장음표시 사용
141쪽
143쪽
HELVET IAE, EIUSQUE VICINIAE. 6s
Enti ochus major cinereus amplo rami ne centrali donatus striis brevio- Entrothi
Trochitae a figura rotae seu tympani ita vocati germanice: Stangenstein Tab, zo. oder Roedeseis una cum Entrochis, qui sunt corpora cylindracea e pluribus Trochitis mediantibus suis striis unitis conflata; describuntur ab Ans Boet. insu gemmarum o iap. Hist. lib. a. cap. 227. ab Olao QVormio autem in suo M .pag. 69. Trochitae omnes figurae sunt orbicularis , dc quoad partem suaria externam laeves, materia constant selenitica, δc albi, lutei , aut etiam
cinerei coloris sunt, magnitudine Variant, Jc, ut ex Tab. 2O. patet, in Entrochis nunc plures nunc paucioreS conjuncti occurrunte interna Omnium Trochitarum plana in suo centro foramine totum corpus penerrante
aliquando majore, aliquando minore donantur, per quod a reliquis huius modi lapidum generibus disserre videntur. Parvo a foramine intervallo exsurgunt striae ad extimam orbis partem protensae radiis alicujus rotae valde analogae, quae in aliis longiores, in aliis Vero breviores existunt, δί albquando praeviis minimis punctulis circa soramen centrale circulum describentibus, non nunquam etiam praevia lineola, a qua tunc striae incipiunt , &in peripheriam desinunt; observantur quoque in minimis Trochitis loco striaruin sesummodo punctula halonem describentia, prouit e figuris Tabulae di 2, 3c ex descriptione specierum, quae Omnes magnitudine de sorma cum figuris conveniunt, P atet.
Trochitae, eorumque Entrochi eadem ratione, qua antea de Lapidibus f Stellaribus seu Asteriis dicitum est, ad ossicula stellarum marinarum a prae- dictis celeberrimis viris reducuntur, quod evincunt articulationes, δc soramina Trochitas in suo centro penetrantia , aliaque hujus generis phaeno- I. hummena Trochitis propria. Vid. Clari Luid, epist a. de Encrino Lachmundi ma iis, ut quem Entrochum esse non dubitar) Ad Ouiliel. colou Archid. Carleol. Loidὸa
ubi asserit, non majus esse discrimen inter Encrinum Lachmundi,& fragmen- durenditum cujusdam stellae marinae radii, ac inter dentes piscium, &Glos pe- videntur. tras, Busonitasque 3cc. Encrinus Quod ad eorum vires spectat, commendantur ad renum calculos, si triti Lachmu- in aqua appropriata exhibeantur, dissicultati urinae medentur, & renum di ac vesicae calculos comminuere creduntur. Distingui solent in mares,&foea Estrum . ' minas, hos vesicae, illos vero utpote majores Sc longiores renum vitiis suc- currere volunt. Vid. Mus morm. loc. cit.
Apud nos colliguntur in monte Randio&Legerio, item in sylVa Hercy- inia Bondor fit in magna copia occurrunt. ' Locus. Entrochos Cylindraceos sequuntur Pyramidales, quorum species sunt: En trochus Pyramidalis non perforatus major subcinereus incurVatUS e sep- Enrpbehitem orbiculis , quorum pars interna superior conVexa, inferior Vero con- ramidata cava existit, conflatus. Tab. 2o A. I. serie T. Alveolus Luid. hes. Stet ne- Entrochus Pyramidalis non perforatus mediocris subcinereus rectus e dece ne Κorgeli orbiculis, quorum pars interna superior concaVa, inferior Vero conve- Tab. 2 O. Xa existit, conflatus. Tab. 2O. Q. 2.serie I. Entrochus Pyramidalis non perforatus minimus subcinereus ventricosus C tribus orbiculis, quorumdiaterna pars utrinque plana est, circumferen-
144쪽
Tab. 2 o. Refer Atur quoque ad
66 H Is TORIA LAPI DUM EI GURATORUM.
Istos lapides Entrochos Pyramidales germanice: Stetnene xo geli voco, eo quod figura sua orbiculari, articulatione, dc materia ipsa Entrochis si miles sint, licet nec perforati nec striis donati. Descripti primo sunt E Luid pag.86.nib nomine Alveolorum, & postea a insuonecim. Lith. Helv pag.7. constant selenitica materia, dc sunt coloris subcineret, magnitud ne i cones in Tab. 2Osrie T. expressas quarta parte superant: figura est pyramidalis e basi ampla semper magis pyramidum more superiora versus aligustata, aliquando recta, aliquando incurvata , non nunquam ventricosa iorbiculi, e quibus Entrochi conflantur, dc potissimum linea transversa vel etiam quandoque crenis distinguuntur, e parte sua interna vel sunt concavi vel convexi , nisi in peripheria crenis donentur, quo in casu plani exi-ssunt. In articulatione Orbiculorum concavum Unius conveXum alterius admittit, & sic in Entrochos uniuntur orbiculo superiore Vertebrarum more semper minore existente illo , cui incumbit ; a pluribus presertim autem a praefatis viris ad ossicula stellarum marinarum lapidea referuntur Ob rationes jam aliquoties assignatas Vires easdem cum prioribus ob aequalitatem: materiae possidebunt, in iisdemque locis reperiuntur. Lapillus Cylindraceus capitulum Radioli Echinitartim petrificatum reserens major cinereus ventricosus . Tab. 2O. Q. I. serie 3. Lapillus Cylindraceus capitulum Radioli Echinitarum petrificatum res
rens minor cinereus Ventricosus. Tab. 2 R. a. serie 3.
Hi lapilli e selenite producti capitulis Radiolorum Echinitarum spino- serum, aut tuberosiorum, quos Aet. Scilla in suo lib. de corporibus marinis petriscatis Tab. 6. 2 a . depingi curavit, simillimi sunt sunt enim sicut capitula Radiolorum ventricosi, inferius & superius foramine donati, quoeex una parte cum papilla Echinitae , ex altera vero cum ipso Radiolo articulari possint. Differunt a Volvola doliata, seu cadiscum reserente elegantio re : Luid η. Ia 6 ., quod halone prorsius destituti sint, & hucusque nunquam articulati, seu junctj inventi. Mole & figura non discrepant ab icone Tab. Eo. &more al1orum lapillorum seleniticorum subcinerei coloris sunt, eaerundemque sitne dubio virium; reperiuntur in monte Legerio . Lapillus Cylindraceus pediculum Modioli Stellati referens major cinereus, Tab. 2O. fg. 3. serie 3. LapillusCylindraceus pediculum Modioli Stellati reserens minor cinereus Tab. zo. Q. q. serie 3. bLapillis Cylindraceis capitula Radiolorum Echinitarum spinosorum, aut tuberosorum petrificata referentibus, alios pediculum Modioli Stellati a fabre repraesentantes subjungo:conserantur figurae Tab. 2O.num. P ct inserie M cum figura pediculi Modioli Stellati Tabulae I9. R. I. in serie 3. expressa; ejusdem prorsus sunt sormae, laeves tam quoad bases quam figuram externam rotundam, per quod differunt a Lapillo Cylindrico Scheuet, cujus bases halone punctulato ornatae sunt. . Materiae sunt seleniticie, coloris cineret , dc ejusdem cum figuris magnitudinis. Colliguntur in monte Legerio . .
Modiolus Stellatus hexagonus cum pediculo . b. Ising. 1. Emo exec eter
145쪽
HELVETIAE, EIUSQUE VICINIAE. 67 ,
Modiolus Stellatus pentagonus. Tab. 19. d. a. Ein sfec eter gelsein. Tab. 19.
Modiolus Stellatus tetragonus Scheua Spec. Lith. Helv. pag. Ia. Ein Hiere, raeternaegelsein.
Modioli Stellati Luidio ob similitudinem, quam habent cum Caryophyllis aromaticis. Mn. in Eph. Germ. anno tertio decad. a.pag. 37o. Caryo- Cμπρου phylli lapidei, vel Caryophylloidae vocantur, rusticis Schamussianis: Na- ' η .gel eis oderstetnene Estnaegeli. Constant ex substantia selenitica, figurae campanae-formis , ejusdem magnitudinis, quam imagines sistunt. Basi seu parti magis expansae insidet
stellula centro excavato vel hexagona, vel pentagona vel etiam tetragona. In parte ima δc magis contracta describitur circellus, in cujus centro quO-que caVitas rotunda observatur, sine dubio, ut in ea recipiatur pediculus
lapideus in figura prima delineatus, 3c cum Modiolo Stellato hexagono articulatus, qui cylindraceus est, versus articulationem aliquantulum crassior . Utrum hi lapides potius cum ossiculis stellarum marinarum lapideis Ad quiκ conserendi sint, vel cum fructibus vegetabilium, iis decidendum relinquo , referri de- qui in uno dc altero genere majorem cognitionem, & experientiam possi- Extra Helvetiam hujusmodi lapilli admodum rari sunt, apud nos tamen in monte Randio & Legerio frequenter occurrunt. Articulus Stellaris lapideus cinereus subrotundus quinis striis gemini. Ah, i .hi aequaliter a se invicem dissitis a centro ad basin usque porrecti S. I b- sibilis 219. serie ultima A. a. Ein rundesgliedmas ei li- Gliedmas Articulus Stellaris lapideus cinereus hexagonus senis striis simplicibus aequaliter a se invicem dissitis a centro ad basiin usque porrectis. Tab. Tab. 1 I9. Serie ultima. R. 3. Ein sexechetes gliedmaseinli. Articuli Stellares lapidei Scheuet. R. II. pag. 9. nec. Lith. Helv. Scyphoi- Scyphoidaei Lapilli pedunculo carentes, hactenus, ut refert, ob eorum similitud, datis lumnem cum oculis cancrorum Gammarolithi vocati , germanice appellari po- lus. terunt Gliedma spe inli, in parte enim convexa cavitate centrali donati sunt, Gamarolia qua tanquam suo centro striae stellam formantes, & a se aequaliter dissi- rho quid. tae ad basiin usque porriguntur, quae structura attentius considerata arti- Estr m deculum alicujus stellae, vel alterius animalculi non inepte praeseseri, sitqu- γε - dem cavitas in centro sita ad aliud ossiculum excipiendum producta videtur, striis vero ad insertionem ligamenti pro ossiculo firmando nece Osarii appositis . Pars opposita plana quidem est, sed inaequalis & aspera,
de caetero coloris sunt cineret, unus rotundus, alter angularis, dc magnitudine sua icones non superant. Materiae sunt seleniticae, ac in monte Legerio inventi.
Hammites, seu Ammonites cinereus. Tab. I9.R. I. Einas hensa erRogem mmmi oder Ragenstein . seu Am-Hammites seu Ammonites subluteus maculis rusis hinc inde imbutus . Tab. I9.R. a. Ein roth lechter Rogen-oder Ragensteis. Rogen-O- Cenchrites subluteus. Tab. 18. Ein Hir stein. der Ra-Meconites albus. Tab. 18. Ein marsamenstein. genstein. Isti quatuor lapides cum figura conveniunt ; quilibet enim ex arenis ma- 4 4b, i 9.joribus subrotundis, aut sphaericis compositus est, ita ut ova piscium sua μ λ I a tun,
146쪽
feriptio. Cenchritis descriptio. Quomodo si lapides
68 HIs TORIA LAPIDUM FIGURATORUM
tunica involuta, aut semina milii aut papaveris reserant. Primus & s cundus sunt lapides durissimi, cineret, vel sublutei coloris hinc inde maci lis rufis imbuti: constant ex arenulis minoribus sphaericis 3c subrotundis , sed tamen arcte unitis, dc quasi tunica involutis, ova piscium in suo ovario adhuc delitescentia admodum curiose exhibentibus , quamobrem Vulgo Haminitae seti Ammonitae nuncupantur: Rogen-oder Ragenstein . Differunt a sequentibus, quod silicis instar duri sint, dc nullum granum ab alio separari queat, videanturque tenui,&transparente tunica colligati, cum e contra reliqui non adeo duri sint, dc friabiles, ira ut grana facile separari posssint. Tertius luteus est, & ejus grana cum seminibus milii magnitudine ac colore conveniunt, propterea Latinis Cenchrites dicitur, Germanis ror eis. Quartus lapis candidus est, Sc constat arentilis minoribus seminibus papaveris albi similibus, unde Meconites Vocatur et Majamenstein Causam figurae sphaericae arenularum, e quibus hujusmodi lapides conflantur, conjicit Imperat. lib. 2 . cap. 27. in continuum motum, quo arenae ab aqua currente rotantur, 3c sensiim sitne sensu earum anguli atteruntur , ut demum rotundae fiant, dein quoque vult, in subterraneis tales globulos so mari ab exhalationibus sulphureis, & al ta minosis in propriiS mineris concrescentibus . QVormius vero multum tribuit figurae loci , quem humo res subterranei lapidescentes incidunt, si enim fuerit sphaericus dapides e iam tales efformari nece fle est. Frequentius autem produci Videntur a m
teria luti lapidescentis tenuiore per porbs luti in fixatione trans sudante ,δc formam guttularum acquirente, quae tandem una cum substantia luti in duritiem lapideam coguntur. Lapillos hos sphaericos oculis immissos, & frequenti revolutione circumductos sordes attrahere Lapidis Chelidonii instar habetur ex magnero lib. cit. pag. 3οψ, Lapides isti in pluribus locis Helvetiae colliguntur. Subalbidi in Praesectura Sanensii Bernensium in monte dicto: DoronaZ, dein in monte Iura ιRufi in Cinereis Montibus vulgo: die Eschenbeet ejusdem ditionis. In Birsa flumine prope Basileam etiam inveniuntur,& in Raurica valle Fric thaI Circa pag um Tertraetach, nec non in Rusa prope Altormum. Hujus generis agmen claudent Tesserae Lusoriae Badenses, quarum species sunt Tessera Lusoria Fossilis lapidea alba major . Tab. II. Tessera Lusoria Fossilis lapidea lutea mediocris. Tab. I. Tessera Lusoria Fossilis lapidea nigricans minor. Stetnenem sufeti. Ad genus lapidum figuratorum petrificatorum figurae regularis pertinent etiam Teuerar Lusoriae lapideae V g. in Hist. nat. Helv.fol. 3 29. ge manice: Stetnene QI ofel. ubi ita describuntur: Lapilli hi cubici parvi , albicantes, numeris suis exacte distincti circa oppidum Badam in pratis, ac
sis moeniorum reperiuntur, quae ibidem nonnunquam a talp1s e terra extruduntur. Mirum sane naturae sunt miraculum, si artem aux1liatricem
non habuerint, soliusque naturae soboles sint; quamvis & haec Polydaedalus sit artisex ubique mirabilis, ubique suspicienda, in magnis dc vilibus . indi
pus is mihi erit, qui harum causas protulerit; dc si uipiam, hic prosecto locum habet illud:
149쪽
Multa tegit sacra involucra, nec ullis Fas est scire quidem mortalibus omnia. Haec habet cit. Clar. quihor de Tesseris Lusoriis lapideis , quae Badae extra portam, quae ducit ad balnea, retro castellum ex parte viae si iistra in Lqς spatio terrae quingentos passus longo, dc ducentos lato effodiuntur, & qu, dem jam a plurimis annis, neque hodierno tempore tam rarae sunt, ut non quotidie a pueris colligantur, dc exteris balneis utentibus pro mediocri pretio divendantur. Ultra sesquipedem terram non penetrant, imo frequentius occurrunt adspithamae altitudinem in ea delitescentes . Variae sunt magnitudinis, ut ex figuris Tab. 3I. patet, quibus tamen adhuc db Tab. st: midio minores inveniuntur, colQre quoque disserunt; dantur enim albi, lutei, fusci, dc nigricantes , orsines tamen sunt cubici, dc punctis suis elegantissime distinctis exceptis paucissimis, in quorum uno aut altero pla- Dubitarurno numeri quandoque desunt) aliquando majoribus, aliquando minoribus, de earum semper vero concavis.Utrum arte sint factae,& studio extra Badam per hunc causa pro terrae tractum disseminatae, vel ab ipsa natura ludendi, artemque imitan- mu . di nonnunquam avida phoductae fuer1nt, nullus certo asserere audete priΟ- rem opinionem dissuadere videtur tam longa annorum series, per quam hucusque ad multa millia fuerunt collectar, impossibilitatem autem posterioris sententiae tollit ipsa natura, quae jam e materia lapidea plura corpOra nobilitate structurae, & ipso artificio siguram Tesserarum longe sup xantia produxit; quod magis judicium ad assensum hujus opinionis moratur, est, nulla imaginabilis causa numerorum in his lapillis cubicis debito ordine dc situ distributorum, cui accedit, in pluribus adhuc observari fibras ossium, e quibus primo elaboratae erant, quam tamen difficultatem ebur fossile in monte Legerio frequenter obvium , &quasi in suas fibras osseas distinctum eluderet. Tesserarum Fostilium usus medicus hucusque Tesseram incognitus est, praeterquam quod ad lusum non minus ac arte factae qua- lapideam
G E N U s II. Lapides Figurari Perriscarifigura Irreguraris is interra,ad quid referri debeant. inem admodum per figuras Regulares intelliguntur il lae , in quarum structura aliqua symmetria deprehenditur,ita per Irregulares denotan-mur figurae, in quibus nulla regularis proportio observatur. Species hujus generis sunt: Salicites Helveticus niger soliolis candidis. Tab. 18. Ein Shvvarieter me denhlettersteis. Lapis Frumentarius Helveticus niger semina metonum, cumini cum Cochlitulis albis referens. Tab. I 8. Lapis Frumentarius Helveticus cinereus semina metonum, anisi, sceniculi Ec fructum Medicar Polycarpos vel Cochlitulam compressam dc umbilicatam referens. Tab. I 8.
Lapis Frumentarius Helveticus maximus cinereus figuris longissimis. Lapis Frumentarius Helveticus cinereus figuris laevibus, dc rotundis latissimis, o huisiteterische Samenstein. Inter
figura δε- regulares ἰsaliciter.
150쪽
Inter omnes lapides figuratos Helveticos Lapides Frumentarii tam artificio structurae , quam diversitate corporum, quae continent, facile maXimam merentur admirationem; si eorum figuras spectes, videntur debere inseri generi semina plantarum exhibenti: Sed cum revera semina nota fiat, dctantum figurae irregulares, quae obiter consideratae apparentem soluna foliolorum aut seminum imaginem praeseserunt; potius igitur ad genus lapidum figurae irregularis pertinent. Nec obstat, quod tam a Lithographis, quam ab ipsis incolis lapides Frumentarii seu Aumichstein vocentur,Italis et Pietra Frumentale seu Frumentaria, cum haec denominatio tantum ab eorum existendi modo derivet. Salicites Helveticus niger lapis est figura Tab. I 8. triplo major, niger dc durissimus, figuris candidis, angustis, dc oblongis soliolis Salicis similibus donatus, quae non aliter ac ipsae venae per lapidum sebstantiam vagantes producuntur a terra magis exsiccata luto lapidescenti, rimasque agenti i mista, quae varias figuras efformat secundum diversas luti fissuras, in quas sese insinuat, Sc nunc magis nunc minus substantiam lapidis penetrat , prout fissurae seu rimae luti magis vel minus profundae erant. Vide Clar: Airch: mundisubterranei lib.8. pag. 2 O. In Salicite praeter figuras candidas lapidi immersas , ac soli a Salicis reserentes observatur alia littera A notata,quam Sche erus non incongrue Cornu Ammonis striato minimo assimilat ς orbiculata enim est, intorta, dc ejus orbes serpentum in modum in se convolvuntur, striisque transversis
aequaliter distantibus donati sunt e dein coloris est cineret, striis magis ad Digredinem vergentibus,& octo anfractuum,qui in aequali plano sunt positi, neque ad umbilicum aliquam cavitatem efformant I, per quod a Co instris Ammonis plurium anfractuum distingui posset, nec non, quod ex pla'no opposito, quo figura lapidi immersa est, tam orbes, quam striae prorsus obliterentur, Sc nil nisi figura orbicularis e fluod e splendente coloris plui, hei in superficie albicantis &set eniti haud absimili conflata compareat , imo figurae serpentisormis in extremitate lapidis apparentis, δc summa dili, gentia separatae in subjecto selemte nullum aliud vestigium relinquitur , quam puncta albicantia, ordinem anfractuum serpenti formium dispositione sua imitantia, quae, quo magis lapidem penetrant, minora fiunt, donec tandem omnino deleantur, per quod etiam differt a figuris Lapidum Frumemtariorum Suitensium de Tigurinorum, quos describit Scheuet. insuoisecim :Lith. lv. quorum tractus serpentiformes utrinque converi sunt, &in duo aequalia sphaerae segmenta divisibiles, nec unquam in nostris apidibus Frumentariis adhibito etiam micros copio detegere potui, orbes serpenti r-mes per transversas lineolas colligari, sed tantum observavi, strias de embnentias unicuique orbi proprim, quae alteri non communicantur. Lapides Frumentarii Helvetici tam niger quam cinereus Saliciti magnitudine quidem similes sunt, δc duritie, sed varietate dc copia figurarum illum longe antecellunt; siquidem superficies integra horum lapidum variis figuris plena est,quq obiter consideratae nunc semina metonum, vel anisi, aut foeniculi repraetentant, nunc soli a Salicis oblonga reserunt, aliquando vero Cornua Ammonis striata minima, vel etiam Cochlitulas umbilicatas, aut
fructum Medicae Polycarpos exhibent. De figuris solia salicis & Cornua