibus istis discis,linis communes. Quae in peculiarem disciplinam collectae peculiari quoque nomine indigitari solent, & dicuntur Philosophia practica Universalis. Est igitur Philosophia praectica Universalis scientia

regularum generalium, secundum quas homines liberas suas instituere debent actiones, si quidem fe- lices. esse Velint.

Haec disciplina pandit doctrinam de actionibus hominum liberis , de felicitate hominum , ' de summo bono, de conscientia S c.

S. 3O. D. . Non autem de anima solum agit

να- , philosophia, sed & de corporibus. S. 24. Illa autem philosophiae, pars, quae de corporibuS eorum- . que Viribus agit, adpellatur sca. Multa de corporibus per' eXperientiam cognoscimus attenti ad nostras sensationes. intilibet sentit, quod, quando manum suam celeriter faciei admoveat, ali- quid

34쪽

ejusque Partrbus.

qci id in faciem illabatur , Utut faciem manu sua non tetigerit. Ex ieo quilibet colligere potest, quod corpus aliquod fluidum nos ambiat, quod aer adpellari solet. Quod

autem, extracto sub campana con- tento aere, aer campanam ambienS,

istam contra discum antliae PneV-maticae premat, id quidem non omnes experiuntur. Ad id enim requiritur, Ut antea aer, per machinas artificiose con L stas, in eum redigatur statum, Ut leges atque vireS suas Occultas , a creatore ipsi Concessas, nobis reddat conspicuas. Hujusmodi absconditae & per instrumenta atque machinas demum' detectae experientiae, dicuntur Experimenta, quae, si in peculiarem disciplinam colliguntur, illa discu plina P sica Experimentalis adpel--

latur. cum tantummodo re- Censeat ea, quae in corporibus contingunt ,& animadvertuntur, ad Historicam tantummodo Cognitione' I pertinet. Illa autem parS phi- , losophiae, quae de rationibus agit,

35쪽

24 Γὸ Philosophia propter quas illai, quae in corpori bus experimur , ita contingant ScPhysici Ra- non aliter, adpella ur Pha*a Theorionalis seu dogmatica. Utraque Pars

constituit Ph11 cani in genere. g. 3Ι- in I. Quoniam omnia corpora, limulcst mρ g praesentem mundum corpo reum constituunt, multaque de

mundo in genere dici possimi, non attendendo ad hoc vel istud praecise Corpus; haec qiaoque generalis de mundo scientia in peculiarem collecta est disciplinam , quae GSm0- Iogia dicitUr., Cosmologia igitur docet, quid sint

corpora, quae sit eorum natUra, qui nexus, qui naturae cursiis, quae ν - . legeS motus &c.

g. 32.

D f. Agit quoque Philo hia de

Nestiuis sumimo animarum atque corpo mmtur quantum quidem re

rationis adminiculo cognosci potest. Haec pars Philosophiae, quae de Essentia, attributis & operibus Dei agit, adpellatur Theologia Naturalis. . , . S, 33-

36쪽

ejusque Partibus. asg. 33. Ut autem generalia prostent principia , quae ad omnia Entia , sive Corpora sint, sive animae, adplicari possint, inquisiverunt philosophi in ea, quae de Entibus cogitari possunt in genere spectatis, nulla habita ratione, utrum corpora sint, an vero animae. Scientia haec, de Ente in genere agens, adpellatur, Ontologia. Docet Ontologia quid sit Ens, quid possibile, quid necessarium & contingens &c. Scientia de Deo, Ani- ma, Mundo & Entibus in genere spectatis, sive Ontologia, COSmO- logia, Psyinologia & Theologia

Naturalis, uno nomine dicuntur Metaphysica.

'. Sectio Tertia.

De Ordine, Methodo

atque Stilo philosophico.

Hilosophia esst scientia, g. 2o. qui scientiam aliquam vel di-B s scere eum a

37쪽

incipere at- suo inde ad principiata dascendera debet.

Philosophia

De Oridine, Methodo

scere cupit vel docere, ille demonstrare debet, S. Ι 8. qui demonstrare cupit, ille ex indubitatis prinCicipiis asserta sua modo invincibili adstruere debet atque tueri: Philosophiam itaque tractaturus a principiis incipere, atque inde ad demon-srationes 'conclusones descendere ldebet. ' i

. 3ς. Philosophiam tractaturus a principiis indubitatis initium faciat,g. 3 . necesse igitur est, Ut sciat, quaenam principia sint indubitata, alias enim ab ipsis incipere non posset: Ergo intellectu suo ad id Utetur, quoniam non alia datur facultas, qua id praestare posset. Illa pars philosophiae, quae docet, quo- lmodo intellectu nostro, vel in genere facultate nostra cognoscitiva, recte utendum sit, appellatur Log lea. Philosophiam itaque tractaturus a Logica incipere debet, S. 36. Ex theoremate g. 3 . allato se

quens disciplinarum philosophica

38쪽

atque Stilophilosophico. et

, Philosophiam tractaturo sese comi mendabit, lit

: i. A Logica incipiat. g. 33'. dei inde

i a. Ontologiam adgrediatur. Nam, , quoniam illa de Ente in genere agit, g. 33. principia subministrat tequentibus inservi- tura. Ab Ontologia pergat ad 3. Cosmologiam; Nam quoniam Cosmologia agit de mundo in

generei anima autem nostra mundi hujus corpora eorum

'que mutationes ita percipit, uti in mundo actu stant, principia nobis subministrat, Psychologiae intelligendae: Hinc a Cosmologia transeat ad 4. Uychologiam. Commode tractari Ρsychologia potest ante Theologiam Naturalem; quoniam existentia Dei e doctrina de mundo atque anima demonstrari potest. Psychologiam itaque sequatur.

39쪽

28 De Oriline, Methodos. Theologia Naturalis. Videntur quidem post Psychologiam statim traitari debere illae dis ciplinae, quae de recto Voluntatis usu agurit, quoniam Volun 'tas ad animam pertinet. Verum quoniam in Philosophia praeitica etiam docenda stant incia erga Deum, necesse est Ut antea sitientia & Attributa Dei nobis sint perspecta. A TheologiaNaturali transeat ad 6. Phaseant. Nam si Theologia Naturalis Deum tanquam

Creatorem Omnium rerum no-

his dedit manifestum', rassica

id statim superaddere comode Poterit, Ut nobis fines Dei, in majoribus aeque ac in minoribus mundi corporibuS, luculentiores reddat. Et quoniam istis meditationibus mens humana ad cultum Dei incitatur,

de quopracficanilosophia agit, commode Ph1sca inter Theologiam Naturalem atque philosophiam practicam interja-- cet. Physicam sequatur-7. Hi

40쪽

7. Philosophia practica Universa

lis. Tradit haec regulaS generales , secundum quas liberae hominum actiones instituuntur, g. 29. recte igitur praecedit istas disciplinas, quae speciatim de statu Naturali, Oecononomico atque politico praecipi

unt. A Philosophia praetica

universali pergatur ad 8. Ethicam, quae jure suo praecedit Oeconomicam atque politicam. Docet enim, . quid homini , ut homini, agendum sit; quoniam autem in aliis statibus homo nihilominus manet homo, facile patet, quod suppe- ditet Ethica principia, in dis.ciplina Oeconomica Pol tica nostris usibus inservitura. Ethicam seqUatur. 9. Oeconomicat quae, cUm minores societates dirigat, . eo ipse animum praeparat ad ea, quae de majoribus praecipienda sunt1bcietatibus. Ultima philoso

phiae pars est . . . . . .