Dissertatio inauguralis medico-practica de dysenteria ...

21쪽

ribus per Dysenteriam, quemcunque alvi fluxum intelleXere, & quandocunque sanguis per alvum eXeernebatur solis liaemorritoidibus eXceptis) DTfenteriam vocarunt : ita Duretus Dysenterue naturam ex

mento Hippocratis expressam sic refert: rictum est a nobis antea hujusmodi inorbos puta Dysenteriam, Lienteriam, Diarrhaeam , Tene imum ) nasci consentibus eY- crementis in alvum. f) Ac DTfenter quidem cum sanguineis ' dejectionibus , quocunque iliae modo exortae sunt g . Hanc quoque Hippocratis sententiam confirmat

supra laudatus Commentator concludens rergo nec semper Tormentum es intestini, nec semper ulcus Dufenteriae causa morbi-

Aa, ut Celso placuis video Vc. Igitur, ut paucis complectar, ac dicam, quo sentio: Da senteria omnis cruenta egesto esper intsina undecu que illa egeritur. uin etiam Galenus idem sensisse videtur, dum cruentam Dysenteriam dixit Detuinis ezacuationem per intestina citra exvlcerationem si) Eodem nomine illum quoque sanguinis per alvum fluxum vocavit,

B a qui

22쪽

qui in artuum eXtirpationem passis, & obsolitos labores intermissos plethoricis observatur, b) licet idem eXulcerationem intestinorum Dysenteriam dixerit, atque adesse nega Verit, si mordaces humores per alVum suXerint, antequam intestinorum exulceratio fuerit suffa ) Celsita Dysenteriam quam latine Tormina intestinorum Vocat, ita describit: intus intestina

exulcerantur: ex his cruor manat, isque

modo cum Rercore anquo semper liquido, modo cum quibusdam quasi mucoris excernitur I interdum mul quaedam carnosa descendunt. Frequens dejiciendi cupiritas,

dolorque in ano est. Cum eodem dolore exiguum aliquid emittitur, atque eo quoque tormentum intenditur B c. l .

g. III. Visis his Veterum de Dysenteria

opinionibus, cum Recentioribus frequenti, parca, torminosa, tenesmoidea ami depo- tione Dysenteriae absolvi definitionem credo; sic enim a caeteris intestinorum morbis sat bene eandem distingui arbitror.

23쪽

Boectavii , quam in Aphor. 8Is.complectitur, minus placet definitio, Meam potius Diarrhi tam torminosam, Vel si vis Ddi sienteriam spuriam dicerem; in Dysenteria enim copiosa alvi dejectio desideratur, quam ibidem Cel. Vir supponit;

caeterum a drastico assiimpto ortam hypercatorsim, qUae plerumque cum dolore adest, Dufenteriam Vocares. Cruoris per alvum excretio nullum certe est Dysenteriar pathognomicum signum, cum sepe Rbsque ullo tenesmo, aUt torminibus observetur , atque ideo ad Diarrhoeam cruentam referrenda; praeterea' non raro materies biliosa, mucosa, Rirabitaria per alvum ruere observatur cum tenesmo molesto, & torminibus validis, quae propterea Dysenteriae nomine

insigniri haud deberet. Haemorrhoidalis sanguinis fluxus cum dolore tapius quidem prodit, Verum a Dysehteria in eo distinguitur, quod ille praecedat faeces, ubi in hac vel post, vel cum lacibus exit. m). Sola tormina juxta Celsum ideam

morbi confundunt potius, quam declarant, licet enim nulla detur Dysenteria sine torminibus; plurima tamen excruciant mortales tormina, quod Variae colicae species

24쪽

testantur, quin propterea ullus, nisi peregrinus in republica Aesculat ea, miserorum tormina Dysenteriam appellare prae-iumat.

Non denique exulceratio intestinorum juxta Aeginetam ad mentem Galeni, cum contra morem aliarum partium nervosarum, quae aeri colluvie jugiter irrigatae vix, aut ne ViX quidem coalescunt, Dysenteria tamen non raro opinione citius penitus persanetur.

g. IV. Sedes mali intestinatis tubi membranae sunt; constat enim ex cadaverum sectione, intestina crassa praecipuam Disenteriae praebere sedem, & inter haec intestinum Colon praeprimis; morbum deinde ad Rectum descendere, huic omnium Ultimo valedicere. Sed quae hujus ratio fors inde repetenda, quod intestina crassa magis carnosa sint, sanguine magis irrigua, atque adeo laxa magis, unde fit, ut humorum aerium copiae, fluTui, atque actioni multo minus resistant, quam tenuia, quae membranosa magis, es CXangvia sunt; adde quod humorum acrimonia in tenuibus intestinis a chylo, qui illorum perluit cavitatem, temperetur, &demulceatur; quod in crassis non accidit,

chyli praesentia ferme destitutis , & iu

25쪽

23 quibus praeterea eXcrementa acria ob suos exaltatos sales causse morbi sicae actionem juvant, ne quid dicam de illorum rugis, atque cellitis, humores morbum facientes diutius retinentibUS.

Ρaulo rarius eidem morbo bono quidem omine) subjacsent intestina tenuia,' non nisi morbo diutius durante, morbo regimine malo CXasperator id vero noscere proficuum est, siquidem periculum majus in hoc, quam in priori casu, instat ; quare locus doloris, doloris genium, tempus inter tormina, & factam eXeretionem interiectum est consulendum; dum enim dolor circa umbilicum, & magis lia regione epigastrica; velut cultris dilanians adest, quando etiam praeter frequentes

nauseas, & anxietates, tardior post to1

mina eXcretio cruoris, aut materiae alterius plus faecibus commiXtae sequitur, tune tenuia intestina Vitiata videntur; crassa contra pati Verosimile est, si dolor infra,& pone Ventriculum, nec non circa hypocondria remissior, Obtusiorque percipitur, si minor sit nausea , & invaletudo,

si demum celeri post tormina dejectione

sanguis, aut quaeeunque materies cum excrementis confusa minus prodeat n).

26쪽

24 g. V. Verum & causam tanti mali in medium proferre suadet ordo: hanc quantum complector animo, duplicem agnoscunt Prastiti: proximam aliam, aliam Vero re

motam.

Proxima Dysenterie causa est aere ad membranas intestinorum depositum irritans intestina, eaque ad frequentem eX- cretionem sollicitans, cum validis torminibus, & tenesmo. Remota partitur in eam, qllae corpori inhaerens προηΜου χενη siVe praedispones ad suseipiendum morbum dicitur, qualiῖ est idiosi erasia Hystericis, & Hypocon-driacis frequens, aut caeochymia biliosa, atrabitaria, mucosa, scorbutica, arthritica, Venerea, temperamentum laXum. Vitae regimen, morbus praegrestiis, potissi- Inum Dysentericus; aut alius quiscunque sui da cum solidis immutans, Epidemia.

nalem, quae praedisponenti junsta, jundiis

Viribus eo colimant, ut causam proXimam generent, atque adeo ipsum constituant

Hanc Veteres sub sex rebus non naturalibus spectabant , quam commodius B OerhaVius, atque indagini longe aptius immortalis Vir in quatuor classes redegit; harum singulam breviter percurram, Visu

27쪽

nis an non & singula classis ad morbuin hune quid contribuere possit. g. VI. Ingesta: omnium primo praecipuum illud vitae pabulum, Aer scilieet, seu pra-Vis, corruptis, & ut Verbo dicam) acribus, aut acidis eXhalationibus turgeat; arsenicalibus puta, vitriolicis, aluminosis&c. e Variis terrae criptis apertis, aut hiantibus elevatus, aut aliis halitibus abundet,. OX cadaveribus post belli stra ges, ex aquis, lacubus, & stagnis putridis, aut aliunde manantibus, Vel perve sis tempestatum ordine, atque temperie in crassi sua Vitietur, atque adeo ignota

qualitate peccans, spirando haustus, naiasma Epidemidum ad summuin subtilitatis,

ac volatilitatis gradum evectum, corpori communicans, moX facit, ut sani caeteroquin homines, Dysenterico huic natasmati succumbere cogantur; & non raro in ipso morbi principio illico prosternantur vires,

non a copia materiae CXcretae exhausto corpore, sed Venenata quasi vi nitasmatis suscepti deleto robore, quod perbene castrenses noverunt Medici. Fertilem Dysenteriae causam esse aerem esiluviis putridis impregnatum ex

28쪽

ill. Boerliavit Commentatore so) sponte

patet, ubi Medicum moribundi Dysente rici laces eXaminantem, tetro illarum halitu adflatum, illico in eundem morbum delapsum asserit ; multosque sibi hunc morbum contraxisse, dum linteamina Dysentericorum lacibus conspurcata mund rent, testatur Degnerus sp). Non minus stragula, vestimenta &c. squaliore hocce putrido contaminata Virus Dysenterieum aliis tradere apta sunt reperta notante

guinem humanum per aliquot menses phialae inclusum , putridumque olfecerat, vera Dysenteria correptum affirmat Ρring

Vidissitudines notabiliores aeris Jam sicci & humidi, jam calidi, frigidique Dysenteriae producendae comprimis favent; quare & Cel. Zimmermanii s) frigus

ante solis ortum subsequentem meridianum magnum calorem, atque hunc eXcipientem noctem frigidam, & humidam, potissimam statuit causam morborum castrensium, atque adeo etiam 'senteriae,

29쪽

27 in castris siquidem magis expositi sunt vi eissitudini aeris, aeri humido, rori, pluviisque continuis. Verum juxta Hippocratem : mutatio-ries anni temporum maxime pariunt morboΙ,

b aquilonia fuerit, ver autem pluvio um, V orestrale, resate necesse est febres acutar eris j vitalmias, ae Dusenterias, maxime autem Mulieribus, Viris natura fumidis. su) Solida enim per siceuin hye- male frigus roborantur, sed & eodem tempore fluida simul compinguntur; accedente vero pluvioso Veris calore enervato vasorum tono, & liquatis humoribus colluvies serosa nascitur, quar mora & calore admosphaerae corrupta per arterias me. sentericas ad intestina delata, tam copia,

quam aeri suo stimulo Dysenteriam causat; id autem praecipue Μulieribus, &Viris natura humidis, quod ob flaceidam aliunde solidarum, & mucosam plerumque humorum diathesim, insensibili perspiratione, aut alia Via hanc cauOhymiam excutiere nequeant; tum prosequitur. Si vero Dems auseratis a pluviosa, V tranquieta sit, ver autem siccum, di aquilonium , caeteris mortalibus D asenteriae sunt,

Apor. I. Se l. 3. ub Idem Aphor. II. l. c.

30쪽

Ve, uoles nolis dictae. et ) Siquidem exceranendi humores intra cutis spiracula frigore verno constricta retinentur, tum stagnatione corrumpuntur , simulque tunc temporis aues o Vasoruin elatere, ad intestina mosio laXiora repulsi turinatim alvo torminosa eliminantur. uamquam nulla sit anni pars, in qua Dysenteria observata non fuerit; observa- is tamen omnium ferme in arte peritissimorum Virorum confirmatur, sub finem aestatis, jam ingruente autumno, Dysenterias sepius, easque etiam epidemiee prae alio quocumque tempore grassari, etenim aesti-Vo calore rares adiis humoribus, fluidiora dissipantur, & laxato pororum tono augetur perspiratio, retinentur crassiora, eaque acriora sunt eo facilius, quo magis oscula Exhalantium Vasorum aere autumnali partim

humido, partim frigidiusculo oppilata perspirabiles humores colligunt, qui a Venis

bibulis resorpti quidem, sed suppressa jam

perspiratione ad intestinorum membranas ruentes, Dysenteriain toties pernitiosam generant, de qua olim Hippocrates meminit inquiens, Autumno autem, multi ex oestivis - - D enteriae Ow tum alio in loco: in autumno morbi acuti simi, re