Dissertatio inauguralis medico-practica de dysenteria ...

51쪽

sed parvus simul, mortem fores, pulsare plerumque est signum. Dysenteria cum cruore sincero, con-Vnuis, & momentaneis fere sedibus, cum vigiliis, anxietate cordis, siti insatiabili, raudedine, & aphonia, frigore extremorum marmoreo, internorum ardore, jactitatione, sudore frigido in magnas guttas collecto, deliriis, pulsu debili, inaequali, subitanea dolorum sine causa remissione, alium piis cum murmure, & strepitu delabentibus, secum inscia demissone cum cadaverosa insephiti, convulsione &cis ab-10lute est lethale.

g. XIV. In assignanda Dysenteriar cura ita versabor, ut pratinissa singula speciei idea, ei subjiciam medendi methodum quare dii tu initio ab ea, quam β. XII. Simpliacem meumaticam appellabam, sequentibus illius naturam absolvi credo. Simplicem meumaticam 'senteriam cum Cel. meo Praxeos Ρraeceptore illam dico ; ubi AEgri secessus creberrimos, aquosos, admixto non raro sanguine, morbo praecipue aliquamdiu durante, profusoque, initio subinde mucosos, semper torminosos subent, cum febricula tenui, gustu aut

mis omnino, aut leviter vitiato, cum

52쪽

FOdoloris extra tempora de ectionum ab en. tu id )- et NSaepe Coryza, aut Angina, vel alia ad thoracem, aut artus facta defluxio, ut inde Catarrhus adsit, aut dilacerans aris tuum dolor, hunc alvi fluxum praecedit,

Haec Dysenteriae species ferme semper observatur dum corpori sudoribus mananti, frigus admittitur: vani autem perfrigerationis Vario anni tempore Obiervantur effectus , Variasque corporis partes impetit; supremas hyeme, veremidias, adulta Vero aestate, atque autumni initio insimum ventrem; quoniam ventriculus, A intestina hac anni tempestate debilissima, exeipiendae recurrenthmaterve perspirabili prae alia quacunque parte opportuniora habentur, quare illa materies, quae alio anni tempore Odon-talgias, CoryZas, Anginas, Catarrhos, 1acit, morbos ferosos scilicet, ad intestinorum membranas modo projecta ventris Coryzam, aut intestinorum Catarrsum, Vel si mavis eoruudem Rheumatismum iacit;

morbum suilicet ab aliarum anni partium serosis morbis nonnisi sede disserentem. Sed & illud notandum, non quovis anni tempore eandem esse destillantis

53쪽

materiei indolem; modo enim benignior, atque insons ferme, modo Uero reor ori &feptica, qualis aestivo praepriinis, & situmnali tempore esse solet. Hare Si, plices Di enteriae species aΠ-no Ι778. Augusto mense hic loci aliquoties observabatur. Quibus neglecta :egritudo liare fuerat, aut ineptis tractata remediis, tormina tunc augebantur, atqlle etiam eXtra secessuum tempora amigebant, qui frequentiores fiebant, mucosiores, magis cruenti, & tenesinodeis supra modum.

Minus fors aliquibus placebit, morbum hujuscemodi qfenteriam vocasse,

eum potius alio quocunque vocabulo e. r. Rheumatis intestinatis, ciliciae, Diarri in torminalis a perfrigeratione &c. aptius insigniretur. Verum multa pro hac mea compellatione pugnant, atque hanc esse unam ex amplissimo Dysenteriarum genere depromptam speciem, eamque Simplicem, meraeam, & csteris ut plurimum benigniOIem, sequentibus cum mox laudato & veneiando mihi ad cineres usque, cujus memoriam eXeipient omnes anni consequentes , evinci . argumentis opinor.

EOSdem eXhibet characteres, qui

in ipso illo morbo deprehenduntur, quem omnes unanimi suffragio Dufenteriam nuncupantur , dejectiones scilicet frequentes, D a cum

54쪽

eum ventris torminibus, . & colluvie mu- ia utique etiam aquosa initio, & paulo oost cruentata. II. Intra eosdem quo-oue temporum fines coercetur haec Simplex Rheumatica 'senteria, intra quos Dyienteria contineri solet ; eosdem cum illa rogressus facit, eosdem Ortitur eXItus,

si morbum aut nibili seceris , aut eidem sinistre occurreris. III. Auctores quoue non pinei & Viderunt hunc morbum.& eundem habuerunt pro Dysenteria; &eadem curarunt ratione. IV. Inte Un0rum hoc rheuma, quod Simplicem Ddisenteriam componit, multiplici complieatione

T vjriegatum adparet, ut diversissimae

medendi methodi requirantur. Nonnunquam illius figitur, ita ut sudoribus motis dimoveri, dissiparique non possit , verum peritet immotum; tunc autem A baec: Hicis D enterirer species repetitIS Vicibus blando, anodyno, lupidoque potu, & Iaudano interpositio tentari debet. uod sit negligatur , male euretur, in veram abit, eamque pertinacem Febrim. intestinorum Rheumaticam, Iongam, dilhcilemque curatu ; contingit tunc Ide propemodum, quos in Febribus Rheum eicis artuum, carpis, & genubiIS tumet tibus , atque valle dolentibus fieri est xa.dere, ubi morbus non ad multos solun modo dies, sed ad septimauas, quin & u tegros menses protrahitur.

55쪽

Solantur hane 'fonteriae Simplicis speciem juges, & tepidae aquae potiones cum lecti tepore; subinde potus leviter

aromaticus, iub Vesperam pulvis ex nucentoseluata, ct pauxilo Opii consectus; motis ita per noctein sudoribus, alvus tuto

hac methodo componitur, & absque alterius morbi metu intra nychthemerum cum perseverantia, si modo morbus non invaluerit, aut perversa medicina fuerit adhibita. Male cedit in hac Dysentenae specie quaecunque alia medendi ratio, seu quae

eccoproticis, seu quae emeticis, aut radice Arnicae Dysenterias sanat; etenim augentur torminosae dejectiones, cruentae, ramentosae numero, & intensitate.

Haec illa est Dysenteriae species,

quam lolius aquae tepidae potu cum tenui iasimo Victu, aut tenue insusum theae, vel

dilutissima juscula assatim epota, sanatam apud complures legimus. Neque alterius sunt indolis illae Dysenteriar, quas infuso R. sambuci, stib. diaph. non abl. , Opio, aut remediis vi leviter carminante donatis , aut balneis tepidis aquae dulcis, fotu

crurum, & abdominis, aut alia quacunque ratione huc revocanda, tuto, teliciterqUc curatas narrant. Sed & vesicans

domini adplicatum auxilio fuisse Dysentericis, indeque salutem moκ insecutam legimus: Rheuma utique intestinorum ad D 3 cH-

56쪽

cutem evocabatur, sudore prout ab ad plicatis cantharidibus semper est obses vare) ubertim moto, atque alvo exsteo

cata.

Sunt qui in sanandis Dysenteriis alte

rantibus utuntur, EX Tartari Emetiei, ra-

dieis Ipecacuantiae, & Opii refractis dosibus confestiis, atque perspirationem sollicitantibus, sed & hi hanc solam Dysenterire

speciem sanant. Sydenhamum laudano suo usum in Dysenteria fuisse abunde constat; sed neque sola hae methodo tantus Vir pugnabat, verum cathartica, & phlebotomias ce-Ιebrasse, atque composita quoque methodo usum pro Vario Dysenteriae genio, scripta illius testantur, & si solo laudano usus est, fuerat certe hujus Simplicis D senteriae species.

g. XV.

Secundam Dufenteriam In ammatoriam, seu Febrem si ammatoriam D entericans superius nominabam. Haec annis variis, & anni variis temporibus observatur, seu ipsa materies d mllans acredinem, ' inflammandi vim habuerit , sive aegri habitus prae ceteris fuerit phlogosi opportunus, vel vero constitutio anni phlogistica, tune sorte vigens, quidquid per id tempus morborum oecur-

57쪽

rit, in phlogosim inclinet, invertatque;

licet non raro sola inepta, & prava medicina, vinosa puta, aromatica, narcotica

adstringens &c. id praestet. . Neque Vellem quis mihi illud opponat , quod olim Akinside Medicus Anglus, contra In ammatoriae QMenteriae genesim, siquidem negarat in inflammatis intestinis crebros secelsus, cum intestinatis claudatur potius tubus, quam ut materiae eXcernendae det exitum; id enim & ego lubens concedo , si1 inflammatio exquisiita, &magna fuerit ; universali tamen illius negationi haud adscribo, si tanta eadem non

extiterit. Id autem notatu dignum est, annos quosdam dari, ubi haec Dysenteria gransatur primario, ita quidem, ut omnes aliae specias rarissimae videantur; nonnunquam integro anno Ddi sienteria Duammatoria, nulla, aut ViX ulla occurrit ita anno 1776. adulta aestate vix ulla hic, aut nulla Dufenteria I ammatorrea observab tur, pleraeque erant filiose, filioso- Rheumaticae, sed praeterito anno praeter In- ammatoriam, Vix aliam videre licuit. Id universum observatis practicis respondet, Dysenteriam Uernam, autumnalem, hyemalem, aestivam rarius, & non

nisi ubi aestas paulo fuerit frigidior, Ρlethoricorum, Rusticorum, aut ex toto, aut ex parte saltem majore, minoreve Im

58쪽

flammatoriam esse, grassarique iis potissi naum annis, ubi caeterae febres dominantes in ammatorii pariter sunt genii, grassabatur anno praeterito in lige urbe, sed &Febris Insammatoria toto anno dominatum tenebat.

Si adulta aestate Febres Ρutride dephlogosi aliquid participant, eo ipso tempore Dysenteria praedominantis febris sequitur genium , eritque alit eX toto, aut magna saltem ex parte si ammatoria. Hujusmodi I ammatorio- sentericae febres ut enteritides spectandae sunt; cautum piosecto, atque emuncta: naris oportet esse Medicum, ne insidentem ventriphlogosim praetervideat; siquidem multa sunt, quae decipiant; imponit primo, quemadmodum in omni saevissima tape enteritide, pulsus; est hic parvus, debilis, &sub digito evanescens, saevissima licet inflammatione in abdomine residente, sed& in Dufenteria In ammatoria pulsus aeque parvus, debilis, celer observatur. . Di 'ersa pulsus plerumque est ratio,1n intestinorum inflammatione observati, ac soleat ob servari in aliis partium aliariam inflammationibus ; etenim plenequem lammationes pulsum durum , sortem exhibent, rarissime valde acceleratum, &multo rarius: debilem, evanescentem I Ve- ruin tamen in abdominis inflammationibus

pullus saepissime parvus est, & decipiens

59쪽

Medicum, ita quidem ut is de vera inflammatione Vel minimum cogitet, factis autem venae sectionibus assiirgit communiter pulsus, praesentiam periculi confir

Verum saburrae quoque signa decipiunt ; adest enim & in febre L amma .

torio - senteriea, linguae impuritas, oris amaror, Vomitiones saburrales, biliola, eruginois spontaneae; subinde vermes etiam excrenuntur, ita quidem ut dolorem abdominis refunderes in materiem acrem, 2

saburralem; licet potius adscribi, & rea fundi debeat in jamjam incipientem inflammationem; decipere itaque symptomata haec saburralia possunt Medicum, eumque

permovere, Ut evacuans praescribat rem

dium , utpote utilissimum, si ea sympi mala soli saburrae debeantur, sed hic certe nocivum Valde. uare collecta in unum habeat signa, est necesse, Medicus , quibus armatus, feliciter , hostem insidiari , dignoscere Valeat; ea vero sequentibus plerumque

absolvuntur.

Spectanda est doloris remissio, intermisso, aut continuitas; si enim in abdomine Dysenterico dolor sit alicubi fixus. utut vagus in reliquis partibus, sit is dolor fixus sit, & assiduus , ita ut nunquam remittat, aut si remittit, saltem non intermittat, si abdomen attactum paulo ru-

60쪽

diorem non serat, si praeterea abdomen levissime sit tympaniticum, tumidulum,

levisime percussum doleat. & resonet, qualiscunque sit pulsus, seu debilis, seu

fortis; si praeterea adfuerit ingens sitis.& calor, subitave virium prostratio, hosntem maenia arietare puta ; sed eo magis confirmaberis in tua diagnosi, si praecesserit morbi neglectus , inepta meticatio per

Vinosa, Vinum rubrum medicatum plebi adamatum adeo, si meris narcoticis, opia tis , vel adstringentibus morbus in principio tentatus fuerit, vel aromatibus, nuce

myristica, aliisque similibus, aut si tempus paulo fuerit frigidius, si1 stoloros enormes , si ipsa aegri Juvenis forte, & robusti conditio pro phlogosi loquatur, aut si & morbi alii inflammatorii eodem tempore grassentur. Eadem antiphlogistica , eaque gel1erosa in hac Dysenteriae specie obtinet

medendi methodus , quae in enteritide, venae sectionem celebrare, eamque etiam repetitam pro Varia necessitate oportet , praesto sint balnea, fomenta, cataplasm&ta,

potus copiosi emollientes, emulsa tepida Ore assumpta, copiosi, inquam, sint solus; nullam enim aegritudinem allirmant Bagli-Vius, HuXamus, Tissolus, ct Zimmermannus, in qua tam frequentes potus sint necessarii , ac in Dyienteria ; clysmata praeterea emollientia parca dosi, ut ret,