M. Tullij Ciceronis Orationum pars 1.3.. Cum correctionibus P. Manutij , et annotationib. D. Lambini

371쪽

. ORATIOmnteν erris. me natura misericordem, patria siverim, erudelem nec patria, me narura esse uolκit. denique illum ipsam personam uehementem,stacrem, nubi tum

tempuι, o rest. imposivit, lam uolunt G ,'natura ipsa detraxit. illa enim ad breue tempus siveritatem pUκlavit, De m omm uita seueritatem, liniretem s desiderat. quare nιhil est. quod ex tanto comituta uirorum amplissimorum me unum abstrahas. simplex o dicium,atqκe una est omnium bonorum inusia . nihil erit, quod admirere posthac, si in ea parte, in qua hos animaduerteris,me Id debis. nulla est enim in rep. caussa mea propria: tempus agendi fuit magis mihi proprim, quam orieris; doloris Mero, σ timoris , pericκli finit illa m se communis. neqM enim princeps tunc ad salutem esse por issem,si esse alii, comites noluissent . quare tuasse est, qMd mihi consuti praecipκκm sne praeter alios, id iam priuato cum citeris

es commune. neque ego nec partiens inuidia, sed comminicandae laudis canisa loquor. oneris mei partim nemini imperito gloria bonis omnibus. In Autronium testimoni- dixisti, inquit: Sγllam defendis. Hoc totum esses modi est,iudices, ut, si ego sim inconstans, ac imis, nec ultimomo fidem tribai conwenerit, nee defensioni audioritate: sin est in me ruris resp. religio priuati ob cij. studium retineta Moluntatis bonorum; nihil mi s accusator debet dicere,qκam a me defendi istam testimonis laesum esse Autro uu.uideor enim non solum pudium ad defendendas causes'uo u opinionis aliquid, ' auctoritatis alberecq smoderate ego utar, iκdices, ' omnino non uterer, ille me non coeginet. Dis coniurationes abs te, Torqμato, con

372쪽

PRO. P. SΥLLA. I 69sule Asignam,facta esse dicitur;altera,quae me confide. havum in Mraque Sulam dicis fuisse. Patris tui Mnissimi iciari, atque optimi consulis, scis me considῆς non senterfuisse: scis me, cum mihisem , tecum usius esset,lamen illorum expertem temporum, re sermonum fuisse: credo, quod nondum penitus in rep. uersabo, quod nondum ad propositum mihi sinem honoris perueneram, quod mea me ambitio, forensis labor ab omni issu cogitatione ab ira labar. quis ergo intererat uestris consili flamras bi, quos Mides huic adesse, em in primis in Hortensius : qui cum proprer honorem,ac dirutatem,aup animum eximium in remp. tum propter summam familiaritatem, sin mumsemorem in parrem ilium, tum communibus, tum pracipuis priris tui periculis commouebaturie o istius comu- rationis crimen defensum ab eo est,qui interfuit,qui cognovit,qui particeps consilij uestri fuit, timoris . cuius in hoc crimine propulpando cum esset copiosi'ma, ais ornatissima oratio ; tamen non mi s inerat auctoritatis irae quam facultatu . illius igitur coniurationis, qua facta contra vos,delata ad uos,a uobis prolata esse dicitur,ego testis esse non potui no modo enim nihil comperi; sed uix ad

aurei meas istius fasticionis fama peruenit. qui uobiscum

si cosidio fuerunt, qui uobisium illa cognorumt.quibus ipsis periculum tum conflari putabat r, qui Autronio non fuerunt,qui in illum te umma grauia dixerint, hinc defendunt, huic assurit, in huius periculo declarant,se nocrimine coniκrationis,ne adessem ceteris,sed hominum maleficio deterritos esse. i consulatus alitem tempus, o crimen maxime coniurationis a me defendetur at inter nos

373쪽

nideremus eorum criminam nos patronos adhiber quora

testes esse possemus; isterque nostrum id sibis cipiendum putauit,de quo aliqκid scire in atqκe existimare potuisest. e , quoniam de criminibvss superioris coniurationia Hortensium diligenter audistis; de hac com ratiora, quae me consule faria est,hoc prinum attendite. Multa, cum essem consul,de summis rei p. periculis audiκi, multa quaesius, ua cognoui: nullus umquam δε ςγlla nuncius ad me, mullum indicium, nulla litera pruenerunt nullas icio. multum haec uox Artasse deberet ualere eius bominis, qui confia insidias rep. consilio investigasset, ueritate apernis se magnitudine animι uindicasset,cum ine nihil audisse de P.Sγlla, nihils iratu esse diceret: sed ego nondu utον hae uoce ad huc defendedu,ad purgadu me potius uso ut mirari Torquatus desinat, me, qai Autronio abfaersm,Sγlla desedere. quae enim Autronq fuit caussa quae ςγllaestitue ambitus indicium tollere,ae disturbare primum eo fato uolnit gladiatorum ac fagitiuorum tumulta, deinde, id qκod uid M omneslapidatione,atque concursin: Iγlia si sibi suus ρκdor, ac dignitis non prodesset, illum ataxilium requisiuit . ille damnatus ita si gerebat non solume illis,et sermonibus,ueram etiam alectu,atque uultu, ut inimicus esse amplissimis ordinibus,infestus bonis omnibuφ, bo tu patriae videretur:hic si ita fraelu illa calamitate,atque a fictu ρκtauit,ut nihil sibi ex pristina dignitate Aperesse arbitraretκν, nisi qκod modestia retinuisset.ba uero in coniaratione qκM ta cὁiunctu,qua ille cu Catihmi,csi Lentulo'sua tata βesem ullis inter se rerii opti triaru, quata ei cu illis sceleris,libidinis, sudaciatquod la Pusi Lentiatri non c- Λutronio cocusty quod sim co-

374쪽

geretwr illum A llobroges, πωximarum rerwm ueriβ- indices θκm multorum litera, ac mincii coarguerunt: SH tu interes nemo insimni Rit, nemo nomina Mit. postremo,

eiecto, e emisso iae ex urbe Catilina ille arma misit, cornua,tκb falces signa,legiones; ille relictus intus, electatira fori ,Lent ii poena compressuι,conuertit sie aliqua D ad limorem,numqκam ad sanitatem:hic contra ita quievit,ut eo tempore omni Neapoli fuerit; ubi neque bon ues

'non tam ad in amniandos calamito' m animos, qwam .lconsolandos aemommodatG. Propter hane igitur isnta

disimilitudinem hominum,atque crussarum, dissimilem

me utroque praebui.ueniebat enim ad me, o sepe ueniebat Ακtroni M multir cum lacrymis supplex ut se defenderem:m si me m condisi κlum in pueritia, familiarem in adolescentis,collegam in quaestina commemorabat fκisse: multa mea in se, nonnulla etiam sua in me prosirebat ostscia qκibus ego rebus, iκἀices, iis flectebar animo, atqwe frangebar , ut etiam ex memoria, qua3 ipse mihi siecerae

insidia3,deponerem ut iam ire missium esse ab eo C. Cornelium,qui me in sedibis mei , in colectu ux i, mea ac liberorum meor si trucidare obliuiscerer. quae si de iis o me gitasset, us mollitia sium animi,ac lenitate, numquam mehercule illius lacrymis,ac precibus restitissem silcu mihi patriae,cum uestrorκm periculorum,esi hWitu urbis, cuillorum dei brarum, atque templomm, cum ρκerorum issent inm, m matronarnm ac vitainum ueniebat in M

375쪽

o RATI .

rem, recum illae infestae ac funestae faces, migersimq; m

hia urbis incendium, cum tela, cum cades , cκm ciuium cruor,cum cinis patriae uersari anti ocκlos, atque anim mmemoria refrictare coeperat; tum denisue ei resistebam,

que solum illi hosti,ac parricidae , sed his etiam propinquis

illius, Marcellis,patri,resilio,quorum alter apud me parεtis grauidite,alter flij suauitatem obtinebat . que me arbitrabar situ summo scelere posse, quod malesiciu in aliis Mindirassem,idem in illorum Aocio,cum scire,defendere.atque idem neque P. Syllam Jpplice ferre,neqκe eo de Amrcellos,neque huius Μ essessae,hominis necesser', preces sustinere potκi . neque enim est mussa aduersata natκrae;

nec homo, e res misericordiae meae repugnauit: flumno η, squa uestigium fuerat, In crime, qu indicium Ucepi mussam,Torquate, suscepi, m feci libenter, Mi me,quem boni constantem siempe ut stero, e simo fus,eundem ne improbi quide crudelem dicerens. Hic ait se ille,iudias, regnum meu sierre non posse. M od tandem Torquate,regnu' cosῖlatus,credo, mei; in qκo ego imperaui nihil sed corra patribus conscriptis, σ bonis omnibus parui. qκo m magistrat non institutum est a me, iudices, regnumsed no permissum. Que tu in tanto imperio, is potestate non dicii fui e regem, nunc priuat in regnare dici, quo tandem no uetquod,in quos timonia diali,

inquit, damnati μη quem defendis , sterat se absoluti iri.hic tibi ego de testimoniis meis hoc reJondeo : si fisum

dixerim,te in eos dixisse; sin uerum , non esse hoc regna reaeum uerum inratos dicra probare. de huiuι ste tum m dico,nκllas a me opes P. Syllam,nκllam potentiam, nihil

376쪽

PRO. P. sΥTL A. ITI inquit,cetiissem recepisses,nκmquam mihi restitisset, sid, indiecta mAssa, profugisset i iam hoc tibi concedam,

Hortensium ,ta in grauitate bomitum,si bos tales uiros non

- s stire indicio,sed meo; si hoc tibi dem,quod credi non potest, rusi ego huic adessem, hos afuturos non fuisse: uter

tandem rex est , is ne, cui innocentes homines non resi-

lunt an is , qui catimi os non deserit 8 At hic etiam, id quod tibi necesse minime fuit, facim esse uoluisti, cum

Tarquinium, Nnmm,m me tertiκm peregrinum regem esse dixisti. Mitto iam de rege quaerere: illud quae o,peregrinum cur me esse dixeris.nam,si ita sum; no tum est ad randum,regem esse me,qui ut tu κis, etiam per grini reges Romae fuerunt, quam cons lem Romae fuisse peregrnum. Hoc dico, inqui te esse ex ninnicipio. Fateor, addo etiam,ex eo municipio, unde iteru iam salus huic urbi inperios missa est.sed scire ex te perκelm, quam bre qui ex municipi s ueniat, peregrini tibi esse uidean- tur. mo enim istuc M. illi carent seni,cu plurimos habe

' ret inimicos, mo T . Coruncanio, nemo curioni nemo

huic ipsi nostro c.Mario,cu ei multi inuiderent, obiecit umquam. eqnidem uehe-nter lator, eum esse me, in quem tu, cum cliperes,nlissam contameliam iacere potueris,qκamn ad maximam partem ciuinm conueniret. sid tamen tea 'me pro mingvis ealisiis nostrae necessitudinis monen dum esse etiam atque etiam plim . non possunt omnes Uste patricis i si uerum quaeris, ne curant quidem : necse aequales t i propter i tam caussam abs te anteiri putant talsi trbinos peregrini videmur,quorum iam'nomen, o sonos inueterauit huic urbi, er hominum fams, ac ser-nj-: quam lividos competilares tuos peregrinos

377쪽

aduerse qui me non solum iccirco oderunt, quod eorum cora us , pios,ofurorem consceleratum repres

Ased eo etiam magis,quod nihil iam si simile me uiuo coras ri posse arbitrantur. M uero quid ego miror, si quid ab improbis de me improbe dicituri, cum L. Torquatus, prim si ipse bis furi mensis adobsiensiae iactis, ea sye proposita amplisimae dignitatis,deinde L. Torquati, fortissimi comsulis,constansigimj senatoris, emper optimι cinis bus, in.

terdum efferatur immoderatione uerborum'qui cum suppressa uoce descelere P. Lentuli,de audacia comuraturum omnium dixisset,lantummodo ut uos, qui ea probatis, audire possetis; desupplicio P. Leneκlside mycere muras .m qκeribunda uoce dicebat. in quo primum illud erat absurdum, quod cum ea, quae leuiter dixerat, uobis probare Molin eos autem, qui circum iκdiciκm stabat,audire no- , libat non intelligebat,eu,qκae clare diceret, ita illos audituros, κibus se uenditabat, ut uos qκoque audiretis, qui id, non probabatis. deinde alterum iam oratoris uuium, no uidere quid quaeque crUD pqtκlet. nihil est enim tam alie m ab eo, qui alterum coniurationis accusit, quam usedericominatorum poenam, mortemq; luere. quod cAmis tribunus pl. facit qui mus uidetur ex illis ad lugentis coniurares relihus nec mirum est:di file est enim tacere, cum doleis te,si quid eiusmodi facis, non modo talem adolescenti edin ea mussa in qM te uindicem coniurati nis uelis esse,uehementer miror. Sed reprehendo tamen iliat a maxim quod isto ingenio, et prudentia praelitus ingsam reip. non tenes, qui arbitrere plebi R. res eas non pro

378쪽

PRO. P. I ΥLLA. 773sorum uoluntuem uenditabas, aut i m sceleratrum statuis fuisse,ut baec omnia perire uoluerit , aut tam miserum, At

si perire cuperet, nihil haberet, quod Ruum esse

velletian uero clarisimum uirum generis uestri, ac nominis nemo reprehendit,qui filium suum uita priuauit,ut in ceteris firmaret inperium:tu rem p.reprehendis,quae domesticos hostes,ne ab iis ipsa nemretur, tremuit ' itas attende

iam,Torq te, qliam ego non defugiam alictoritatem consulatus mei. maxima uoce,ut omnes exaudire. positim,dico,

semperq; dicam. adestote omnes animis, qui adetis corpori bWr,quorum ego frequentia, magnopere iamr: erigite men res, aurei s uestras, σω de inuidiosis rebus, ut ii te pselat,dicensem attendite. Ego consul,cκm mercitus perdito

rum ciuium, clam stino scelere con latus, crudelisiam v, cr luctuosi ἰ wm exitium patriae comparasset i cum ad occasum inseritum freip. Catilina in Astris,in his autem templis dis tectis dux Lentulus esset constiωκs,mei consillijs,meis laboribκ3, mei crepitis pericAli ine trimultu, a. delectu, sine armis, sine exercitu,quinque hominibus comprehensis, atque confisiis , incensitatae urbem, infernecione ciues, uastitate Italiam, interitu remp. liber i. egotistam omniis ciuiu, statum orbis terrae, urbςm banc deiniqκe, sidem omnium nostrum, arcem regum dc natio num exterarum,lκmen gemiκm, domiciliu imperii, qκi qκe hominum amensium ac perditorum poena redem,. an

me existimasti haec iniuratum in iudicio non esse dictaru , quae rAratus in maxima concione dixissemius etiam illadaidam, ne qui forte incipiat improbus 'bim ted nare, Torquate, aliqκid sterare de te) atri,ut idem omnes ex cladio clarissima uoce dicam Harm omniAmri quαι.

379쪽

ego in eon utatu pro salute commane si cepi,' ille Torquatus ,' cum esset meus contubervi lis in consiui .iη,cum signifer esset iuueruatis, atque in praetμra fuisset, auctor,auditor,particeps exstitit. cura princeps, cum ais Hor,cnm signifer esset iuuer tuus;parens eius, homo amanrisimuι pitria, maximi animi,'mmj consili singularis consta 'Mis, cum esse aeger, tamen Omnibas rebus illis interfuit; numquam si a me digresis tudio, consilio, auctori-

tute unlis adim it plurimum, cum infirmitatem corporis aninu uirtute superaret. Vides ne, κt eripiam te ex inproborum subita gratia, reconciliem boni omnibus' 3κi te Gr dili ins, ret inent,retinebumq; semper,nec, si a me strie o sic tueris, iccirco te a se, a rep. d ina dignitate descere patiemur. Sed iam redeo ad caussam : atque hoe voL,iudices,testor. mihi de memet ipso tam multa dicendi necessita quaedam imposita est ab illo.=Mm,si Torquatuι Syllam sirum accusassis; ego quoque hoc tempore nihil aliadagerem,=itsi ewm,qui accusatus esset destnderem: sed cκmille tota illa orditone in me est inueestis; tum initio, ut dixi, debensio rem meam auctoritate stoliare uoluist; etias dolor metu restondere Mn cogeret, tamwn ip a mussa hanc a me orationemfluitast Allobrogibus nominatum H am essedi mequis negestat de quemad dum nominatus sis L. Casilum dixerunt commentorasse,cam ceteris Autronium secum facere. Q, stro, m Syllam dixerit

C tui: m liam.sesie dii hi quaesisse de Cassis,quid sγμid sienti res uitite diligentiam Gallorum, qui uitam homi

vim naturam non nosseiu,ac tantum audissera,eos,pari critimitate qω fuerans,esse in edde uoluntate . quid t si l

380쪽

PRO. P. yΥLUA. 17 Mnten mihi non uideretκr in hume id criminosum esse debere. quid itesquia. qui barbaros homines ad bellum inpelliret non debebat minuere illorum susticioram, re purgare eos,de quibus illi aliquid ustiorentur . non restondit tamen ina fatere Syllam etenim esset absurdum .cum ceteras sua stonte nomimisset, mensionem Syllae facere nullum,nisi admonitum inrerrogatum. nisi forte uerisimιli est, P. Syllae nomen in memoriae casiis non fuisse si nobilitra hominis si a picta frtuna, si reliquiae pristina dignitatis non tia illustres fuissent; tamen Autroniij cἴmemorast

memoria Sylla retulisset: etia,ut arbitro cu auctoritates principum coniurationis ad incitandos animos Allobrogum colligeret Cassiuς, cum sciret exteras nationes ma me nobilitate moueri,non prius Autronium,quam Syl-

am,nom mssit. Iam uero illκd probari minime potest C alloν, Autronio non nato, putasse propter calamitatis similitudinem sibi aliquid de Sγssa esse quaerendum Cassio. - hic esset in eodem scelere,ne cum appellasset quidem Au.tronium,huius in mensem uenire potuisse. sed tamen quid restondit de sylla Cassiiussi nescire certum. Non purgat, inquit. Diat antea: ne si argueret quidem tum denique, cum esset in errogatur, mihi criminosium Mideretur. seleto in rudiciis,'quaestionibus non hoc quarendum arbitror: m pκrgetur aliquis,sid num arguatur. etenim,

, cum negat se scire Caym, utrum subleuat sγIam,an Rus probat si ne cire siubleuat apud Gallos: qaid ita ne indicentiquid si periculum esse putasset,ne ulli umquam in dicaren dese ipso confessus esset Nesiciust credo,i ices , celatum esse casitum de sylla uno: nam de ceteris certe scis