장음표시 사용
11쪽
12쪽
I Q V A s duas philosophiae partes dia persecuIus HI, litteriss copiosi mandauit a fristoteles. etsi me nonsast, maluite Peripatera eos plerost rawionem disserendi esse in umentum , quam partem philosophiae θ ira
etiam existimauit oportere se tradere , rectes, a ue ordine explIcare, quae ad Ummmmores pertinent, cum doctrinam hanc a paucis ante se tactam, s illis quidem non si sis erudite, persectes explanaram putarer fuerunt autem Egi, Uthagoras, Socra A Plato: a quibus tamen omnibus alia
qua in re discrepavue quare veriorem viam iliarum rerum tractandarum excogitauit, accuratius s ac plenius de virtutibus, ac vitiis di Duit . Lxtant autem opera tria, philos binos inomine notam, quae Asciplinam hanc continent: non Iamen cuncta eundem finem, exitumsnacta: ipsorum enim duo manca, imminutas ad nos peruenerumta,
eas de causea non plenum nobis, integrums fructum serre possunt. : quae autem illa sint, apertum est: nam vulnera, quae corporibus 1 iarum imposita sunt, non sinunt nos de hoc dubitare: siolutum enim liberums hoc erat malo quod mansit, ent volumen, missum a b eo ad Nicomachum Ilium . e cegit huic incommodo, quod a quibu a
dubitatum est: extanis quae Ictiones non paruae de veris auctoribus omnium horum de moribus librorum: quam tamen rem, non arbitror
valde me yoscitare debere, cum verus magnins interpres Arissotesi Simplicius, de hoc, ut communis opinio est ,sseris: non videtur a tem debere dubitari, quin , verum, certumse inlotelis opus sint: cum, praeter superius Simp&ν testimonium, inlexander
13쪽
ssum possit in monimentis eius declarandis, Araeotelis opus hoc σὶ
semper voluerit, nec dubitare ste umquam de hoc, octe erit. Scrupulus fortas quempiam punieret de duobus istis, qui nescio cur magni cenIur, cum minime restondea L, numero reliquorum, prope. ad sum accedamta, s de rebus ipsis, quas alIin Mia, breuius, conci
jῖψs praecipiant: nam mitium eorum non Io sum, noti laudare, se iis, id mihi huic isciplinae accommodatum videtur, quo significatur, studium hoc, de re tantopere nobis mil , a verari s doctis viris suffici paene neglectum. TUM, ut exponam, quid existimem de opere bis
rum, quorum index HI , λβ E Aoα. quia ad Eudemum Erudanis ument: fuit enim Eudemus hic natione Cyprius, qui e henas venit, ad Tlawonus amicitiam se applicauit, cum domo exularet , unae etiam
familiaritatem serisIotelis consecutus est, cum s ipse stud apte ιiae delectaretur .familiariss foret omnium, qui Abolam Platonis Ir quentabant : neque tamen coleret solum honesti oti' studia, sis quae is . verum etiam militiae ac his: nam, cum Athenis multum Eudemus misisset, beneuolentiam quoque adeptus est Sionis SVacusani, quimionysi une δε istic vivebar, s inceptam amicitiam in Sicilia cum Platone recolebo, unde factum fuit, ut opera Eudemi Dion vleretur in cogenda clam manu militum ad Dion ium ex iniurio illa regno exigendum. Hic igitur est Eudemus illi, unde opus, quod praedico, Suademium appetatum est: nam de virtute ipsius, s magna animi probiamte mentionem etiam fecit M. Cicero in primo libro de Diuinasione, quo loco praeclara quaedam somnia narrauit: in ipsis enim exposivit tria quaedam, quae magno huic, sue pluribus eximus virtutibus ornato viro visa sunto. Muta autem omnis haec narratio in claro iam dum loco exposiva est, qui plane cuncta intestigere voluerit, locum hunc ipsum adeas: nam cum auctoris, apud quem haec legerit, non memin mi M. Cicero, puto, ab Aristotele id memoriae maniarum fuisse in libro, quem scripsit de animo, ab hoc istu Ira viro, voca, o E emo: id quod narrauit Plutarchus in commentario de consolawione ad Apol nium . e 1agnum autem damnum , ut arbitror, factum est, quod hi libri iniuria seleriorum temporum amissi siunt: erant enim referti magna doctrina , ut ex multis locis conFere seret eorum librorum ,
qui elapsi fuere, s quamuis mendose, non sinestum tamen legum
tur . Loci autem cum am ipserum memini in IX. Iibrum , quo
Eanificaetur, quomodo acceptae duae sententiae de amicitia, qua d
14쪽
m contrariae inter se videntur , i ipsis consentiam, cuius etiam xilio emendatur locus, foedi e maculo , in visa - Ioteus, quam seripsit L aertius. Volo etiam tibi amice lector cognitam esse rationem omnem huius mei longi laboris. Plures enim iam siunt annI, quibus ego opus hoc de moribus summi doctoris, amare coepi, s quo magis partem aliquam i ius manibus tenebam, accurares legebam, eo magis amore illius incendebar, s quam magnus fluctus eae ostione
eiusdem culpo su ,persticiebam. Om igitur aliquid ita me pro sese putarem, volui experiri, an possem in eo declarando studiosis bonarum artium adolesientibus aliquid odesse, sanctifimas hac d stipi
na ipsos instruere: in quo plurimum temporis confiumpsi. 6um vidi sim autem auctam non nihil se in me fa statem hanc, ausius sium, crescem te cotide desiderio in me excolendi optima ingenia, s omnem tity labem e pectoribus eorum delendi, labores, quos sentinuissem in conam hoc meo, publicare. Vnum vero in primis arduum, oe molestum m
Li fuit , cui remedium adhiberi vix potest, valde repugnans iLud quiarim conruibus his honestus, s senectus inquam simma sermuis paucis enim contingit id, quod Isocrari usi venit, ut que ade tremum tempus aetatis commentari semper aliquid, s bere val ret: huic autem rei succurrit, velus amicus meus, fingularis ingen τὰ, s non minoris eruduionis, Orolus Oricesiarius . nam de eximis obirare hominis, Ammas fide s amore in rebus amicorum gerem is, nihil opus in dicere, cum cognita omnibus, s probam ista mar
peres i. Cum igitur alia musta monimenta inristotelis simul leti mus quaesista ab imo fuere de nasura, s rebus occultis, in hoc, quod ego seorsum mihi declarandum susscepi, ille quoque Hudio magno D, non paruam mihi opem tubit, F laborem meum minuit: quod ego honoris eius causea, ct verae amoliae, qua inter nos comunmsumus,
16쪽
IN ARISTOTELIS LIBROS X. De moribus ad Nicomachum.
v I st finis operis, cpio modo imsciendum suscepit,&hu
mum igitur signiscat hoe eommune esse omnium artium, &scientiarum , vi propositum sibi aliquid habeant, quo ferantur, sinemque utilem vitae, atque honestum , quod probat, collectis, appellatisque rationibus pluribus, ac vijs, quae nos ducunt eo, quo volumus: nominat autem quattuor, id- est artem, ac rationem Omnem, viamque alicuius rei cognoscendae : nec non actionem, de electionem , quae duo requiri maxime videntur, cum adi Merendum aliquid publiee incumbimus. Omnem igitur huiuscemodi viam percipiendi aliquia, videri in tu i ante oculos habere, eoque eontendere, bonum aliquia. Cum autem seeum heia . adfert definitionem boni, cuius auctores fuere docti viri ante ipsum reainque laudat, dixeraut enim illi, ammum bonum , vereque bonum esse illud, quod Omnia appetant:quomodoenim summum elle non potes id quod communi iudicio sententiaque omnium comprobatur 3 Vsus autem est eodem quasi exordio disciplinae huius tradendae in ibris a quorum index est Aiμ α dixi enim illic oportere primuin vitiis te scientiae omnis . ae facultat;s finem quemdam esse, de ipsum qu Idem bonum: quae namque sepra exposuerat, pertinent ad eos commemorandos, qui primi vitam hominum
Optimis moribus ornarunt, & partem hinc philosophiae attigerunt. Cum vero aliquibun, seri Dosset minime verum ouod dictum est. euntios mortales inflammatos esse cie videri posset minime verum quod dictum est, eunctos mortales inflammatos esse desideris boni cum planum se inueniri non paucos, qui ardenter appetant, quod tibi malum detrimentosumque est, intelligendum est, hoc heri errore illorum , qui arbitramur bonum esse , quod smulatum bonum est umbramque tantum eius rei habet, unde a Grae
ornare, .uquc exconcre in animo habet; ostendere se oporteres titio existimauit; citias confiiij sui causam etiam attulit. Pri .
17쪽
usum esse auctorem ordine pracposlelo: sic eniin locutus cst: methodus namque antecedit artem, de scientiam, quamuis veteres Graeci interpretes Aristotelis tradiderint, methodum aliquando valere idem, quod ', dc non solum illius ipsius scientiae, certaeque percipiendaeiationem; cum laepe idem inueniatur hoc ipsit in praesti cille. Nam non multo post eundem hunc ordinem verborum seruatat, ac non nullis aliis in locis. Sed etiam arbitror eraues, & bene institutos viros, Iulque magnum rerum usum habeant, multa recte sacere sine praecedente deliberatione: tunc enim deliberationi locus est,cum sicrupulus, ac dubitatio aliqua est in re. Nam alienum etiMu non est, putare hoc ipsum fecitase, quia magis nobis sacpe cognitae sunt actiones, quam deliberationes atque electiones ipsarum agendarum. V idetur autem,cum primo methodum appellauit,hoc nomine Intellexisse rationem ac viam illius artis, doctrinaeque percipiendae.
Disserentia autem quaedam persticitur esse finium: quidam enim serm muneris functiones: at, praeter jsu, opera quaedam .
Prax c M esse tradit, sines superiorum artium, desti nclarum non esse pares, aequalesque inter se, dc ut ipsarum, ita etiam reliquarum omnium, sit lium ipsis, sed inueniri discriminis aliquid inter ipsos, quippe cum cortarum quarundam tines sint, studia ipsa ac functiones alicuius muneris, quae in tractandis illis artibus sustinentur, quibus cum illae ipsae artes sunctae fuerint, se persectile quod ab ipsis expectari poterat, a bitrantur : qualis est orator s ars, quae cum praestiterit, ut reus damnetur, siue absoluatur, ossicio functa est i eodemque pacto medici, cum ille aegrotum smauiti neque enim bona valetudo, quam, pullo inde morbo, in corpus ipsius interuit, aspicitur, manuve tangitur. Alius est, inquit, quarum post stinctiones illas extat praetcrea opus aliquod . quod cerni. tangique potest; ut pictorum ars est, & eorum, qui ligna fabricantur, ceterorumque opificum.
siuarum otem sunt fines opera quaedam praeter actiones, in his operis,si i mediora sent acti lus.
AD MONERE etiam voluit In illisapsis artibus, quarum post labores, In ῖpsis exercendis, .
susceptos, extant op ra quaedam, praestantiora esle opera, quae Iestant, Visunturque, quam iunctiones illae antecedentes, quae viliores sunt ; nec laudem ullam magnam aditiscerentum, nisi inde nascerentur opera Quaedam, quae aliquo modo utilia sunt vitae, de
iane omne id, quod ex aliquo manere obivo exiliit, melius est studio in eo efficiendo, P sito: laudis autem quidquid in ipsiim cadit, siue illa tenuior est, siue amplior. proscissicia cur a laude, commendationeque operis 3 quae collatio non cadit in eas, quae nihil, quod oculis appareat, moliuntur, cum in ipsis solum stinctio sit, studiumque positum in rebus illis administrandis, requisitis ab illa arte . velut in illo, qui ducit exercitum: victoria enim, quo tendit omni suo conatu, non aspicitur corporis luminibus, sed animo intellisit ire variauit autem nomina de cγα, finesque appellauis, eodemque pacto pro γα usurpauit Recte autem admonuit., in quibus hoc contingeret, cum cxtem facultates plures, quae iunctionibus contentae, illas ipsas gignant Praestantiores, quam sint opera ai tium etiam honestaIum.
um multae autem sint actiones , artes, oe scientiae, multi etiam extanum fines: artis enim medicorum finis HI, bona valetudo : naualis artis, nauigium: artis ducentu exercitum, Umna: domesticae disiciplinae, diuitiae.
18쪽
In I. Librum Arist. de moribus. 3
MAstr in eodem proposto declarandi nobilitatem, fructumque, qui capitur, non ex functionibus, aut operibus, quae sumuntur ex unius,eiusdemque altis studio, collatis inter se; sede variarum, diuersarumque artium finibus,& ipsis dii erepantibus inter se. Primum autem ostendit, vallos illos este, diili milesque, ut sunt artes ipsae dispares. inquit igitur, cum multae sint actiones, &artes, nec non scientiae, multos etiam extare fines rquod probat, enumeratis non nullis, atque inductione denique; artis enim medicorum inquit, sitis est, morbo liberare aegrotos, fabrorum naualium, nauigium , ducis exerciatus, victoria, domesticae disciplinae diuitiae. Quaestum hic est, quomodo dixerit eo-piam rei familiaris esse finem, cum plane dilattiaelint instrumentum, id quod ipse quoque alii; in locis testatus est; nihil tamen prohibet, quin eadem finis snt, non tamen v nius, & eiusdem ariis, sed diuersarum, ut usu venire videmus in multis : fienum enim .st finis artis eius, quae fabricat frena, idemque instri mentum equestiis artis , insta quoque auctor a s at, diuitias non esse bonum illud, cui in uestisando incumbit haec de oribus disciplina: non negat igitur, quin diuitiae sint finis, ac bonum, sed non summum illud, quod hic quaeritur. M. quoque Cicero, cum interpretaretur Indicem libri Xenophontis, quem scripsi de hac disciplina, vocavit ipsum de tuenda re familiari; cum
tamen ossicium videatur esse potius patris tamiliae, Ouaerere rem, quam tueri: praecedit enim hoc, pariesque magis videntur esse inatrisfamilias hoe facς re partumque studio, aelabore viii patrimonium seruare. Sed fortaste, neque quaerere, neque tueri rem, verus sinis est oeconomicae, cum pecunia, diuitiaeque snt instrumentum, sed honestius quiddam, idest .reeta disciplitia totius familiae,optimaque institutio liberorum: quare accommodat se ad onnionem multitudinis.
uaecunque autem talium sub una quispiam Girtute collicatae sint: γ luti sub equestri, quae sena fabricat, quae unque aliae eque trium Inmu-mentorum sunt. haec Ie=o, ct omnis actio bellica seu arte Acu, eodemi modo aliae sub aliu) .m cunctu utique es earum, quae principem locum in ipsis tenent, sunt m gis expetentat, quam fines earum , quae sub jsis sunt .ha
rum enim causa σ si requiruntur.
C v M & multas esse artes, ac scientias, & fines etiam Ipsarum plures, var osque ostendis.set, tradit ei inctas illas e numero ipsarum, quae collocatae sunt sub una quapiam earum , α quasi ministrae quaedam sunt, seruiuntque alicui superiori arti, siue facultati,hoc commune habere. ut fines principum earum, & quae tamquam praecipiunt ipsis, sint praestantiores, & magis expetendi, quam inferiorum, & veluti famularum : cuius d Ignitatis ipsarum causam cile ostendit, quod minores percipiuntur, ut ad maiores , honestioresque recta via, ordineque perueniamus. Antequam autem absolueret sementiam, concluderetque, docuit quae huiuscemodi serent, ut merito dici possent constitutae sub aliqua scientia grandiore, unamque earum appellauit, eam inquam, quam supra ego expressi. Idem etiam verum esse inquit, atque usu venire in alijs assirmat, eodemque pacto, rei apexiendae, atque illustrandae causa, coniecit in medium illam etiam ipsim, quae veluti domina foret, & eius, quae fibricat frena, & cetera instrumenta equestris artis, alio nomine ancillam esse, & ut ipsam, ita etiam reliquas, quae bellicae arti, atque omni militarimioni accommodatae fiant, arti ac virtuti imperatoris, quod in alijs etiam contingere similibus inquit. Hac parte non omnino certa est lectio : sunt enim exemplaria, In quibus legitur 1 Lu τινα α οὐ, i sunt xl ii itidem, calamo exarati libri,qui pro tetra habent Uαμis, quae scriptura sine dubio est planior: proprie namque δ- is, facultasque appcllatur ratio, petitiaque ducendi exercitum : est cra illa, ut puto, verior, quam reddit etiam vetus tralatio, ut usus sit improprie si he nomine, ut consuetudo siepe facIt, quae omnem industriam, peritiamque vocat virtutem : eodem autem pacto auctor aliis in locis Iocutus est .
19쪽
Interest autem nihilutrum functionei se sint oes assionum, siue praeter ho aliud quippiam, veluti in I Hentiis, quae mori dictae sunt.
QV I A dixerat fines artium, quae principatum in aliquas obtinent, magis expetendos est , quam inferiorum, collocatarumque sub ipsis : finesque docuerat esse duum senerum . cum iploium quidam sint operae, studiaque posta in rebus illis obeundis: alii vero opera, quae re stant atque apparent, nequis error exoriretur, putaretque aliquis id verum es se solum in his finibus, qui visuntur, operaque vocantur, inqui nihil intereste,sint ne il-Ji fines functiones munerum quorundam, uiae opera, 'uae permanent, ut expolitum est. dicit: non minus enim in illis, quae quasi fugiunt senius nostros, quam in his, quae cernuntur, hoc verum esse astirmat, ut fines scilicet meliores, magisque expetendi sint; quam ea, quae referuntur ad finus.
Si igitur est aliquis finis rerum agendarum , quem propter se volumus: ceteros autem tropter hunc, . non cunctos tropter alios expetimus strogrediun
tur enim ita res in infinitum, ut necessi sit inanem essem irai fusi ptam σ- petitionem persicuum est,hoc futurum esse summum imum, alfue optimum.
C V M cognitum iam si, eunctarum Milum, actionumque humanarum sectare finem aliquem , quaerendum putat, an existat finis aliquis rerum agendarum, quem finem prompter se optemus; adipiscique cupiamus, cum ceterorum finium compotes fieri studeamus, ut nobis OpItulentur ad hune plenum, integrumoue consequendum, de nis omnia, quae in mentem nobis veniunt, ut velimus, propter aliud expetimus, &, ut auxilio nobis illa sint ad aliquid ulterius impetrandum, quod credendum non est: adfert enim hoc tam quam absurdum; perspicuum nobis sile potest, hoc esse verum, summumque bonum, de id, quod cetera omnia bonitate . siilque perfectione vincit. auid incommodi autem n sceretur, docuit, nisi hoc extaret, quod malum ut vitetur, concedendum dixit in rebus ha manis iii miti quod vim hane & potestitem habeat: sique terminus sxus rerum agendarum: aliter enim inquit,lnanis, ct temere in nobis excitata foret ipsius appetitior neque
Numquid igitur ipsius cognitio ad vitam magni momenti eP, ω velutis gittarii, signo proposito melini adgiscemur id, quodUmea.
C v M patefactum sit, ac vera ratione comprobatum, extare absolutum hoc, 8 persectum bonum; quaerit, & quasi interrogat, an perceptio ipsius ad nostram vitam habeat propensionem aliquam. & illam quidem magna m. cuius lententiae ipse est, & simili id declarat. eorum, qui telum aliquo iaciunt, sagittaque ferire destinatum locum cupiunt: notam enim statuunt in patiete, ad quam dirigunt oculos ; ita igitur quoque nos adipiscemur, quod volumus,fungemurque munere nostro, si idem iecerimus, mentisque aciem ad hoe
Quia si i a se res habet, en tendum est,ut crasso modo percipiamus jsium,
20쪽
Qv o o si hoc addit, eundem fructum serre potest, huc translatum, danda opera est; eonaridumque nobIs crasso modo, leuiterque complecti ipsum : videreque cui usinodi sit, &auxilio cuius pol illimum scientiae, sue facultatis hoc obtinere valeamus. Quod si non extaret finis hic, quem significat,aut si nullo studio; laboreque in eo perdiscendo, posito, coxnosti pos Iet, frustra in id in uestigandum tradendumq; incumberetur, quare labor ipsius irritus esse consiliumq; nullum eius qui hanc curam suscepisset quae fructum nullum ser
ret:contra autem,cum res aliter se habeat, d cit aperte,scriptionem nanc suam valde utile suturam: finem autem,quem intelligit esse eum, ad quem ceteri reseruntur: ipse autem ad nullum reseratur apertum,is autem est,beat ludo. Simili codem hoc agittar orum valde apto ad res illustrandas, usus est quoque Aeschylu in fabula, cuius est index; Agamemnon haec ipsus verba suiH. s. ter-,' s. τη iri η οῦκ κακος. Non est autem corollarium hoc,ut putauit Argyropulus in quem errorem ipsum traxit qubd initium huius particulae recte versim non fuit ab ipso auctor enim manet adhuc in eadem ratione, & quas dubitat, an cognitio huius summi boni sit momenti alicuius ad bene, beateque vivendum . Declarant, opinionem meam veram ess verba, quae sequuntur;ostenduntque ipsum nullo modo aseseueranter locutum
Uiῶνι autem posset istius, quae summam potestatem haber oe maxime tamquam regina reliquarum est. Huiuscemodi autem facultas cimia pers icitur esse quis enim opus est scientias Vae in Auitatibus, . quales singulos perdiscere, oe quatenus, haec statuit. Videmus autem oe facultates ear, quae maxima in honore sunt , sub hac esse, ceu artem ducis exercitus, Vciplinari
vingsti posse inquit hoccognoscere, ossicium esse scientiae illius, quae maxImam vim,& potestatem habeat in ciuitate, & quae tamquam illic regnat, pluri inumque iuris habed in reliquas. Restabat igitur ostendere, quaenam potissimum haec ibret: huiuscemodi igitur esse tradit, id quod satis apparere dieit, rationem recte gubernandi ciuitatem, quod confirmat duobus argumentis, quorum prius est: quod haec itatu si quas scientias decet esse in ciuitate, & e numero ipsarum quales oporteat singulos ciues discere, & usque ad quam aetatem,sue ad quem ipsarum terminum motum enim est longo temporis spatio priscos illos Romanos in urbe non habuiste medicos, & inserioribus temporibus eiecisse mathematicos E ciuitate. Quin etiam sapientissimum virum Socratem censuisse leu Iter attingendam eteometriam, de tantum illius degustandum, quantum fatis esset ad fundum emendum , vendendumque iusta mensura.
Cum autem haec utatur reliquis silentiis , quae in agendo rsantur: prae-t Vedi legibus fiatuat quid gere opus est, ct a quibus se ab amere oporteat, huiussinu complecterem nes aliarum quapropter hoc esset humanum bonum . .
A xx et x v M videtur hoc argumentum esse, quod & ipsum valet ad dignitatem, praestantiamque ciuilis facultatis ostendendam ductum a fructu, quem ipsa capit e reliquis scientiis, artibusve, positis in rebus agendis, vitaque ciuium ornania, & politiore reddenda. Quod enim ab illis evicitur, adhibita multa cura, redundat in eam, speciemque ipsius adiuuat; & ut inde intelligi possit, ait principatum eius, ita etiam a potestate, quam habet serendi leges, statuendique quid eos , qui illic vivunt, oporteat facere; & in quae studia . factaque incumbere; a quibusque sibi, ut inutilibus, detrimentosisque reipublicae temperare: quare inquit finis huius complectitur fines reliquarum, inclusosque in se habet,