Petri Victorij Commentarij in 10. libros Aristotelis De moribus ad Nicomachum. Positis ante singulas declarationes Graecis verbis auctoris ijsdemque ad verbum Latine expressis. Accessit rerum et verborum memorabilium index plenissimus

발행: 1584년

분량: 761페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

21쪽

s Petri Victorii Comment. .

Ipsos, contἰnetque, ut suas partes : unde con ludit dubitari non posse, quin hoe humanum bonum sit.

Si enim idem en, quo prodest uni, oe riuitati, maius utque , cn perfectivi persticitur esse ciuitatis bonum , adipisci, tueri. amandum enim est , um .ae seli: pulchrius autem, immius genti, ac Auitatibus.

Cu M quod praecepit, perficiat unum etiam quemlibet hominem, si neulorumque mortalium bonum merito vocari postix;quo modo a se dictum sit publicum boniun, dc commune ciuitatis totius declarat, adiungens : maius profecto, perfectiusque cile quod uniuersum aliquem populum perpolit, ac ciuitatem,quam quod vi ima tantum mortalem, siquis opera, ac studio suo id nancisci potuerit, non quia laudem in se non laabeat amarique plii timum ab co debeat, sicut etiam hoc contigerit; sed quia pulchrius, diuiniusque est cola latum in sentem aliquam, ac ciuit rem. Pulchrius id cile inquit, quia maiorem splendo rem habet, iuuare ingentem numerum mortalium , totamque gentem, quam Vnum aliquem, aut paucos homines: diuinius a uicin, quia propius accedit ad diuinam naturam ,

Ratio igitur, nobis troposia, haec concuriscis, quis ciuilis fuaedam facu

Pos T superiora trad la & eonfirmata, testatur se explanasse, quae sint ea quae tibῖ pr6pornit haec ratio ac via, quam suleepit explicandam, ipsam vero cuiusmodi tit, docere etiam tvoluit, aitque illam elle partem quandam ciuilis facilitatis. Qqomodo autem lioc acciri debeat, declarauit Alexander in ptimo libro commentariorum in analytica priora signiti- eat enim consilium Aristotelis fuisse, optimum ciuitatis statum informare, cum de vita Amoribus praecipere incepit, verum autem ordinem sequutum eum in hac disciplim fui iasi: quomodo enim respublica recta institui poterat, nisi prius bonis moribus instructae, partes eius futilem, idest ciues ipsi , & doinus singulae i quare in primis dis Ieruit de in tibus, deinde tradidit disciplinam domesticam , postremo de optima rep. disputauit. Statim autem in principio./ικων, quae vocata sunt magna, cum quaesisset, cuius pars sit de moribus scri here: amrmauit, non alius elle disciplinae munus, hoc ficere, nisi eius,quae ιτινα nuncupatur; id quod certis rationibus comprobatiit, post quod amrmat, iure bono possie hanc scriptionem, opiisque appellare politicum . Quod Argyropylus hic admonuit, duobus modis accipi posse, quod in vertendo hoc loco dixit, ista appetit doctrina, dubitationern millain babet in Graecis verbis auctoris: perspicuum enim ςst intelligi dub femethodum, ac doctrinam.

Dicture autem fuerit satis, si , ut patitur materies, quam tradendam suscepimus, omne declaratum fuerit: ex1uisitum enim in cunctis dissutarionibus requirendum non eu i quemadmodum usu venit in opificum operibus ἰ honesta enim facta, ac iam, de quibus facultas ciuilis quaerit, tantam in se

22쪽

no autem num e lususcemodi vero quempiam errorem balent etiam ima ;Diu multis mones lus euenerunt detrimenta a ipsis: iam enim periere νι-

dam οἷ p sessionem diuitiarume aliis autem interitum detulit fortitudo.

os TR NDIT nunc quae vera ratio sit, ipsique accommodata, tradendi hane disciplinam. Cum autem vitae huius beatae explicationem ad extremum huius operis reseruet, reliqua, quae antecedunt, quomodo tractanda putet, admonere initio voluite ostendereque quam rationem ipsi accommodatam censeat. Diligenter igitur de hoe disseruit; docetque. exquisitam ac subtilem nullo modo idoneam futuram suille: quia non conuenit huic materiae. Vtilis autem valde, vel potius necessaria fuit haec praeceptio: cum multi in hoc latiantur ac peccent,ut fortasse etiam non nulli secerunt eorum,qui studio ae labore suo declarare hos libros voluerunt: inseruerunt enim huc multas,& dissiciles quaestiones quae ut oblentae sunt ita etiam saepe aliquando nihil aut parum faciunt ad hanc de moribus diseiplinam, potiusque perturbant , quam iuuent. Quod si hune loeum attendissent consiliumque, de aut horitatem summi doctoris seeuti essenti minime in hane fraudem incidissenti Argumento huius rei Hic potest, quod D. Thomas sapientissmus vIr, titillas , aut patieax admodum huiuscemodi in suas doctissmas elucubrationes in hos libros inseruit. 5ea hoe nune relicto, inquit Aristoteles , tradi posse hanc disciplinam , ita ut satis existimari debeat, ii vi natura huius materiae est, pati turque ipsa, explanetur quod constitust licens, non postulari debere exquisitam rationem in omni genere doctrinae eodem pa

Eho, id quod declarat, rerumque estu docet, qudd in ijs etiam . quae ab opifieibus fiunt,

operibusque ipserum idem seruatur: neque enim quae seruiunt vilibus ministeriis eundem ornatum requirun si quem honesta opera,&lraetiarat indicat autem quod requirebatur . talem esse materiam horum librorum, in quibus omnis opera consumitur in factis

honestis, iustisque explicandis , quae sibi proponit videnda, perpendendaque ciuilis ratio. de distiplina de moribus: ipsa enim amrmat, ita incerta esse, expositaque tot tantic re mutationibus, ut videri pollini. opinionibus, institutisque constare, Non natura: eautem nata sit haec opinio de illis, aperuit: talem enim variet tem hi te habere dicit, iique ita lubricas este res bonas, quia honstans opinio est, incommoda, o mala non partia euen re inde multis ; quippe eum perierim iam aliqui crudeliterque interfecti sint . euia amplum patrimonium habebant, alIj vero, quia fortes erant, δέ magno animo po diti : unde iri iustis piincipibus suspecti sunt. Non est autem dubium , quis virtutem Intelligat, non vires corporis: sortes enim magnoque animo praediti, non validῖ, ae robu-hi perῖeulos sunt tyrannis , quod testatur etiam sallustius, qui regibus dixit virtutem periculosam esse. Declarat etiam errorem, δc obscuritatem huius reI, quod aliquando contrariae quaedam res saluti aliquibus fuere; cum memoriae proditum sit, iniustos illos virum,. qui Thebis dominatum paucorum instituerant, eum plurimos optimos ciues,& opulentos viros e ciuitate ciecissent, uni pepercisse Epaminondas, quia videbant eum de pauperem este, & studiis sapientiae deditum; unde tibi timendum es1e non existimarunt,cum, qui occupati sunt in litteris, non soleant magnopere curare , delectati otio illo suo, a quihus rest. regatur, δέ si velint, etiam non valeant ob tenuitatem aliquid moliri r in iudieio autem de illo iaciendo, ut res declarauit, mirifice illi decep ti sunt: virtus enim eius viri cuncta superauit.

sumptis, si crasso modo, deforma veram declaratum fuerit, Er δ νelus, quae plerumque contingunt; huiuscemodi quaedum conclusa fuerint. Eodem autem

massi accipere opus ea singula, quae dictu fuerint: partes enim sunt hominis

23쪽

I Petri Victorii Comment.

instructi ad bonas artes, tantum in in genere subtilitatis 'lulare, qVau

rum natur arta patitur imile numque vadetur esse, mathematicum trobab;-libus utentem probare, Ο ab oratore demonstrationes poscere .

MANET in eodem proposio ostendens & materIa ipsam,& argumenta quibus confirmaritur sententiae propriae ipsius hoe velle, nee spernendam esse ab iis, qui auscultant ratione hanc, quamus crastam & singui Minerua traditam : res namque quae certae, ac definiatae non sunt, non post uni firmis argumentis, vacuisque ab omni errore demonstrari. α inique semirum eum , imperiteque, qui hoe postulati vi enim prius instruxit praeceptorem huius disciplinae, ita nune auditorem . de qui ipsam accipiti eruditi enim viri proprium cste adiungit, flagitare illud ipsum exquisitum , quod existit in eo genere, α non accuratius, ac subtilius aliquod, quam ea materia requirat. Quam Insulse autem faceret, qui hoc contentus non soret, simili declarat valde illustri, & ad exagitandum hunc erro rem in primis accommodato. Perinde enim, inquit, ellet hoc sicere, ac probare mathematicum,qui in constituendis theoremasn illis suis uteretur argumentis aptis ad Iersu:

dendum, & non cenis, firmisque rationibus ; idemque eadem inscitia ductus posceret ab Oratore demonstrationes exquisitas, quae sunt alienae a studio ipsus: In primo quoque libro de moribus ad Eudemum. Vbi de honesta vita disserit, de quomodo ipsa paretur, reiectis rationibus, quae me illi placere non possunt, inquit; postam autem ipsam esse in semetipso excolendo, studiosoque reddendo, factisque suis itidem honestis κει ii σοι, eii e& ut hic locutus est , quomodo virumque ipsi tribuisset, declarans; posterius au

t nu ui ue num existimat recte de illis, quae cognscit, serum est bonus existimator: singularum autem rerum, is qui peritus earum es: simpliciter autem, qui in omni re peritus est. Quapropter ciuilis facultatis non ea

svus, fropriusque auditor adolescens . Uum enim nustum habet actionum , quae in humanam vitam incurrunt: rationes autem siιmuntur ex his, de his

et erunt. diligenter attendet, non magno negotio intelliget, hoc aptum esse e superiore sententia: peccasseq; interpretem,qui aliter accepit ut eum proprium si periti viri, quem ερίαν vocat eius autem iam mentionem secerat probe existimare, tradat singulos homines posse recti, existimare de rebus ijs,quas norunt: unde sequitur non esse suum, ac pro prium auditorem huius disciplinae adolescentem quia cum rerum humanarum pro to aetatem ignarus si, non potest existimare an qui tradit hanc disciplinam,recte, & ordine se gerat.est igitur illud. Quapropter ciuilis rationis, & quae sequuntur,corollarium quod- am,quam tamen sententiam confirmat alio arguinemo;ex verbis autem ipsis auctoris percipitur hoc, quod dixi verum esse:nam quae supra collocata est particula, δ, Ostendit id non esse initium nouae sententiae;praeterea A, habet eam vim ut ostedat Id, cui praeposita est, nasci a superiore sententia. Supra cum de perito loqueretur ae leuiter saltem instructo alicuius scientiae diuist ipsuin docuitq; Inueniri quempia, qui talis si in una quapiam materia 5 arte; in qua non nihil studii posuerit alium vero qui idem praestare pollit in omnite ac scientia que sinpilaiter ac non verbo aliquo indicata peritia illa,dicit peritum. Animaduertendum autem,no relicere penitus arcereq; Aristotelem adolescentem ab hac optima disciplina, quae valde utilis ipsi est, ac plurimum uetati illi prodest; sed indicare,non e cse eum, quem ipsa vult, ae requirit ii, de causis, quas exponit: hoc enim aperte valet,non esse eum N.- , idest suum S undique ipsi accommodatum : duorum argumentorum, Iuibus utitur ad hoc comprobandum, prius est quod imperItus est rerum. quae hominibus in vita contingunt: rat Iones autem ad sententiat probandas sumuntur, nec de alia ulla rea

quaeritur, nec disputatur in his libris, nis de vita,& humanis factis. Qisd si alia materia

solet

24쪽

In L Librum Arist. de morib. , '

si et hulus scriptionis , Sc non dissereret de rebus bonis , ac mesis , fieri posset, ut aliquis non valde alienus a voluptatibus, sed potius illis deditus, laudaretur in cognitione illius mentiae, qualis traditus ab ipso luit , in fragmento extremo librorum de moribus ad Eudemum, Hippocrates quidam geometricus: dictus cultu est luisse mollis, ac tener, atque etiam imprudens, id quod argumentis probat.

Praeterea, cum motibus animorum pareat, frustra aud et, cr inutiliter rura sinis ea non cognitio; sedactio. intere 2 autem nihil aetate adolesiens pse, siue moribus iuueni sis: non enim a tempore proficiscitur quiadesideratur in ipso, sidquodHui tot motus turbidus vult, sequ:tur singula huiuscemoditem Ommbus nullum fluctu eri cognitior veluti incontinentibus .

Hoe alterum argumentum est, quo idem constituit, non esse inquam suum ac verum auditorein horum de moribus librorum adolescentem, hoc autem est, quia est propensus ad comporis voluptates, & quasi praeda perturbationum. Cum igitur talis sit, fruitra linquit. sulcultabit haec praecepta, nec fructum villim inde capiet: nam finis huius operis est non perceptio, & cognitio, sed actio, animusque promptus, ac paratus ad ea, quae sunt evicienda . Corrigit autem statim aliquo modo, quod dixerat: nihil em.ra inta Gile docet, si- .ue ille aetate, annisque iuuenis sit. sine moribus, ingenioque iuuenilis , idest deditus voluptatibus: quod enim addit, desideratur in illis, non prosciscitur a temporis breuitate . qua mansit adolescens in vita, sed quia Paret libῖdinibus: sequiturque cuncta, unde sperat se expleturum et Ie corporis voluptates: huiuscemodi autem omnibus, siue adole- Lentes sint, siue aetate prouectI, ac senes, nihil prodest haec doctrinar veluti Inquit, Incontinentes nihil iuvat ratio, quIa integra non est . sed debilitata; quare contra naturam ni is obtemperant appetitui, quam consilio, dc rationi.

Illis xero, qui ratianem sequuntur in rebus appetendis, valde utile erit, notitiam harum rerum habere, ac de auditore quidem, oe quomodo rectum in haec accipere ,σquid nobis proponimus,prooemii more haec disa sint.

Vt RI Tvs, ne nimis multos existimaretur . dehortatus esse ab hac optima disciplina non pauci enim mortales dediti sunt libidinibus, ceterisque animi turbidis motibus au-cet nunc alteram partem, assi atque illis, qui in aesideriis suis naturalibus satiandis a hibuerint in contilium rationem, statuerintque, ea sibi in vita, rebuςque Urendis scru- elle . quod postea praestoni, hanc accuratam cognitionem morum , disputationemvue de virtutibus, ac viti,s ingemes fructus laturam: post quac commemorat paucis, inretitssi; ouod adhuc cficerit, ab extremo incipiens , ordinemque contrarium custodiens: signiu-cit enim se de auditore diisseruiae, dc quae ratio sit tradendi haec, ut de fine, quodque libi propositum habet haec disciplina, exposuisse,quae cuncta aestatur vim proocinii laabem

Dicaemus autem, his repetitis. Quia omnis egestio , electio Ianum alia

quia nerit, quid si vj, quod dicimus ciuilem facultatem appetere, c quid, IMIμmmwn ea omnium bonorum, Pusub amo m c

25쪽

his Petri Victorii Comment.

C v M suse adsue, & exordij more, de extremo huius disciplinae ac fine locutus esset, repetit nunc ea, quae dixerat, accurateque incipit de his rebus distereret cum autem initio litabri quattuor appellasset: quorum prima duo pertinebant ad cognoscendum, intelligendumque: reliqua duo ad agendum , pro primis illis duobus, Idest arte ac scientia. cognitionem ponit, pro reliquis duobus, proprijs rerum agendarum, idest actione. de electi ne, altero ipsiorum con entus fuit, tquc inquit, postquam ratio omnis co no cendi ali quid, ac voluntas, Hadiumque qui petam gerendi propolitum habet aliquod bonum; quid aest, quod similis ratio sita enim rursus a sne. quem habet, vocat doctrinam hanc de mori. .bus) desiderat, totaque in ipsum adipitcςndum conuersa est. & quid quod ii immum, ac praestantillimum omnium bonorum : ita igitur quasi interrogat, cum, ut infra declarat, obscurum hoc, ἰncertumque seret, propter varias doctorum hominum de Ipso opiniones.

De nomine igitur inter plurimos nulta quidem controuersia e se: Iedlitu itanem enim, . multi, politi homines dicunt . bene autem murra, . benerem gerere, idem esse arbitrantur, quod beatum esse: de beatitui ne vero, quident, litiganteoenon siimibter multi , ac sapientes Usam reddiderunt.

TAM chvA M respondet modo ei, quod ipsemet de se quaesiuerat . Inquit igitur, verbo seia cunctos mortales inter se de hoc consentire, quippe cum & multituao, turbaque o-nanis, & politi, atque honesti viri velint, ipsam est e beatitu sinet arbitrantur autem bene Viuere, & bene rem gerere, unum atque idem esse, quod beate vivere: litigant autem postea de re ipsa, discrepantque eorum sententiae de beatitudine: neque enim indoctum vulgus, & sapicntes homines, cum aperire volunt, quid beatitudo sit, unum, atque idem adierunt i cum valde diuersa inter se esse haec hominum genera, ostendere vellet nos fer hie Dux in II. de moribus ad Eudemum, vocavit, quos hic multitud nis nomine notat, σαυν alteros autem QE α M. Lucretium, purum Latini sermonis auctorem, leuos priores illos graues autem posteriores, ut longe meliores appellasse notum est Quoniam autem incidi in displitationem de nominibus, non alienum est, quod magis hic conuenit, te itari , me in exprimenda Graeca voce sis μειια non seruaturu esse comitetudinem huius aeratis nostrae. ac superi0ris etiam doctorum virorum, qui vertunt selicitatem, cum apud veteres illos Romanos felicitas sit, quae a Graecis appellatur scr. ἰαr longe autem aliud esse ε δ ιυονίαν ab se χia apertum est. M. Cicero plerunque hoc seruauit, qui felicem dixit,

is quem illi vocant ut cum in II. Philippica inquit, In quo Caesar fuit felleior magis enim ipsum sertunatum fuisse in consilio suo ad exitum perducendo significauit. Vi filius tamen, iam tum deleta paene omni nobilitate, & plena urbe peregrinorum, scitiacem manifesto vocavit Mae m. cum cecinit. o Felix qui potuit rerum cognoscere causas. Θ μ ια enim essicit hominem M.ύμεια, bea umque, non felicem, sed satis hoc sit: neque decet de re aperta accuratius disputare, neque metuere debeo , ne reprehendar, qui perpetuo hoc seruarim.

ό. -m mmo; δb H εἴν ἀγαθὰ . - ut namque Pilpiam eorum, quae sunt per picua, et aperta, veluti το&ptatem , MI diutius, Pel honorem , alii vero, ahu saepe autem , et Irim , aliud: cum enim ae axis, Ialetiarnem, faupertate autem gravatus, 4-

26쪽

mitis: pu autem suae ignorationis rerum conscii Ut sunt, a trantur eos . qui magnum ab Iuid, et supra captum ingenis sui, dcunt. Nos nulli autem

putarus praeter multa haec bova extare aliud quippian per se, Pod etiam his omnibus, ut bona sint, causa sit.

Ex PLANAT, quod dixerat, variaς esse sententias dev ta beatar magnopereque inter se discrepantia iudicia non solum imperitorum virorum, verum etiam eorum, qui habiti sunt, dictique sapientcs: cum quidam ipsorum Primum enim tangῖt opiniones multitudinis putarint voluptatem evicere vitam beatam; de qua tamen eodem pacto senserunt etiam qui iam docti viri, ut ante ipsum, Aristoxenus, ut post eum Epicurus, si credundum est, ipsos eandem Voluptatem, quam vulgus, intellexisse: nam cum conuenisse dicat in hoc omnibus, ut exitii marit unam aliquam rerum euidentiam; ante oculosque positurum id praestare, plane videtur voluptatem corporis ipsam intellexiste: alios autem ait parare diuitias hanc vim, pote itatemque habere: alios vero non nullos honorem, popularem scilicet; de quos d. meriam alios huiuscemodi quippiam aliud, exempli grau indolςntiam, aut citritatem. Adiungit etiam sacpe usu quoque euenire, ut unus, atque idem mortalis, diuersis temporibus, diuei fas admodum res velit gignere hoc bonum, mutato corporis habitu, aut statu Drtunarum sitarum, quemadmodum etiam variata condicione cui imi : cum enim inquit , graui morbo oppressus est, arbitratur beatum eum, quI valet, cum premitur paupertate, tribuit vitam beatam diuitijs ; qui autem addit, conscii sibi ipsis sunt suae in citiae honestarum artium, admirantur beatosq; putat,qui,plusquam ipti, sciunt ut fertur Alcibiadi conti ille,cum audiisset integeirimuin senem de virtute disputatem. Quod contingere vulgo hominibus narrat hic Aristoteles, notum est, Horatium di

cuncto igitur opiniones perscrutari inanius fortasse foret: satis autem esse eler, e.u, suae ma ime in promptu sunt, vel quae videbitar rationem alia suam habere. .

c v M a simasset multas extare opiniones de vita beata; magnopereque inter se discrepantes; nec tamen omnrs illas collegisset . aliquo modo nune se pursat, quod non cuncta, sedulo ind. gailet, & quales Hrent, docuillet. Significat igitur se recte fecisse, superuacaneum quo Iuturum fit ille, si omnes illas perscrutari d ligenter voluisset seque hoc praestatis te tradit in illis, qliae in promptu serent, magisque celebres: siue quae cum AIqua ratione, atque argumento editae serent. In hoc autem considerandum est, cum appellarit διέ- ἰπηα α orin sententias, quae inanes non serent, neque insulsae, ut statim cxplo derelitur; capi autem plerumque id verbum, ut valeat in promptu esse, ac superficie tenus tales hic tamen vicieri aliud valete, idest id quod dixi, contrariumque demum,ac Latinum, quod & ipsum ita plerumque rapitur, ut profecto , M. Cicerone sumptum est inia Lucullo,ubi inquit: A me enim,quae in promptii erant, dicta sunt: a Lucullo autem re si conditiora de:idero; quae in proinptu sunt enim illic valet, quae inania sunt, & tamquam supernatant. In primo quoque libro de moribus ad Eudemum hunc locum persecutus est, ac plenius quidem & accuratius: causas enim attulit diligenter, cur merito repudiandae forent sentcntiae illorum omnium, quos contemnit; illi autem sunt pueri, aegros, MInsanir ceterique ipsis similes, quibus In mentem veniunt res absurdae admodum, atque inanes. Adiungit cliam, quae vera sit ratio refellendi eos, & tantum animi cretorem corrigendi.

27쪽

ist Petri Victorii Commenti

Fayere autem nos non debet ascrepare rationes ,quae profers Mur afrincipias, ab illis , quae referuntur ad principia: bene namque 'Plato de hoc dubitarabat , ae quaereb t: virum apris Fus , siue a principia iter faciendum e

set , veluti in 'dio , virum a carceribus ad calcem siue contra . incipiendum enim a notis: haec autem duob*s mst Vs: quaedam enim nobis nota dicuntur: .

quaedam vera simpliciter. Fortasse igitur nobis incipiendum ess a notis nobis.

Q v xx s et I o magna est,unde initium ducere debeant, qui scientiam aliquam, dile plInauti ve tradunt, ut melius. planiusque praecepta illarum ab ijs, qui audiunt, percipiantur: dii: plex enim via, de ratio est ipsarum explicandarum: siue enim ab ultimo fine, Se origine prima ordiendum est; sive ab iis, quae inde phoiecta sunt, dc exitum.consequiita, quod sane

perpetuum non est: neque eodem tenore in omni scientia custodie: dum i mutatis en .n artibus, ae rat onibus, mutatur etiam , variaturque via ipsarum tradendarum. Admonuit igitur rectὰ, ordineque, ut sedulo videremus, quod fallere nos minime oportere testatur: aliter enim valde peccaretur: vias autem duplices, ac contrarias inter se has esse'doreti si

ne enim a principiis incipiendum est, causisque sue ab ijs, quae orta sunt de causi Matque essiecta: magni enim hoc referre significat. Laudat autem Platonem, qui discrimen hoe cognouit, diligenterque de ipso quaesiust, utrum stilicet oporteret a principii quali pro ficisci perdereqtie versus exitus: sitie contra ab extremis reuerti ad princiria, 5 t, inquam sontes inde natorum. Simili autem hos oppositos inter se qiuasi cursus ostendere illustra teque volens, inquit, veluti a carceribus ad calcem r ita enim Latini homines loqiu ban: tur, cum mos esset Graecorum, contra atque nos hodie facimus curioribus praemia chi , locare initio stadii, & non in extremo. Vt autem hila π r vocat extrerisum stadij, cur sv que, ita in II I. de arte dicendi: eodenaxnim simili illic quoque vilis e st: nam initium. earceresqtie a Latἰnis vocatos, ut lilc ab auctore, ita etiam a M Cicerone in libello de amieitia notum est. Aperit autem iudicium suum in quo ipsi conuenit eum doctillimo, pol Gllimoque duce suo; sumendum enim esse ait principium a rebus notis, quas statim trait non inius gesteris est Gyum duobus modis . non tamζn ijsdem. res notae, perspectaeq; dicantur, qRaedam enim i a vocantur, quia sunt nobis notae: quaedam vero simplicii ex naturaeque ipsi notae, & ipsi cognitae. . .

Quapropter oporter consuetudinibustulchre institutum esse eum, qui de rebus , messis, ac tu is , demum , de tertinentibus ad ciuitatem ita is satis fit

auditurus e T.

QFA R e Inquit, non quia obscurum hoc ipsi, Incertumque seret, fortasse igitur nobis incipiendum est, a nobis apertis; cognitisque; quod cum ita sit, opus est, verum audit rem, propriumque huius disciplinae bene institutum citer probisque moribus saltem tina mim cum auditurus sit non de alia quapiam re . aliena, seiunctaque ab hoc studio emen dandi vitam; sed de rebus honestis, ac iustis: deviumque de his omnibus, quae accommodata sunt ad bonum eluem instituendum, tui enim rudis seret; expersque penitus huius disciplinae non satis idoneus esset ad haec optima praecepta accipienda. varietas hie quaedam letaonis est, quae manet in prima littera huius nominis, Mipua quidem non valde mutata; cuius ramen notio non parum distinc a sit: cum enim in excusis scriptum seret Iimi , calamo exarati habent tam & significat consuetudinem potius, S institutum. quam morem firmum, ec stabilem, ac naturae impressum, Videtur enim significare,oportere elim , qui utili aud tor horum praeceim,runt fulurus sit, magnosque fructus captu rus ex hac disciplina. semina quaedam in an ii io habere honestae vitae, quae sue a natura acceperit aucta postea studio suo, & amore virtutis, & odio flagitiorum : arduum enim nimis foret interete in pectus alicuius liqnestatem, qui antea semper ab Ipsa abhorrui se . Vetus autem mixtio & Graecus inter res videntur suo in exemplari ἰοισι, habuisse PQuod etiam Aristoteles inquit in V II. li o

28쪽

δ δε - 'v detur iuuare hanc lectionem ; nam quin consuetudo instruat ad virtutem accitariendam : eademque longior, ac diuturna signat ipsam, ac pariat, dubitari non potest.

Friacipium namque ea rem esse, si hae perst auri fureis suis, nihil

praeterea opus erit ratione: carissaque eius allata. ita autem institutus vel iam

halet , vel accipere facile poterit 'incipia, cui autem neutrum contigit, audiat H adum. Hic' et omm ex parte optimus ea, qui se sibi cuncta accommodata excogitabit, declaratis iis, quae adfinem adipscendum meliora fuerint. Bonus aeuum ille qui recte sua enti, obtemperaris . Qui autem neque 1 ementes2a viderit: neque audito alio in pectus coniecerit , hic nulli res idoneus bomo e I.

Et do i τ rationcm qinius , qhod modo dixerat, quia nouum ad aures aliqnorum peruentute potuit Iet, cum repugnet rationi scientiarum tradendarum,quae causam rerum perscrutantur,neccontentae sunt simplici cognitione ipsarum ; Principium igitur, & quasi sun-esinentumaluius doctrinae de moribus, atque nonesta vita,quae ex praeceptis ipsus agitur, inquit est, intelligere rem eo pacto se habete , aluod si perspectum. satisque explor tum fuerit, nihil praeterea opus erit, causam eius tenere, & cur id tale sit, fiatque, sedulo lauestigare. Addit autem qui natura, consuetudineque ita factus est sine doctoris opera , auctoritateque: sue cum principia, s minaque huius selent ae habet, paruo negotio reliqua percipit: ille vero, inquit, qui neutrum horum habet. idest . qui neque domi bene iniciatus est, neque extra a naagitim aliquo vitae eruditus fuit, aut cultet Hesiodum, quiquam inutilis homo, & plane nequam is sit, ipsi declarabit: malo enim ipsum hoc a graui poeta. bonoque auctore vitae, quam a me accIpere: Sententia autem haec celebris per- uideataq*e est, & a T. etiam Livio in historia commendata, qui secit eam laudari ab eo , qui cum prius vethementer peccasset: nec unus eorum este potuistit, qui primum locum in hoc tenent, errore suo cognito, saltem posteriorem se velle esse significauit. Eadem Ma M. Cicerone celebrata est: adeo enim communis, ac peruagata erat, ut in forens ordine recte attingi pollut .

Nos autem eo redeamus, unde digres sumus: Ioum enim, beatitudinem non sine cause videntur homines ex limare e diitis flectatis.

Iucor ror auctor recitare sententias veterum illorum de summo bono, ipsisqtie eonfutare ; migrauerat aurem inde, cum vellet ostendere, quae via, ratioque seret huius facultatis tradendae, quae causi fuit, ut diceret nunc se reuerti eo, unde digressus fuerat: bonum enim inquit, & beatitudinem, qui iudicant, quale sit, spectatis moribus hominum, animaduersoque illo, quod valde amant in vita, non videatur id omnino sine causas cetoe habent enim quosdam quas duces suae opinionis.

29쪽

i Petri Victorii Comment. inculti enim ,σ maximo odio digninoluptatem . de vitam amant de Dariter ruendis rebus iucundu : tres enim sunt vitae, quae maxime eminent, quae modo dicta est, or ciuius, oe posita in contemplatio .

IN I et i v M ducit ab illis, qui voluptatem sectantur, quos multos esse inquit: eosque pleno turpitudinis nomine appellat, non soluin ' atri se, sed, tertia collatione,maxitne tales: bona enim m.ignaque pars multitudinis corporis voluptatum Positam ante oculos habet, vitamque colit, quae sensus oblectat, ac libidini potillimum, ventrique paret. Socrates aurem , cum hos vituperaret; qui voluptatem finem esse bonorum,ac malorum vellent, con- iraque ipses acriter disputaret, dicere sistitus erat, ut Plato commemorat in Philebo; si cuncti etiam & boues, & equi id affirmarent, se persuaderi non posse; id quod etiam narrauit Porphvrius in III. eorum librorum, quos scripsi ila χ-, mutatis tantum generibus animalium: pro bobus' enim N equis nominauit sues, & capros, quorum amborum prious, ut ventri explendo accutauit; posteriores vero, ut salaces, ac libidinosos: Notum esse arbitror, Alexandrum eruditam dc elegantem quaestionem confecisse de hoc loco: r rionem enim reddidit diligent cr, cur tam turpi nominem ipsis notandis ustis seret Aristoteles; que splos vocavet. Cum aliquo modo monstrasset, unam hanc esse vitam, quae propter numeriun magnum hominum, qui eam amarent, collocanda foret innumero vitarum; quae cininent,nrcministe voluit ceterarum vitarum, quas tres cum hac ipsa esse inquit; alteram cnim esse ait, quam colunt, qui remp. administrant, clauumque ipsius tenent; tertiam, quae posita est in contemplatione rerum, quae, ut nobilitate ante

Multi igitur penitus mancipiorum s miles esse Usuntur, pecudum vitam

sibi sumentes: non omnino autem fluit, facere putantur, quia multi eorum .

qui summam potessiatem habent, similes sunt, quod ad animi asse pertinet, Sardanapalo.

P o M o p R AT nunc has vitas, eodem ipserum ordine seruato, de quemadmodum Incoeperat. primam illam vexat omnIbus contumelijs:dicit enim multitudinem similem esse mancipiorum; vivereque vitam propriam beluarum, unde autem nascatur, ut, cum talis sit,indignaque natura hominis, non tamen deiiciatur, vel potius cara, acceptaque multis sit. indicat . non omninoque ipsam vacuam a ratione csse inquit, quia non pauci eorum, qui facultatem eliis potiundae nacti sunt; summumque locum in ciuitate obtinent,vivunt viatam similem viij, quam Hicit, insimis eo nomine, Sardanapalus: Plures omni tempore extitisse, quἰ vitam amarim resertam turpibus voluptatibus existimandum est, ac Mitasse

non minus in limc peccauerint, qWam Rex hic A s r e; cuncti tamen qui ipsem infimare voluerunt, exemplo ipsius usi sunt: & s in primo libro de moribus ad Eudemum Aristo

teles, cum signiticaret, cunctos, qui beatos huiuscemodi homines putant, collocasse viatam in gaudio, ac laetitia, comitem illi adiunxit Smindyridem Sybalitem. Alexander hu-Hus etiam loci meminit in quaestione XIII. quarti libri,cum ostenderet Aristotelem se uile esse dicere, beatitudinem collocare in corporis voluptatibus, ac vita undique dedita persequendIs lucunditatibus: abundeque id comprobasse, quia de mancipia, de pecora talem vitam expetunt, ut exemplo etiam Sardanapali declarauit. Cum sententia autem satis aperta sit, restat videre vim,rationemque nominis, ciuo auctor huiuscemodi turpes homines notauit; ;: ε.τατου que tertia collatione esse dixit: ut enim verum fatear,olim mihi esse coepit significatus ipsus obscurus ac dubius, non destiti etiam opinionem aliorum quorundam, doctorum, & acutorum virorum, quaerere, nec tamen umquam valui quip-psam, quod exploratum mihi esset, Inde haurire: cognoui autem modo, cum scholia Dionysi Lambini. doctillimi viri in hos libros de moribus legerem,hoeipsum etiam ei negoilum sce ille, ut ipsi . ita etiam Adriano Turnebo, cuius ipse sententiam citat, cum masna, de veta laude, valde in omni genem doctrinae excellentis viri. Quid igitur duo haec.

praeci ara Gallia lusuina, de libe lisserint, licet illic videre, cum uitur mihi quoq; quita

30쪽

In I Librum Arist. de motib. s y

n mentem venerit, quod nisi fallar, ut non apertum, certumque est, sta Artasse, nociomnino ineptum, libet ipsum notum face . Arbitror igitur, videndum, an Merin significare magnae culpae affinem potuerit hoc pactae pieris enitri orias valere omnibus notam aest, unde trina rixis, naves onerariae, mercibusque in longinquas imos portandis a commodatae, appellatae sunt. Si igitur, quod contἰngit in nolit, patrio sermone, locum aliam habuillet in vetere Attico, prorsus verum seret, quod stapicatus Gm . ut quema modum onus, pondusve premit corpus, ita etiam idem nomen, aliter usurpatum, graua

que episse

nis fallor, declinatemus, amoliremurque a nobis hane turpem notam. studui si possem . monstrato fonte, origineque huius nominis, quod tam dabium modo est apud eum d iam admodum viros, eausam ostendere huius varietitis, lucisque aliquid ipsi adferre.

Politi xtra homines , oe ii, qui in rebus agendis versantur, honorem maenamrue ciuilisse me his finis est: perficitur autem inamor esse eo quem qua rimis: videtur enim in auitrio potius esse eorum, qui itam deferunt, qua ineo qui honoratur: summum autem linum, suum , aeproprium illias, cr

via agremd auferrit is, esse auguramur,

ad secundam vitam honestam S non paruae dignῖosis: polici enis homines inquit atque elegantes ; ijdemque dediti rebus agendis,propositum ubi habent honorem. cum, ut testatur, ferine cancti, qui hanc vitam colunt, ante oculos ipsam habeant, eoquet dirigant cogitationes suas. Ferme autem addidit,quia reperiuntur non nulli,qui fructum aliquem inde, ac quaestum sequuntur; nec gratis reip. seruiunt,qui non sunt veri politiari. Quid autem sentiat de hoc fine, aperit, traditque ipsum leuiorem Eine, magisque in promptu situm, quam illum, quem sedulo quaerit; cuius suae sentensiae geminas rati nes reddite quarum prior est , quod videtur nonor potius in manu. Potestateque positus esse eorum, qui tribuunt ipsum, quam eorum, quibus tribuituri contingit enim aliquando, ut honesti viri, utilesque reip. despiciantur; improbi autem homines . perditique ciues honores adipiscantur: Nos autem inquit, vaticinamur, summum bonum, P rium.

Amplius videntur homitus honorem sequi, ut credam si s tenas esse . Gudent igitur pHi a prudentibus honorem haleri, abris, a quibus cognoscuntur, σfropter virtutem: pater litur, iudicio Ixuue herum, virtutem .ssi meliorem.

λLTRRvM hoc argumentum est, quo ostendit, vIderi, honestos etiam Hros seqvi, opstereque honores, ut firmius credant se esse pmbos vi . Non stultu autem faciunt,qui in

quibus c tio, fi-gnoscuntur, & tamquam testimonio, auctoritateque ipserum de suo illo magno bono, h- dunta Hanc autem certam sentensiam esse huius loci, deesarat . quod in VHI. etim h rum librorum, significat eos', qui student sibἰ honores tribui ab ho nibus rerum peric

Amicognitos ipses habeant, id facete, quia volunt, quam habent opinionem de sua Ptoti B a Pilaquo

SEARCH

MENU NAVIGATION