장음표시 사용
2쪽
X i litteris alias proximis hisce distus P
ullus Taurelius ad Petru Bonfici misit, intellexi iudicium,qd de lib.M. Testi in solatione siliae nuper edito sectit Et
----- quonia eae litterae uerbuiniiciunt dea
iiis libris, qui post modum edendi sunt, ne quisquam suspenso animo editionem expectet, ioc tibi significa dum censui,non esse eos Maullii eda 1 quoru ueter:
scriptorum,quos tamenisi promissis fideς habenda et speramus in nostras manus esse peruenturos , qui si tadentur, ad te statim, mittentur. od aut adlibru iam editum attinet ob eo rone sine ulla praeutione,uel epistola editus est, ut unicuiq: liberu iudiciu relinqueretur censendi de eo, quidquid uisti fuisset.hoc aut iudicium seri optauimus no ab omnib. promiscue, sed a doctissimis uiris,cti te in primis curus iudicio Ommy, quae in litteris obseuriora uidentur , iure optimo de maudanda sentillam ire: gratissimam seceris,si ad me reseripseris,ut quae ex alienis litteris anguste c0gnoui, a teipso latius intelligam no'. n. cuiqua concedo,qui tui amantior,& obseruantior sit aut οἱ sim comodorinctornamentorsi tuoru cupidior. Vale doctissime Sigoni, praecipuu omniu litteraru , o litteratorum decus. Venctiis Non. Maii. M. D. LXXXἰII.
3쪽
Vod meu de Consolatione Ciceronis modo edita requiris iudicium, res in eum cum adducta est,ut mihi ab ea, quam primum dixi, inia recedere non sit integrρ Nam ut librum legi ac singularem eloquentiae, ac dodoctrinae copia elegantiaq; cognoui, illico ipsum aut Ciceronis,aut certe praestantissimi alterius uideri esse ingenii,protuli. neq; aliquem ex iis, qui rem perspeXerint,ac iudicium ferre possint,aliter sentire postea reperi. Quod autem ubi inuentus , ct a quo editus non adiectum sit,mniti haudquaquam rudes, ct imperiti sucum propterea factum csse uerentur. Qua re ad eorum auertendum errorem eleganter admodum taceris, si ipse totam huiusce rei historiam comiter iis minibus exposueris. quo facto spero me facilli mes ab secuturum,ut incredulorum istorum impetum non solum sustineam,sed etiam felicissime comprimam. cuiuscunq; autem opus sit, quod meum est, magnas ibbi, ct ago,o habeo gratias quod illud edideris,nec diutius caecis latere in tenebris uetustatis permiseris. Gratissimu aute mihi seceris,si nota eoru quoq;scriptorii ad me miseris, quos te ex ipso aliquitatis proptuario prodituru propedi profiteris.i Vale, ct me,ut sacere uideris,dilige,pro certo habes, me tibi mutua beneuoletiam,volutat eq. praestare. Bononiae. Idib.Maii.
4쪽
RICESIMVS iam prope agitur annus,cum ego Tullianorum fragmenta librorum, tanquam dispersas aliquot ex seuo naufragio colligens tabulas,incredibili flagrare desiderio coepi Consolatianis ab eo scriptae legendae , ac praecipuo quodam studio cognolcendae. mouit autem me cum graue, atq. hot norificum vetorum, qui illam legerant, testimonium, tum ipsius,qui .scripserat, longe omnibus anteferendum iudicium. quem saepe admonentem animadnerteram, omnia se philosophorum dicta, omnia vetustatis exempla conquisiuisse, quaeq. idonea visa fuissent, in eam diligentissime contulisse, ita ut omnes ante se in eiusmodi scriptionisollicio seperasset. Verum, ut ingenue satear , nunqum euenturum v x xii, ut me vivo hic liber in lucem prodiret, quod omnes iam bi- . liqibecarum arculas satis a doctis hominibus exploratas; omne'. gulos exculsos existimarem, in quibus eiusnodi latere,ac contineri thesaurus pol set. Ecce autem prioribus mensibus ex improuiso li r hoc indice in lignitus Venetiis ad me prsclari muneris loco de- tur. . O. accepto primi o obstupui, at q. alicitum esse aliquid, ut eu nostratuspici. t. natu a, duxi. deinde vi lcgere multis audientia laus c pi, ρc sententiarum grguitatem, verborum splendorem, ac singularςm totius compositionis i itatem sine ulla negociorum repu anAa sensi , illico ad contrariam sententiam inclinavi. atq. in ea post sirmius perstiti,postquam rem per ocium, ut sedatiore, sic inten re mente, ac cogitat ac lustraui. Dum autem tacitus certior
5쪽
Uiotum opῖpiones exiloro, litteris. ad me multorum affertur, p rosque sucum ab aliquo temere factum csse censere. Quod ut audiui suspicatus continuo sum, aliquid eos idisse, quod ingenii mei acies
intueri non potuiiset. atq. eorum perspicere consilia,& rationes optaui. Interim vero ropatu a multis, quorum aduersari uoluntati non
potui , ut quae me potissimum' ad huius apprchationem operis impulissent, expromerem, haud grauate seci, ut quae mihi pro illo dici posse vider tur, litteris consignatem, ne praeclarant, aH. utile sorte opus indicta caussa damnatum temere a nostris bibliothecis,& scholis ablegaretur. Atq. hoc quidem officium meum spero me aequis iudicibus omnibus facillime probaturum. certe, quantum consequi uel re reuocanda harum litterarum industria potero, haudquaquam susceptam caussam incommoda aliquorum opinione affligi, ac labefi-ctari, permisero; ita tamen ut facile de prpposito decessurus sim, si ' quem posthac aut veriora, aut probabis ora vel sensisse, uel protuli ia
se comperero. Quae autem res in controuersiam venialiquamquam
neminem paullo humaniorem esse puto, qui nesciat, tamen imperitiorum gratia declarabo. Caesare quartum consule in Hispania contra Pompeii filios dimicante, Cicero Tulliam filiam, quam caritate eximia diligebat, amisit cuius cum ingentem ferre dolorem non posset, ut sapiens remedium a philosophia petiuit. ac contractis in unum omnium, qui de hictu minuendo scripserant, commentariis, conci lationem consecit, qua se, ac simul omnes alios in eiusmodi easu diti sertissime confirmauit. Inde euersa plane Caesariano dominatu rep. philosophiae tractationem aggressus Hortensium, Academica,de fini Dus, Tusculanas, de diuinatione , de senectute , ac de ossiciis edidit . Haec deinde Consolatio in manibus hominum diu magna Spprobatione versata demum in illa teterrima literarum omniurilite inpinate sic ob ruta est, ut post cum ceteris eius libris haudquaquam emerserit. Quare magna nobis adhuc omnibus opinio suit. Eain' Vna cum Hortenso,& aliis quibusdam prorsus euanuisse. Tandem superioribus: ut dixi, mensibus liber huius argumhna nomine Ciceronis extitit, qui nunciis quaestionem adducitur. Ceterum curi de hi certa alicuius auctbritate voluminis disceptatur , illa praecipue docti cxquircre consuerunt, num librum ab auctote eiusmodi titissiscriptiim csse, constarci; num' quid in eo haereret quod insignem ali 'quam persenarum ', ac temporum cum negociis ipsis dissensionem Iabcret; num qui 'veteres huiusce serpatent, ex quorumore
6쪽
oin ipsis aut sententiis, aut uerbis aliquid affulgere luminis possit Vsi uero haec inter se congruere compcrerunt, tum de ipsius sync .ritate iure posse ainbigi, negauerunt. Atqui M. Tullium librum con. scripsisse,sin quo semet ipsum de morte siliae conse latus sit, omnes, fitenturi hunc uero eiusmodi esse, ut nihil personis, nihil temporibus cimum includat, ipsi quoque, ut video, aduersarii asserunt. testimonia vero stili fide digna naulta habere, me illi quidem , credo, aude-- inint:inficiari. in quo igitur est controuersi H Falsum opus essis, atq- in aliquo nostri temporis homine M..Tullii nomine fictum aiunt , perinde ac priscisi temporibus d ut inter se contrariae Sallustii, ac Ci
ceronis orationes,& altera, Antequam iret in exilii im,simulatae sunt. de genere meam ego hoc loco sic sentcntimi interponam, ut. in .de tota, realiquid aseuerantius statuam, sed,quibus potissim uiri nitionibus liben hic Ciceronis asseri possit, ostendam: neque ut ali- voti erroris tenebras eis obiiciam, qui adulterinum, sed ut facem urruatis eis aliquam pta eram, qui germanum esse existimant. Mod si serie contigerit, ut opinione, atq. consilio labar , non ego cupidus, aut mendax, sed Kumanae coniecturae. lubricae, ac fallaces erunti
lubendae. siquidem sit lapissim ut maiorem uim habeant probabistim quae ininorem praeseserunt. species a veritatis . quam quia id inosi aut his, uestigiis , aut nullis aliis in hoc rerum genere.
Nd igitur: sti potissimum dicunt,qui ab hac ratione dissentimit .
ne gint, uerisimile esse, monumentum eiusmodi aliquod diuturna ccxca adeo caligine uetuitatis oppressum denium post tot annorum curricula iam . omnibus perlustratis latebris crupisse. Verum quo tandem iaculo hoc homines acutissimi disserunt nempe illo,quo multivenis generis alia sesici doctorum hominum diligentia exierunt. Quia enim nonne Liuit, ac Paterculi historiae,& Ciceronis Orator,ac Brix tun atque ipsae ad Atticum, & aliquot ad Brutum epistolae memoria patrum nostrorum,.& nostrae inuentae eam hodie apnd omnes obti
nent auctoritatem, quae ueris, incorruptisq. ueterum monumentis ,
scripti'. debetur Z Verum illud omitto. ecquando alias nostris prόxi sue,temporibus homo, tam acri, instrum,s ingenio. , aut tantae praeduus industria fuit, qui Ciceronem perite , atq..artificiose adeo sinularit,ut: iudicia eruditorium , intelligentium praestrinxerit λ at
ucteribus aliquot extiterunt. sateor. uerum in alio se rca um. genere
exaretaerii nil qiiiii pe si erunt.orationes, idest actiones eas compi xi sunt
7쪽
iunt, quas neque Cicero attigerat, & ipsi facile coniicere ex pro opinquitate saeculi poterant. atq. qmnino acta illa inseruerunt, in qui Dus etiam fallentes, nulla unquam, si sibi constitissent, refelli homianum memoria ualuissent. denique ea persequuti sunt, de quibus nomo ante loquutus erat,& quae, cum omnino nulla fuissent, iliberam ad fingendum sine mendacii suspicione potestatem omnibus tribu bant. At uero qui Consolationem Ciceronis' fingendam hoe tem pore sumpserit,nae ille non selum difficile cum eo certamen instituet, qui in hoc genere admirabili excelluisse ingenii gloria fertur,sed etialea tractabit, quae longe a sua memoria, notitiaq. remota sunt,& so lida doctrinae monumenta restituet, in quibus nullam, ut ibi , res ipsa materiam ad comminiscendum suppeditabit, quod tota in ueteriam uarietate dictorum, factorumq. posta sint, quae ex solis philosophorum, atque historicorum scriptis possundi hauriri. quae quidciri: Cicero cognoscere facile potuit, huic ucro ne in quiete quidem uidetire iam prorsus amissa licebit. demum ea pcrsequetur, quorum milia ta ueterum testimonia extant non solum eorum,qui ipsa studiosel 'gerunt, sed ipsius etiam,qui prodidit Ciceronis. quorum unum si forte bini serit, continuo fessi reus agetur , ae iacile siue tultitiae ' siue impudentis conuincetur. Quod ii illi solis ingenii,atque eloquentia
uiribus usi constantiam tamen retinere non potuerunt , ac conuicti demum, explosiq. ab omnibus abierunt, quid huic, si sanus: erit, tu-n ultus obiicietur , cui tantus rerum, tantus sententiarum , tantus exemplorum,tantus uerborum delectus,atq. apparatus erit instruendiis, ac congerendus3 aut cuius laudis, ac premii spe incitatus in tantis se adduci ser ptionis angustias patietur Age uero, si ueritatem. liti ius operis in disceptationem. iudiciumq, adductam certissimis , ac clocupletissimis hominum testimoniis comprobare, ae confirmare ve liinus,quae tandem aut grauiora, aut ueriora alia producemus,quani uel citis, qui hoc texuit, uel eorum , qui pertractarunt Atqui si Cia icero ipse longὰ animo prouidisset, fore aliquando, ut liber luc in i .cem editus parum apud homines sidet, atq. auctoritatis haberet,nec liquidius, nec certius uoluntatis suae testimonium,atq. argumentum
edere potuisset, quam quod pluribus in locis quasi de industria contignatum, testatum q. rcliquit. quid autem inquitZ Librum scripsi, in quo memet de morte filiae consolatus sum. audio. nu quid amplius in quo' pluribus verbis humanae viis miserias deploraui, omnes sententias philosephorum collegi, qui mortem bonis omnibus praedi,tam. malis
8쪽
tam,malis omnibus uacuam ostenderunt, itemq; omnia clarissim rum nostrae ciuitatis uirorum exempla, qui aut obitum suorum constantissime pertulerunt,aut ipsi mortem sortissime oppetierunt. Nahoc fuit contentus nequaquam. addidit enim. in quo animorum immortalitatem,atque eorum, qui se in uita iuste,caste, atque int gre praestitissent , beatitudinem demonstraui. quare merito eos a Graecis, tanquam Deos consecratos, cultosq; ostendi, ac propterea eorum exemplo filiam meam optimam consecraui. & quam omnia Graecorum,ac Latinorum ingeniis ad immortalitatem nominis ces braram,eandem dedicato etiam fano posteris colendam,uenerandaq;
proposui Num plenum adhue edidisse ueritatis huius,existimatis indicium minime. adiunxit enim. Haec autem omnia adeo uarie,copiose , ac disserte perstrinxi , ni nulla a quoquam adhuc conscripta sit Consolatio huiusmodi.Non ne cum haec tam diligenter, atque accurate posteris tradidit, eos tacite uisiis est admonere, si quando liber his uirtutibus priditus ex latebris uetustatis eruperit,nolito dubitare, ne meus sit3 Quid3 non ne idem prope testari uidetur Lactantius , homo non minore fidei, quam doctrinae laude ornatus cum in hanc sententiam inquit : Legi diligenter librum hunc, atque eiussistentias,& uerba longis ambitibus circumscripta in meos commetarios pro meo commodo rettuli. in quo haec cohaerebunt,hunc progermano Ciceronis habeto.Non ne idem ceteri, quoru fides,ut antiqua,sic integra,atque incorrupta debet existimari His ergo,& nullis aliis in hoc iudicio standum esse censeo. Audiamus autem singulos, suum, ut cuiusque rei probatio inciderit, testimonium pure, ac syncere dicentes. , quod in eiusmodi caussis adhuc semper ualuit,ut antiquissimis testibus sides ueritatis assereretur , faciamus, ut in bacetiam uel maxime ualeat. in qua suspiciones,ac coniecturae nihil ,aut parum habere firmamenti uidentur. qui tamcn in ceteris caussis cinadsunt, leuissimae plerunque reperiuntur.ac sententias , fragmenta,e-xemota,& uerba huius libri diligenter adeo excutiamus,ut nihil,quod
ad rem pertineat, omittamus. QUAERIMVS igitur de sententiis dico, quaecunque Cicero se in Consolatione tractasse, aut alii ipsum egisse testati sunt,omnia in hoc libro tanta expressa diligentia apparere, ut uel ex hoc uno fidem haud dubiam possimus germani huius compositionis haurire. Audiamus Ciceronem . Is libro x i l . . ad
Att. sic prodidit: i Quod me ab hoc moerore recreari uis, facis, ut omnia, sed me mihi non desuisse , tute iustis es. nihil enim de incro B re
9쪽
ue minuendo scriptum ab ullo est, quod ego non domi tuae legerim. Sed omnem Consolationem uincit dolor. Quin etiam seci,quod profecto ante me nemo, ut ipse me per literas con laser. quem libra ad te mittam.afirmo tibi, nullam Conselationem esse talem. Itcnumninia scripta doctissimorum hominum , quaecunque sunt in eam lamentia ton legi selum, quod ipsum erat tortis aegroti, accipere medicinam, sed in mea etiam scripta transtuli, quod certe amicti,&fracti animi non fuit.)-d Cicero se fecisse in Consesatione sua inquit, id in hac disertissime factum videmus. quippe omnium philosophorum, qui de morte luctuq; scripserunt, sententias intextas, aedigestas animaduertimus. Plii Iosophi autem illi praecipue prster Platonem fuerunt Crantor,Thec phrastusAE Xenocrates. ex quibus. Crantor scripsit Consolationem ad Hi poclem , cui mors Iiberos cripuerat , Theophrastus Callisthenem , siue de lucta , Xenocrates de morte. ut plutarchu & Diogenes prodiderunt. qui quamquam mnino hodie nulli sunt, de his tamen se noster hic scriptum retia quit, ut eorum se libros diligenter euoluisse, ac cognouisse , oste derit. Etenim hoc modo inquit: Muamobrem prudenter a doctis, di sapientibus uiris & cogitatum tictum est, qui de luctu minuendo ante nos seripserunt. quorum extant satis multa sane sepienter litteris mandata, in primi'. a Theophrasto, nocrate,& Crantor quorum libros cnni saepe animi eausia sumpserimus in manus di rati eorum saliiberrimis praeceptis resertam, & conditam eloque . xiam, tum proxime lagimus necessario. casiis enim ereptae nobissae, quam in oculis serebamus, eximita & uirtutiso prudentis laudibus praestantem, ita nos uel perculit uel acti xit , ut ab iis opem ad liniendum , & mitigandum dolorem petere coacti simus , quoruia maxime doctrina. atque auctoritate antea mouebamurataque multa quae ab illis uel acute cogitata, uel eleganter en unciata sunt, ad d-lorem nostrum abstergendum colligemus. Hoc autem loco quPrere ab istis homηibus libet, ubi sint prudentes hi de luctu mi uindo commentarii, ex quibus imitator iste se prscepta collegisse adniendam doloris sui acerbitatem ostendito si nusquam existunt,qu modo hic ab illo ad ueritatem conformata contenduntZMox: LAtyhac locus a Theophrasto egregie tractatus, & perpolitus est, itemsea Xenocrate, quorum uterque eos , qui communes casus recusant , Prii dentiae, atq- intustitiae condemnat, alter etiam diis ipsis aduers. non dubitat appellate. Item: oed ego Crantorum sequo cuti '
10쪽
iegi breuem de luctu librum. Inde post multa. amuis mulios philos horum libros uel delictu, Mel de morte satis accurate legis
Iemus, ut Theophrasti, Xenocratis , aliorum , quos commemorare nihil attinet, tamen hoc ideo non seceramus, quod euenturum putaremus, ut iis ipsis in nostro moerore uteremur. itaque neque lecti nem, quantum opportuisset, accuratam nec memoriam satis intenis tam adhibuimns. casu autem repentino oppressi non prius ad libro, confugere potuimus, quam ante acerbitatis ui prosterneremur. Sumul etiam uolo, ut iidem mihi respondeant, ubi terrarum lateant ueteres isti uel de luctu, uel de morte scriptores, a quibus ad imitat. rem hunc monita haec tam preclara manarint , Xenocratem dico , Theophrastum, & Crantorem, quos quidem constat, multis iam se culis ex hominum memoria tempbris iniuria prorsus euuitas. Nec multo post: Nam, si uerum est, quod a Theophrasto alicubi prodietum memoriae mandauimus, orbem terrarum theatrum quoddam es
diuina mente repletum, de caelestis indicandae sapientiae gratia tamuItis undique collucentibus ornamentis illustratui ac depictum.in eo autem medio collocatos esse homines a Deo, ut cum sertum dolore, morbis, egestate, eas bu'. permultis assidueluctentur, Dea uero ipsum, quantum quisque pugnando ualeat, quam que uiriliter fortitudine diuinitus accepta utatur, desuper aspectare.)m etiam illud tertium scire cupio , unde demum Theophrasti librum nouus hic imitator eruerit,aut a quo tandem hanc ille tam priclaram eius sententiam sempserit λ Quod si his monumentis iampridem deleti memo nostrum uere has eorum adhibere sententias potui quid est, cur Ciceronem semetipsum aperte prodentem hac gloria spoliemus ac simul illo repudiando hoc damni studiis nostrorum hominui afferamusλ . . ' . In Tusculana inde quarta se scriptum reliquit: s Sunt, qui unum ossicium consolantis putent malium illud omnino non esse, at Clean. ihi placet,sunt qui non magnum malum,ut Pcripatetici. sunt. Fabducunt a malis ad bona, ut Epicurus. sunt, quἱ satis putant ostende: te,nihil inopinati accidisse, nihil imali, C sippus autem caput esse censet in conseiando, detrahere illam opinionem moerenti,si se ossi cio fungi putet iusto,atque debitoriunt cliam, qui haec omnia genera
consolandi colligant lius enim alio modo mouetur,ut sere nos om nia in Consistationem coniecimus: erat .n .in tumore animus,& omnis in eo tentabatur curatio. Urgeo adhuc uehementius. si omnia cω.