Marco Elephantutio comiti et Ravennatium senatori amplissimo Libellum de restitutione purpurarum

121쪽

facile intelligi potest vividiorem purpurae speetem, quam marina suerit, illis temporibus

fuisse celebrem. illique purpuram marinam, quod accidere consuevit, paullatim primas eo neessisse, & in desuetudinem abiisse. Ηine quemadmodum marinae eo e hae e eo, suco, aliisque herbis honorem purpurae in usum principum virorum conficiendae reliquerunt, ita Coecus, Fueus, aliaeque herbae antiquorum temporum locum eessisse nuperae Coccinitiae & nuperci Indaeo videntur, quibus nune temporis & violacea & rubi eunda etiam nobilior splendidiorque purpura eonficitur , cui profecto nec coloris nobilitate, nec diuturnitate, nec tenuitate sumptus antiqua purpura ullo modo comparari possit. In Europa igitur haec una purpura Coccinitia aut Indaco consecta apud omnes celebratur, omnesque pulcher purpureus color delectat. Immo delectat etiam in India color purpureus, qui La

ea conficitur, quo & Ianae, & serica, & gossypia, & coria , quae Damascena dicuntur . nobilissimo & sere indelebili colore tinguntur. Haec purpura , quae

orientalis vocari possit, etiam lota splendorem non amittit, nec maculas contrahit, ita ut existimare possimus Lacca tinctum fuisse pallium illud, quod Persarum Rex Iovi Capitolino muneri miserat, vel Sanguine Draconis, qui ipse Cinnabaris Dioscoridis a plerisque putatur. Augebitur haec suspicio, si animadverterimus Pallium illud ex Indica Sandyce coloratum dici a Vopisco, quae Indica Sando idem ipse est, qni vocatur Sanguis Draconis, uti meliores antiquae Mein die inae magistri interpretantur, eum etiam hodie praesertim in riguviano & Ben-galens regno ex ipso sanguine Draconis color purpureus conficiatur. In Italia etiam colorem rubi eundum Laeca quondam preductum fuisse, quae virgarum specie importaretur, docemur a Ruellio, in Dioscor. Cap. de Cancamo ) a Mattio

to m. I. 4. Venetiis II 48. ) eandem artem Venetiis quoque suis temporibus u statam testante. xxv

Iertim eum sateatur Uopiscus missos in Persas de ea re infectores nihil certi r ferre potuisse. Quin tertum est, ex In dira Sandyce pallii illius colorem non suis se eductum. Paratur enim adhuc & apud nos, di apud Indos & Persas rubieundus quidam colar ex Indica Sandyce, s quae Sanguis Draconis nunc appellat ut, & quae mihil aliud est . quam quidam rubicundus succus ae fructibus palmarum expressus l& tamen rubicundus ille color hae Indica Sandyee, aut Sanguine Draconis inductus multis partibus est ignobilior, quam xubicundus, qui cocco. aut coccinitia educitur, omnibus nuperis scriptoribus testanis vibus , dc ipso nostro auctore pag. V.CCLIV. Eiusdem huius pharmaceutici salubelli . Si itaque rubicundus Sandycis aut Sanguinis Draconis color colori ipsi rubi-

eundo cocci aut cocet niliae primas congedit, quomodo antiquas purpuras, quibus ipsum cocci aut coccinitiae eolorem

primas concessitis superiore Nota VUL. IX XX. & Cap. L. Probavimus, ῆ -- do denique ipsius Aureliani de matronarum Romanarum purpuras, quas ceteris

omnibus Romani Imperii purpuris excet fiores esse oportuit, superare potuisset purpureum igitur erat Pallium illud, de quidem rubieunda illa lauentissima purpura coloratum, quae tantum in Perside 3e India frequens perraro in Imperii Romani regiones trana herebatur. Cap. XX. LU- xxHὶ Contraiia omnia ex iam dicti

Palent, quae non iteranda. Dicemus tantum ex Coee in ilia, ex indato, ex Lacca, ex Sandyce, aut Sanguine Draconis non Purpuram, quo nomine hic quoque passim abutitur auctor, sed colores rubicundum

8c violaeeum nune temporis excudi, eo

que ut Potae vegetabilibus educti s. esse inertes Se fixos, non vero, verseolores, non scintillantes, non immortales, nota molles,& proinde longe minoris, quam admirabiles violareos & rubidos colores , qui

conchis quondam confieerentur. aestiman

dos . Cap. XXVII. XXVIII. XXIX. XXX.

122쪽

Quamvis tamen confirmave imus ma inam purpuram a eommuni eommereici Theodoriei Regis temporibus ereptam, non ideo tamen existimandum , posterio.

ribus temporibus ubivis gentium desueviste. Robertus Se thu velius Histor. Αngliae Eccles ast. l. I. c. I. 3 refert celebrem fuisse matrem suam, quae sudariola tingeret indelebili etiam post loturas quodam suco, adiicitque Bedae temporibus, nimirum nono seculo in Britannia, quo magis quam alio pleraeque omnes artes se receperant, artem quoque marinae purpurae magno in pretio habitam suisse. Quin & Bedae temporibus ars purpurae tingendae in Anglia summopere in pretio habita est. Sunt Cochleae satis superque abundantes, quibus tinctura e einei eo loris conficitur, cuius rubor pulcherrimus nullo unquam solis ardore, nulla valet pluviarum iniuria pallescere, sed quo vetustior, eo solet esse veniistior. xxxiii

Hoe stimulum dedisse potuit Britanno Gulielmo Cole, in Aff. Lips ) ut prae

terito seculo marinam purpuram restituere curaret, quemadmodum deinceps reseretur. Afirmat etiam Plumerius P. Plum ier in quosdam nune populos in Ame.

Hea conchas usurpare ad vestes pulcherrimo violaceo colore tingendas. xxiv)Colorem purpureum apud omnes nationes maximo semper in pretio habitum, e terisque coloribus omnibus antepositum, ex iis, quae diximus, satis constat. xxv

A temporibus usque Heroicis reperitur purpura a principibus & regiis viris usurispata. xxvi) Romuli temporibus plurimi Romae habebatur simplex Tyria rubiis cundo colore, xxvIIJ & secundum locum obtinebat Laconi ea & Chartaginiensis phoeni

t xxiii in Haec purpura in Britannia Badae temporibus usitata sententiam nostram de marinae purpurae usu usque ad seculum xv. , dc imperii Graeci ruinam confirmare videretur. Nos tamen illud addubitamus, an purpurae marinae opificium unquam in Britanniam se receperit, aut se recipere potuerit, tum quia temporibus

illis una Byzantii purpurea ossicina vigebat Cap. LlX., tum quia Oceanus nullas conchas purpuras praebet, s ne quibus color purpureus consistere nequit. Cap. LXII. Sed fortasse rubicundus aliquis coinior buccinorum ope, quae in Oceano pla- rima degunt, tunc in Britannia vigebat rcolorem enim tantum rubicundum, licet

faeile evanescentem, buccina emittunt.

Cap. XXIV. XXV. LXlI. Quin res ita

est. Ipse Mouthu velius a uictore ipso nostro reserente narrat colorem Britannicae illius purpurae fuisse coccineo similem, qui e cineus profecto erat r ibicundus . Cap. XVI. Addit tamen firmissimum colorem fuisse,

cum contra buccinorum succum colorem que facile evanescentem supra demonstraverimus. Sed observandum, hunc Britannicum Scriptorem , qui praeterito seculo vixerit, videre nequivisse Britannicas illas rurpuras Bedae temporibus, nimirum septingentis prius annis usurpatas, cx Proinde notam firmitatem antiquarum purpurarum pseudopurpuris illis ex suo ingenio eiunxisse.

xxiv in Sed omnes satis infeliciter, ut

mox erit videndum. xxv Quis non affirmet ex hisce auctoris nostri vorbis eundem Palinodiam canere λ Hactenus amrmavit purpuram plurimis aliis coloribus insessorem suisse. Nune autem hisce verbis purpurae primas concedere videtur. Sed si verba auctoris eo larem purpuretim in Verba colorem ruticum dum convertantur, dubietas omnis tolletur. Auctor enim sibi ceterisque nuperis scriptoribus constans verbo pamureus abutitur semper, ut colorem rubicundum si in gnificet, quemadmodum monuimus. Tantum dubietatis voeabulorum & idearum eonfusio inducere potest. xxviὶ Nescio quam purpuream historiam hie auctor exorditur, satis quidem

exilem, Sc naevis plenam, quam diligentiorem Cap. LI. εe sequentibus nos attu- limus. Nos hic tamen unos naeVos emendaturi primo asserimus, purpurarum usum non tantum Herotea tempora, sed ipsius Moysis longe antiquiorem aetatem aut daequasse, aut etiam superasse. Cap. LI.

xxvii Tyria purpura, sive eonchylium simplex, sive dibapha purpura, t quam

123쪽

phoenieeo, seu minii colore xxviii . Seculo vero Reipublieae Romanae postreismo principatum tenebat violacea purpura, mox Tarentina ex violaceo Tubricans.

xx Ix) Hoe eodem enimvero tempore grassante luxu, despectisque rebus etsi pulcherrimis, attamen vulgatis, in publicum prodiit dibapha Tyria, quae nimirum bis tincta, & nigriorem eolorem ostenderet. xx κ) Haec omnia a Plinio ilib. IX.

eap. XXXIX. hauriuntur. Purpurae usum Romae semper fuisse video. . . atque omnem vestem ilium nasse. oe in tria bali auro miseeri consuevise . Nepos Cornelias, qui Diυi usii principatu obiit, me, inquit, iuvene violacea purpura visebat, cuius libra denariis emtum venibat, nee mialto post rubra Tarentinae bule successit

dibapba seria. s xxxij Haec erat excelsa illa purpura, quae mille denariis sive tuli is monetae nostrae in singulas libras vix poterat emi . xxxΠ) quam P. Lentulus Spinther anno, quo Cicero eonsul fuit, primus inter Romanos mirantibus omnibus est indutus. xxxin) Nee multum temporis praeteriit, cum ex eadem purpura Tyria iam ubique vulgata, & coenacula, & stragula , & taeniae ornabantur, &quaelibet regio imitatura Tyrias purpuras bis easdem purpuras tingendi morem. ample. purpurarum distinetionem a nob)s Cap. XII. ex lanat atri, & mox etiam clarius Notis sequentibus explanandam ,δc auctor noster, Sc nuperi omnes Scriptores ignorant, ) immo εe quaelibet alia Romani Imperii purpura nunquam colorem rubi ineundum ex buit, sed alia alios colores, quorum nullus rubicundus suit. Cap. XIX. Qui deinde enimvero Scriptores amrmare possunt, purpuram quamcumque Tyriam

Regum Romanorum tempore Romae Vulgatam Urbs ipsa Tyrus , nedum eius

purpura, priscis eisdem temporibus ignotissimum in italia nomen esse debuit. R gum autem Romanorum temporibus Romae purpura tantum Italica usurpari potuit, immo inter Italicas praecipue Etru- ea, unde Romani ipsi Reges easdem purpuras insignia regiae dignitatis tunc temporis primum acceperunt. Cap. LII. xxviii) Laconicam etiam dc Charta

.giniensem purpuram auctor rubicundam amrmat, cum assirmat phoeniceam, nam

. phoeniceus color de ipse rubicundus est. Cap. XVII. At etiam purpurae Laconicaede Chartaginienses nullae rubicundo colore, sed rubido tantum fuerunt. Cap. XX.

Demum ipsa Laconia quoque A ipsa Chartago, nedum earum regionum purpurae, Regum Romanorum temporibus ignota nomina Romae esse debuerunt. κxix Et Tarentina purpura,& Omnes Italicae viola ceci colore commendabantur. Cap. XX. Hae omnes autem Italicae purpurae a regi fugio ad bellum Tarentinum, quo tempore fere tota Italia subiugata est,

triumphis Italicis Romam invectae, de

Romae usurpata sunt . A bello Tarenti no ad annum Romae septingentesimum

purpurae etiam omnium exterarum gen

tium exteris triumphis Romam invectae, de Romae divenditae Ac vulgatae sunt.

Cap. LIII.

κκκὶ Hactenus, nimirum ad annum Ut bis septingente si inum, omnium sere gentium purpuras viderant Romani, non tamen optimas Tyrias Phoenice nondum subacta . Itaque anno eodem urbis septingentesi .no Cicerone Consule Pompeius

Phoeniciam Mithridaticae victoriae impetu lubegit. de statim magna vis Tyriae purpurae, quae omniam optima suit, Mithridaticis triumphis Romam quoque invecta suit, & ab omnibus statim usurpata. Cap. LIII. xxxi Sphalmata purpureae historiae , quae modo a nobis quinque superioribus Notis eastigata sunt, hausisse se ait auctora et lato Plinii loco. Sed loeus ille Plinii,

ut quisque videt, sere nihil eorum enarrat. Sphalmata igitur illa e penu recontiorum Scriptorum auctor noster conrasit, prout pleraque alia , quod saepe diximus. xxxii in Antiquum purpurae Tyriae, purpurarum lue omnium pretium diligon-

terrimati sumus libelli nostri Cap. XLVIII., ad quod brevitatis gratia lectores delega

mus .

i xxxiiiὶ Septingentesimo inquam urbis anno Cicerone Consule Phoenicia subacta est, de purpura Phoenicia aut Tyria eo dem anno P. Lentul is Spinther primus est usus, ut Nota superiore XXX. mo

124쪽

amplexa est. Plinius d. lib. IX. cap. XXXIX. DUUM tune disebatur , quae

bis tincta esset, veluti magnifico impendio, qualiter nune omnes pene commodiores

purpurae tinguntur. xxxivj Hinc etiam frequentes Trimalcionis lecti tomento constabant cocco sive purpura tincto. Arbiter in Coena ) Vides tot etile tas ρ Nulla non aut comebliatum , aut coccineum tomentum habet. s xxxv) Nee minori indignitate nupera haec nostra purpura versatur, sive violae ea, sive rubicunda, utia

pote quae ins gne si sere omnium Venetae nostrae Reipublicae Μagistratuum s xxxvi).

Sed cum purpurae nomine nunc violaceus, nunc rubicundus color, plurimi isque alii colores intermedii & ex illis compositi intelligantur , hinc, ut omnicdubietas tollatur, haec observanda duxi. xxxVII). Licet enim varius purpureae P color

xxxiv Purpurae caeruleae saturae , caeruleae dilutae , di flavae , speciatim Purpurae conchyliatae, aut conchylia Vocabantur, semel uno partiori succo rur Purarum, aqua Iotio aut iure temperata, Ormnis omnino buccinis tingebamur, &minori etiam pretio constabant. Purpurae violaceae, rubidae, celeiaeque omnes si ve simplices sive mixtae, speciatim pur Purae dibaphae vocabantur, semel succo Purpurarum, di semel succo buccinorum, nimirum bis tingebantur, de longe malo ri pietio constabant . Hanc ignotissimam, sed apprime necessariam colorum Purru

reorum distinctionem Cap. XII. de XXV.

demonstravimus. Cum igitur utraeque pur

purae de Tyri, de ubique getillum tinge rentur , istas dibaphas seu bis tinctas

nuncupabant, ut pretiosiores ostenderent,& ab illis minus pretiosis distinguerent . p. XLVlII. Nee tamen ex i stimandum,

ut ait auctor, anno tantum urbis septi

gentesimo artificium bis tingendi purpuras Omnes conchyliat s exceptis exemplo

a Tyriis sumpto perere brescere incepisse. Cum enim eo tantum duplicis tineturae

artificio purpurae eaedem omnes exceptis conchyliatis educerentur , prout memora

to Capite XXV. est edoctum , cumque saltim purpuras violaceas Italicas etiam temporibus anno Ut bis septingentesimo anterioribus Romae de in Italia usurpatas

sciamus, Cap. LII. LuI., hine illud duplicis tincturae artificium non tantum an liquius, sed etiam ipsis purpuris omnibus conchyliatis exceptis coaevum suisse non dubitemus. Illud tantum discriminis esse potuit, quod seculis anno urbis septingentesimo superioribus magis a iuxu remotis crebriores purpurae caeruleae de flavae semel tinctae, seculis vero inserioribus grassante luxa crebriores purpurae ceterae bistinctae esse potuerunt, quod etiam ipse Plinii locus ab auctore relatus innuere

videtur.

xxxv Videatur sane, quanto rectius antiqui , quam nuperi Scriptores , quod saepe diximus, coccineum a purpureo,&purpureum ipsum a conchyliato distinguant . Auctor nuncupat tomenta cocco,

live purpura tincta. Arbiter tomenta diis stincte aut conchyliato aut coccineo tincta a lxxxvi Uulgato errore purpurei coIoris pro rubicundo admissi auctor nuncupat purpuratos Venetos Magistratus, qui rubicundo cocci aut coccinitiae colore in induuntur. Ita Cap. LX. ostendimus S. R.

E. Cardinales purpurem nuncupatos eo dem errore, qui tamen etiam non purpurei aut purpurati, sed rubicundi & eoe- einei sunt. Latini Praesules, & aliquot Veneti Magistratus, ut ait auctor, cum violaceum colorem gestent, meliori iure purpurei aut purpurat i vocari possent. Sed ne hi quidem purpurei aut purpurati . Violaceus enim color, quem gestant, non conchis, sed vegetabilibus est excuius , nec proinde illis quatuor admirandis dotibus coruscat, quibus antiqua violacea purpura prae ceteris alio tincturae genere inductis violaceis coloribus efflorescebat. Sed de purpurei novem simplices ,&quinque mixti colores, dc incomparabiles eorum quatuor dotes, & pleraque alia omnia ad eosdem eoIores pertinentia, ignotissima nostris Scriptoribus sunt, ut clam rius sequentibus Notis observabimus. κκκvri Exorditur hic auctor purpuriferarum concharum naturalem historiam.

Laus ei danda, quod diligentius eam , quam reliqui nuperi Scriptores, peragat. a quibus proinde nihil mutuatur, sed omnia e sua penu promit. Hinc licet subobstu

125쪽

eolor fuerit, quilibet tamen purpureus vocabatur, quod ex eodem flore aut sanis guine concharum educeretur, quae conchae varium iuxta varia maritima vada , quae ineolebant, colorem emittebant. xxxvm) Purpurae enim Adriatici maris violaceum colorem, Tarentini sinus violaceum rubricantem Africae phoeniceum, aut minii similem, Tyri igneum nigri cantem, Laconiae rubrum, marium ad se optentrionem vergentium sordidum & nigri cantem reddebant. xxxIxὶ Nee, etsi avario concharum genere iste succus hauriretur . tinctura tamen minus erat aut uocabatur purpurea, cum mn tantum ex conchis, quae purpurae appellabantur,

sed etiam ex buccinis, & muricibus, & ex aliqua alia conchula hauriri soleret. xvj Nee tempus hasce conchas piscandi, & florem edueendi est omittendum, cum pulchriorem & eopiosorem succum subministrarent, quae conchae in areno. sis fundis, frigidioribusque temporibus caperentur, uti Plinius lib. IX. cap. XXXVII. in declarat, & periculis aliquot a me factis magis etiam clarebit. Capi eas post canis ortum, aut ante vernum temptis , utilissisutim, pumiam. eum foetis. emere, fluxos habent succos. Calculosae appellantur a ealeuia maris mire apto eon.

ehνIlis. x Li) Idem sentit Vitruvius. s lib. VII. cap. VIII. ) Quae conchae, ait

enim, in septemtrionis plagis capiuntur, atrum colorem reddunt, quae inter septentrionem & occidentem, lividum, quae ad orientale , & occidentale aequin istium, violaceum, quae denique in meridianis regionibus , colorem rubicundum praeleserunt. Itaque quod legitur Ponto m Gallia, quod bae regiones sunt proximae ad septemtr mes . es atrum, pro 'red entibus inter septemtr onem re dentem, liv

dum, quod autem legitur ad aequinoctialem orientem oee dentem, num tur υἰου- ceo colore, quod vero meridanis excla tur regionibus, rubra proereatur Potestate. Confirmare autem ego satis duco, purpuriferas maris Adriatici conchas violaceum

obscure, incipit tamen cGgnoscere plures alios intermedios colores purpureos suisse, qui ceteris nuperis Scriptoribus ignoti sunt. Errores tamen aliquando & in hac naturali historia auctori excidunt, quos nostris Notis emendabimus. Videatur tamen libelli nostri Cap. XXIl. , quo eandem purpurarum & buccinorum historiam diligentius descripsimus . xxxvira Non iuxta varia maritima

vada conchae varium colorem reddebant, sed iuxta varia orbis terrarum climata aut plagas. Hinc maria omnia Italica, nedum unum Adriaticum mare, violaceum col rem, qu2ntumVi S varia eorum essent Uada. reddebant . Sic maria ad meridiem vergentia rubidum, maria ad septentri nem posita lividum aut nigrum praebebant, nullo variorum vadorum discrimine facto, quae varia vada aut sundi in quolibet mari reperiuntur. Cap. XX. Observandum tamen tot purpureos colores, quos diximus, non tantum a diversis climatibus , & plagis sed et aam a vario artificio aut temperamento Iincturae ortum duxisse. Varia enim artificia aut temperamenta va Hos purpureos colores etiam ubivis gentium

reddebant. Cap. XXL XXV. xxxix Iterum castigandae sententiae. Purpurae Adriatici & Tarentini sinus, &Mediterranei maris, qua Italiam alluit,

violaceum colorem, purpurae Tyriae, Africanae, Laconicae, Ceterorumque marium ad meridiem vergentium rubidum aut igneum nigri cantem, marium ad septemtriones vergentium lividum & atrum reddebant. Iterum ad Cap. XXI. revocamus lectores. κLὶ Colores purpuret ex purpuris de buccinis tantum, non ex muricibus, aut aliis conchis quibuscumque hauriebantur

Vide sis in p. XXII. , de Notam sequentem x LU. t x Li Non conchae in arenosis fundis,

ut ait auctor, sed in calculosis, aut variis prognatae pulchriorem , de copiosiorem succum submini lirabant, ut ait PI inius ipse, cuius locum mutilatum hic resertauctor. Ceterum Ac de hae re, dc de toto concharum piscatu libelli nostri Cap. XXII. & XXIII. consulatur . .

126쪽

modo dilutiorem, modo austeriorem eolorem praebere, qui ideo Venetus color appellatur. ix Lir)Iam patet igitur omnem purpuram, licet ex varii seneris conchis educeretur, eundem tamen colorem consuevisse reddere, dum in eodem mari capere intur. Ex Adriatico mari nostro tria concharum, quas purpuras vocant , generaeaptantur, & in serum piscarium usui plebis deseruntur, cum earum caro deliineatioribus viris male sapiat, & eor iacea videatur lx Liu). Haec tria genera sermaquidem sunt similia, sed non omnia colori praebendo sunt aeque idonea . Primum genus proboscidem habet longam , reclam , & duabus aut tribus prominentiis inaequalem, ventrem vero longis & duris aculeis armatum. Haec purpura, quae clavata a Bonannio vocatur, Ricreazione deli 'oechio num. 28 a. a me definitur. Purpura Veneta elavata, clavis longior bus, proboscide longa, recta, mur eata, vulgo Gari oli. Haec concha nihil nisi subflavum humorem omni tempore reddit. Secundum genus primi multis partibus smile est, sed aculeos habet breuiores , proboscidem quoque breviorem, & deorsum flexam . A Bonannio echinata, a me vero vocatur.' Purpura Veneta clavata clavis breularibus, probose de praemorsa σeο-wluta, vulgo Btiui. Haec concha nihil nisi lacteam 3: sere viseosam saniem emittit. Tertium Adriacarum purpurarum genus sere secundi omnibus partibus simile differt una maiori brevitate aculeorum, qui sere tubercula videantur, &hoc verum est purpuriferum genus, quod vid purnuras eudendas adhibebant antiqui, cum copiosum & pulcherrimum violaceum humorem sundant, si idoneo an . ni tempore hae conchae capiantur. Bulli etiam hoc purpurarum genus a piscatoribus vocatur, & a me: Purpura Veneta clavata, et is breu dimis, proboscide praemorsa m eonvoluta succum violaceum fundens. Circa haec duci postrema purpurarum genera pericula a me sunt facta, quae mox enarrabo. xta H Doctus qui-

κDi Recta auctoris observatio , quae cum observation bus antiquorum Script rum, qui Italicorum marium conchas vici Iaceum colorem praebere narraverunt, ut saepe diximus, mire convenit. Labitur tantum auctor, cum violaceum colorem suisse, quem venetum vocabant, affirmat. Color autem Venetus antiquorum violaceus non fuit, sed caeruleus atro re

multo mixtus. Cap. III. Ceterum hunc Vitruvii locum rectius interpretati sumus Cap. XX. xiati Mirum, auctorem inter viliores cibos conchas purpuras delegare, quae in

ter delicatiores quondam adnumerarentur.

Cap. XXIII. Sed fortasse Veneti littoris

purpurarum tantum id vitium est, non omnium littorum. Purpurae enim etiam,

ut plerique omnes pisces Se nudi de testacei, alii in aliis locis delicatiores. Conia firmat hanc rem Caput ipsum II., quod

ei lavimus .

xia τὶ Nemo longiorem hanc Notam miretur, qui de summa rerum hic agianimadvertat. Tria igitur purpurarum ge nera in Veneto littore auctor noster ob servavit. Recti rostrum unum. & maxime clavatum, nunquam purpuriferum, curvi rostrum & minus clavatum alterum , nunquam pariter purpuriserum, tertium

quoque curvi rostrum, sed minime clava tum, di semper purpuriserum. At id in omnibus littoribus minus verum est. Ex purpuris enim primi generis recti rostris de maxime clavatis quaedam purpuriferae, nimirum colorato flore instructae, & qua dam non purpuriferae, nimirum albenti flore instructae observatae fuerunt , non minus a nobis in Sabinianensi Ae Ariminensi, quam a Fabio Columna in Neapolitano littore, quemadmodum id postr mum paullo post ipse auctor testabitur. Ex purpuris vero etiam secundi & tertii generis curvirostris, sive minus . sive minime clavatis, quaedam colorato , quaedam albenti flore alibi sunt detectae, ita ut non modo singula purpurarum genera in

variis littoribus, sed etiam in quolibet

127쪽

dam auctor Iamis Planeus de eonehis minus notis pag. XXVIII. in Arimi

nensibus littoribus parvum turbinem observavit abundanter purpuriferum, a quo vocatus fuit: Turbo υirgatus , subviridis, costulis laxioribus, Ariminensis. Huiusmodi turbines colorem rubrum austeriorem & sere nigri cantem produnt, cuius coloris erat excelsior purpura antiquorum, ex quo idem doctus auctor suspicatur, Aneo- nitanos quondam succo horum turbinum, quem cum succo aliarum concharum

diversi

genere de littore variae purpurae varium, nimirum aut coloratum aut albentem succum gerere videantur. Hoc autem purpurarum discrimen . quarum aliae albenti , aliae colorato flore gaudeant , nunquam antiquitas memoriae prodidit. Plinius lib. IX. cap. XXXVI. ,& Aristoteles lib. V. Hist. anim. Cap. XXII. a nobis relati, qui uni antiqui Scriptores purpurarum ea rundem genera distinguunt, non ratione colorati aut non eolorati foris, recti aut curvi rostri, brevis aut longi clavi, sed hi e tantum magnitudinis aut parvi tytis ratione, ille vero una ratione soli. aut vadi , aut pastus tantum distinguit de discernit, vilissimumque appellat genus tu te nis putri limo,& a Igenis enutritum alga , t quod Venetis purpuris convenit, ubi limus, ubi alga, ubi maritimae paludes , & contra calculosum genus calcum Iis enutritum, aut dialutense vario soli genere pastum', optimum ad tincturam

appellat, quod Ariminensi de Anconiistano littori convenit ). Quaecum ita sint, putabimus igitur, antiquas purpuras Ο-mnes colorato flore fuisse, nostrates vero vario aut colorato aut albenti flore, tanquam degeneres de vitiosiores factas λ Nequaquam: nam aeternas Se immutabiles naturalium corporum te animalium proprietates esse, de tota naturalis Historia,& tota Physica docet, ita ut, quemadmodum nostrates purpurae vario aut colorato aut albenti flore praeditae cernuntur , ita quoque antiquas purpuras vario aut

colorato aut albenti flore praeditas fuisse omnino sit iudicandum. Statuendum igitur potius , antiquos homines utrasque purpuras de albenti de colorato flore donatas ad tincturam adhibuisse. Plurima enim huiusce rei sunt argumenta . Primo si lentium antiquorum omnium Scriptorum, quos Cap. xx Il. retulimus, qui omnes licet minutiora antiquae Porphyropeiae Draecepta prodiderint, nullam tamen huiusce aut colorati aut non colorati succi

mentionem faciunt, quique tantam remptantum discrimen significare omnino de buissent, si coloratus purpurarum tantum flos tincturae aptus, albens vero tincturae ineptus omnino fuisset iudieatus. Plinius ipse& Aristoteles d. Cap. XXII. relati uti tincturae antam describunt, & nummus ipse Gentis Furiae prima libelli nostri fronte proslρns clarissime exhibet, recti rostram 8c maxime clavatam purpuram, eum conchae in duobus reliquis Tyriis nummis prostantes potius clare buccina videantur, nimirum genus illud idem

tecti rostrum Sc maxime clavatum, quod nunquam purpuriterum , aut colorato fiore instructum in Veneto littore deprehendit auctor. Audivimus Cap. XXIV. pri

Cos Omnes Scriptores , maximeque Plinium narrantem, purpuratum de bucei norum florem detractum, sale conditum, igni decem dierum excoctum, primo in viridem, inde quoad buccina in rubicundum , quoad purpuras vero in rubidum aut nigricantem colorem converti omnino eonsuevisse . Haec autem mutatio, aut con versio , aut metamorphosis in viridem prius, inde in rubidum, aut rubicundum aut nigrantem fieri omnino non potuisset,

nisi flores illi albi ante fervorem fuissent. Etenim si flores illi rubidi aut rubicundiante servorem fuissent , quid opus erat maceratione, quae flores iam rubidos de rubicundos in virides prius, inde in rubidos aut rubicundos iterum converteret , aut etiam quomodo ea ipsa maceratio si res ab initio rubidos Ae rubicundos in virides prius, de rursum in rubidos aut rubicundos convertere potuisset Docuimus quoque Cap. LXII. de mox etiam ab ipso auctore nostro, de sequentibus Notis cognoscemus, albentem purpurarum &bucincinorum nostratium fiorem natura ita es se comparatum, ut sola tenui solis fit aeris maceratione aut corruptions, in viridem primum, inde in rubidum aut nigrantem

quoad purpuras, in rubicundum quoad buccina

128쪽

EXVII

diversi generis miseerent, purpuras suas absolvisse, quae Sidoniis 3c Puni eis non concederent,si Silio Italico fides habeatur.

Hune turbinulum ego quoque in Uenetis hisce littoribus sublegi, sed tantum tenui & albo, nullo aurem colorato succo manantem deprehendi. sx Lu)

Viὐit etiam in Λdriatico mari buccinum quoddam purpuriserum , quod in Neapolitanis littoribus reperit Fabius Columna Libro de purpura j, quodque

ipse Concham ianthinam appellavit. Corticem hoc buccinum trisus orbibus constantem habet. centrumque circa ambitum valde prolatum. Hoc animal , si in marinam aquam coniiciatur, statim prodit, adamussim virilem penem rubenti glande, cetero caeruleo corpore, exhibens. Si nemo offendat, effundit violaceum suum florem magna copia, & acu in collo sauciatus guttas tres aut quatuor

eiusdem colorati succi elicit, quo chartae & alba lintea violaceo colore infici

possitnt, qui etiam post loturas difficile evanescat. xLvi)

cina mirantibus omnibus semper converti conspiciatur . Quod certius argumentum, antiquos homines, ipsos purpurarum de buccinorum albentes flores adtincturam adhibuisse λ Si enim nunc temporis iidem buccinorum 6c purpurarum albentes flores oculis nostris testibus in viridem prius, inde in rubidum aut rubicundum sola tenui aeris et solis maceratione converti statim videntur, quomodo non existimandum, eosdem albentes antiquarum purpurarum & buccinorum flores in viridem prius, inde in rubidum aut rubicundum violenta & diuturna salis & ignis maceratione converti non debui sis, aut omnino conversos non fuisse Testantur inquam antiqui Scriptores purpurarum & buccinorum flores violenta 6e diutina salis 6e ignis maceratione viridem primo. deinde aut rubidum aut rubicundum colorem induere consuevisse. T santur nuperi Scriptores omnes, eosdem Purpurarum 6c buccinorum flores sola tenui δe eeleri aeris & solis maceratione eundem viridem prius, inde eundem aut rubidum aut rubicundum colorem solere induere. Si eadem metamorphosis antiquis temporibus habebatur . si eadem me tamorphosis nostris temporibus habetur,

quid ultra dubitandum y Observavimus Cap. t XII. LXIII. salituram de coeturam ab antiquis adhibitam ad aeternitatem coloribus purpureis tribuendam. Observamus nunc, eandem salituram & c Eturam adhibitam, ut haec metamorpho

sis primum haberetur , inde ut aeterna

evaderet.

xcv Hic igitur turbo, qui colorato flore in Ariminensi littore Iano Planco,

albenti flore in Veneto littore auctori nostro apparuet. Adeo verum est, buccin rum & purpurarum flores vario, nimirum aut albo aut colora to succo reperiri , cum id etiam in turbinum generibus usu mni re audiamus. Ceterum sallitur Ariminensis auctor, eum ait antiquos Anconita nos homines suas nobiles purpuras hi sce turbinibus infecisse . Et Anconitani enim, de ceteri omnes antiqui populi uni surpuris , sine quibus nulli colores purpurei abebantur, aut ad summum purpuris Scbuccinis simul iun res ad purpuream tincturam educendam utebantur, reiectis mnino turbinibus, aliisque conchis omni bus, eo quod fortasse eorum flores etiam post coeturam iacile evanescentes, de ad tincturam inutiles comperissent. Cap.

LXH. Nisi dicere velimus, turbines etiam ab minus in hae re accuratis antiquis hominibus , eum utrique turbinati sint generis, in buccinorum classem fui me legatos .s xLm ὶ Recte auctor noster a purpu

rarum ad buccinorum d scriptionem transit. Ecce primum buccinorum genus C lorato flore cumulatum in Adriatico mari auctor noster, in Neapolitano Fabius Columna se reperisse assirmant. Ceterum de hoc de alia buccinorum genera , ut de purpuris diximus , vario, nimirum aut albenti, aut colorato flore instructa vi dentur , ut mox pluries auctor ipse re

ferre non dubitabit.

129쪽

Buccinum quoque purpuriserum, sed alius generis, in Britannicis littoribus

elapso seculo observatum fuit, & ab observatore vocatum s Cole ex opust. Erud. Lips. to m. I. pag. CCCCXLVII. in Purpura littoralis , e Ten ensis , paWDa. rur-ι nata. xi viij Haec concha in illisce littoribus abundat, & omni aetate florem suum effundit. Vario colore est, subrubro, flavo, nigri cante, flavorubente, interdum interlito lineis albis δc suscis, parallelis, aut alternis. Magnitudine est regiae nucis, multos habet orbes, ventrem grandiusculum , os teres, labia aliquantulum conversa, leviter incisa, sinum in labici sinistro in longitudinem exea vatum. Animal interit, si aqua dulci mergatur, sed si in marina, vivit gliscit

que longo tempore, & aliquando medius fere extans e concha , operculum in capite fixum gerens, quasi aerem captaturus e summa aqua emergit. Hine existimat auctor, hoe buccinum amphibii generis esse, cum etiam extra aquam diu

vivere possit. Et si vero haec proprietas omnibus testaceis piscibus communis si, hi tamen testacei pisces amphibia haberi nec possunt, nec solent, cum alias plerasque proprietates genus hoc amphibiorum postulet. Si succo, qui pinnula eliei. tur ex candenti vena, quam huius buccini animal in collo habet, lintea & seriis ea tingantur, primum color subviridis se prodit, qui soli ostentus paucis horae minutis fit valde viridis, hine glaucus, inde violaceus. postea rubricans, & deismum post duas solis horas in rubicundum vividum Sc splendentem transit, qui etiam quadragies lotus perseverat. sxLviii in

Sed ut ad rem redeamus, cum unam tantum in hoc nostro vicino mari puris puri seram concham observaverimus, nimirum purpuram illam tuberculis magis , quam clavis ornatam, quae Bulli vocatur, hine ea, qua poterimus, dili sentia de hae purpura erit tractandum sx tax). Cum itaque e piscatu ostrearum piscatores redeunt, inde purpuras simul captas uti gustu sequiores in usum plebis seponunt . Purpurae istius generis sive parvae sue magnae abunde dant florem. maiores autem pondere tres uncias non excedunt, si animal ipsum cum cortice appendas.

Corticem habent rugosum exteriorem, susci aut cineri cet coloris, plerumque lutulentum , ventrem longitudini turbinis convenientem, taeniis quibusdam asperis compositum, quae ab ore ad apicem pertinent, quaeque amplos, sed breves acu - xcvii Hie haereo, Hanc Britannicam

concham buccinum auctor noster appellat, ipse autem Britannus Cole purpuram. Fortasse Britannus iste Scriptor purpureae materiae omnino ignarus, quod omnium nuperorum Scriptorum vitium est, quamlibet concham colorato succo manantem Purpuram vocandam esse existimavit, etsi illa concha vere buccinum, non purpura esset. Immo buccinum revera fuit, cum

illius descriptio . quam adducit auctor ab

eodem Britanno depromptam, nec memo Tet clavos, quibus ornari debuisset, si purpura suisset, di ceteram formam ita tra dat, quae magis buccinis quam purpuris convenire videatur. Denique carere Omnino purpuris Oceanum, in quo Britannia

sita est, Cap. LXII. demonstravimus. xcviii 3 En Britannicum istud buceinum , cuius flos primum albescens, inde ope unius solis viridis fiebat, mox glaucus,& violaceus, vivide demum rubicundus,

celebrem antiquorum florum metamorrho sim, de qua superiore Nota XLIV.

disseruimus, confirmat. Monendum tantum lectorem existimamus , ut observet florem huius buccini rubicundum colorem , non rubidum, qui purpurarum proprius, praebuisse, quod etiam antiquis buccinis solemne erat, ut Cap. XXIV. ostendimus.

κοκ Si vera, quae de conchis purpu-riseris in Nota superiore XLIV. a nobis disputata sunt, iam purpurae omnes sive albo sive colorato fore ad tincturam purpuream aeque idoneae sunt iudicandae.

130쪽

leos produnt, quorum in qualibet taenia unus sit. Os habent magnum, in sumismis oris protensum, in brevem , robustam, & curvam proboscidem contractum . quae prolando sere clauso sulco pervia est, qua eiicit animal linguam , aut potius

carneam proboscidem, ut necessariam aquam marinam exsugat, quam aquam saepius linguam contrahens iterum evomit. s L) Ad proboscidis sinistram sinus umbi. lici formam reserens deprimitur tribus aculeis armatus, qui ad taenias pertinent. Intima conchae superficies ut vitrum splendet, eyaneo aut subflavo colore, aliquot lineis violacet saturi coloris exarata, quae ab ore ad ventrem obliquo tra. mite percurrunt. Terrestris cochleae animal simile est, si cornua exeipias, quae quidem longa & acuta e capite prodeunt, sed in dimidia parte fere incisa, nimiis rum ubi ea tenuari incipiunt, & ubi oculi prostant, qui pluries a contracti sco nibus teguntur. Sub flava est caro, purpureis 3c flavis maeulis variata, in cervi. ce praesertim, in qua violacei coloris vena interdum conspicitur. Capiti semper imminet operculum susci coloris, tenue, rugosum, corneum. Animal ut terreis stris cochlea dilatans & eontrahens eorpus ingreditur. An gignant ut terrestres cochleae, quae diligentissime a Marsilio de ovis cochlearum 1 observatae sue runt, non ausim dicere, cum in alto vivant, & cominus eas observaadi facultas non detur. Ut autem harum purpuriferarum concharum 8c flores & ceteram naturam perspectam haberem, su) eas observare eonstitui diversis anni temporibus, mndo in arido, in aqua dulci modo, modo in marina, purpuras tantum parvae pro .

scidis adhibens, nullo duorum generum, de quibus diximus , discrimine iacto, sed uti a piscatoribus ad, me deserebantur. I. Purpurae istae tuberculis ornatae quolibet anni tempore florem suum prae. bent, ita tamen ut frigidioribus mensibus flos copiosior, & magis colore satur appareat, quam in calidis mensibus, in quibus paucior & dilutior videtur. Aliis quae autem pulcherrimum omni tempore praebent, δc Philippus Stroettius reserente Filandro Annotatione in Vitruvium ) Regis Gallorum Legatum hisce purpuris quondam pluries recreavit, quae ruptae pulcherrimum violaceum colorem stillabant II. Clavatae purpurae omni tempore, Maio mense praesertim. parvum humorem, qui albus est, & lactis acescentis limilis, emittunt. Hie sorte seminalis humor inaequali substantia est. Μie roseonio observatus innumeris, minutissimis , solidis & albis punctis scatet, quae puncta sobolem ipsam eonstituere possunt. Quod si id verum esset, earum genesis a genesi cochlearum terrestrium plurimum

differret. stat) observavit etiam Fabius Columna lib. de purpura pag. XXVIII.)

t L Multa diligentia auctoris in observandis & describendis hisce purpuris

apparet. Unum hic tantum observandum ducimus. Ait auctor purpuram uti sua lingua , ut necessariam aquam marinam exsugat . scriptores autem prisci Cap. XII. relati a mimant uti purpuras lingua ad raptandam escam, S rostro ad terebrandas reliquas conchas , quas ap

petunt.

LM Hae, quae . sequuntur, satis diligentes auctoris observationes mire con gruere cum Observationibus veterum Scriptorum vid ntur, quas Cap. XXII. dedimus, quod etiam semel monuisse lassiciat. Nos

tantum, quae non conveniunt, adnotabimus.

t Lit 3 Α' illestos seminalis sit humor,

addubitamus. Scimus quidem Sepias , cum se a rapaci pisce poti conspiniunt , niger rimum suu in succum consu me diffundere, ut inter te terrimas illas infectae aquae tenebras elabantur. Testabitur paullo post ipse auctor