장음표시 사용
141쪽
dam fi. de lib. 8c posthu . item aliquando bonum & aequum, & aliquando bonum simplieiter, & aliquando bonum aequus ne copula,&aliquando aequum simpliciter, secundum Bud post prata priorum
annota. item aliquando remissio aequi.
tatis ipsa appellatur, se eundum Tuli in Epist.ad Atticum tib i6. ego si me non improbissime Dolobes la tractas let,dubitastem sortasse, utrum remissor essem an summo iure agerem item aliquando facilitas nuncupatur, secundum cundem Tulli. Philip s. ubi loquens de sermo Sulpitio inquit quς proficiscebatura legibus,& a iure ciuili, semper ad saei
litatem aequitatemque referebat aliqua do sauot dieitur. l. si haereditas in princ. fi .de statu lib. aliquando mansuetudo, utc. fin. extra de poen. & Clemen. l.de iud. Aliquando misericordia , & aliquan do mollities,& etiam dispensatio, ut late ibi per eum & aliquando moderatio, seu moderamen iuris, ut hie habetur. in
si Et si ad inuicem pugnare scriptum ius
Sc aequitatem aliquibus forsan uideatur, hoe tamen aliqua ratione landari mini-mὸ potest, nam & ius et luitas est,& quitas est ius, inquit enim Cice . in Topi. in ptine ius ciuile est aequitas constituta ijs, qui eiusdem ciuitatis sunt ad res suas obtinendas idque Ulpi. iurecon. in l. I. et Ede tuli. N iur. annotatum reliquit, dicens ius est ars boni & aequi, cuius m rito quis nos sacerdotes appellat hine Marti .Ficin. in argumen. in lib. Plato .delege, sic inquit. a Lex est vera gubernandi ratio, quae ad finem optimum per commoda media gubernata dirigit, transgredienti poena, obedienci praemium statuens , & paulo in secius lange namque legitimum a legitimo iustum, a iusto bonum, rectum , verumque opas saepenumero nomina tur, proptς rea legem bonam, veramque
esse necesse est,) Sc Arist. φ . Et hic. primo dicit tus ergo etiam ipsum legitimum , ν de aequum erit. summum velo ius ac aequitas bene d fierunt, sed nee diuersgeneris sunt, ut bene desiliruit Aristo. s. Ethic. u O .. nam Ius O aia cetrax in
flexibidia exigit, aequitas est quae ex Iure
multum remittit, exempla sunt praetorum aedicta, quid enim aliud est testitue re in integrum, quam lassare iuris stricti rigorem λ refert enim Marcellus in i pe. s.de in integr. restit. Diuum Antoninum dixisse Marco Auito Praetori, de succurrendo ei qui absens rem amiserit , in hane lententiam. Et sin .hil facit Emutandam est ex solennibus , tamen ubi aequitas euidens poscit est subueniendu nee deessent in corpore iuris alia exemisio pla de hoe. Est igitur i ut dixi verum ,
aequitatem ius este, non illud quidem lege scripta compraehensum, sed pristan
tius, meliusque, nam cum aequitatem ap
pellamus, i piam iuris medullam,germanamque iustitiam intelliginius, quam nullo scripto comprehendete,sed ce sendo tantum adsequi possumus : hinc adsitum Arist. s. Et hi p. loquens de bono dc aequo,& m haec vel ba ait. Estq; ea aequi Sc boni natura, ut legis qua parte dc scit, ob uniuersalem , emendatio sit, id. n. est in causa , ut etiam non omnia secundulegem sint, propterea quod ut de quibusdam lex sanciatur, fieri nullo modo potest, quapropter decreto opus eii sc paulo in serius ite inquit quando igitur ex in uniuersum dixerit,& praeter uniue sale postea quippiam eontigerit, tunc redhὰ se habet, si qua legislator omisit, absolute que ac simplieiter loquendo peccauit, corrigatur desectus, id quod legi Diator etiam ipse si adesset dixisset,&si sciuillet praescribentem legem instituisset & ideo Iulianus Iure consultus in l. non possunt. is de leg dixit non omnes casus polle legibus comprehendi, & i5 qui iurisdictioni pretest procedere dcbet de similibus ad similia,& quia procedendo etiam per simile poterit esse, quod durum ius itatuatur, ideo iudex aequitatem censendo ista statuere debet, prout stantisset legislator si de casu illo in terr gatus suillet, quando condidit legem secundum Aristo. ubi supra , Ic haec est illa aequitas, quam semper praeoculis habere debet iudex, vulgata. l. quod si Ephes s. ια de eo quod certo loco. Immo error ma
142쪽
aequitatem omittere, seeundum Alexan. i in I si seruum s. sequitur: ista uel b. obli .rx Et quod non possint legibus omnes ea sus de ei di ac determinati, sitque propterea aequitas P necessaria , satis pulebiὸ inquit Plato in his ue: bis in lib. 16. ciuit . uel de Regno quoniam lex nequitquod optimum omnibus est, de iustiss-mum lincere compraehendendo, semperita, ut operae pretium est, praecipere, quado hominum actionumque dissimilitudo , instabilisque rerum humanarum conditio facit utar nulla simplex quicquam, dc in uniuersum de omnibus, per
. quae Omne tempuς ualens constituere
possit de paulo inscrius sic inquit arbitrantur illi quidem fieri non poste , ut quod sigillatim, de unicuique seorsum
conuelm, praecipiatur. Itaque quod con munis est, quoque, de plurimis de plurimum conducere putant, instituendum
censeni. dc paulo etiam in serius) legum quoque conditorem putemus suis gre-fibus praesidentcm , deque iustis operi-.bus mutuisve commercijs tui a dantem , non poste dum cunctis in unum consulit, ad singulorum comoditatem ius veprospicere quod autem Rex per sitam
legem facere nequit, per suos iudices ne, eeste est ut faciat, est. n. l.udex legum custos, atque minaster, secundum Platon. ubi supra , iudex enim debet secundum occurrentiam casuum ita ius dicere, ut semper ς quitate cuncta moderentui. 13 Est enim aequitas magnum ubique bonum, secundum Ioan . Chri soli. in Actu Apostolorum cap. s. bomis 2. in litera.
M clicet si recte inspiciatur Ioan . Chri-
sio. non loquatur de haec aequitate, nam aequitati suis est duplex secundum Cicer. in patronibus. 7 l . altera directi,
ratione defenditur, Altera ad uicissitudinem te serenda gratiae pertinet, quod in beneficio, gratia, in iniuria ultio nominatur: loquitur enim Ioan. Chrisost. de aequitate quam adhibet quisu on ulci- eendo se de iniuria, sed patienter tollerando prout ita accipit idem Cicer. primo defi. 44. dependet enim aequitas
ex sola animi & iudicij d liberatione so
rq cundum negotiorum formulas, test IoannσRoger. in tract. de ossi e ludi. incau. capi. in princ & ideo inquit Cicero. in lib de ossi. duo tantum una uersi iuris ciuilis genera esse, quod in cognitione alterum, alterum quod in inter piaetati ne cOsistit:. priori generi, quasi materia. qua tractat. de in qua uersatur, subiectu eis ius legitimum, quod certum Cic appellat, in his enim pol rores iudicis sunt i s partes ,:cognoscere , de quod cognitu est indicate, iumenim ii rectὰ iudieatu sit. id fuit ius quod iudicatum est, posterius
autem genus uersatur circa ius incertai 8c controuet in , quod latens bovum ocis aequum dicitur.Nec enim quaelibet Geustira, & opinio hominis est pro aequitate recipienda quid enim unusquisque nosibi semiliaret sed ea tantii quae ex certa rationis formula procedit, & duplex est, altera communis seu naturalis , cui omnes homines uelint nolint adsentiri -conscientiam coguntur, propter aperta veritatem, qua Deus cuiusque animo iα sculpsit, inquit enim Apollo. ad Roma. a. iii nobis esse legem naturae, aqua petitur insali bile in die .um, quod conscietiam uocat Altera uero ratio est cluilis, quae ex recepta legislatorum authotitate is ficiscitur, uel ex diuturnis moribus consensu utentium approbatis , nec debet ciuilis ratio piorsus a naturali rec dere. & multo minus illi repugnare non debet.alias aequitas aliqua ex ea minim Epoterit colligi, hine Roger. in d. tract. de osse iud. in prin. inquit aequitatis usum,
& in legis laboribus, de in iudieijs esse
maximum , ac omnibus humanis modisne ee sarium, nulla enim tutis inter praetatio recte fieri potest, non adhibita bo-i ni Scaeo ui censura. In legislatoribus ut dixi est necessaria ςquitas , nam secundum Arist. in s Ethico. s udi non est aeuum,dc bouum, non est ius, neque lexi ei debet, idque iureconsulti passim de ubique fatentur,ilcbet enim esse lex honesta, iusta, Se possibilis, secundu natura de secuudu consuetudi item patriae, tepo rique conuenies, de utilis manifesta, pro communi utilitate ciuium conscripta η. distia. c. erit autem lex . do 6. q. c. inter H caetcrat
143쪽
Is caetera. Item interpretatio legum debet.i fieri secundum aequitatem , hine Atist L. Ethico .g. Sc in s Ethico .eum bonum uirum appellat qui legem aequitate moderatur,& qui non est in malum partem iudex durior. Hine Modestinus .in l. nulla. s de legib. nulla inquit iuris ratio, aut ccquitatis benignitas patitur, ut quae s
lubriter pro utilitate hominum isti Oduciatur, ea nos duriore interpretatione contra ipsolum coni modii producamus rvid seueritatem , tales aute perduri i nter- praeies recte appellantur,& Menandet leges inquit & opportunς sui, sed qui nimis eas acute inspiciunt, fiunt syco pau- ,& Cicercin lib. I . de ossi c. cxiit ut etiat
inquit saepe iniuriae, calumnia quadam
ει nimis callida ruti l nterproratione. Licet ut alias diὶ in addi. ad Rober. Maran. non quisque ut tibi uidebitur aequitatem introducere possit, cu ex hac, qua Drte put auerit aequitatem, summa imum a procedere,sed adhibitis nc nullis ci cunstant ijs consideratis per Ioann. RO-ger. in tit.de Ostitu. in ca a. capita utenda
est aequitate, primum est it colide rauduest ιν ii de negotio aliquo plures concurrerent sententis, semper praeserenda est illa quae religioni proprius accedit, hoc est pietati & iustet erga Deum fiInctioni,
Pro nostro munere, inquit enim Cicero.
in libro i ossi in sunt gradus ossiciorum, ex quibus, quid cuique praestet intelligi potest, ut prima Dijs immortalibus,sectida Patri et, tertia parentibus, deinceps reliqua reliquis debeantur, & sic semper quod eueniret & d: scutiendam cui potius opinioni sit ad hirendam de pluri bus, in primis praeferenda est illa opimoquet pro Deo erit,de huius ratio est, clicet ipse non dicat quia liges de quibus rebus facti, atque in posterum faci edt, non ad aliud quam ad ampli ssima seminper uirtutem respicere debent, is quid modo profuturet tint ut utar uerbis Pla-2o Ionis in Dialog. 1.de legib. & Marsi. Ficin .in commen. Plato c. q. sic inquit Profecto nihil aliud leges Sc doctrinet omne
contendunt, quam ita homines instituere, ut declinet a turpibus, agant honesta de Ide in algu. eius de Plaurii. Erino. uel
tium est, animos ciuium pro urtibus ita componere, ut ea peditam adepti tra quililitatem diutinorum operum rationes, Eccausas perscrutentur, & in his quasi sp eulis authorem Deum speculetur,& c lant. in speculataone qua de sapientia,meultu uero religio in anabo n. tota conli
stit humana silicitas, finisque legum. quare cum ad hune finem fini factet fiatque leges, illa semper opinio pr ferenda est, per quam ad hunc finem deuenia
it Et ideo opinio tutior pro anima sem pdebet potius attendi .e te. exigui s .ite
qa, dc ibi Card. de vel . signi. 48 dist. ca. presbiter i. c. iuuenis de sp . c. i. delatu. in Dr. Δ.in gl. e. illud de cle. exco.de Pen.
21 dist 7. e. z. Et propicina quia ea noni sic semper sequiitur opinionem tutiore pro anima, prς ualet eorum opinio opinioni legislatum etiam in foro seculati,
secundum Innoc. in c. . de ope no. nun.
con. ius uel utili. piab & Lani an in capi.quoniam contra uerse. testis in uersio.
quaero nunquid in causa de probationi
23 Et hae et ratione opinio dubia debet in teiptari in fauor ε Ecclesς gl. in c. sciath de elect .i sexto. Ite Ppterea opinio quae est pro iuramento servado, pr ualet illi
quae est, ne iurametum seruetur, argum.
capit per uenerabilem in fi.de electio. de gloss. in c. petitio de iure iurando.& pee
DOct. in cap. quanto .codem titulo. is Hae etiam ratione, quia Deus uiduarum& pupilloru defensor est, ut Psalm.146. eo quia sunt miserabiles εc in se tunatet personae ab ipso Deo assii est, iuxta illud Esaiae 4 .sterilitas & uiduitas uenerunt tibi, scilicet in amictionem .sunt enim uiduae pene omnes desola tet, & tristes, primo quia fgpὰ decipiuntur iniuste, eo quia sunt uiro priuatae iuxta illud Marci . ia. deuoram domos uiduarum quos male dicit saluator, &Mait. 3.
ue inquit uobis, scribae & pharisti hi po
critet, qui comeditis d Omos uiduarum, secundu sunt tristes, quia stye molesta tur, cum fiat uiris destitui qui ipsaruri
144쪽
erat defensores, iustiae priui. g. patitur.& Esaiae primo. Defendite viduam , &Ieremiae. 3 1. facite iudicium & ivllitiam liberate vi opprς ssos de manu ealumniatoris , aduenam pupillum, & uiduam nolite contristari, ne ne opprimatis ini-ruZ. Tertio saere iunt in tristitia ui-uς, quia maritos non habent eas con
solantes. Quando dub: o est op :nio attendi debet illa opinio quae fauet niduis pupillis, & alijs miserab: libus personis. secundum Doct. But & Ioan And. in ea. 26 nostrae de tella. Eadem etiam ratione semper attendenda est opinio quae est pro religione, & causa pia. l. sunt personae si de rebg gloss. m e. sciant cuncti de electio in 6 & lie prorsus dicendum est in singulis ealibus in quibus tractatur de beneficio ammae; seruitio Dei, atque 17 salute hominis . Secunda conii deratio quae fieri debet in eligendis opinio. nibus, atque ad seruandam aequitatem est, ut habeatur ratio Patriae, & ideo in dices in opinionibus dubi js potius adhaereant opinioni quae pro Pacita facit, sicque rigorem iuris aequitate modereri tui, de Patria enim multa dixi supra in verbo Nicolaus Episcopus, non repetoa 8 hic. Tertia considerando est patentia, semper enim attendi debet illa opinioqu* facit pro parentibus, potius quam
pro filijs, & ideo si rigor legis tendit in
praeiudicium parentum aequitate moderari debet. Item debet attendi potius opinio quae fauet obedientiae paternae , quem illa opinio, per quam remouetur
obedientia filiorum in patres, & sede singulis, rationem uide in his quae dixi supra in verbo Nicolaus Episcopus. 29 Quarta Reipublie ς' ratio proxima est, ita ut semper id existimemus aequius esse, quod ad publi eam utilitatem proprius accedit, na QAintus Fabius Maximus ve est apud Cicero in Dialo. de senectute cum auguriiset, dieere solebat Optunis auspici js ea geri,quq pro Reipublicet salute nerent, quae contra Rempublica ferietur, eontra auspicia, hine A postolus ad Romio & i. Cor: n. io. Optar pro salute multorum anathema fieri na Rς ipublicae conlideratio ςquitatem facit, ti
quod summo iure eense tui homicidiu. puniturque poena talionis, id per ςquitatem reputetur honestiam, quoties ad pabit eum tendit eommodum . idine sum mum ius ordinat exequutionem pCene.& vult delii, que te tollere, interim ς quitas seruat eum, quem valde prosaturum Reipue licet putat. l. ad bestias. is de petu. hine Iusti manus l. i. s. vltim. de cadu. tollen. quod coiter ait' omnibus pro dest, hoc rei nostrae utilitati priuatae pretferendum esse censemus, nolitum esse proprium, subiectorum commodum iraso Derialiter erasti mantes . Postremus gra aus est rerum priuatarum , in quib. bem per imitari oportet antesignanum illum sequitatis Praetorem Romanum , longaeerta e 1 perientia prudentem, qui sequatus est huius artis absolutissimum perfectissmumque compendium istud, suod uisque iuris in alium statuerit, ipse eo e iure utatur, & Chri lius approbauit inquiens . omnia quaecunque volueri tis ut faciant vobis homines. sic & vos si facite illis. Est tamen bene verum uod Imperator Constantinus in I. I. Cae legi. seeundum lectu Bar.Pau. de Cast &Salv. voluit quod non debet recedi a iure seripto propter aequitatem non seri piam , & interpraetationem fieri secuna dum aequitatem ad solum Regem se ctare,& postea idem in l. placuit. C. de Iudie. volui t in omnibus ealibus prςserendam esse et quitatem iuri stricto, quet qui
dein iura aduersari videntur tum misi
mὸ intelligendo ea prout Doctores tu telligunt. nam in primis Bart. indicta. I. prima, dicit quod quotiescunque lex est scripta,& qquitas no est scripta, tunc lex illa non potest interpretiari etiam secundum ςquitatem, si tamen interpraetationem eam vellet quis generalem facere dc necessariam,& i ta scriptis redigere, sed eam interprstatione solus Princeps sacere potet , intei praetationem autem quae non sit neces laria,& in scriptis tedi-fenda dumodo ii O in generalis, pol qui ibet iudex facere, & proserre sententia procedendo de limi libus ad similia, uti. non possunt. Edelegi. Nam haec inter-ptatio licet sit neeeslatia inter ipsas parari 1 in a
145쪽
tet, Se in seriptis redigenda , non tamen est generalis. l. nemo. C. de senten. Est de alia inter praetatio probabilis , tamen non est necessima, di pote st in scriptis rectigi, ut est inter praetatio Doch nam nullus te cogit stare opinioni Docto. & de
icta inter pixtatione loquitur. l. prima. C. de pro . qui inut. Con. lib. I l Ange .autem in d. l. placuit, d: citi quod aequitas scripta praeualet rigori lctipto, ubi velo aequitas non esset scripta, tune praeualet rigor. Item si ius est rigorosum , tame ansit aequutia dubitatui, solus Princeps hoc intei praetatui I tem si est rigor in specie , Vt v c. pio Sc praescriptio,& aequitas est in genere, sicut est illud, quod nemo de bet locupletali cum aliena iactura, ut i nam natura de condi. indeb N praeualet
rigor aequitata, licet utrunque iit scriptu.
Bal. m d. l. placuit distingua quod an ri gor & Aquitas scripta lunt in genere, dc Praevalet ςqintas. Idem est si ut tunq; seriptam sit in specie.Sed si ςquitas est io genere, rigor in specie,praeualet rigor, si autem neutruna e si scriptum , debemus se qui potius simile ae vitara , quam sim: Izzigori. per i .uo possunt. ff. de leg. Alb. de Rosa in d. l. prima. C.de legi .latius disti afuit dicetis quod causarum quaedam P tinent ad ius scriptum , ut reSulatitur omnes quaedam ad ius notii scriptum ut reudaic s. in his quae perti uetit ad ius scriptum: interdum concoidat rigor dcαquiras, de hoe ius a citatur bouum des fluuiD. interdum i uel praetatur, & tunc
aliquando pio rogando, ut Macedoniaqnum de filijs ad nepotes, aliquando aretando, interdum et qurias contradicit Iliori, de tunc dic quod si est cquitas iu- is, & in hominis mente quaeicens non approbata scripto, vel consiletudine, taltu ne solus Princeps legis rigorem in Iterpret a i potest, ut d. l. prima. C. delegi. Inam iudex debet iudicare secutidum le-gcs. si uero et quilas lit icripta vel co sucis tudine approbata. & tunc aut utrumque scriptum istagor, ι squilas, aut utrunq; non scriptum,& unum scriptum,& alte Tum non , primo casu scilicet quando utrunque scriptum, aut vi runque in se meae aut utIunq; in specie. aut alteru- speeie, de alterum iri genere, aut igno, tur. Primo casu quando utrunque scrip tum,& utrunque in genere ut quia rigor dicit plua suos teneat authorcs. l. sancimus C. det pinn. quitas dicit, verum est, in eliminis capaces i. t Q ne san bap. itere. prisc turςquitas risori .l insans Tadi. r.de Sicat. de hoe casu potest intellisi. d. l. Placuit. s. quando utrutaque esti criptuna in genere, nam pretualet qui tas Secundo casu quando utrunque scri -ptuni ,& utrunque in specie, tunc etiam. aequitas praesertur rigori ,&hoc et casa potest loqui d. l.placuit Tertio casu, quido utrunque scriptum, sed alterum in get nere, alteium in specie . aut rigor habet se per modum generis, & aequitas P mo. dum speciei,& praesertur aequitas, aut econtra, ct tunc praefertur tigor. Secudo casu quando Hrunque non scriptum , dc
habet locum .i de quibus V debo si au-
te inde consuetudiuu nihil appareat, tuo cum non sit facta interpretatio, nisi in tu, stitiae finibus, oportet adiri Principem propter intui praetationem facieiidam,ti. cet in finibus iussitις sit in tei posita lino
licet pollii diei pei l placuit, quod in du
bio Mitclligitur sempei lacia ualet prael rio secundum aequitatem in tominis, tu csimae, nihilominus Princeps adedus est. ut in praeceptis declaret, dcti adet proponendo qui liuem rigori. Vltimo casa quando alterum scriptum, alterum no , semper pr fertur scii ptu, quod est uetu an casibus icta piis, M. alijs aut similibus,
dicit debere attendi id quod habetur per
Dinum inc ia argumentum. dc Ieg. Iur. in o. se In per autem, dc in dubio iudex lse.
cundum eum debet sequi potius misi:
D coi diam,& qquitatem, quam rigorem, ΣLcceii dii tinctio Alberi. aeSalyc. in e dum. l. placuit. distingim quod aut rigor is quilasque inui meo Oidant, Ic utra ique seruatur,aut inuicem disco dant, de itunc aut utrunque est scriptum aut neutrum , aut alte um tantum . Primo casau
aut multas est scriptam specie, tigor in l te,di tunc pissertur qui tas, a i senae lv specie derosatur, aut utruq; eli scripta a se nere,& lem p ς quitas pissertur, aut vetuitas e cotiatio ς lcripta in Sise, ii ri
146쪽
Iuru moderando rigorem ' r 1 ν
ῆn speeie,8c praesertur rigor. Secundo casu qn neutrum est scriptum. tunc aequitas praesertur, sic quando utrunque seriptum. Tertio casu praefertur scriptu non scripto illaec iste & ita uidentur quali omnes transire, ut etiam uoluit Pet. Pau. Pari. In conse. 2. in ε lib. nu. 9s & seq uidet ieet Q qquitas Pigk rtur rigori ruris scristi, quando ipsa aequitas reperitur simia
iter scripta, sectin dum tamen qualitates
de quibus in dictis distinctionibus, sed
uando rigor est scriptas, & aequitas no, an dum est rigori, nec a risore propter aequitatem non scriptam absque permi s-su Principis recedendum est. Reperio tamen Ioan Roger. Moder. Doctor. intracta de Ostie indi. in causis capit. circa Princ dicentem , quod aequitas in seriptum redigi non potest, quanquam ius aliquid de east speciali ad xqu tatem redactum possit sex pto compraehendi,
aequitatis errana ratio inquit exanimi sola deliberatione, secundum negotiorum
formulas dependet, & quandoquidem
rerum humanarum vicissitudo non cessat, incerta manet, ideo nee usus aequitatis certo fine describi potest. Quamobrem tota errant uia, secuti dum eum
pariterque ostendunt se uim & potestatem & boni & aequi non intelligere, sui diuidunt aequitatem, inscriptam,& non setiptam, sed magis qui inter eas distinguunt, fingentes pugnare inter se scriptum ius, it aequitatem scriptam , qu
rum neutrum probare ulla ratione rectὰ potest, id enim Scaevola in i de accessionibus de diuer.&tem po praescrip. in quit de accessionibus possessionem, nihil in perpetuum neque generaliter disefinire possumus , consistunt enim in sola aequitate, ergo aequitas non scripta.
Et Marcellus in I. mora fieri. si de usuri dieit quod Pomponius lib. tr. Epistolarum icti pii t, dissicilis est huius rei dis finitio. Diuus quoque Pius Tullio Balbo rescriptit, an mora facta intelligatur,
neque costitutione ulla, neque iuris au
thorum quaestione decidi poste, eum sit magis facti, quam iuris, quali dieat facti circunstantiam primum quidem descri
tate oportet deinde secundu aeqvitatis
regulam quaestionem iuris dissoluere. Quid ergo Zinanis erit & superflua inter ἀptae tu in diuitio 3 satia si aequitate & specialiter perpendamus, ut hic, per pedere necesse est, nulla est scripta, Cude casib. hodie incidentibus nulla scribi potuerit definitio specialis, antequam euenissent nec minus secundum eum) ridicula est
Duarent. dc recentiorum in l. prima. depact qui hoc putantes se euitare , in naturale Sr ciuilem diuidui. Quill .ia aliud
est ciuilis illa de qua loqui tui quam seri
pia a Balto. al0sq. veteribus es cogitata
est ergo aequitas simplex, neque diuidi potest , definit eam, hoc modo , ut sit nonnulla a rure ei uili & scripto declinatio, a summa quada ratione petita pro pter circunstantias incurrentes . Quid igitur dicendum ego tamen puto opi nionem Io Rode r.eile in omni b. ueris si mai& iuri consonam, na ad aliud uolui edicere Vlpianus m l .quod si Ephesi. Ede
eo quod cert. loco du his uerbis inquit, interdum iudex qui ex hac actione cognoscet, eu sit arbitraria abs luere reum debet cautione ab eo exacta de pecunia ibi soluenda, ubi pro milia est . Quid . n. si ibi uel oblata pecunia actori dicatur, uel deposita, vel ex facili soluenda, nonne debebit interdum absoluere in summa aequitate quoq; ante oculos haberet debet iudex , qui huic actioni addictus est, quasi dicat uarios esse casus qui euenire possunt,qui describi omnes nequaquam pollunt, igitur aequitatem habebit iudex sic ergo non scripta est aequitas, nec Princeps tantum quitate leges moderatur,
sed etiam iudex , it ei de Vlpia. in l. quaestionis modum fi de quaestio.quid aliud voluisse uidetur, dum inquit quaestionis
modum magis est iudices arbitrari oportere, quasi dicat diceret P no certe ratione legibus deserabi potuit, qualis forma sit seruanda, in totquedo reos, idcirco iadex aequitate id moderatur, item ad quid Vlpia. in t i si diuus Adrianus A de quaestio. dixerit non semper standu esse confessioni iactet in tormentis, sed iudicis arbitrio committi, qfi standum , nisi quia propter uarietates casuum, id describi norotuit.& io iudea aequitate id perpeder,
147쪽
as 3 Q. Pet. Follere. Prax. cens
ad quid enim Host in e. I.quod met. eau. somniasset φ tempus intra quod purga
tur metus per actum spontaneum subse- uentem relinquitur arbitrio itid icis iu- ex enim aditus consideratis facto tu oecurrentium qualitatibus secundu aequitatem c6sideret, diffiniat, S: decidat, hoe
enim est illud quod voluit Martinus in I. respiciendum Ude poe. dum his verbis dixerit respiciendum est iudicanti , ne
quid aut durus, aut remissus eo nitituatur, quam causa deposcit, nec enim aut
severitatis aut es ementiae gloria affectanda est, sed perpenso iudicio, prout quaeq; res expostulat, statuendu est, plane in lenioribus eausis proniores ad lenitatem iudices est e debent, in grauioribus pς nisse ueritatem legum cum aliquo tempe
ramento benignitatis subsequi in quid n. clarius δέ magistralius diei potuerit,quoad rem de qua agitur ' patet enim per ea legem aequitatem non scriptam elle, sed piout factorum diuersitas erit, & eam conlistere in pectore & consideratione
Iudicantium. Hoc etiam clarius proba
tur in l. absentem. U.de poen in fin. in lite uel ba. t refert & in maioribus delictis co-sulto aliquid admittatur, an casu, & δε- ne in omnibus ediminibus distinctio lite poetiam aut iustam eligere debet , aut temperamentum admittere. 7 est igitur iudicis proprium , non Principis tantum, aequitatem admittere, quod voluit text. in l. interpretatione. F de poen. interpretatione en in inqui legu poenae potius inoli edae quam exaspeiadae sunt sic enim iudices possunt aequitate leges moderare, lex enim eam pote statem ut nides iudicibus tribuit. Hoe etiam sir Oὸ pdiadcrctui uidetur uoluisse Pau. Iu- recon. in l. non est notium. 6 quoties. E. derg. iur. cuius uerba sunt. quotiesse uitatem deicier ij natural:s ratio, aut dubitatio iuris moratur, iustis decretis res temperenda est patet ergo ex illo rex tu quod quoties unum d .ctat et luitas, alterum ius, iudex id decernere debet, Scmoderare, & sic de directo uidetur cotra
textum indicta lege prima C de leg bus
secundum inteli gentiam Docto. multa enim sunt quae non rotueruat sibi cena resula tradi, ideo ea iudicis albitrio eOmittuntur,qai secundu aequitate ea mo deratur, ut est tex. in l. eo tinuus s.cum itas de uel bor. oblig. Sc habetur in C praete rea. extra de test. sed quid aliud Sc magis elarius voluit dicere Philos in illis uerbis. s. Et hi es dubitatio autem lite oritur, quia aequum de bouum ius est , non secundum legem, sed legitimi iuris cor rectio, cuius rei causa est m lex ici uniuersum omni statuitur, nee fieri potest, ut rectὸ de quibusda in uniuersum definiatur in quibus enim necesse est, ut in uniuersum dieatur, rectὰ autem id non potest, lex id seruit quod ut plurimum fit, non ignoraus sane quod peccatur, Zc nihrlomini b. recte se te habet, quippe cum pec
eatum in legem immὸ , lit neq; in ligis
latore , sed in rei iplius natura consistat, statim enim rerum agendatu materiam
eiusmodi est, quando igitur lex in uniuei sum dixerit,& praeterum uersale, po
stea quippiam contigerit, tune rectὰ se habet, ii qua legislator omisit,absoluteq;
ae simpliciter loquendo peccauit, com satur desectus id, quod legislator etiam
ipse ii adesset, dixisset, oc si sciuisset, ita praescribentem legem instituisset, G --tera lixe ille. Nihil enim aliud in his uerbis dicere uoluit Philo. nisi quia aequitas cottigit defectus tutium 8c legum , quia
leges uniuersaliter loquuntur, quia ea quae procedunt ex mente humana non sunt sicut Diuina, quae semper uno ordi ne de modo procedui, idcirco de eis via
uersaliter loquendo non potest semper determinari aliquod certum , de sic ne cessarium fuit,quod leges ordinatς pr ter act ones sumanas cum sint vari iles, ut dicit Plato,ut dixi supra num ro 8. in uniuersum loquerentur, & fieri per leges n6 potuit,ut temper uerum di
cant. Quare non ualans lex in uniuersum loquens comprehendere omnes c
sus particulares , si aliquid contrarium
illi legi contigerit, uel li aliquid praeter
legem euenerit, tune est condecens, ut
ςquitate casus ille moderetur,fie ergo filius non potuit particulariter Zc in omni casu scribi minime potuit scripta aequi. in uadi nullo. n. scripto iure copraesedi au
148쪽
aequitas rectὸ potest,sed censendo tantuasti qui possumus. ut supra dictum est, ut etiam Diumus ille Plato in Dialogo.o. de legi. dum:voluillet stituere poenam coiitra homicidas in his vel bis loquens dixit: Nempe d. ssicile est ligillatim exacteque de his leges ponere. Aliquando
enim quae truculentior caedes lege statuta est, leuior videtur, nonnunqua in cotta, quae leuior, truculentior, prout attrOcias ; aut mitius M sta est, ut plurimum vero quemadmodum modo diximus, ista contigunt. Sed haec omnia legum custodes cognoscent. sileant ergo hi qui adinvenerunt dicere multatem scriptam este, solumque regem aequitate leges moderare polle, nec polle a lege
scripta recedi piopter aequitatem, nisi ea sit seripta . Nam Pet. de Anch. in c. canonum statuta de coalii t. reserendo n. 8c Bald.in l. non dubium. C.de legi. dicit quod propter ratione non scripta poteli deuiari ,& recedi a verbis legis, dum tamen talis ratio sit natu talis , di naturaliter probari possit. l. scire opotet. s. sufficit si de ex cu tuto.& vol t Alexa. In addi. ad Bald. in d. l. non dubium, de
s. dieit quod sicut leges iniquae secunduse contrariatur iuri naturali, vel semper, ut in pluribus, ita Ctiam leges quae sunt recte politae in aliquibus ea sibus deficiunt, in quibus ti seruatentur essent contra ius naturale,& ideo in talibus noest secundum literam legis iudicandu , sed recurrendum ad aequitatem, qua intendit legislator. Vnde iurisperitus dieit nulla ratio iuris, aut aequitatis benignitas, patitur, ut quae salubriter per utilitatem hominu introductitur,ea nos duriore interpretatione contra ipse tu comodum perducamus ad severitatem ι Sc in talibus etiam legislator aliter iudicarer,&si considerasset, legem determinasset
hae e ille,& ibi de art. q. dicit quod ille si
in meliorem partem Interpretatur ste-Τuentius fallitur, melius est,quod ali cis tequenter fallatur, habens bonam opinionem de alli quo malo homine, quam quod ratius saltatur habens malam opinionem de aliqao bono homine, Dea
hoe fit iniuria alieni, non autem ex pri mo, de aliud est iu si ea re de rebus,& aliud de hominibus, in iudicio enim in quo de rebus iudicamus, non attenditur bonum uel malum ex parte ipsius rei de qua iudicamus, cui nihil nocet qualitercunque iudicemus de ipsa, sed . attenditur ibi solum bonum iudicantis , si uere iudicet, uel malum ii falso, qu: a uerum est bonum intelliges , fallum aurem est, malum i plius ut habetur. 6. Et hi. dc Ideo unusquisq; debet niti ad hoe m de rebus iudicet secundum φ sunt, sed in iudici quo iudicamus hominibus , praecipuEattenditur bonum & malum, & ex Razineius de quo iudieatur , qui in hoc ipso bonorabilis habetur quod bonus iudi catur , dc contemptibilis si iudicetur malus, de ideo ad hoe potius tendere debemus in tali iudieio, quod hominςm iudicemus bonum . nili manifesta ratio in contrarrii appareat, i pliaute homini iudicanti fallum iudieium quo bene tu dicatur de alio, non pertinet ad malu intellectus ipsius, sicut ne ad eius p&ctio nem pertinet secundum se cognoscere veritate lingulatium contingentium, sed magis pertinet ad bonum affectum . Et interpraetari aliquid in deteriorem uel meliorem partem contigit dupliciter, Uno modo per aliquam suppo utionem, desie eum debemus aliquibus malis ad hibere remedium siue uostris sue alienis expedit ad hoc ut securius remedium
opponatur supponatur id quod est det
rius, quia remedium hoe est efficax coα-tra malus malum . Alio modo interp
tamur aliquid in bonu uel malum diffiniendo siue determinando , & sic in re rum iudieio debet aliquis niti ad hoc ut inter praetetur unum quo sque secundum quod est, in iudicio autem personarum ut inter praetetur in melius, sicut donum est, haec ille . Quare quicquid dixin rint scribentes,teneo audacter quod propter aequitatem non scripta potiunt inoderari leges scriptae, ita tame si illacquitas si fundata in ratione naturali, & na turaliter probari possit, & estet talis cet-tas, quae si fixi stet considerata per legumlatorem tepore legis coditet, ita Eculda
149쪽
bio flatuisset, attamen talis moderatio non potest in scriytis redigi, ut ius generale saeiat, hoc latum ad principem spectat,& ita loquitur tex. in l. prima. Cdelegi. prout ita adueitit Bar. ibidem & bene, si tamen eueniret casus in quo quis vere deliquisset, I omnes circunilantiae lagis delicta punientis concurrerent in eo, attamen aequitate suadente propter utilitatem Reipublicar, bonum esset pinnam delinquenti remittere; ut ita l. ad bestias, tunc talis aequitas considerata debet per solum Principem ut ibi dicitur non enim est simpliciter aequitas in eo casu, sed gratia quae non potest fieri nisi
per Principem, S idem dicendum est in omnibus illis casibus ubi ius teperitur clare aperte scriptum, habens prompta essicacem & manifesta in ratione decidedi in se, nec dubitatur de mente, ncc et habet varios itellectus, de veniret casas in facti contingentia cum circunslatij ,εέ qualitatibus in legislatione illa conlis deratis. Nam eo eas u licet posset c5iiderari aliqua aequitas imaginaria, & cum aliquali ratione naturali, ut recedatur a iure scripto, nihilominus standum est iari scripto, de quo eligi. sing. in cap. cum dilectus in verbo nec iuri de eo suctu nili aliud Princeps rescripse iri. ad quem recurrendum est , di ita puto debere iu-telligit lex in d. l. l.C.de te T. in ca fia. de transae . est tamen bene verum uod licet reperiat ut lex decidens secunum rigorem aliquem casum, licet succedente casu in qu i possit adaptari legis dispositio, tamen si aliqua qualitas possit considerari, vel ratione rei uel pes Gnarum, loci, vel temporis, seu aliter , ex quibus aequum est cellare illum rigo-32 rem, potest licitὰ iudex dispensare. Est
etiam insuper aduertendum quod non semper,nec omni tempore, loco, 3c cum omnibus seruanda est aequitas, sed qua doque laudatur, & seruatur aequitas, αἶandoque laudatur , Sc seruari debet aaraitas, quod quidem satis palebrἡannotauit Cice. in verr. Act. 7. in his verbis, vetus est quod dicam, di propter sceveritatem exempli nemini for talle vonuia inauditum. L. Domitium Praet rem in stellia, cum aper ingens ad eum allatus esset, admiratum res uisisse, quis eum percussisset,Aum audisset pastorem cuiusdam fuit se, eum ad se uocari tu GDset: illum cupide ad Praetorem , quasi ad
laudem atque praemium accurrisse:quς- sile Domitium,qui tantam bestiam peseussit et illum resp5disse,uenabulo, startim deinde iussu Praetorist in erveem es se sublatum. duium hoe fortasse videatur, neque ego ullam in partem di sputo: tantum in te j ligo , maluisse Domitium crudelem in animaduertendo, quam in praetermittendo dissolutum uidera hinc Erasmus Roteto damus in uita diui Ioanis Chtasost. Ijs uerbis inquit, quod si quando seuerius se gessit de Chri . t
'uens dubitandum non est, qui ille cinfluetit sui coisilii ratio. Minatur Sc Paulus interdum uirgumiae rebelles Eua gelio tradit sathanae . nec llati m. vituperandum est, quod a re laudata diuersum est. sunt uari j ingeniorum habitus , Vc omnibus omnia congruunt. Dubitat hiure possit,utrum plus contulerit Reipiablicae Romanae, Catonis saeueritas, arata iij mitis,ut ait Flaeus; scilicet sapientia. Augustini c: uilitas multum profuit Ecclesiae Dei, nee minus tame utilis sui: Hieronymi austeritas, uterque diuersis uirtutibus Deo suit gratissimus item ira eadem uita beati Ioannis ex Surdae eo I lectaneis , scribitur qualem oportet esse
pastorem,& inter ectera dicitur uarium autem dico, non subdolum , non adulatorem, aut contumeliosum, sed inulta libertate & confidentia Plenum:qui norit in tempore, ut res quetque exegerit. nunc quidem suauis esse , nune uero austerus. Neque enim omnibus qui praesunt eo uenit, uno eodem modo uti in agendis, quando ne experientissimis rei medicae decorum censetur, unum Idemque Pharmacum omnibus male assectis ashibere, neque gubernatori mam unicam nosce aduersus compugnantes uento rum flatus. Igitur animo concipe qua Iem oporteat eum esse, cui tantis est procellis, tam saeuae maris tempestati, totvsuchi bus insurgenti b. re sistedum.& pau
lo inserius , Pe erga bonos qui de sub
150쪽
missu ὀ segetat oportet: aduersus uerApraesidentes, animo nece lite est, sublimi
ut lit: quia & illi uirtutem esse mansue in tudinem reputant, hi autem temetitate existimant tortitudinem. Illis itaque hunia ditatem inlinua lias uero grauitatem viro dignam adhibe . quae iplorum extinguat temeratia de se existimatione:quo te illis prolis, horum autem de se conceptam magnifica opinionem extenues. Tempus unicuiq; rei est commodum, secundum Salom. Eccl. s. hoc est, humiliationis, potestatis, c5solationis, par cedi, audiendi, suauitatis,rigoris, atq; in uni uersum rei cuiuslibet & paulo inserius sopo. t et iustum cile Principem, ite ut litterrori, quo qui probe uiuunt, confidentiam firmant Dona, qui peccatores sunt, suppudescant. Nam alterum sine altero
negnum dulius cesendum est, sine Principe, quam legitimus Principatus hine solon dieere solebat, his duobus, scilicet praemio, & pinna, omnem Rempublica contineri: qua de re qui bonus iudex habeti vult, considerare debet, ut ne quid
durius, aut re nrassus constituat qua causa exposcit: & Orat. Saty 3 . lib. . Adsit, regula peccatis, quae poenas irroget aequas,
Nee scutica dignum horrribili sedere
Laudatur propterea Rex Perdinandus p Laare n. vall. re se tete Olao Archiepise. Gotho : In historia de gentibus septentrionalibus lib. 8.e quod adaersus cωtumae es esset uehemens, sed erga eos , qui allegarent necessitudines, paupertates, moibum, aetatem, aliasq; mi seri cordiae causas, Clementi ni mus . monemur igitur non semper, ac omni loco,& tempore aequitatem seruandam.
33 Plus enim ςquitatis debent habere iudices cum hominibus unius loci, quam cum hominibus alterius loci, nam licet omnes homines idem sint, nihilominus ex diuersitate locorum Se gentium diuersum ius statui debet, nec conuenit ea sequitate uti cum hominibus terret uasti Amonis, qua uti debet iudex cum ciuibus Salem itatis de Sancti Seuerint , ac
Gavius Neapoli si illos enim ae Pitas si
eit nimis arrogantes, superbos, Matos Praetorum contemptores , ac prorsus indiseiplinabiles, ut de ipsi passim satentur& ego uti expertus loquor. Rigor autem humiles, obedientes aedisciplinabiles reddit , nec inaequalitatem patiuntur, selycet ut plus honoretur unus quam alter, aut minus puniatur, sed omnibus 3c dominis, se tuis, prodis, improbis, rusticis , Se ei uilibus, seruanda est aequalitas sicque in eis non uer featur dictum Plato. iii Dalogo 6 delegi. serui enim inquit γα domini, amici nunquam erunt. Nec probi α imp:obi, si aequalibus afficiamur honoribus. Inaequalia enim et qualia fiunt. nis mensuram acci- Iiant. Nam piopter utraque seditionius replentur Respublicae hos autem quos proximo loco diximus , ςquitas meliores, modestiores, corrigibilioresq; reddit, quam rigor. nec isti u putandum est esse absque ratione, nam idem Plato. in dialogo. s. de legi. in fine his ue
bis inquit. nee enim illud o Clinia de
34 megite nos fugiat, magnum esse locorum adserendos meliores , peioresque homines disterentiam : quibus diuersa prout expedit, legibus facienda sunt. Quippe alij uaricta te uento Ium Sc turbine, difficiles & protervi sunt:alij pr
pter aquas: ali; propter cibos, qui ex terra non solum corporibus commodi aut incommodi oriuntur , uerum animis quoque non minus. Maximὰ autem loca regionis differunt, in quibus inspiratio quςdam diuina est:& qu et daemones sortiri sunt: qui habitantes pio prij, ueleontra suscipiunt quibus 'to humano
ingenio consideratis, mentis compos legum conditor, se ad leges serendas conuertet & August.ad ianuarium se inquit, cum Romam uemo, sabbathum ieiunio, cum Mediolani sum, no ieiunio, se& quacunque sorte Ecclesiam ueneris, eius morem serua, si cuiquam notavis esse scandalum sicque ex diuersitate loeotum diuersa censeri & fieri debent. Item tex. in c. sicut quςdam i 4. dist. dieit
quod sicut quaedam sunt quae nulla pos
sunt ratione e6uelli: ita multa sunt quae aut per necessitatem inaurolum, aut pr