장음표시 사용
31쪽
INSTITUTIONE IN eontrariorum uocatur in usum, tot modis emalterum.
i .R aula In disciplinis tradendis imperfectasubperfectu subordinanda sunt.
constituit Aristotelis dee uniuersarum rerum ordines, primum idem ustantiarum. Ovem uero reliquos decidentium aluero subastantiarum Fentiales differentia, materies, σforma partes etiam integrales in eodem ordine ubstantiarum coordinantur.Ats intravidendis doctrinis ita omnia redueuntur ad eapita quadam,ut imperfe/cta reuocεtur ad rationem enordinem perfectiorum.sexcenta posient adhiberi inepta nisi bulla institutiona breuites nos aliud admoneret. Hae regula solo usu, qui optimus dicendi magister est, nituntur,
Argumentatio, est oratio confans ex antecedenteis constequente, nota collectionis.
Antecedens es, ex quo colligitur constequens. consequent es, quo colligitur ex antecedente.
Argumentationis tribus terminis constantis, Antecedens ex duoltu consatur pronuntiati e
quorum num appetiatur maior situ Propositio,
qμο, inquam,consterimus medium tu extremo a
tori: alterum dicitur minor siue Aoumptio, V
confertur medium cum minori extremo vii κέ si raeci Tocant.
Ultimum Pronunciatum , est conclusi fur
Fropositi concedenda es, neganda et distin-gVen a pariter ω Assumptio, nota collectionis,
32쪽
go omnis homo uiuit. Antecedens fuerit hae oratioMmne animul uiauit σOmna homo est animal consequens,omnis homo uiuit, Propossitio,Omne animal uiuit Assumptio,omnis homo est animal.Nota collectionis, nota ergo maius extremu uiuit,minus extremu homo:animul aute est medium, quod in maiori pronuntiato copuratur cum extremo maiori in minori,hoc est,in Assumptione cum extremo minori,quodq; in toto antecedente eum utros ciamparatur extremo,antecedetis pars estis Assumptio neutra tamen hi: antecedens dicitur autem utraque sumptio. Haec de argumentatione dictu fuit in praesenti rudi ut aiunt BMinerua: nam exacta eorum ratio in summa prioris Resolutionis inferiis est enarranda Nota collectioius illationisue eis, qMe denotat consequens effici ex antecedente ut ergo,igitur, quando quandoquide, quia, e quiduis aliud, quod similem his praebeserat significationcm. Ad consequendam uariuin illum Cr multiplicem ratiocinandi ratione prius de pronuntiat dicendum erit, qua quia ex Riplicibus rerum nomiiubus componi debent, prius, tanquam in propatulo proponenda sunt decem genera rerum, in quibus tanquam in decem promptuariis reposita fit quaeuus res,de qua dicendum sit,uel quae sit alicui tribuendar ut habentes ad manum omnia facile postimu expromere ex bis omniuenunciatorum,qua res postulet conuenientia subiectu, attributa.
Pronuntiatum est oratioserfecta uerum, et
En unciatio, enunciatum, Usatum, Iron Π-
riatum, apud Ciceronem, Min scholis propositio,
Enunciationera, es enunciatioquae ita significat at reuera ea malsa quae secus designat,
Pronunciatu,oratio est: nam fimplex dictio,ns aliquid eum ea inat elatur minime potest esse uera uelfalsa. Oratio aut non omnis est enunciatu, sed quae perfecta emindicantu modi est. Haec enim sola est. qtic utram uilfur sim signiscare potest. Si occurras percontrati, an Soc si crates
33쪽
INsTITUTIONE IN erates fit eruditus. Respondeo,est Veritatem uelfasitatem eninitio, non tamen oratione utor, sed sola dictione. Non igitur uidetur omnis enunciatio esse oratio. Dico uerbum est, subintellectum esse pronunis erutum, non tamen uerbis expressum. In enunciation uerae finitione uerbum est absoluitur a tempore, hoc est, nunciatio uerae , quae ita significat ut q reuera est, uel ita fore uto reuera futurum est. Similum enunciationu fuge disinitione adhibradu est interpretatio.
En unciatio subiecto γ copula constat, at
Subiectum est id de quo dicimus attributum quod sui tecto tribuimus ela pulieri' alnegamus. Copula, quae co nectit m copulat attributu cum subiecto. t trilutum m praedicatum pro eodem urpantur.
Pronunciatum tribus partitus consat, uolis extremis, nempesubiecto attributo,ac interme
dia copulis. Quo fit ut cristoteles nunciationis extremae si licia terminos appellaris.
In hoc pronunciato,socrates est sapiens Socrates est subiectu Graee dictum αννιυμ ων, quassub dicentu arbitriosubpositum ais subis iactum ut ei dicens tribuat, uel ab eo abneget quod libuerit. Sapiens es attributum quoi quidem dicitur de Socrate.Grcce, εγο επι-, Latine dicitur attributum : siquidem Socrati 'gnatur C attribuitur. philosophoru schola praedicatum nominii propter penuriam uocabulorum , qua laborantes utimur hoc uocabulo attributum ut Latino.Qsamuis altributum proprie non uideatur esse id quod abnegatur de altero. ri tamen boni consulendum,propter dιctam penuriam,qua laviborum Mis exprimendis terminis artis. Terminutub Aristotele eo stituitur. I. cap. Priori resolutionis nomen,lina nquam,ix octo partia bra
34쪽
LOGIcAM, ARISTOTEUS. 32 orationis quae sola ualet esse, interdum subiectum, interdum ut triata tum verbum enim CI partacipium cum extremorum funguntur officio faciem induunt inuicesgerunt nominis copula non et Aristoteli terminus,quia non est extrema enunciatKqubus scitur,ut ab Aristo. telis doctrina non paru discedat, qui exsibi an copuia esse terminu.
At uer ut ad persecra Logices enarrationem accedamus, istum naturae,ium doctrinae ordinem obseruemlM, prius quam de ollogismorucoa buctione disseruina ,res postulat, ut pronunciatoru ratione per tractemus .Quod commode'cere nisi decem omnium rerum ordines constituamus minime obsumus. At illorum ordinum oeconomiam inateaigere,neglectis quinc uocibis, fieri nequit. In primu igitur expliacundum es quid sit gerrus,quid diserentia,quid forma, quid propri ,
quid accι dens ut eorum explicatione nos euadamu metu in 'ru/cti,ad aggrediendam decem categoriarum nterpretationem cum igitur omnis doctrina debeat exordiri ab uniuersiis, ut autor est Aria Itoteles in philosophia naturain praefatione,st autem commune praα dicturum quilis vocum,nome uniuersum siue uniuersale,primu omniudicemus quid sit uniuersum,quantum postulat praesens institutio nam exactior eius consideratio ad perfectam Logices praeceptionem perιια net, at exin ima muneris est Rethapissici
Universum ess implex voce, significatione. quod aptum es suapte naturaeat de mustu dicatur ' Venus, Forma Si fierentia, Proprium, Accidens.
In duu est, quod ex vi suae significationude nosti diei potest, i Socrates sic homo.
Dicturαι Aristoteles de simplicibu pronuciatis ex quibo in omniabui doctrinis confici solent 62ogimi:dico de illis,qui constant simplioei subiecto, copuli, ex praedicato, prius nobis proposuit generalem quandam simplicium nominum,quibu3 res omnis, sues communis, fiave singularis,eotineretur dignotione: proponens eam in decem promaptuarij in quibus Logicus ad manum habeat recondita singula quaesnomina rerum. ut ex his nilum ex decem locιι communibas accomamodatos
35쪽
modulos ad quamuis rem, de qua dicendu eusu,terminos citra negoatium expromat. Quo fit ut in decem illιs ordinibus categorias Graeci uocant,barbari praedicamenta, nihil collocandum ducat, praetern men uoce Ggnificationesvnplax, inre quasvmplici uoced ignareatur, c tuus sinu esset uice natura quod propositum tanto ingenio,itatas arte prosecutus et Aristotelis,ut incredibili exhoru praeceptro ne pateat utilitas, non solum ad Logicum praeceptionem Crusum, sed ad reliquus etiam partes philosophia rimandaser exercendas cara autem totum Ara1totelis consilium in decem hi s categorijs ordinanadu dependeat, ex quilis uocum cognitione duxit operaeprcitum Poraph riuue,uι earum quius uocum ramissa in lι tutιonedios ad Arui tela categorias intromutaret, Cr ad reliquas Logica tractationis partes instrueret. Sunt autem quιns uoces, Genu ,Spccιcs,Dι1berentιa, Proprium,e Accι dens. Barbari Praedicabιua nominant, nos promiis
scuo nomine uniuersum has quinis coplectιmur . lias PorphIrius discturus de his quins in sua insiι tuiιone, hanc praemu tu distributionem.
Eorum,inquit,qua dιcuntur partιm de uno tantumodo dιcuntur,ueluati indiuidua huiusmodi est Socrates, hic homo, haec res. Partim de multιs, ut genera,utlyecιcs,u proprιa,ut accidens ιa,ea 5muniter in mutatis,non propriean uno insunt. ibus uerbH perιnde Wi ac se dixisses. ea Omma, quae in categoriis reponendasvnt,attrιbuta,hoc eit,quae Moace Crisignificationesmpuciasunt, geminam subeat digerentia. Quodvinis enim attributu velum uersum ui uelsingulare. Umuersu inquam,s de multis individuum C singulare fi propriasignificationa, Ioalam de uno dicatur. Iam uniuersum uel Genus est, uel Dιferentia,uel Species, uel Proprium,uel Accidens Deffiniamus gιtur uniuersum. quod simplex est uoce est gniscatione,aptu suapte natura ut mulvitis tribuatur. Simplex dico uoce, ad excludenda comuncta, quae Barae hari complexu uocant ut homo currit, homo uincit. Haec enim a conasortio categoriarum inquitis uoca exclusa sunt. Significatιonesmoplex intectigo, quod onor mum est, id es quod non ei ambiguum,smauis, quod non geminam uel multiplicem babet signiscationem Sta quidem cum hoc nomme quod Diomon um, quia triplice obtinet significationem, interdum sedus, interdum piscem, interdum omni cum eanem designando sub nulla quιns uocum continetur,nec unιu
36쪽
cm,σm coplexum. Praeter id addimus in definitione,ut suapte natura,
hoc Rex uisuaesignificationis,uptumst,quantum ad se attinet,ut multis tribuatur qua ratione secluduntur indiuidua blam individuum ercti uoce Crsignificatione sit plex exui proprissigniscationis, non potest multa attribai: ut Petrus, Cr uoce Crsigniscatione simplex est. Sed quia destinatum est nomen in hac familia ad solum hunc hominem indicanium ex uisuesignificationis solum huic ut tribui potest.sed rogabis, curis uniuers definitione interpreter uapte naturara est, ex uis a signiscation sId uuidemsucio de induaria: siquidem sol uniuero μ' est, quippe cum sit simplex uoce Crsignificatione, tame cum dem ltis dici nequeat, uniuersum facimus: quandoquidem, ex vi suae signi.
ficationis, aptum est, ut multis ut tribuatur. Idems iudicium D icti
di m est desim iubim, ut sunt, phenix, dies, hora, quae simul ac uerὸ dici non possunt, nisi de singulis cum e uisue segniscationa multi triabui possint individuum a ratione quina vocum, Cr a categoriar explicatione rejciendum est proponituret nobis dicedum de univcrsiis, Abhquitis uocum traditur declaratio caeterum obserua singulare, ut
Petrus,indiuiduum appellari Graece A mri id est, insicti quia diuissione logica, quae communioris est in milites eo nunia distributio, diuidii quit. Ex his colligitur antequam uoces m dubium an aliquid sit geonm uJecies,an aliud quoddam attributum, prius constituendum esse sub uniuerso: nihil enim includitur sub harum quilis uocum segniycaotione,quod non sit uniuersum nec ex aduersum, aliquid est, uniuersum,
cui no aliqua quinq; uocum trιbuatur. Universum, uniuersale, commus negenerale, interpretamur:cui contrarium correstondet,in PorphIuriana diuictione,indiuiduumsingulareae, dieitur a Graecis τοDi bibuitur uniuersum in quini uoces, Genus, Spectes, Deberenatia, Proprium, inccidens Genus, ut animul Deserenua, ut rationstcompos Spectes, ut homo Proprium, ut ridens:Accidens,ut minuus.
correspondet autem horum quin attributorum unicuiq pecu ture subiectu equo dicatum. ut generi subucitur pecies, huicsublina sunt indiuidua dilberentiae subiectum Vt, etiam pecies. Proprιum patι tertrιbuitur specieι, cuius aquisu propri subιectrnomiuatur proprium subiectum accidentis,est individuum. Ex quo percipies in prouutι an a
37쪽
d , qua directu nuncupaturi altera uerὀ, qua me a dicit due inuresu. Recta quidem est attributio qua dicitur attributum de suo subis.cto ut homo est anima ut Petrem est homo,ut homo est rationis partiaeepsAt homo est ridens ut socrates est probus. Diducitur enim attri butio directa in eam quae generis est, quae differenticquae duciet,quae propri1 e quae accidentis et desuo peculiari subiecto. At quavis alia sit,inepta σmuersa,dicitur attributio huiu modi est, animal est hoismo rationuexpers. animal est brutuM reliquae istiu modi. Definiis tur inscholst attributio directa in hune modum.
ttributio irecta, es enunciatio vera,
aiens qua tribuitur attributum suo pullecto γρbum est animal, homo e ridens.
Atιriluit directae duplex es,essentialis, in
stentialis est, cuius attributues ex essentia
subiectierit attritutiogeneris eideciei, Edisserentiae desu pubiecto. ccidentalis est, cuius attritutum estpraeteressentiam subiecti cuiusteneris es attributioprotri', quae es accidentis depeculiarisubiecto.
Homo non est equus,non appellatur attributio directarquia negans est. homo est equis,quia falsa.ne animal est homo,quandoquidem in bacattributum. nempe homo nem dieitur de suo proprio ubiecto. Non est autem animal ubiectum homini Jed homo uice uersa subiicio tμr animali.Ut igitur attributio directa sit,tria postulamin. Primum Omnium quod sit uera, secundo loco quod sit alens, postremum quod si alicuius attributi diecti de suo subiecto. Essentialis uel est gener uel differentiae,ue Jeciei. Sunt enim haec attributa, quae sunt sum ubi tu interna C essentialia. Est enim ex essentia Platonis homo,erm 4ben. tia hominu positum es animal. Puriter in eadem hominis essentia rautionu
38쪽
6 homο,πhomo est viiimul, σhomo est rationu particeps. Primae i Deciei de indiuiduo, altera generis de fleela, tertia differentis de Jecie, cuivi est drferentia. Accidentalis hi omnis vitributio pro 'vel accidentisi quidem haec duo attributa ininime includuntur mesa sentia rei. Etiam enim es homo non esset affusaeuitatem ad ridenodum, id ipsum esset quod est nimirum animul rationa compos. Et accladens,ut musicus, planum est quod sit extrinseco accedens tit igitur utravis harum accidentalis attributio, homo est ridens homo est mascus Pur es ratio in similibus. Subdiuiditur attributio egentialis in eam qua dicit de re subiecta quid sit, et eum quae de re subiectu docet qualis numsit. Genera e speciei attributio de re subiecta,mdicat quidpi. Attributio diserentis suum subiectum explanat, quantum ad senatium pertinet, quale sit. Ex his efficituro cila captu,uniuersum quodvis uel esset Genus uel differentiam, uel speciem, uel proprium, uel Meldenso nam quodvis attributum uel essentiale est,uel accidentula si essentiale, aut exponit
subiectum quid sit,aut quale sit: siquidsta nu ni uel Decies: si qua is sit, cum ad Uentium vectet, disterentia erit necessario caeterum βψ attributum accidEtula, vel reciprocum est,uelsecus. Si reciprocum,
consequitur esse proprium, sti minus,reliquum, hut fit accidens. Vnia uersum igitur quodumisiudst,uel Genus est, uel Differentia, uel spea
ries, uel Proprι ui uel Accidens.
Venus est quod de multis P eeis autem disserentibus diciturcum quid quid sit quaeritur, iani
Nomen Genuidpui PorphFrium triplex, i, prima significastisne aliquorum,qui inter sese quodammodo fecti sunt,er cognatione quaa
dum coniuncti multitudo dicitur genus ut natio Graecorum dieitur. inali modo,genus,stirps,uel patria, qua multi nomenclaturum du.
39쪽
piam primus genitor, de tanquam principium a quo primum proditna tura, id eli, essentia hominu Cr bruti. Definiture, ab Ariso tele quarto capite primo Topicorum C a Porptario capι te de genere, quod de mulindi rei autem dilberentibu Aicitur, cam quid qui siliqua τι tur. Q noujic debes interpretari Genus, inquam, est univcrsum quo nomine secludimus coniuncta, homonγma,er individua squidem eorum nudum est genus: quia non est uniuersum. Schola propter cauila ιorum importunitatem operaenettim duxit ut in hac defvitione inmsequentibus,reliquarum orico quatuor vocum, ubintelligeremus genus, Me quod subeat Meem generum uis itast ut nulla definitio sit genus, quia nono uoce simplex sed diuncta, id est, ex dictionibus coarches. Similiter canta excluditur a disinitione, cum non1itIigniscatione maplex, quo donor mon appellunt Graeci sed homotomon,ι 6t, ambiaguu Parι ter C in diuidua, C ab hae tota in titutione sunt exclusa,ut praemonuimus, quandoquidem non pertinent ad rationem uiuuerμα rum . articula igitur definition si prima scilicet quod de multιs cui Graece corresponde m κέα αλ tu subindι care uidetur hoc ipsum, quod subintelligimus uniuersum siue uniuersale, in quod σιnuiuia duum distribuitur attrιbutum a Porptario sub his uerbis. γυ
id est,eorum, inquit,quae dicuntur partim de uno tantummodo dicunatur, uelut indiuidua, cuiumodi et Socrates, hic homo, hac res paratim de multia,ut genera, ut pecies,ut diti rentis,propria, ut acciden. tia, quae communι ter in multu non propri in uno uisunt. Subiungιtvr in praedicta definitione particula sia, specie autem differentιbus, ut genus secernatur ab peei . fer ι natur enim ab ea , quod pecies erect de multu illa quidem dicatur, sed tamen specie minus a liberarentιbws, veram numero : homo enim Decies cum ii, de Socrate, CrPlatone dicatur: qui nonspecie, sed numero solum inter se differunt. At vero animal cum nomen generι obtιneat, de homine,boue,equos dicitur. Porro autem hoc interest inter gen s inproprιum, quod gen s multarum formarus genus. proprium autem solam uniuslpeoclei est proprium. Quo circa genu de multu dιcetur Drmιs, quarum
uniuscuiu*fu genus, proprium solsim dontia Occisi cuius, inquin, si proprιum.
40쪽
Diferre Jecie dicuntur, quae eontinentur u repugnantibusDrAEm irrepugnantes appestumasformas eis, in quas unquam in partes ex adurebo suidentes, genus di)tribuitur ut homo, equus.leo, distant ab inuicem θecie, quae sunt parte diuidentes in quas genus tribui iuret idem)ecie dicuntur indiuidua,quae subiectabunt eidem ecιcι, πι So. Ates,CTPtiteri Differre numero dicimus, quae pro diuersis rebu/ numerantur, exaduerso idem numero, quae pro unu Creade re numeramus ut petrus, Joannes Numero distunt, quia in recensendιs hominibus hos pro diuersis adnumerabimus, Murci et uilias cicero, etsi uoce tenus tria sint,tamen dudum dictu ratione. dicimus idςm numero se num in diunmerandis homιnibus pro uno numerarciuur.
Superadditur in praedicta de vitione particiua, cum quidq*i is
it quaeritur, a secernendas dilberentias,o accidensi communia bquidem haec uniuersa dicuntur de ibi subiectu in quaestione quaqμή τιmus, qualiη ressit: non autem quid sit. Rogas a me, quid sit homo: Rupondeo, animal. Percontaru quale animal Dico, ait Olus com pos . De petro percontaris, qualis homo it Reoondeo mi icus Diso ferentia Uιtur, maccidens de re subiecta no dicitur in quae lione quagi ritu de re quid' hoc est,qua uim σnaturi re venamur,sed qua qualιtus aut modus inuestigatur Exhu ejicitur istutionem gene. τι probam ese, cum in ea nihil desideretur nihil redundet. Percontabιt aliquι cum alo,animal esseaenus,an inte Ccra denotione, an de uoce,an de re asson deo, me uerba referre ad rem notioni uoci subiectam, itas anima quod unum Crii t, nisum ubus indiuidvis animalibM,quods alioqui genus appellumas, crest minime aut e notio nec uox octrina et Arhi plane tradita quarto capite primi Periermenius. ι - ις o bα, κανερο , ovis Fini η καδέα ii insor.
α ἐκασορ. Quoniam autem res partim uniuerse sunt partim singula. Universas autem appello, eis quae suapte natura ui cmur ιn mutus. singulo, quae no dicuntur, ut homo in rebra uniuerbis ni insingulis calalias necesse est fari aliquid inesse,uel non inesse rum uniuersarum
nunc, nunc singularum .ine Ari toteles. Quibus ex uerbis facile perueipitur res distribui in uniuersu, crsingulas. Quod eam tu sit neu