Disceptationes ecclesiasticae una cum resolutionibus, seu iudicatis sacrarum congregationum, in quibus pro una partium scripsit, vel pro veritate consultus respondit Dominicus Ursaya ... Tomus primus. Cui accessit compendium privilegiorum reverendae

121쪽

Tom. IV. Pars II. Disceptatio I. . Ios

eu Ia, & Sanctorum Patrum adduci testimonia, quae utpote

notissima, praetereo . Cum autem perditorum hominum protervia , & calliditas , dc insitus a natura pudor, edoceat 3a omni studio delicta tegere, dc occulte patrare, ut probatio nis difficultas illis impunitatem praebeat, ne propria malitia, quae nemini prodesse debet, cum maκimo Reipublicς damno illis praesidium afferrat; inventum propterea ell, ut sicut in Civilibus Causis pandendae veritatis subsidiarium ex Iura in mento auxilium suppeditatur , ita in Criminalibus, in qui bus publica utilitas, & Principis obligatio magis versatur, illud fuerit semper usu receptum, quod cum ex se bonum sit, dc ad bonum finem administrandi Iustitiam ordinatum, malum effici non potest ex inordinata malitia illud suscipientis, 33 nec periculum perjurii. ab ipso patrandi, pro erimine occullando, privare potest Principem jure suo veritatem eruendi pro puniendis delictis, nec ipse dicitur consentire perjuro, quamvis praevilo, cum tamen hee necessaria, dc insaltib iis praevisio non sit praesupponenda; Potest enim etiam credere, vel Reos non spreturos religionem, Iuramento dei l.

tam, quamvis de vitae discrimine agatur. tum eam etiam

34 AEthnici quandoque isti praetulerint, vel Deum speciali gratia proprii nominis aut horitatem, per juramentum imploratam, de sensurum. Λlias enim sit timor abusus Iuramenti ex privata Rei malitia praeserendus esset obligationi verita.

tem eruendi pro administranda Iustitia, & criminibus ulciscendis, direndum quoque esset Principem abstinere debere a supplicio delinquentis , licet justε imperato, quoties scit,

illum impaenitentem moriturum , quia Iudicis sententiae se submittere recusat, quod certe non eis affirmandum, quias I virtus esementi p. ad quam pertinere diceretur talis abstinentia, tunc non esset vera virtus . nam clementiamst virtus

moderativa poenarum secundum legem, ideli seeundum intentionem legis, ut docet s. Tb. t. a quaest.ι 37. ει quaest. t 38. Et dato, quod esset talis, cedere debet Iustitiae debitam cri-36 minum poenam in solatium Partis laesae, dc Reipublicae utilitatem inductam, exigentis.

Nec solum periculum perjurii reddere debet malam coninsuetudinem deserendi juramentum, pro bono publico indu .

31 clam, quia nihil prohibet aliquid esse secundum se bonum,

licet cedat in malum ejus, qui eo utitur non convenienter,

sicut sumere Eucharilliam bonum est, ct tamen qui indigndlumit. judicium sibi manducat, dc bibit, se dicendum est, quod iuramentum ex iusta causa praestitum, sit licitum, deho tu stum, licet cedat in perniciem illius, qui. eo abutitur pejerando, ut docet D. Tiam. 2.2. q. 89.ar.3. in eorρ. Λt qui

Iuramentum . quod exigitur per se licitum est, dc finis ; quis 3 sperat ut bonus , & julta necessitas intervenit ut monet Les de Iusto Iur. lib. I.eap. 4 a.dab. io.arum. 49. Adeoque liis cite exigitur, quamvis Reus ab illo abutatur, idemque suas ς dent communiter D D pro hae consuetudine supra adductiae iusta pro majori confirmatione asserendi. Μajus certe peccatum est jurare . quia in primo casu erimis mittitur idolatriae species, exhibendo salso Deo eutium, et

co que summae veracitatis virtutem tribuendo, quae Uero tantum Deo convenit, ut habetur Deuter. 6. Do num Deum

tuam timebis, o in uti foti servier, ac per nomen utius jura. bis : dc in Psalm. 62. Laudabantur omnes , qui jurant in eo: si Ec Isaiae 43. Mihi curvabitur omne genu. oe jurabit omnis lingua . Ipseque Deus in Genesi a x. ait: Per melinumjuravi dicit Dominus. Et monent Leis de Iussit. lib. 2. cv. 43.

εχ Et adhuc quamvis delato juramento Idololatras , dc Insidelibus prudenter timeri potest, ne illo abutantur, jurando per falsos Deos, quos colunt uti veros Deos . Non tamen propterea vetitum est illis iuramentum deseris

re, quod Iacob exegit, Ec recepit 1 Labaam pro quiete Po-63 steritatis suae, de Iudas a Romanis Gentilibus pro pace PO-guli sui. Quibus exemplis juramentum illis deserri posse tra

64 ubi supra, dc melius ea 3. Idque omnino licitum ideo dici, debet, nam Christianus, reeipiens Iuramentum ab Insideli . non habet respectum venerationem falsi Dei, per quem sue iste iurat, neque illam intendit, sed solum exigit, dc cupit eonfirmationem, Ec mani sellationem veritatis, di majorem securitatem promissorum per juramentum . quod si Infidelis exhibet eum indebito cultu erga falsum Deum, hoe imputatur malitiae juraniis, qui poterat Ec ipse Iieitd praestare jurando per verum Deum; Si igitur licitum est iuramentum G ab Infidelibus exigere, quamvis cum periculo gravioris onsensae Dei, qualis est cultus, salso Deo exhibitus per iurantem , quae potuit a deserente juramentum praevideri , quanto magis licitum erit exigere iuramentum a Reo, qui timeri potest pejeraturus, dum perjurium est non solum

praeter, sed contra intentionem exigentis, qui solum quae .rit manifestationem veritatis , Persurio directd oppositae , ut hoc argumento utuntur Suar. loco mox citato, is Sot. de Iust.oe I ur. lib8.q. .are.q. Posset quidem aliqua excogitari differentia inter iuramen. tum, Infideli delatum, licet juraturo per salsum Deum, ac illud, quod exibetur salsum per Deum verum iuraturo, quam insinuat D avo. dc ex eo O. PMm. locis citatis, quod let Ii- ε cet in primo considerari possit aliquod bonum ex parte finis, nempe utilitas ex eo resultans, ut patet exemplis Iudae, ae Iacobi, qui juramentum exegerunt pro pace Posteritatis, ac Gentis suae, quae ratio cessat in exigente Iuramentum a peris juraturo, licet juret per Deum verum, ita ut non veri ficeis turbonum, propter quod debeat permitti praevisum perjurium; Sed hujusmodi ratio diversitatis utique procedit juxta 68 sensum Div. August. Θ Angelicι Doctor u in Iuramento, quod privatus exigit cim certa, vel valddprobabili praestientia perjurii, respectu cujus nulla considerari potest utilitas, nee verifica in reausa publici boni, propter quod exigatur; Se eiis vero dicendum est de luramento, quod Iudex defert Reis aut horitate publica, &seeundum sormam Iuris, quia id facit pro bono publico, quod exposcit, ut omnibus mediis verita seruatur, ne, illa, occultata , Iustitia periclitetur . dc crimina impunita remaneant, ut optimJ pro permittenda ερ delatione jura memi, cogendo Reos etiam per Censuras ad illud suscipiendum, monet 1is. in ἀωρ. Ex litet ir si Nevitvr de Iur. Iuran. ibiqne Glos. vers. Occultata veritate . Omnium autem mediorum a ud con enientissimum , ac efficacissimum est juramentum , quo controversiain omnem apud Hebraeos finem , dc confirmationem aecepi me monet Apostolus ad Hebraeos 6. dc ex sacris Textibus allaiatis constat ,-Judex proinde illo uti debet. quia cum Dei Iudicium sit Dexteram r. vers rL Iudeκ in jud Icando vἱ- 7ocem Dei habet , dc sedem Dei obtinet, adeoque res per

Deum, qui est veritas prima, caeteras veritates ejus --mine debet perquirere, ut docet Alens. 3. ρa . quoest. 3r. 7 tartie. 6. g. I. Quod si vis, dc efficacia Iuramenti quando. que eluditur per malitiam Reorum pejerantium, ne moristem evadant, Ac poenam, crimini patrato debitam Pessu.giant, negari saltem non poterit, quod aliqui etiam Ignota quadam religionis vi , ac reverentia Numini divinitus inspirata. dc horrore periurii, qui apud AEthnicos quoqυ epotissim8 viguit, dc conscientiam to sit, urgeantur ad veritatem fatendam, ex qua, licet rarissima illius manifesta. ratione, talis resultat Reipu Micae utilitas, ob severam. dc publieam scelerum vindiciam . quae plures ab iis patrandis coercet, ut prosecto Princeps hoc bonum publicum praeponere debeat particulari ruinae illorum, qui ex propria malitia

pejerare non timent.

Praeterea licet rarissimi sint, qui horrore per jurii post crimen patratum veritatem saleri cogantur, multi tamen ab 7 Ieis patrandis arceri possunt, si bend noscunt, vel penam se subdituros si ea sateantur, vel perjurii graviorem ultionem 1 Deo inserendam ipsis imminere, si pro poena vitanda pejerare non desinant, quo timore carerent, si eoninsuetudo juramentum Reis deserendi per Principem abrogaretur, oc perditi homines magis proni redderentur ad yelinquendum, sublato periculo periurii, dc veritatis eruendae praesidio, a Deo, de Sacris Canonibus invento, quia saei lius eum Iustitiae, dc Reipublicae pernicie sperare ponseat criminum impunitatem . Μaxima proinde est jura menti, ae consuetudinis illud a Reis exigendi utilitas, ut γε omninΛ urgeat argumentum, soliddde sumptum ii permisisa illius delatione Infidelibus , per falsum Deum juraturis eum majori veri Dei spretu , dc prorsus eorruat sundamentum ἰ eui nititur tota moles impugnationis ejusdem consuetudinis, scilicet ejus inutilitas, ob certum perjurii periculum, inserens innumerabiles Dei offensas, dc ani

marum ruinas.

Haec autem publica utilitas, elim respletat bonum comis mune Reipublicae , praeserri debet bono privato Reorum, qui pejeraturi praevidentur, nam ordo Charitatis non ex iis git , ut ad vitandam proximi ruinam , qui proprium sta. Istum, dc honorem negligat, ut tradunt communiter Theologi apud Sanchezιn Peaeemt. Deealogi lib. 3 cap. 9. num. L.

Et de facto excusatur ob solam privatam utilitatem sue - τέ eurendi propriae indigentiae petens pecuniam ab Usurario, Iieet ob usurariam pravitatem exinde resultet spiritualis senerantis ruina, quam etiam praevidens adhuc potest, ut suae consulat aegestati , mutuas pecunias petere , ut docet

122쪽

ios Disceptat. Ecclesiast. Dominici Ursayae.

v.Tb a. a. quaest. 8.art.4. Iuia ille, quι ausit petaniam 77 mutuam sub cluris, uon dat occasionem Usurario usuras acci-ρIendi , sed maluandi, Use autem Usurarius fumiι occasionem peceania ex malitis cordis su , unde scandalum passuum ex pane sua, non antem activum ex parte praeutis, nee propter bujusmodi eandalum passivum debet alias a matuo perendo dein

ea infirmitate, seu ignorantia, sed ex malitia. Prout etiam, si licitum est a Μalefico petere solutionem maleficii, quamvis ipse sua malitia novo maleficio utatur, ut probavimus in Insit.erimo. . tit.2arum. 43. quod gravius Kjurio peccatum est, utpotd tribuens Dς moni cultum , ro debitum g Propterea multo minus exigere potest Cha ritas, ut privata utilitas vitandi Reorum pejerantium ruinam impedire valeat usum, ipsis deserri juramentum in concursu publici boni, erga quod ea magis sertur, & eui Princeps ex debito sui status magis confulere tenetur. praesertis dum agitur de ad ministranda justitia , cujus a Deo sibi commissa est custodia; Hane autem periclitari, sublato suramento, propter Occultatam veritatem monet Tex. 1n d cap.

Ex literis deIuν.Iuran. jubens propterea deferri juramen-i 9 tu . Et ideo Charitatis ordo postulat, ut conservetur con. svetulo , pro bono publico inducta pro defendenda tranquit. litate sta' us politi ei, quae tendit etiam in bonum spirituale subditorum , qui terrore iuramenti arcentur a criminibus perpetrandis, in quo publica salus consistit . Cuinque ju. ramentum inventum sit, & in lege veteri 1 Deo pluries prς- stari jussum ad detegendam veritatem, quae indifferens est

ad innocentiam. &ad delictum, curandum non est seandalum, quod eκ ejus abusu oriri potest, ut doeet Diu Greg. 12 ho .7super Ereeb eli. afferens: in litis uase permittItur stan- Iam qu- . quod veritas relinquatur. Hunc autem esse prImarium juramenti finem tradit Mesembee. ια Pandect.

suetudine euadam in usum ventis , AMbore Coo ,n I. Legent.GIurduν. - Iuris jurandi Religio in remedium expediendinum nitam, ut vervas, quae humana luemo exul nousto i - res, ad Deum, omnium rerum eousi ιum, referatur, .eoqvatem, atqua Iudicae, obscura explicemur. Postea P eaeιον suo

D Espondendo autem contrariis objectionibus, dico pri. mo, quod non obstat reflexio, desumpta ex insito uni

cuique , natura vitae amore, ut gratia extraordinaria opus

a si ad excipiendam mortem, tam declinari potest, quamvis non sine peccato: Quod comprobatur exemplo deficientium In Μarlyrici , exinδe inserendo facilius perditos homines lareturos juramenti religionem, ne fatendo erimina morti se subiae iant, ac 2ropterea juramentum non profuturum, &inevitabile ex illo reddi periculum perjurii, a Principe vitandum.

Illa enim potius retorquetur, quia amor Uitae, utpot8 natura insitus, usque adhue ignotus esse non potuit, ac ta- men tot Principes , dum hane consuetudinem tolerarunt,

ct toto facto approbarunt, & praesertim Summi Pontifices in propria temporali Ditione, omnesque Episcopi in suis

Dioeeesibus, eos proinde existimasse affirmandum est. vel alam amorem non esse impeditivum semper, & absoluti majoris boni , qualis est reverentia , iuramento debita . scientes, qui non odit Λnlmam suam .non potest Dei esse discipulus, de ideo salutem animae, vitae corporali praepinnendam. nee timendos, qui animam non possunt occidere,

sed solum corpus; Vel quod si aliquando, & etiam frequen-3 tius, perditi homines tali obligationi deficiunt, non propterea deserenda est publica utilitas , atque privatae praeserenda, desinendo uti jure suo pro eruenda veritate . Nimis etiam probaret argumentum: Comenim Rei veritatem fateri emantur, nee Iudici legitim/ interroganti illam occultare valeant ex magis recepta sententia, de qua in

4 noxia, & praecipue moriem vitandi, Reos inducet ad deficiundum propriae obligat Ioni pandendi veritatem , ae ad Da gendam religionem, juramento debitam; quod si pr Pterea , abroganda est eon siletudo praestandi iuramentum,

utpote obligatu ad impossibilia . vel summoper/ dissicilia, res stente instinctu naturae, abroganda quoque esset obliga

tio fatendi delictum, quotlas Iudex lesltime interrogati ut

pote nimis aspera; jugum enim Dei suave, &onus leve rUnde si non obsta me n.Murae impulsu,& insito ab eodem vitς amore, coguntur Rei veritatem fateri, quia salus animae

corporis bonis, ct ipsi vitae est praeponenda ; Cur non etiam eadem obligatio Juramenti religionem immunem a perjurio

servare poterit, vel privata pejerantium malitia sufficiens existimarus a non erit ad abolendam consuetudinem praestanis di Iutamentum λ Par quippe est obligatio fatendi, ac jurandi , ut advertit Lusue us exIur lιb. r.eaρ. 3 .dubit 3. F. IMultis inrtyribus desciebat animus in tormentis, non tamen eκ inde sequitur, quod tolli debeat praeceptum exterius eonfitendi fidem, imo nec potest, no debiles illi peccarent , sibi enim imputent, si ex inordinato appetitu corpus, Ac viri

tam caducam, animae, atque aeternae saluti praeponunt.

Secundum objectum deium itur ex numero fere infinito perjuriorum, quae ex hac praxi resultant, cum Rei de pluribus cum juramento interrogentur, & falso respondeant; ne eodem modo tot sequuntur mendacia ., quoties Rei salsum εrespondent Iudici, legiti md interroganti, nec propterea totis tenda est obligatio non mentiendi, quod nullo modo potest, nee in utroque easu mendacium Iudici interroganti, aut per-jurium , juramentum praebenti , vel Principi permittentiae scribitur, quia uterque utitur Iure suo, suaeque obligatio ni satisfacit justitiam administrando , solumque consensus periurio, dc participatio pravitatis ejusdem considerarim rest in privato, juramentum exigente a scienter pejeraturo, nis iusta causa inter νeniat, vel necessitas exigat, quia tune, si perjurium sequatur, soli malitiae pejerantis, non etiam petent Is adscribitur, qui nee moraliter censetur illius Icausa. chm utatur Iure suo, quod tamen extra Iudicium raro locum habet in privatis personis. Sicut licet ex justa causa petere mutuum ab Usutario, qui sub usuris mutuet. suae malitiae adscribat, de qua petens non participat, cum

posset Iicile minuari. Λe etiam possum a Malefico petere solutionem maleficii, quando scio illam posse fieri sine novo malescio, probabiliter credere possum, licet enim maleficio novo utatur, sta est imputandum, non petenti soluti nem, Ec similiter peti potest ex justaeausa juramentum ad illud praestituro per falsos Deos, ut hoc argumento utitur gnarra de Relu. rom. a. tib 3. cap. 4. m. I . ibi: Et hoe probatur exemplo de petitione mutui ab Usurarao, es destructisne maleficu a Hago. Denique baee maxime videntur convise re nuper dicta de petente juramentum ab Idolatra. Non enimes minus malum, iis majus, jurare'ν Deos falsos, quam pejerare per Deum verum, ut Uupertoroas victum est, sed Me non obstante absolutὰ ponitur regula , Beere peterejuramen. tam is eo, quem scimus Iaraturum ρον falsos Deos, ν ergo Non eadem, sed contrar a regula ruperjurio constituitaν Dicere autem, quod petens jutamentum, & Iudex, illud deserens, sciat, Reum certe pejeraturum, gratis asseritur. Nam non quaecumqaes puto, quae est tenuis agensa' pvel dubietas, quae efformidolosa, sublaιι arimere jus petendi , alias v x unquam juramentum petere liceret, sed probabilissimaeonjectura, quae intellectum vineat. ut humano more

eradat. Nam hoc, quod forte illi res jurabit, est jus aliquod lo in altera, ut petat, ut in sortioribus terminis Privati, juramentum petentis monet Sol. de Inst. ει Iur. I. g. quo. 2.

Tertium. In idem reeurrit; Λsserendo non posse i Ilos, qui perjurio mortem evaserunt, dolere de perjorio, ac proponere non pejerare de caetero, qui summum bonum putant illo mortem evasisse. Hunc autem dolorem, nec habere po terunt ad mortem damnat I, cum pauci sint , qui adducantur, ut Di vinae voluntati se subiiciant. Sed hoc quoque a rgumen- 11 tum nim S probat, sublato quippe juramento, vel Rei mortem evaserunt mentiendo Iudici , legitime interroganti, vel adhuc illam subeunt, probato aliunde delicto, aut superve

niente ipsis rum consessione, an non. In primo casu necessa

rius est dolor de mendacio. plane non impossibilis, licet illo mortem evaserint, lex Dei namque, dolorem imperans de peccatis, impossibilis d et non potest, imo facilior in tali casu existimari debet dolor, tam de menda elo, quam de per I jurio, dum mortis. quam evaserunt periculum , illos ad meliorem frugem redueere valet, & in viam salutis revocare. In secundo casu aequd recurrit instantia , Be solutio, quod

Dei lex non est inpossibilis, de non impossibilia praecipit, sed

sciendum es ergo Cbristam van imposi bilia praepere , sedρα- fecta ; Et tot iuppetunt auxilia post intimatam Reis ad mor

tem damnatis sententiam, ut saltem amore Gehennam e a deni

123쪽

Quartum. De lmeem patibilitate charitatis erga Deum,

de proximum cum tolerantia consuetudinis, inserentis inis numerabiles divinas offensas , & ruinas complurium ani a marum. absque olla, vel eum tenuissima utilitate , chm , vel nullus ex Reis cum juramento interrogatis lateatur, vel certo vix unus, aut alter caeteris pejerantibus . Postolat proptere, eharitas erga Deum , ut vitetur spretus Nominis ejusdem , prout charitas erga proximum, ne adducatur icineeessii iem pejerandi.

Eadem supra allata responsione tolli potest ; Uel non

adeo eertam esse perjurii necessitatem , cum plures sat ea n Is tur, ipsa experientia teste, ac etiam plures a. patrandis deis 1ictis are eantur metu iuramenti suseipiendi, si de illis legi. ti md interrogentur; Vel adhue, ea uanimissa , non exi d 4 le qui abolendam confoetudinem , alias tolli deberent Omnia praecepta Ecclesiastica, dc Divina, quae , malis hominibus non servant ut, dc praesertim illud exterius .confitendi fidem, Ee aliud non mentiendi Iudiet , legitime in .

26 terroganti. Sciebat Deus Λdam precaturum , de cum illo totum genus humanum, & tamen potuit praeceptum de non comedendo pomum vetitum. Prout etiam sciebat , Caim negaturum, si eum de fraterna nece interrogaret, oc tamen ab eo exquisivit, ubi esset Abel, eique respondenti.

Nunquid custos fratris mei sum λ Genes q. 9 magis praecise

obiecit ejus languinem clamare, quae erat quas judicialis deinlicti eontes ario. Quintum. Desumitur ex gravitate periurii, quod Deus semper, aut certo saepissime severis pinnis ulciscitur, non modo ejus authores, sed etiam adiutores consiliarios, ominar nesciue denique consentientes, dc negligentes , seriendo , ut pluribus Saerae Paginae Textibus comprobari potest exclamante Apostolo ad Rom. i. vers iat. dignos morte non solum , qui ea laetunt, ted qui consentiunt facientibus, eosque consentire, qui cum impedire possint, ac debeant, non impediunt; Exindeque inserendo. expedire Reipublieae , 28 ut extirpentur perjuria , praeeipud illa, quae in Iudiciis committuntur , quia Dei judicium est Deuteronom. primo

vers 17.

verum argumentum quidem probat, quod debeat Reus vitare perjurium , quod propterea severe corripitur, quia juridie δ,delatum est juramentum , non etiam quod illud tollendum sit, Iudex enim exigendo , dc Prineeps imperando' tolerando eonsuetudinem deserendi, utitur jure suo, Is & ex julla causa id facit, nee ullo pacto consentit perjurio,

quod totum malitiae pelerantis . & parvi pendentis obligationem non mentiendi, ae non pejerandi adscribi debet, soIumqud consensus per jutio pol set aliquo modo conliderari, si cum tenorei ut illud impedire, esset in hoc negligens , Tantum autem abest, ut in hoe sensu Iudex , vel princep. mpedire teneantur abstinendo a deserendo Iuramentum ,Σo vel hanc consuetudinem abrogando, ut potius teneantur illud exige te oro eruenda veritate , dc puniendis delictis; Imo ex ipsa malitia perjuiit; & Divina ultione credere poterit Princeps, S Iudex, Reos non fore pejeraturos. Sacri autem Texu.salla a testimonia, vel procedunt de peiurio extra Iudicium, & de sacilliate jurandi, vel respiciunt perso a I nam peierantis , eiusque bona in ultionem propriae ma litiae ,' non e iam legi ii md juramentum deserentes , qui non dicuntur consentire periurio ; quamvis sciant, Reum ieraturum, ut ex V. Thoma vidimus lupra, multoque minas, si hoc nesciant, quia tune nee privatus illud exigens di- . citur consentire Periurio ex sententia D August. supra allata; Non sunt igitur Principes, hanc consuetudinem tolerantes , tot periuriorum Rei, quia illis consentiant , nee Divi-Σ nam propterea ultionem timere debent, alias usque adhuc Rei fuissent tot Principes, atque Summi Pontifices, virtute, ae Sanctitate praedicti , qui eam tolerarunt. Sextum utitur eodem medio malitiae , stilicet periurii , quae a gravitate, vel diuturnitatae poenae , contra illud im-Positae, ab Ecclesia dignoscitur; Eademque propterea recurrit tolutio, quod utraque suos seriat authores, non Iudi- Σ3 eem, vel Principem qui nullo modo periurio consentit .Quod autem poena pertini i imposita in ean. nquis pejeroent 23. 24 qui s. teneat etiam conscios periurii, quibus indieitur poenitentia, vel id intelligendum est de periurio, ad instantiam privati commisso delato Iuramento a sciente eum, cui d 23 fertur peieraturum; vel non applicat cir casui nostro, quia Prine eps, & Iudex exigendo Iuramentum utuntur iure suo, 26 nec ullo modo periurio consentiunt , vel eius conlati sunt , eum obligatione vitandi, vel eum scientia ecimplieitatem,&malitiae participationem inserente, qua oessante , dari non

potest obligatio paenitendi,quia paenitentia lupponit culpam. Ursara Discept. Tom. M.

Septimum. Dedomam ex author Ita te s. aetus. serm 28. alias 3o. de Ureb. Apostol. tap. IO. e rem. 2. in Deces. S.Io: 27 Baptist. cap. q. fuit praeventive solutum , dist uiatione per S. Thom. adduciam , inter Privatum , iure proprio Iuramentum exigentem , dc Iudicem. illud deserentem iure

publieo, di ex debito administrandi Iustitiam, ut vidimus

supraf. I.

Octavum . Ex eadem authoritate derivatum, tendit ad eius confirmationem,& retundendam distinctionem , quia se ilicet S Do 1. eam non adhibeat , Ec nihil excipiantur , agobi nihil distinguitur , ut ait S. Ere r. de Confido. I b. a. c. 8. Et solom si qus esset adhibenda exceptio inter iuramenta Iudicialia , tamen ea non comptaehenderet causas Crl-minales , ut monet Natal. Alexan rom. q. The leg. dogmat. 2 se moraI. eap. 4. ita subdit tinguens inter Caulas Civiles, EcCriminales, dc negans, Reo posse deserri Iuramentum, si ae- tu sator in probatione deficiat. At nimis dura provineta est redarguere S. Trim. illam ex professo asserentem , cuius aut horitatem sequuntur DP. supra citati , dc alii mox reserendi . Si enim Doctori distin. 3oguenti magis creditur, ut monent Iuristae, quia proximus est veritati, qui distinguere novit ex adductis in a. 33. num. 43. estram AH d. cur impugnanda est S. Doct. Angelici di-st nctio λ Μihi certe nunquam indecorum ei li cum illo eris rare. Non autem semper vetita est distinctio, di exeeptio , ex illa resultans , sed tune solum , quando sensus Docto vis, aliquid generaliter asserentis, eam non patitur, et ita in telligenda est D. Berno Hassertio, quod nihil exentitur ut, nihil distinguitur. Non ita profecto loeultis suit s. Augustianus, imo potiti de Privato iuramentum exigente solum intellexit, ut eonstat ex verbis eiusdem , dc ex contextu se monis, poti hs Privato, quam Iudi et accommodati; Expli- 3 1 cando enim vel ba illa Apostoli S.Iaeis e Ante omn a nolite jurare, declamat contra consuetudinem , dc saei litatem iurandi, etiam nemine exigente, & deinde improbat Iuramenti petitionem , semper tamen privatam , cum allata distinctione inter seientem, dc ignarum .dc eone ludit: viam , ergo consuetudinem quotidianam, crebram, fine causa , nullo extorquente, nutio de tris vreias Διιtante , juranael avertire a Vobis. Idque magis clare praesupponit responsio provo- saeati ad iura inentum praestandum, quia Christiano iurare non liceat, quae verificari non potest de iuramento, in I u. μdieio delato, nam Reus obedire tenetur Iudi et interroganti. Eademque distinctione utitur D. Eommentura in Sen. tent. H inct. 39. In expositione Durae dub. . Nam proponens quaestionem, an Iudex, sciens aliquem iuraturum esse 33 salsum, adhue possit ex officio exigere iuramentum p Re. spondet: Maod, aut exigens juramentum es Presona publieae, aut privata. Si publiea, tenerer exurare juxta Iur s σrdinem ,

vesciat. de nesciat, ipsum falsum jurare , quia non ut . tur ι. Verbum autem Augustini fcilicet in frem 28. de Ureb. V ὶ ιntelligitur de persona prisata, quae non ompellitur

ex duris ordine duramentum exigere ,sea ex promta voluntate.

D. Amon. a par tit. Io eap. I. eidem inhaeret distinctioni, de Miatis est, quois D. Augustuum ita intellexerit s. Nom. ejus fi- , delissimus Interpres . Subdistinctio vero, per Natal. lexandr. excogitata, Inister Causas Civiles, Ec Uriminales, non videtur attendenda, II nam S. TMm. asserendo, licite a Iudice iuramentum exigi , non distinguit inter Causas civiles, dc eriminales , adeoque nee licet Natan ab Alexandro distinguere, prout totalli DD. . non faciunt, indistincte cum eo transeuntes , dc forsan eius assertio intelligi potest, quando Actor in ea probatione des.cit, quae requiri tur ad legitime interrogandum . Praedictaque subdistinctio inter Causas ei viles, di criminales prorsus

repugnat authoritati, atque rationi.

Prima si quidem desumitur ex Textu Apostoli ad Hebraeos 6. versi 6. Omnis eontroversiae Anti adeonfirmationem est Iura mentum . Quo nihil elarius , dc urgentius r. Nullam pland controversiam excIpit Apostolus, dum omnem iuramento terminandam docet, qui enim dieit omnem , nullam excludit, ex receptissima lententia,tam apud Theologos,quam apud Iuristas, de qua lata Barbos axiom. I68. Ac dum utitur verbo es , quod liat assert i νῆ, dc veritatem facti supponit . certo statuit indefinitam iuramenti praestationem pro dirimenda quaeumque controversia, dc genetraliter quoque id anserit Cornel. ὰ Lepidae suo dcto Textu, ibi : Docet exem. plo hominum, apud quos omnis lex , ct omne dubium termina tur, ex firmatur juramento, Deum suam promissonem volasse γρ firmare juramento . . Notetur verbum, docet , quia plus mam confert. Quinim6 in veteri lege , ned im permissum, sed demandatiun fuisse iuramentum in Causis eri-H mine libua

124쪽

io 8 Disceptat. Ecclesiast. Dominici Ursayae.

minalibus suadet supra relatum praeceptum , traditum in Exodo cap. 22. num. g. in Deuter. cap.ri. & aliis Sacris Te-38 xtibus supra allatis, quod etiam praesupponunt Sacri Cano nes in m . Ex lueris de Iur juran. ω tot. tu. de Pia Vat. C

non. Θ eυ. Cum G cti de accusari Secunda, & quidem validissima suppetit ex majori ne-eessitate praestandi juramentum in Caulis criminalibus pro eruenda veritate, ite ut enim, legitimis concurrentibus indiciis tortura insertur corpori, sic est animae inserenda per 39 jura meo tum , quod est species , torturae spiritualis , ut praeter Abbviem supra relatum monet, Leis de Ius .er in. lib. I. cap. II dubit. 3. num. II. ibi . Iumajuramentum es sm-qo r. tualis quaedam tortura, cum non posimam mentem non minus urgeat ad veritatrinocendam, quam tortura . Et ex Plu. tarco in lib. Problem. Roman. tradit Barradas in Commentar.

quatuor Evangelist. ιo n. a. lib. 7. cap. 1 o. ,. Quinta quia . Id que ne propria malitia, qua perditi homines delicta tegere 6l lludent, iἰ lis impunitatem praebeat in perniciem Reipublicae, cujus bono magis contulere debet Iudex , ac Princeps, oulim privatae scelellorum conscientiae, ne pet jurio se Obstringant, quod propriae malitiae imputare debent, non Iudici, deserenti juramentum seu Principi, illud deserri appro-hanti , qui jurg proprio utuntur jullitiam ministrando. Majorque ex eo etiam viget ratio illud exigendi in Gusis criminalibus, quod ultra dissicultatem probationis. eam requirunt planiorem , dc ut plurimum ex ore Rer profluenat tem per consessionem delicti , ut illius ordinaria poena insigi possit, vi κ enim unquam dati potest ealus, quod ple ne eonvictus dici valeat, vel ob desectum Testium in sufficienti numero, vel ob eorum qualitatem , cum ad con vincendum omnino idonei requirantur. Publica propterea utilitas expoli i t, ut non praecludatur in Iudiciis eriminalibus via veritatem assequendi , quae in Civilibus permissa est. Nonum, desumptum ex aut horitate P. Ioannis G.AU-ta s. II. declamantis contra perjuria , & saei litatem peierandi etiam in Iudiciis et vilibus, & quoties agitur de 6 re vilissimi pretii, nimis probat, scilicet tollendum qu que juramentum etiam in causis civilibus , quod contrarii Author es non asserunt, & Iuratam civilia, qui m canoni-- ca illud permittentia huic assumpto repugnant. Digna pro secto γst tanti Viti pietate declamatio in eadem Epistola 4 sontenta, quae Pejerantes terrere deberet , eosque facilius disponere ad fatendum , sed non exinde insertur , quod a lenda sit juramentum deserendi consuetudo, quia perditi h mines eo abutuntur; Id enim propriae malitiae, non Iudici deserenti, nee Principi permittenti adset ibitur, di dum ipse agit de fravitate per jurii, quod in civilibus ex nimia facilitate deferendi juramentum contingere solet, non propterea consuetudinem damnat, vel abolendam suadet illud deserendi , de qua non est quellio. Decimum in eo versatur, qu M licet multi Thec logi do.

ceam , debere Iudicem sequi consuetudinem, Reis juramentum deserendi, nemo autem neget consulto Principem sa-cturum, si eam abroget , postquam inutilis evasit ad eli- ε ciendam 1 Reis veritatem criminum, de praesertim capita lium, nullusque eam utpote laudabilem commendet . Λt

dum Theologi docent Iudicem illam sequi debere, jam, Vel

bonam, vel saltem non improbam agnoscunt, ec praesup ponunt; Non possent enim cogere Iudicem ad shquendam consuetudinem, quae mala is, imo nec excusare , cum 47 malum sit semper vitandum, de exinde tequitur , eos nec etiam existimare consulto facturum Principem, si eam abroget ; Si enim bona et , consulenda non est ejus abrogati O , imo etsi tantum in se mala non sit, eum abrogatio consuetu

dinis , dc praesertim antiquissimae , dc sere uni net salis non sit facit dinducenda, nisi perni elota evaserit,ec malitiam involvat , quae pubi leo bono adversetur.

Mirum propterea non est , quod nullus Theologus, Iudicem consulens adsequendam eonsuetudinem, vel saltem ex-4t eusans non neget , consulto iacturum Principem , si eam abroget , quia vel contrarium praesupponit, dum statuit obligationem illam sequendi: Vel id praetermisit asserere , quia non cogitavit, movendam esse super hoc quaestionem , quod certe non omisisset, si agnovisset expedire illius abolitionem; multoque minus, si eam necessariam existima Gset, utpote inserentem innumerabiles Di vinae Majestatio D sensas, re quam plurium animarum ruinam . Quod plane asserere, est redarguere tot Theologos, quod in tanta cla-49 ritate , quam experientia constituit , caecutierint ; Ιmo

ipsam Ecclesiam, quod hactenus fuerit negligens in salute tot animarum , & Dei Gloria tuenda, quo nihil animosius, Romanae Curiae existimationi iniuriosius. Quae sane nota vitari non potest , ex quo consuetudo Inut IlIs evaserit ad elliaciendam ex ore Rei veritalcm: Recurrit enim ineluctabi.

Iis instantia, num supposita inutilitas sis ipsi conluetudini 3o

eoaeva, vel potius recens, ut ea modo sit abroganda ex superventa in uillitate absque redar Sulione Ecclesiae, quae illam tolletavit; Hoc prosecto asserere pugnat cum allatis aut horitatibus . illam antiquissimam praesupponentibus , & eum ratione desumpta ex insito a natura studio noxia, de praeeipud mortem vitandi, quod porro, nec novum est , nec

modo detectum. .

Undecimum, deductum ex rationibus, Ec cautelis , per

Theologos excogitatis ad ex sanda . Vel minuenda perj - .ria plata inutilibus, vel quia partim salsae sint , vel qui si

Reus metu mortis, Ac desiderio illius vitandae occupatus, illas perpendere non valeat. non satis probat, consultius esse juramentum tollere . Meum profecto non est de veritate rationum , vel de usu aequivocae responsionis disserere, aut quaestionem assumere, an turbat O tropter metum mortis,

es usque vitandae desiderium intellectu Rei , ut discernere nequeat totalem malitiam perjurli,vel quomodo possit illam v itari, seu minui, plena illius pravitas incurratur ab eo . Id certe absque audaciae nota mihi asseri poste videtur , non ideo tollendum juramentum, quia periculum subsit, quod saReus illo abutatur , di parum tutae sint, tam in thzorica ,

quam in praxi rationes, ejus malitiam excusantes , aut minuentes . haec quippe tota residet in Reo, absque ulla participatione Iudicis, juramentum deserentis, vel Principis illud permittentis: dc hoe periculum subest firmo manente Praecepto. non mentiendi judici, legitime interroganti, quod

tolt i non debet. . . -οῦ

Duodecimum, derivatum 1 paritate inter torturam compori non inserendam , quoties subest periculum mollis , dc juramentum non exigendum propter periculum perjurii certe praevisi, quod animam necat, facillime solvitur. Iudex ssenim, qui Reum animo deficientem torquere prosequeretur, vel debilem , aut impeditum , illum exponendo periculo mortis, esset eausa ejuidem , dc daret operam rei illicitae , scilicet crudelitati, li qua semper abstinere debet, sicuti cavere tenetur a fallacibus , dc eaptiosis interrogationibus , cum sit Dei minister , euius est judicium. Λt Iudex deserendo juramentum, licet sciret Reum pejeraturum , quod tamen asseri non potest, cum certo scire, cu ur expetientia do ceat plures fateri , dc divinare sit, quod potius ex aliis cau- sis, quam ex religione juramenti fateantur , nullo modo est causa periurii, quod unice adscribitur malitiae pejerantis, nee dat operam rei illicitae . imo utitur jure suo, suaeque obligationi satisfacit, adeoque paritas undique claudicat. Ex his satis soluta videntur argumenta Pro contraria sententia adducta . ex quibus contrariae opinionis Auth res asserunt Iuri Divino, ae naturali, quibus Theologi m

ventur ad dirimendas controversias, consentaneum esse, ut IIPrinei pes eum debita reverentia moniti, abrogent juramentia Reis exigendi consuetudinem, quam illationem sinere Dponsione transmittendam non existimo ; Clim jus Divinum Ec naturale immutabile sit,& nedum ipti conluetudini eoaevum, sed longe illam praecedens, jam dici ipsa fuisset abolenda, imo nec permittenda illius introductio, si ab utriusq; dictamine dissona esset,nee tandiu Theologi distulissent hoe

consilium praebere, nec Ecclesia neglexisset taluti animarum ex dicta conluetudine periclitantium idc Dei gloriς per ipsam violatae prospicere, quod saepe quidem hactenus insinuatum est, nunquam tamen satis.

s. IV.

In eadem causa.

postquam ex principiis Iuris Divini, ae naturalis, quibus

Theologi quaestiones dirimunt ostensum est, non esse a tendam consuetudinem, de qua agitur, idem omnino dicendu rest attentis Canonicis sanctionibus, Ec legibus Civilibus. Non enim obstat primo, quod nullus Canon , nulla ve Civilis Lex jubeat, a Reis exigi juramentum , a quo imperan- χdo destitum fuisse asset itur ob periurii periculum , ut monet Scace. de Iudic. lib. r.eU. I a. num. q. ibi: Quare lege non reperitur cautum, quod Reo fit deferendum juramentum secun- Idum Mare. Anton. Blanc. Iractat. de Iudic. num. 38 . Facilis enim est solutio: sufficere namq; potest pro lege iuramenti delationem iubente , vel approbante, quod in Sacra . Scriptura, per oraculum Divini Spiritus in I extibus supra relatis, hoc iuramentum fuerit introductum , ultra quod certum cst , non omnia in iure cauta expresse reperiri,

dc plura

125쪽

Τom. IV. Pars II. Disceptatio I. ro9

eli altera lex, et usque vim obtinet, dc ideo post titulam de Constitutionibus subnini alium de conluetudine , quia ius scriptum lubsequitur ius non scriptum . monet abbas Siculus ; Et non levem est e consuetudinis , ususque longaevi

aut horitatem, ac plerumque discordiam parere novitates,

reseripsit Honorius III. Episc. Parisientis in caρ. Cum conis suetudinis , de Consuetud. o D. Auto. ad Casulanum Epist.

86. relatus in can. In his dis. t i. ait: In bis rebus . de quιbus 3 mbitereti statuit Divina scriptura. mor popuIι, Des , es in ii iura Majorum pro lege tenen Iunt, oesicuti praevaricatores Divinarum Legum. Ita conte Iores Ecclesiasticarum consue. tu ituum coerceni sunt, ubi Gloss. in verb. Consuetudinum , oulervat, pate melle aut horitatem legis, dc coosue tuum is . Satis est autem, ut retinenda sit consuetudo, quod juri non repugnet, ut monet Glois in cap. finali versie. Rationa-ε bilis de Consuet. quod certe de noli ro eit asserendum , ex supra relatis Sacrae. Scripturae locis, &Λpostoli textu, docentis humanam omnem controversiam juramento dirimi, di confirmari: Et confert Text. in Can. Quamvis ax. qu. t.

ubi se habetur : suamvis dictum fit, ne Iuremus , nusquam, di me in Scripturis sancijs legisse memini, ne ab aliquo jurationem recipiamus , qui delumptus eii ex August.od Publicolam

Epist. I 34. dc melius nolitam sententiam confovet alius textus supra relatus in cap. Ex Literis de Iur. juranc ubilum mus Pontifex in causa usurarum praecipit de terti juramentum , ibique Glis in versio. Occultata veritate. Et ob ean .dem causam eruendi veritatem permissum est jurare ine. Et

Christus eo aerit. Cum itaque antiquissima, dc ser universalis vigeat con-S suetudo exigendi juramentum a Reis, nullusque Canon , nulla ve lex Civilis id vetet ,& potius Sao Scripturae illi adsistat authoritas, ea non eli abroganda, quia non sit in jure cautum illud exigi posse, vel debere.

Quod si ideo cautum non esse dicatur, quia per se malum sit tale iuramentum exigere,ex quo per hujusmodi juramens tum Reus exponatur periculo perjurii, iatis erit responde. re, quod si ita esset, reperii et ut in jure expletia prohibitum, prout vetitum est in cap Clericos de cohabit. Corie. Daci mul. illud deserre Clericis Concubinariis, oem I. a. g. suo. rum C de Indict. viduit. tollen. tollitur juramentum de Nuptiis non repetendis; Εκ omissa propterea prohibitione juramentum 1 Reis exigendi portiis argui valet consuetudinem non esse abolendam, utpote Iustit: ae,ac I uri consonam, nee subsistere illationem, quod ideo non reperiatur in juieeautum tale juramentum, quia perjurii periculum inserat. et I Nec tale quid firmat Scaec. loc. cit . quia loquitur de iuramento, per Reum emisso circa Votum ingrediendi Religionem, quo te abstrinxisse asserit ante patratum delictum, assirmans illi non esse absoluic ltandum , quia Rei, ut poenam evaderent millies, & eo amplius pelerarent, & lege cautum non

reperiri, quod Reo deserendum sit juramentum. Quinimo abloluti negare, quod iuramentum sit licitum, esset error Ia Pelagianorum , ut monet S. August Epist. ες. quaest. 9. &V valdensium, atque Λ nabat illarum , qui in Iudicio jurare

omnino renuebant, qui sane fuit perpetuo Mesesae usu damnatus, ut exemplo Pauli, & S. S. Petrum docet Corn. a Lap.

v Matth. c. s.

Caeterum non est absolute adm ttenda propositio , quod

Iege cautum non sit, Reis deserendum esse iuramentum , II eum contrarium constet ex supra relato Divino praecepto

in Saetis Paginis , dc Pontificio in Canonicis Sanctionibus. quibus etiam Civiles consonant, na m in L. Furti f. sui jussus. de His qui notant. infam praesupponitur in usu ei se dein lationem iuramen i ibi: sedes ju ejurando deleto , jurave.

E rit quis, non deliquiis , non erit notaIus, nam quodamodo innocenti suam jurejuran. avrobavit, er ιn L Si duo Patroni

β. Item f. de Iur. juran. ibi . IIem Iulianus scribit, eum , qui juraverit furtum se non fecisse, videri de toto jurasse, atque, ideo nequefurti, neque convictione teneri. Et saue eon suetudinem in Legem Praetoriam transiisse tradit Gem.

bee. supra relatus.

Exindeque solvitur , sest retorquetur secundum argu mentum, desumptum ex dictis juribus, vetantibus deserri Is juramentum Clericis Concubinariis , de Concubinis abjurandis, dc Uiduis de non repetendis nuptiis: Si enim ratio vitandi perjurium , ejusque perieulum aequd id exposceret in Reis interrogandis, vetitum quoque in iis fuisset, sed quia julbitiae administrandae debitum , dc publici boni ratio exigit, ut veritas pateat pro criminibus expiandis, ideo nullo jure vetitum Legibus Reis Iuramentum deserti , cujus religione . vel delinquendo coerceri, vel ad latendam ve-

Unae Discept. Tom. IV.ritatem facilios disponi possunt , de si quandoque, & etiam ut plurimum, id facere detrectant, pel jurio se st dando , id

propriae malitiae adlcribendum est, non Iudici deserenti. En ergo, quod aliquando noxia eli juramenti delatio, & in iure is vetita, arguere potius licet, quod ubi vetita non est , censeri debeat permissa, nec propter e 1 prohibenda. Tertio. Urget. ex eo quod nullus ex Ruthoribus, approbantibus hanc consuetudinem illam laudabilem appellet , imo plures profitentur eam ipsis displicere , & expediens el- r 7se, ut Principe abrogetur scilicet Clar. in Prax s. n. qu.

tit. de Iuram. num. II I oann. Valer. de Dier. utriusquefor. aiff. a. alserens ob id multos Iudices a Iuramento exigendo

Uerum si certandum esset authoritatibus iam in tuto so-ret victoria . nec consuetudo ultra periclitaretur , cum longe plures suppetant, eam approbantes, & licitam juramenti delationem suadentes, & cuilibet eam improbanti , vel de illa dubitandi quam plurimos opponere facile sit. dc rq

idcirco praeter supra citat Oon. 36. plures magni nominis Doctores, in serius recensere non pigebit, postquam respo mutusuerit authoritatibus, in contrarium adductis. Quod autem nullus assignari possit Doctor, qui hanc consuetudinem laudabilem appellet, non probat eam et se abolendam Abrosatio quidem consuetudinis , praesertim antiquissimae,& ferti uni versalis, ut nostra prosecto, est tantum 2 opermitienda non videtur, si illa sit turpis, vel noxia , ita ut potius abusus vel corruptelaenomen mereatur. qualem es te ollendere conantur oppositae lententiae Defensores, ut is pote innumerabiles Dei offensas , dc animarum ruinas inserentem . Quod si ita esset, utique tot Λuthor es, quorum

plerique Theologi sunt, di quidem gravissimi, pro ea non

starent, nec Iudicem eam sequi debere assirmarent , vel saltem eam a Principe abolendam consulerent, prout aliqui ex supra citatis oppositum exi st unant, se i licet Gomeet, a IL 1. o Dei Sen. Adeoque dum communiter consuetudo approbatur ,&juramentum Reis deferri licitum a Theologis, dc Iurisiis ex illi matur, curandum non est , quod aliquibus ea displiceat, vel aliqui optarent , eam a Principe abrogari, vel Iudicem a juramento deserendo abstinere ,

quia receptior, dc magis communis sententia praeserenda est, ct hactenus consuetudo ser vata fuit. Quinimo argumentum ex contrariis aut horitatibus desum

pium potius retorquetur . Si enim adhuc viget hujusmodi consuetudo, quamvis ipsis displicuerit , & expediens exi. 22stimaverint, ut a Principe a leatur, jam exinde insertur, eorum sententiam caeteris omnibus non arrisisse, di Principes, quos verisimile non est, vel ab ipsis , vel ab eorum Mini litis de abolenda conluetudine, monitos non fuisse , id non approbat se. Vix enim credibile est , quod si ea diis ei posset adeo noxia laluti animarum. dc Reipublicae inu- 23tilis, numquam de illa abroganda suisset a clum , de tot Doctores, communi calculo eam sequendam statuentes , non excitasse quaestionem , an saltem expediret illam a Principe tolli , in quo controversiae cardo hodie consti

tuitur.

Superfluum propterea est, singulas auctoritates contrarias expendere, quod tamen , ne quid intactum relinquatur, breviter iaciemus.

Clar. itaque loe. est. licet asserat hanc praxim Reos eum juramento interrogandi sibi non placere, fatetur tamen ab ea non recedendum, dc reseri, quendam Mones nu in suin a se jussu Senatus publied tortum , quia legiti md interropatus, noluit respondere, ac jurare, de deinde reductum ad

Carceres cum juramento respondisse. Maranta licet num . T. asserat, qDod in ea usa eriminali non desertur juramentum suppletorium , tamen num. I . limi- 2Itat, quoties concurrit plusquam semiplena probatio , ut notat etiam lit. E. oen. 23. 229. admittit esse juramentum purgationis canonicae praestandum. ire de Different. utri queor. loquitur contra commuis asnem praxim.

Gomer praemittit obligationem iuramentum suscipiendi.& deinde infert, quod cum licitd , & juste petatur a Reo

tale juramentum, tenetur in Foro conscientiae Cieete υe- 17ritatem, licet ex hoc incurrat poenam mortis , alitis peccat mortaliter, ita S. Tbo. 2.2. qu. 69. arI I. Et quamvis

Is a pollea

126쪽

D: Discept. Ecclesiast. Dominici Ursayas.

postea subdat , qu bd consuleret Imperatori , ut publica

lege juramenti praestationem prohiberet in Causis et iminalibus ingerentibus pς nam sanguinis non propterea ex inde inserti potest, quod serenda sit lex abrogativa consuetudinis semper toleratae, & quam communi calculo DD. sequendam existimant.

Lessae ust. mur loco supra et lato nil ultra dicit, quam

quod expediret tolli per Principem juramentum calumniae, xt quatenus involvit obligationem dicendi veritatem fatendo delictum, pro quo sit imponenda pςna sanguinis per i

xtum in cap. Clericos de Cobabit. Gre. θ Μvlier. quem non applicari infra ollendam . Geterum i ple cap. 41. dubit. O. quaerens, an fas sit deserre juramentum ei, quem putas pejeraturum passerit, id licitum esse ex iusta caula qualis veri-

ιο beatur in Iudice, qui non debet sequi scientiam privatam, sed praeceptum juris, adhibendo ea, quibus solet elici veritas,

alioquin daret sullam oceationem lcandali , quod illi magis cavendum , quam peccatum privati. Ita quoque intelligendus est Des Een eum Gomeet affirmans expedire, ut haec consuetudo contraria lege tollatur ; At semper adhuc viguit consuetudo , tam Summis Pontifici-3o bus, quam Principibus illam tolerantibus, quod utiq; sa. cium non esset, si expediens su i sset illam abrogare, nec loli praefati Authores hane convenientiam agnovissent, cae totis omnibus cam dissimulantibus, cum tamen ipsis quoque pervia fuerit ratio, ex qua illa moventur, vitandi scilis . cui occasionem per lur i i, ea idcirco non est propter eorum autharitatem tollenda.

Galli agit de alia quaestione, an stitieet possit per consuetudinem tot Ii juramentum de ea lumnia λ & affirmativo re-3t spondet, propter facilitatem contemptus ejusdem , Obmalitiam hominum, apud quos hodie ne obulum quidem exillimatur, quia facti sumus contemptores Dei , & Religi nis , ut monet Bald. in I si post perfectum num i . f. de Evι- mon. oc praelartim si talis consuetudo sit immemorabilis , quia tune aequiparatur rescripto Principis, per quod tale lus amentum tolli potest, & tamen non desunt gravit imi Λutnores, existimam es talem consuetudinem non valere , redati per scace. deIudie. lib. 6. capit. I. numer . I 18. ubi testatur

de communi , qui licet num. Ist. oeseqq. sentiat posse per consuetudinem tale juramentum remitti , non propterea exinde inferri potest abrogandam esse consuetudinem jura. mentum Reis deserendi, quae pariter fundata diei potest in praecepto divino Hebraeis tradito in Exod. 1a. ου. deserendi

Iuramentum suspecto de surto dumettico , aliisque relatis 33 Sacrae scripturae locis, de in textu AρU. dieentis ; Omnis

controer finem ad terminationem essejuramentum .

Earbos in d cap. Clericos potius retorquetur, cum solam rationem vitandi perjurium non existimet susscere pro su itinenda prohibitione in dicto Textu emissa, ait enim num. 33 3. Rejectis igitur ibi, edi aliis ad hune Textum intellectibus , vera illius ratio ex eo colligi potest, quia juramentum es reme-Hum subsidiarium, et periculosum, Θ ιdeis ad illud non est

reccurrendum, quando adsunt alia remedia . oecue accomo

data ad finem praetensum assequendum cap. Et fiChrisus prop. m. deIur duran. Consat autem in specie hujus Textra aequ/valentia darι remedia mag=s accommodata , ut Clerici a Concubinis abstineant , nempe per suspensionis aut depositioηis

sentenιiam , ac proιnde per excommunicationem, ut ipse δε-xtus docet: secus vero dicendum es , quando praei Ga remedia aequivalentia non adsunt, quia nune tanti esse debet pe-- r iculum timor ille perjurii int propter illud deferendum non

fit duramentum a Iudice . vel publica Persona, quanae uerit

necessarium , ut resolvunt Navor in Μanual. cap. II. nu. EO.

33 Couar. in cap. Iuamvis pactum β. 6. num. a. in n. dc multi alii, quos refert, ct tequitur Suar d. iv. I*- n. IO. de Re I gione. Favet itaque Harbosa consuetudini deserendi juramen. um pro eruenda veritate, quae aliter, quam ex ore Rcilegitime interrogati, haberi non potest. Id enim exposcit publiea utilitas ct Iustitiae administrandae obi gatio , ne delicta impunita remaneant, & ob eam rationem vetitum esse

36 indicto Textu juramentum tradit Leg. de Ius . ex Jur. lib.

a. cap. 42. dubit. ι O. num. 49. ibi: suia meIuendum , est ne perjurium incurrat, oe aha remediasuppetant. Farin. denique nullatenus hane consuetudinem improbat. 37 Nam licet d. qu. I 6 . num. 296. reserat Ruthores, quibus ea duplicet, in fine tamen asserit, Adrianum Papam , eontrarium lentisse , ut indicant verba illa. Licet Adrianus Papa ιn locum per eum relato contrarιum d xσιt, & dein drrum.19 7. asserit, quod contrarium servatur iti practica, & refert DL . proconsuetudine pugnantes, di it a contra illam addu- duci non potest authoritas Farinacci.

Quoniam autem tota Iuridica impugnat Io hujus eonsuetudinis nititur allatis Λ ut horitatibus, illam improbantibus, ultra peculiares responsiones , eisdem modo traditas, generalem addere confutationem non abs re censeo desum- fgptam ex long majori earumdem calculo, quae ipsi favet, ,

ut agnosel possit magis communis sententia solidioribus me

rationibus innixa 3 Hanc itaque sectantur . Abutin. in c. s. Μatth. qu. 298 per tot. Alex. de Ales 3. par. qu. 3I.art. 6.D. Antonin. in Summa a. p. tit. Itae. 7.

lum. ubi proposita objectione , quod in Causis eriminalibus 3,lieitum sit peierare , di ideo iuramentum sustratorium evadat , se eam Iimitat : Sed rectius dici potes , quod

sit jurandum de vervate dicenda , ut eram de Accusae. eapit. Ctim dilectι; Nam in criminati respondendum es deveritate, non de eiedulitate, ει ita es dinandum, er ita servat conis suetudo . Harradas in Comment. q. Evangelis. to m. a. lib. 7. cap. 2o. si Ex Scriptura.

Pisacb. derit. tom. . ...tit. De a tum inducente adjurandum , respons tr. per tot. Θ respons IT. amplians etiam in privato, petente iuramentum, qui credere potest, eum, eui Udesertur , non juraturum salsum , & ideo requiti probabilitatem, vel vehementem suspicionem perjurii.

ne i. per tot. Tolet. In . . IIb. ἶ. c. 2I. num. IO. Turrecremat in can. Iuamvis 22. q. r.

Et licet aliqui ex praefatis Authoribus eone Iusionem limitent, ut judici tunc liceat solum juramentum a pejeratu- Agro exigere, quando ad Partis instantiam desertur , quia tunc non videtur Iudex exigere, sed Pars instans ex D. M. Ioc. eit. eadem tamen, imo sortior eli ratio in Iudice , exossieto procedente juxta juris ordinem juramentum defe- aren te, ae ad initantiam Partis, ut monet Sanch. ad Praece pium Deca lib. . cap.b. num. 3. ubi exemplum ponit in Causis eriminal ibus, ibi: in contingit ιn causis eriminalibus, esiano 'GIudex etiam ex o ero pνocedit. si enim solus respectus privati borii e .cusat 1 culpa Partem, instante Reo, deserri j nramenturi, . & Iudicem de se. rentem, licet cum praevisione perjur ii, quanto magis exe

sabitur Iudex, dum illud ex sit ob publicam utilitatem, de- 63l icta corripi exposcentem sciem per quippe publica milit

tas est privatς praeserenda, eadem ue ratio militat in Principe juramentum deserti permittente, inhaerendo ser8 universali, & antiquissimae consuetudini , quia eum ipse sit Iulutiae Custos, ejusque administrandae praecipua obligatio

eidem incumbat , eaque exposcat , deserri juramentum pro eruenda veritate , quae alias lateret , eum impuni- tate criminum in perniciem Reipublieae , quae illorum pu- nitionem: exigit ad coercendam ipsam patrandi licentiam, exinde perneces sequitur, quod Prinei pem non deceat, consuetudinem iuramentum deserendi abolere , murutoque minus ad id cogi propter obligationem extirpandi tot perjuriorum radicem qualis praelata coiit lautudo i upponitur , quoniam si ideo abroganda esset, quia tioxia, & 'nutriti vapeccati, corruptela potius, quam consuetudo dicenda esset, nec possent Iudices illam sequi. Dum ergo D D. communiter asserunt. Iudices ab ea recedere non pol se mani sestd presupponunt, eam non esse perniciosam ,&iniquam , ut-poid habentem pro objecto publicum honum, consistens in aperienda veritate, quod cum aequi ad Principes spectet , imo magis ipsos urgeat, esim sint a Deo propterea supra cae-'teros collocati , potius tenentur hanc consuetudinem conser vare, quam abrogate.

127쪽

Tom. IV. Pars II. Disceptatio I.

adem Causa EX quibus nullius subsistentiae sunt criticationes adversus

ea, quae in primo paragrapho adduximus ad proba n.

continuationem usus juramenti.

Ptimo enim non obstat, quod termini praesentis quaestio. I nis videantur diversi, ex quo examinanda non sit obligatio Indi eis sequendi tonsuetudinem, sed convenientia. ut per Principem abrogetur; Vetum ex illius praesuppositione , quod eadem consuetudo pro bono publico inducta sit, ut Feritas detegatur, re des icta impunita non mancant, &eo, quod per . se bona sit, dc hactenus toletata sequitur eam non

esse a Principe. abrogandam , ut supra luit ob Ilon sum . Secundo; inter D D. hanc consuetudinem apstrobantesa ei vitati D. Ioom. qui tamen Deste Passerino, in Regular μι-

mento h Reis exigendo. At dum S. DMy. instinctu asserit, polle Iuramentum 1 ludice delerri, licet sciat, iurantem esse pejeraturum, nulla distinctione adhibita inter Iudi ei a civilia, & criminalia, certe potuit afferri pro Sententia , approbante consuetudinem, Iuramentum Reis deserendi , prout illum tamqtiam Anteiignanum adducunt Doctores omnes , eam tuentes; Si enim praevisio, dc praescientia

per jurii ab eodem S. foct. praesupposita sussiciens, ab illo

exiit imata non fuit, ne Iudex, Parte instante, juramen 3 tum exigeret, multo mini s timor. atque periculum ejusdem ab eodem existimata fuisset impeditivum Iuramenii Reis deserendi. Tertio. Aliquae ex dictis authoritatibus non loquuntur de Principe, sed de Iudice, & aliquae consuetuditiem potius

damnant, nullusque afferat, eamn:mella a Principe abro-ε sandam, etiamsi evasisset inutili&, cc priDelosa; Sed jam

fuit praeventive ostensum , DD. statuentes obligationem Iudi eis se conformandi consuetudini , circa quam omnes conveniunt, implici id praesupponere, illam non esse perni. ciosam, & a Principe abrogandam, nec hanc quaestionem praecipue examinandam assumptilis, quia su per hoc contro.

versia mota non suit. .

Quarto. Ad versus illius uni versalem sere praxim, asseritur,s quod frustili ex illa praesidium quaeratur; Quia nemo existi. mabit ibi vi argumentum eκ universalitate consuetudinis desumptum , quod quidem validissimum est, ex quo ea non negatur. λffirmandum quippe est, vel omnia Tribunalia,

in quibus hac consuetudo viget, errare, omnesque Principes eam permittentes propriae obligationi deficere, quan-ε doquidem contrarii Author es probare conantur, eam potius ex dehito, quam ex convenient ia esse abrogandam, vel hujus univer talis consuetudinis vim pro ea conservanda sateri coguntur.

Quinto. Impugnatur ratio, supra tradita, non posse scilicet sine periculo gravis scandali ab hac consuetudine rece- di, asserendo, quod plures Leges, &C non es absque ullo standalo immutantur, abrogationem bono publico exigente , quod Legis condendae , vel inducendae consuetudinis

caula fuerat , quod comprobare eontenditur aut hori tale Cresρι de Valitur. observ. I- numer . I o. Θ Claudii CanIIun. 2 culae de osse. Iuae tib. I. ωρ. 7. numer. F. ef 6. At impubnatio praesupponit mutationem status, consuetudinem te ilicet, ab initio pro bono publico introductam, in publicam perniciem degenerat se, quod sane suppositum corruit. Nam qualenus mutatio desumitur ex eerio periculo perjurii, vel haec eertitudo non est absoluid admittenda, vel non est recenter inducta ob supervenientem Reorum malitiam, qui . Vitae, ac bonorum conservationem Religioni Iuramenti . Praeserunt, cum tale studium a natura insitum , adeoque antiquissimum praesupponatur . Adeoque inutilitas hujus consuetudinis, vel iri ius pernicies obruinamitot animarum

si esset justa causa illam abolendi, jamdiu ejus abrogatio 9 nem exegisset, & propriae obligationi deseelssent Principes, eam tolerantes, & Sacra Tribunalia , ipsam permittentia . Λsserendum propterea est, vel adhuc eum tali periculo rationem vigere publici boni , pro quo talis consuetudo Io introducta fuit, quia Religio Iuramenti quandoque veritatem extorqueat, dc saepe arceat a patrandis delictis: Λ ut quia magis perniciosum esset sublato Iuramento Reis opinandum relinquere, quod lieitum ipsis sit Iudi ei legi ii mduz Interroganti veritatem non aperire, quod cert timendum

esset, dum viderent, ilium , deserendo Iuramento, quod hactenus delatum est, desistere , Principe ita jubente; Vel non subsistere obligationem consuetudinem abrogandi ad Ursarae Discept. Tom. Invitandam perniciem ex illa resultantem peierantibus, quia

jam illam non evaderent, veritatem celando quoties legitime interrogantur. licet Iuramentum non deserretur, ut IImonet Raynald. iv supplet. I. u. I 3. et I .

Sexto. Μaximam authoritatem Supremi Tribunalis Sanctissimae Inquisitionis, Curiarum Ecclesiasticarum, & Regularium, effugere conantur subtili responsione , ob no- ratam illius elementiam, ex quo nemo damnatur ad mortem, nisi Haererici obstinate errantes ι re errorum tuentes, & propterea facilius Rei veritatem fateantur, quam vis polle occultare sperent ob maximam interrogantium industriam quibus plura suppetunt eruendae veritatis ad lumenta , ct ideo in d. Saeto Tribunali facilius reten intum usiim deserendi Iuramentum, qui per se malus non est . Regulares autem , quibus magis persecta est perjurii gravitas, ab eo facilius se abstinere , & ideo cessare

periculum , ob quod sit perniciosa consuetudo illud deserendi.

Vel sim nimis debile detegitur effugium , considerando νquod plures alii sunt casus, quibus Sacr. Tribunal haeret l- I3cos ad mortem damnat, & quod insitum a natura studium vitandi noxia non sistit in sola conservatione vitae, sed serintur etiam ad effugienda mala, quae homini obveniunt circa bona , & honorem; Non satis ergo consulium periculo perjurii, quia pauci ad mortem damnentur 9 Prout etiam facilitas cruendi veritatem propter Interrogantium peritiam , dc alia, quae illis suppetunt adiumenta , non probat Issmeliori jure retentam in dicto Sacr. Tribunali praxim dese. rendi juramentum, cum enim illud sit inventum in supplementum probationis , potius aheo ab itinendum suisset , quia veritas tacilius posset aliunde ab tineri r H .ec quoque admittitur aliis mediis a Reis extorqueri , qu cim religione Isne Iurament l, quod propterea licitum quoque erit in aliis Tribunalibus, Et magis urgere videtur hujas Supremi Tribunalis Praxis Reos ad jurandum cogentis , etiam per torturam , quamvis legitima non praeeedant indicia pro illa

inserenda, ut monet Caren. de S. OJαρ. 3. de Indit. Stortur. . I 8. num. I 9. eoque relato D. RarnaM. observat. Cri In Parcu. u. I a. mran. H6 vers. a. Quo vero ad Regulares is magis tui iani suadere non valet praxian Iuramentum exigendi , quia melius norunt perjurii gravitatem , Haee quippε omnibus nota supponitur ex ipsa sua malitia , nec metius sentiendum est de Regularibus , enormia Crimina III atrantibus , quo Θilicet ea fateri velint ob religionemuramenti, quam scelestis quibuscumque , quin imo, cum corruptio optimi saepe , imo semper, pellima sit, nil melius ab illis sperandum. Quoniam vero ne Supremi Sanctissimae Inquisitionis Tri . bunalis, omniumque Curiarum Ecclesiasticarum praetimearpere videantur contrariς opinionis Sectatores fateri co- 18guntur, ulum deserendi Iuramentum per se malum non esse ecquia tune elim inductus suit , visus est utilis , ex hoe ipso tantum dignosci poterit, an nomen demonstrationis

mereatur contra assertam consuetudinem, ex qua , vel nullum, vel minimum bonum, sed innumerabiles offensae Dei& animarum ruinae oriuntur, esse abolendam. Talem e L I9se consuetudinem exigendi a Reis Iuramenti de veritate dicenda circa Crimina, de quibus accusati sunt, ergo hanc esse abolendam .

Si enim talis usus per se malus non est,& Ideo per Saerum Tribunal, & omnes Ecclesiasticas Curias, lici id retentus , secunda utique proposi tio falsa per necesse diei debet, multoque magis, si bonus sit, solaque malitia se tenet ex parte a Pejerantis, ut iupra probatum fuit, ct alia probatione non indiget, quam ea , quae desumitur ex eodem universali usu; Cum eredibile non sit omnia Tribunalia , in quibus illa constanter viguit; & Principes omnes, & praeci

Iud Summos Pontifices , & Sacros Cardinalium Conses

iis, hanc evidentiam , quae pro demonstratione statuenda requiritur, non agnovisse, ac propriae obligationi , consuetudinem adeo perniciosam non abrogando, hactenus, desecisse , advertit Castrostri. aedio. I pu. I. n. I. Superest respondere exemplis aliquorum Principatuum , in quibus abrogata fuit hojusmodi consuetudo, prius sciliaeet in Dueatu Mantuae, in quo teste Cartaco controv. 322. n. 33. sublata omnia Iuramenta fuerunt , subrogando illo. 11rum loco verbum cerὸ, ae etiam in Ducatu Sabaudiae,ut relari soti in Constit. Sabauctit. deIuram. fol. 306. relatus per Fantonum in discursu super hac materia edito n. 72.ω73. ubi num. D. recenset provisionem ei rea hoc eaptam ,& demum per Hetruriae Magnum Ducem in tota sua

Ditione , ut ex Edicto emanato de anno I 579 dc per

128쪽

Diseeptat. Ecclesiast. Dominici Ursayae.

eundem Fantonum registrato in fine praefati Discurius . Quibus saetii negotio respondetur , quamvis enim commerus anda sit pietas praestantissimorum Principum quo idem indulgendo, censuerunt, in Statibus Iuramentum Reis deis 2 serendi usum abrogare, non tamen exinde sequitur', quod

Romana Curia , quae omnium hactenus Magistra fuit existimata, debeat illorum exemplo se submittere , quod dum sequi usque adhuc omisit , nec talis innovatio placuit Ven. 13 Servo Dei Innocentio XI. quo Ecelesiam regente , id contigit in Ditione Florentina , quae illi non potuit ignota

4 esse ,eamque omni studio promovit Pater Segne rus d Soeleistate Iesu, quem, credibile, est, omnem movisse lapidem, ut in Romana quoque Curia eadem provisio sumeretur, non est modo propter aut horitatem,li dictis exemplis desumptama eonstanti ,& antiquissima ejusdem praxi recedendum . Magisque urgere debent exempla tot aliorum Principatuum, in quibus vetustissimus usus deserendi Iuramentum conservatur, qui sere universalis est, ct pronte rex particulati dictorum Principatuum novae praxi praeserendus . Eoque sortius, dum in iisdem, & praeserti in in Ditione Flo- 6 sentina talis innovatio recepta non suit per Curias Eccle asti eas , & praesertim Nunciaturae Apostolicae, apud quas illibata viget consuetudo deserendi Reis Iuramentum , ad eout in eoo flictu observantiae circa illius praestationem majoris utique aut horitatis existimanda sit ea, quae viget in Curtis Ecelesiasticis, com agatur de materia spirituali, quae ad illas spectat, nee credibile sit quod, si retentio antiquae consuetudinis esset adeo perniciosa , ut Princeps Laicus potitis ex debito , quὲm eκ convenientia motus fuerit ad illam abolendam , voluissent tot vigilantissimi Praesules, de Ministri Sedis Apostolicae illam conservare , nec saltem Pontificium Oraculum super hoc exquisivissent, quae negligentia, cum praesumenda non sit, ne maxima illis nota inuratur, dc praesertim vigilantissimis Praesulibus, qui M. xlesiae Florentinae prae luerunt, pleiatate , atque doctrina praestantissimis . utique affirmandum est , talem consuetu- rudinem non esse damnandam , quia ex illa innumerabiles Dei offensae, di ruinae Λnimarum oriantur, sed potius Oxinde contraria resultat illatio , ut ex hactenus dictis const4t .

s. VI.

In eadem causa.

REmanent diluenda alia objecta non mineis Theologicis rationibus , quam Iurisperitorum , dc Saerorum s Canonum Authoritatibus sulcita asserendo primo Iuramentum esse actum Virtutis non tamen semper bonum , &De-δ quenter exercendum, sed tantum si habeat comites Ueritatem, Iustitiam, atque Iudietum ex Sacro Textu Ierem. 6.quibus deficientibus, Iurumentum illico malum evadit , ex indeque insertur, quod cum Legislatores praeviderent, cito abluturum tertium requisitum Iudicii prudentiae scilicet, ob probabilem abusum Sacramenti , iquamvis de innumeris Iuramentorum judicialium speciebus leges condiderint, nullam tamen praeceptivam , vel approbativam Iuramenti juramenti veritatis dicendae tulerunt. Fatentur contrariae opinionis Sectatores usque ab initio

3 nascentis Eeclesiae invaluisse usum illud deserendi, quia non adhuc stigescente pietate Fidelium utile erat, eumque passim in legem transivisse, de de illo actum esse in Bulla

Inter cunctas in I 3. interrogatorio edita in Consilio Con-ο stantiensi per Martinum V. eontra Errores Vielem, qui damnabat Iuramenta, ad corroborandos contractus , & com mercia civilia usitatum, sed ab ipsa hujus consuetudinis an liquitate, ejusque perseverantia satis elucet ipsius aut horitas, vim legis obtinens, qua etiam eautum dici posse hujusmodi Iuramenti praestationem, tam ex Sacris Paginis,quam ex Pontificiis, fle Civilibus Sanctioitibus ostensum fuit . Adeoque eorruit illatio eitca desectum requisiti Iudicii , sive prudentiae, ob illius inutilitatem, quia haec non minus eonsiderari debet in ipso eonsuetudinis initio, quam in ejus progressu, dc continuatione , nam insitum a natura stu-I dium mortem, dc noxia vitandi semper , dc in omni statu probabilem reddere poterat Saeramenti abusum nec tandi si tolerata fuisset censuetudo Iuramentum deserendi, si ex hujus requisiti desectu malum e vasisset, hic enim, vel nunquam eli verifieabilis, ves semper, dc ab initio.

Fatentur quoque Impugnatores, rationes suadentes con-6 venientiam abrogationis eonsuetudinrs non excedere fines

probabilitatis, & ideo Iudicem eam sequi teneri, dc quod ejus

malitia non sit intrinseca , & originaria , ex quo ab Inlso bona fuit, sed accidentalis, di extrinseca , ob diminutam Fidelium pietatem . At eadem recurit responsio, quod , vel supposita malitia est ipsi consuetudini coeua , quatenus de- 7 sumitur ex perieulo perjurii, & saltem adeo antiqua. , ut iamdiu suisset abroganda. Imo nec etiam permittenda illius introductio, vel aeque tollenda esset obligatio satendi veritatem, quam communiter D D. & Theologi admittunt ob periculum mendacii. Susscit ergo utilitas , quae resultat, sex quo plures lateantur vi iuramenti spirituali, vel uti tor-lura veritatem extorquente, vel non deficit Iudicii requisitum , ex quo malitia hominum finis consecutionem eludat, dum adhue prudenter media ad illud ordinantur. Insistitur deinde in desectu requisitorum, quia ad hoc , ut lex bona sit, di substineatur. Primo debet esse necessa- sria, vel utilis ad aliquem finem. Secundo moraliter possibilis, re adaptabilis eircumstantiis personarum, dc temporum. Tertio, honesta, sed non repugnans Legi Divinae . Quarto pio movens publieam utilitatem . Quinto denique juba, quae omnia asseritur in praesenti deficere. Primum quidem quia cum finis hujus consuetudinis sit mani sellatio ve- ior itatis, id in praesenti humanorum morum relaxatione Obtineri amplius non possit, nam , experientia teste major pars Reorum, saltem ab initio est negativa, &qui sat entur, id potius metu, aut vi tormentorum, quhm jura meriti Religione peragunt, nec utilitas legis bonum universale respicientis, salvatur ex eo, quod unus, vel alter sateatur, sed finis debet universaliter obtineri . Verum non descit ordinatio Legis, vel consuetudinis ad finem manifestandi veritatem. ex quo universaliter. & ut plurimum ob hominum malitiam non obtineatur . Nam alias omnia Divina ri Praecepta, quorum innumerabilis est transgressio, utilit

te, de honesto fine carerent, nec proindd illa abroganda sunt, sicuti aboleri non debet Praeceptum de veritate dicenda, quoties Judex legitime interrogat , quia ut plurimum Rei mentiantur, licctaeque illud sit ordinatum ad mani se .stam veritatem , & finis non obtineantur universaliter.

Secundi requisiti, scilicet possibilitatis , inspectis perso.

narum, dc temporum circumllantiis , deseclus probari Iraetenditur axarduitate transitus de lapidibus in Filios A- ix rahae, non nisi per victricem gratiam obtinendi, eum non minor virtus requiratur ad satendum eum certo discrimine vitae, quam ad Martyrium subeundum , quae Virtus operari non potest in criminosis hominibus,& in nostro aevo adeo corrupto . Sed eadem redit responsio , quod aeque impossibile diei deberet Praeceptum, obligans ad fatendum , quod adhuc maneret , sublato juramento . Cum autem Is Deus impossibilia non praecipiat, ut supra fuit ostensum , nee etiam impossibilis dici poterit reverentia,jurament Od bita, sicut impossibilis censenda non est observantia Praecepti salendi veritatem, ex eo, quod, aut par , imo major r quiratur virtus, oc gratia pro illa obtinenda, quIm in sub. eundo Martyrio. non ideo redditur impostibilis consecuistio finis manifestandae veritatis , quia plerumque in poenam scelerum , Rei occulta quadam vi coguntur ad illam I fatendam , Deo illorum ultionem , ita promovente, dc ideo sine constantia, & virtute, lotis Martyribus concensa, adhue obtineri potest finis hujus Legis non scriptae . Nee illius impossibilitas augetnr ex circumstantiis personarum, & temporum, quia, vel aequd pugnarent contra Praecep rum fatendi veritatem , non ideo abrogandum , quia Isim possibilis sit ejus observantia , vel potitis qualitas criminosa Reorum , justo Dei iudieio scelerum penam exposcente, illos cogit ad fatendum. Quocumque autem tem pore eadem viguit naturalis repugnantia mortem, dc noxia subeundi. Desectus tertii requisiti, stilleet honestatis, probari praetenditur eodem medio defieientiae finis ob inutilitatem juramenti, cum inhonestum sit, nulla urgente necessitate , vel utilitate, Deum testem invocare agendo cum ipso, quod fieri non permitteretur eum minimo Terrae Principe , ut monet S.Ior Chrisost. bom. . ιn act. Θ homil. 4. usque ad io. II ad Populum Antiochen. Eademque propterea responsione solvitur argumentum , ouod non de heit finis, scilicet manis satio veritatis, & publica utilitas , atque necessitas consi-

flens in administratione Iustitiae,atque ultione criminum, &ideo non applicatur aut horitas S. Io: Chri stomi, verifica bilis de nimia jurandi frequentia , vel ex facilitate jurantis , Vel ex privata juramentum deserentis aut horitate.

In idem re incidit probatio desectus quarti Requisiit , scilicet promovendi publicam utilitatem , quia potius ob per jurii periculum noxia sit, utpote praebens occasionem IS

129쪽

peceandi, quod lic Et sit seandalum passi vum, deficiente in.

tentione alieni peccati in deserente juramentum , .lamen

illud est aeque illicitum , ae laesivum charitatis , ae activum, si justa causa ipsum permittendi deficiat, ut veri ficatur in Muliere supra qualitatem sui gradus se ornante , dc latente aliquem iuvenem ideo peccaturum, vel se frequentilis in senestris spectandam praebente eum alieno pericu Io, ad differentiam scandali merε passi vi, ex justa causa orti, ut contingit in exigente juramentum in eontractu si hi valvi utili a juraturo per salsos mos , de in petente pecuniam mutuam ab Ulia rario mutuaturo. Verum argumeno

tum potius retorqueri possie videtur , permissio enim scan-: dati passivi, quod oriri potest ex abutu iurament, , procedit ex justa causa publici boni,de administrandae Iustitiae, ne

illa occultata veritate peries itetur, ut ad rem monet Text. ns epe Grato cap. ex Literis deIuremeran. praecipiens deseris 2ct ri juramentum etiam cum censurarum comminatione sQuod si sola ratio privati boni spernendum suadet seandalum passivum in exemplis allatis, quanto magis id praesare potetit ratio publiei boni , quod privato praevalet λLongd autem dispar est ratio scandali, resultantis ex ni-χὴ mio mulieris ornatu, vel mora in senest is, cum praevi- fione lapsus eam intuentium, quia supponit motivum de . Ordinatum, di insufficiens ad cohonestandam permissionem in proximo tanti mali, quo erat d affirmari non potest de tolerantia hujus consuetudinis , nisi redarguere velimus mincipes etiam Ecelasiasticos, qui eam hactenus conser. varum , dc cujus motivum Mordinatum diei non va

De sensio hujus consuetudinis non indiget praesidio licitiusus amphibologiae, vel aequivocae responsionis , vel quia parum tuta sit post Innocentianam condemnationem sententia, illum permittens, vel quia ferἐ impossibilis evadat ea practicus illi os usus ob turbatam Reorum , ut plurimum rudium, dc i Il iteratorum, mentem timore maenae , dc ex Iudicum sagacitate , omne studium adhibentium in extor quenda veritate , de ideo remedium praebere non possit scandalo , quod oritur ex delatione juramenti . Quidquid enim sit de licito aequivocationis, nullam mentalem restrictionem involventis , usu, vel de periurii exculatione ob ignorantiam in vincibilem ex actuali in alvertentia, vel aliunde constituta, de qua nihil certum affirmare audeo , s

II tis est pro permissibilitate seandali passivi, quod justa cau

sa concurrat, sellicet finis manifestandi vetitatem, de Iustiatiam, administrandi. Nam utilius nasti permittitur scan. datum, quam quod veritas relinquatur, ut monet D.Grego. Mm l. 'δει ν Eetera H. relatus Dν t. t. I. Zisce I 3. v. 37. Iustitiae, ultimum requisitum Legis constituentis, desectus probatur, quia non potest exigi , quod debitum non est, cum dare, Ze exigere dicant relationem ad invicem, Acideo quia Reus non tenetur fateri, sub culpa, sed tanti ma sub p na, Iudex potest quidem exigere sub poena, id est per

torturam, dc alia media p alia, non etiam sub culpa, ut exigitur per Iuramentum, Reum exponens culpae pes jurii , quam subire non cogitur, ae propterea injuriam eidem irro Bat , injuste petendo; Idque comprobatur exemplo Legis vetantis Iudaei examen Testium in gradu prohibito, Patria sci. Iicet , Fratrum, atque Sororum respective, qui non tenentur ad invicem in mutuam perniciem testimonium ferre. At facilis est responsio ; Iudex enim nullo modo inten dit culpam, dum Reum eum Iuramento interrogat, sed x. 6 imo cupit manifestari vetitatem, quod culpam avertit, dc sicut intentio Iudi eis non sertur in mendacium, quod culpa Hon caret, ita nec in periurium; Nee iniuriam inseri Reo deserendo Iuramentum, sieuti eam non inseri simpliciter interrogando, quamvis Reus negans, mendax evadat, dcculpam contrahat; Λlias asserendum esset, quod hactenus injus d fuisset Reis delatum Iuramentum , ex quo non te neantur respondere sub culpa , nam ab hac obligatione modo soluti non sunt, firma prius ea manente, nec injusta tunc dici non potest Lex non scripta, jubens deserri'Iuramentum eum injuria Reorum, qui talis antea fuerit, quod a 7 certe asserere compatibile non est eum ab initio concessis , scilicet rationes suadentes convenientiam abrogationis huius consuetudinis non excedere fines probabilitatis, dc prin

terea Iudicem eam sequi teneri, quia in se , dc ab initio bona quippe esse non posset, si deficeret in requisito Iunitiae.

Nee satis faeit replicatio, quod ex ere sub culpa cum Injuria Reorum non sit petere aliquod opus, ex quo per ae-ao Eidens, dc contra intentionem petentis oriatur peccatum ,

sed est intendere positive peccatum recusantis dare id, quod Mae Discept. Tomam

Tom. IV. Pars II. Disceptatio I.

exigitur, tanquam medium ad assequendum suum finem, de ideo e 4m Iudex interrogando Reum non in:endat uti ho- rore mendacii, ut delictum fateatur, sed tanti m deveniae ad examen, ut consultat Iustitiae non dicitur interrogare lubculpa . prout facit deserendo Iuramentum , eoque utendo tamquam medio pro conseisione extorquenda, quo calude illius intentione est, ut Reus lateatur sua culpa per jurii ,

quae imputanda est Iudici consessionem, injuriose sub Iuramento exigenti.

Quoniam nullo modo Iudex intendit perjurium , dc eulpam, Reo ex illo resultantem , imo veritatis manifestatio. asnem, quae perjurio ad versatur, quod autem cum injuriae.

xigat Iuramentum , dc ipsi quoque imputanda sit culpa Rei pejerantis, est contra vetustissimam , dc universalem sero praxim illud deserendi, quae tolerata non fuisset , si esset

Reis injuriosa, dc contra communissimam assertionem o iam nium Ruthorum, quod malitia perj viii sistit tantum in Reo pejerante , nec ullo modo serit Iudicem , Iuramen. tum deserentem,semperque urget paritas mendacii, atq; perinjurii eum diserimine tantum gravioris, vel levioris culpae . Prohibitio vero legalis examinandi Testes,arcta conlangui

nitate inter se conjunctos, non probat, quod iniuriosa sit 3s delatio Iuramenti, quς hactem s prohibita non fuit, semperisque tolerata, quod si ea quoque injuriam inferret, non minus prohibita suisset. Non mineis in subsistens est alia reflexio ad suadendam eonvenientiam abrogationis hujus eonsuetudinis , ex quo 3Inulla sit assignabilis nonica Sanctio , illam approbans,

plures vero Canones eam improbant, & ultr1 allatos supra additur Text. πωρ. I . de Purgat. Canctu. , ιnean. Pres

bMe IT. quaest.' Iuramentum deferri prohibentes vilibus, 31 Ac eriminosis Personis, de periurio suspectis. Sed jam suit supra praeventivd responsum, vel non delicere Sanctiones,

Iuramenti delationem approbantes, vel non minoris a thoritatis esse vetustissimam, dc universalem consuetudiis

nem, quae in Legem transivit, Nec obstare Textus allatos in contrarium , utpote loquentes de Iuramento , quod a Privatis desertur. vel quando alia suppetunt remedia pro 33 fine assequendo ; Quae responsiones licet impugnentur ,

tamen cum validis authoritatibus , dc rationibus sulcium tur supra relatis. Iuramentum autem purgativum tantum

abest, quod huic consuetudini adversetur , ut potius illi fa veat, de in tantum illud non desertur Criminosis , dc deperjurio suspectis, quia ex purgatione sequebatur absolutio, quae per abusum Iuramenti captari non debet. Quod autem magnus fit numerus Doctorum , hoe Iuramentum reprobantium gratis asseritur , dc contrarium patet ex supra relatis authoritatibus , dc ex conita nil praxi Hsemper retenta illud deserendi, quae cum adeo communi

reprobatione non convenit . Si enim non obstantibus tot Aui horum exclamationibus contra consuetudinem , eo

quod inserat periculum perjurii , Primi pes , di praesertim

Ecclesiastici, eam semper contervarunt, etiam quando Saeculares de illa tollenda deliberarunt in aliquibus Ditionibus, ct Romana praesertim Curia, quam latere non potuit dictorum Doctorum reprobatio , utique ab extrinseco clarum evadit , quod inconveniens , ab Authoribus consuetudinem reprobantibus exageratum , nullius ponderis est pro suadenda convenientia, vel necessitate abrogationis 33 ejusdem, licet eordibus piis maximum videatur , quae tamen pietas irrogare non debet injuriam tot Principibus, de Curiae Romanae, quibus hactenus consuet udo ista vita non est abroganda . Hoe plane absurdum scandali , quod potius ex abrogatione oriretur, vitari non potest ex eo, quod illa ex justis ac causis modo contingen. non argueret Curias errasse, illam sequendo, quia cum ejus malitia non transiret fines probabilitatis , dc illius observantia communi Doctorum calculo praeciperetur, non poterant ab ea recedere, de quatenus etiam cognita esset illius malitia, eam sequi debuissent , vel de ejus observantia eorripi non valent, antequam per Principem abrogetur. Nullum autem scandalum iri po- 31 test ex abolitione a Principe decernenda, non quidem ex praeterita tolerantia, quia , eum fuerit mere permissiua , nec constet, unquam de abrogatione actum fuisse, nee ex. pensas rationes pro illa pugnantes bene poterit absque ulla injuria Principum, Ac Supremorum Tribunalium modo detecta illius malitia, consuetudo aboleri absque nota imprudentiae praeteritae tolerantiae , sicuti eam non incurrit

Miles, Principi serviens in bello injusto, si postea detegatur ejus injustitia, quia pugnavit in fide Principis .:bellum

inserentis non examinatis ejus rationibus. Io eujus eoin-

130쪽

iis Dilceptat. Ecclesiast. Dominici Urseyae.

probationem sequens assumitur dilemmai quod , aut ρο- test permitti continuatio delationis Iuramenti, di jam cessat 38 scandalum , qu mvis tollatur, aut permitti non valet ex propria malitia, di abrogationi conluetudinis resisse te non poterit scandalum, quod ex illa oriturum timetur, alias ni. oris recederetur ab antiquo Ecclesiae more, pra vas, dc abusi

vas consuetudines, quantum umque 3n praeteritum tolera

ias, reformandi, cujus exmplum exhibet in abolitione purgationis vulgaris, ut in cap. . toto tit. G Purgat, vular.

gρ nullo habitu respectu ad scandalum , quod ex illa insurgere poterat, quia suisset diu tolerata, Ac in aliis abusibus e

tir patis.

Λt longe dispar est ratio Militum, pro Principe pugnantium, non examinata justitia trili, ae Tribunalium, ocprxsertim Supremorum Romanae Curiae, ae ipsius Sanctiss. Inquisitionis, quae hanc consuetudinem usq adhuc re-ής tinuerunt, Ipsis i8noia esse non poterat ejus malitia, si ea resultaret ex praevisci abula juramenti, ob quam rationς ma Dodoribui reprobatur pro contraria Sententia pugnantibus. Quod si excusari possunt, quia non Poterat ante illius abrogationem ab ea recedere, cerae inexcusabilis esset ει neglisentiat ob non insinuatam Summo Pontifici ejus convenientiam , vel necessitatem ἰ minusque excusa hiles es,

fient Summi Ponia fices , aliique Principes , si tolerassent

consuetudinem, cognita ipsius malitia, quae illis ignota eL se non poterat, dc praecipue postquam ab aliquibus vide. bant hunculam abrogari. Prorsus quippe incredibile est ,

sod sequuta innovatione in Ditione Magni Uueis perlim abolitionem, Nuncius Apostolieus certiorem de ea non reddiderit Sumn. Pont. & quid agendum esset in eiu Curia non exquisiverit. Adeoque eum adhuc, tam in Tri. inunali Nunciaturn, quam Archie p. retentui fuerit antiqvi usus deserendi iuramentum, id actum fuisse Summo

Pontifice Innocent. XI. approbante , valde probabiliter est assirmandum; Et parum subsistens detegitur respontio, quod tolerantia fuit mere negativa, quia non se praebuerit . . oecasio illius malitiam examinandi, semper enim per abro gationem maxima induceretur nota Magistratibus atq; Principibus, tolerantibu usum adeo perniciosum . Dilemma vero facili negotia solvitur concedendo primam partem a quod permiti possit continuatio delationis Iuramenti ex qua tamen insertur, quod non sit abolenda pax is alui qui sit ma , cse id universalia illud deserendis Si enim rationes abrogatio nis , ςonvenientiam suadentes, non excedunt fines probabilitatis urgere non poterunt ad banc innovationem promo.

vendam; Sola enim probabilitas maioris boni non sum citfro abolenda consuesudine antiquissima, dc sere universarii. Et negando secundam pariem, scilicet, quod continua-43 tio permitti non possit, di proinde applicationem omnium

exemplorum, in comprobationem adductor m , in quorum ea tu consuetudo supponebatuν perniciosa, Ac abusiva, ideo inque abolenda, nullo habito respectu ad standalium, quod ex abrogatione timeri poterat , redarguendi praei eruam tolerantiam, quibus propterea peculiarem tradere responsionem opus non est. Hoc unum amrmati potest , quod tam haee consuetudo fuerit semper tolerata , dc per R

manam Curiam, dc Sedia Apostolieae Tribunalia obset

vata , etiam sequuta illius abrogatione in aliquo Principatu, dici non poterit replehensibilis,dc mala, ita ut redarinsuenda tot Pontificum Praedecessiorum tolerantia , dc approbatio per illius abolitionem.

Superfluumque videtur respondere duobus absurdis si abo. lenda esset consuetudo Reis deserendi Iuramentum , dum 3 vice Testium iunguntur, ipsisque Testibus, eum non peroeotiant statum quaestionis, dc Doctores, consuetudinem reost ob nte4 , solum eam perniciosam existiment, quoties .eus de proprio crimine inter gatur , ut eos percurrendo obvium erit, nee damnant Iuramentum, quod illi desertur tanquam Testi , minusq; respectu simplicium Testium 4

Ex his itaque satis constare videtur abrogandam non ense Legem non scriptam Reia deserendi Iuramentum, quia 46 pollet omnibus requisitis, quae justam , dc validam Legem constituunt, eique, vel Sacrae Scripturae , Sacrorumque nonum, & imperialium Sanctionum authoritatem a Dsistere , vel quod satis esset , nullam saltem ei obstare Legem Civilem, aut Canonicam , dc propterea non abo-M lendam, nullumque abusum , propter quem tolli debeat

involvere; Λdeoque licEt possit a Principe, qui legibus

solutus est, at oleri, non tamen exinde inferri Posse, quod abroganda sit, nee eam redargni posse, uti plurium inconvcnientium nutritivam , dc a prudentibus reproba iam , atque adeo a Principe eliminadam absque ullius inconve

nientis timore.

Minoris demum emeaeiae est exemptuum Iustiniani, qui substulit Iuramentum de ser vanda Viduitate,quia dispar est

ratio , cum enim ejus observantia sit de meliori bono, non debet Mulier ad illam Iuramento adstringi eum opericulo periurii, vel quod tui cogatur, quod si adhuc perni. eiosum exuli masset Iustinianus Juramentum, quod Reis desertur, illud quoque substulisset. Et tandem non obstaryraeceptum non jurandi, traditum Μarib D quia respicit 49 Iuramenta voluntaria, dc sine causa, non iudicialia, pro

quibus adsunt contraria praecepta , ex Sacris Puginis desumpta, ut optime respondet Gon I. in dict. cap. Et si

brisus numer. a 3. de Iure jur. ubi post allata plura ban- Ioctorum Patrum dicta sic concludit: spectant ergo praedicta

Patrum Testimonia, non ad q*alemcumque usumIuramenti , sed ad abusum, per nim o facilem,o irreverentem usum ars consuetudinem ejus. σοι. de Iustiti ex Jur. Db. d. quos . prima

art. 2. ubi postquam prodavit, Iutamentum, nedum esselieitum, sed quandoque debitum, dc de praecepto, id ex- stplicans in Iuramento, quod ex publica pote ita te desertur ad detegenda, coercendaque delicta, respondet praefato Textui Evangelico, o Epiuolis D Jacobi; Iuramentum vetanti, asserens cum P. aetustino lib. de Mendacio caP, i D pr hibitionem intelligi de consuetudine jurandi sine causa , ibi: s I de quod dictum est: Non jurate omnino sub ιι rellisendum es absque vrgente necessitate, Subdens: A d cujus intestectum n randum , utramque partem esse praeceptum naturale scilicet, Θ jurare quanaeo ratio id admonent, o neutiquam durare, quando necessitas, neque uiuita/ adest Et nimiam jurandi consuetudinem non etiam juramenti praestationem, quae sit ex neces 33sitate vel justa eausa per Evangelicum Praeceptum improbari monet D. TMm. in expositione ejusdem , observans , Io quod si illud sumi deberet abio luto, ut Omnino Iuramen. tum prohiberet, violati praecepti redarguendus esset Apo-ilolus, qui pluries juravit, quod sane impium esset asserere, ibi: Da quia Praecepti violati Reum Paulam , praesertim in Epistotis conscriptis , nefas es dicere . intelligendum es illud, quodpositum es omninis ad boepositum , ut quantum in te est non afectes, utique fimo bono eum aliqua detestat one appetas jusjinandum. Et cum avgusino concludit: Quapropter 1 squι intelligit non in bonis, sed in necessarii/jurationem habemdam , ναν aeneis quantum potes , ut non ea stasur , ars ιn necessitate cum videt peros esse bomines ad credendum, quod πι- is est credere, ni duraιιου Armetur Guae raιto de quacumque necessitate es intolligenda. Die 6. Iulii Ioset. de mandato san. mem. Inn.XIIPIOp sto in Congr. Concilii Dubio. An expediret usum exigendi 1 Reis juramentum de veritate dicenda, antequam inter. rogeιur. de Criminibus, de quibus aeculati sunt. a Summo

Pontifice abrogari Responsum suit: Dilata, o scribant Theologi , er Canon istae, neque amplius Causa propoli ta fuit , ut

DISCEPTATIO II.

Promotorem Fiscalem Episcopalis Fulginia

Canonicum Ascanium Iacobilium.

ARGUMENTUM.

Lactualis Cura Animarum quando dicatur residere apud primam Dignitatem Calbedralis: Adducuntur plura arginmenta , id demonstrantia. IN Cathedrali Fulginaten. tres adsunt Dignitates , qua.

orum prima denominatur Prior , eique primo, ac principaliter Λnimarum euram actualiter imminere, dc per se ipsum illam administrate debere, indubitanter praesupponitur, dc literaliter determinatur in antiqua visitatione ejusdem Eeclesiae Fulginaten. anno II et 3. de speciali mandato Isan. mem. Gregorii XIII. facta per Petrum Camajanum Episcopum Asculanum , juxta clara illa Verba antedictae Visitationi S.

Facta interrogatione ab eorim R. P. D. Dimpo De legata