Rhetoricorum Libri IIII Benedicti Ariae Montani

1쪽

Hos quatuor Rhetoricorum libros ab er ditissmorbo D. Benedicto Aria Montano Doctore Theologo,2 Poeta Iaareato, arti ciose atque docto admotam carmi Be conscriptos, ct breuibin, eruditis ac persti is ad marginem annotationibus, ab amplismo viro D. Antonio Moralio Mysibuscunen si Episcopo pr tantissimo, illustratos, maximo ct fruti prato tradiphse censeo. V. Nonas

M. D. LXIX

2쪽

ANTONIVS MORALIVs

EPISCOPUS ME SCHVACA

S. P. D.

r s 1 nunquam mihi hactenus contigerit tuam faciem intueri, vir Ornatissime; tame ex Benedicti Areii Montani crebris sermonibus quo-cu mihi antea fuerat familiaritas, ac nunc demum ex eode instituto ac conuictu maxima intercessit necessitudo) quis esses, cog noui .iugis igitur tui mentio,& perpetuς laudes, quibus te mihi vir ille mirus amicos efferendi artifex graphice depinxit,effecerC,Vt tam raras taque varias tui animi dotes,quas in te vir ille sitas praedicat, ita exoscularer ac suspicerem, ut nihil mihi in votis proponerem potius, quam,Vt quCtoties absentem ex ore de te narrantis pendens sum admiratus, praesentem contemplari; optatissimoqi colloquio frequenter excipere liceret: quod mihi profecto,nisi tanta maris terraeq; distantia disiungeremur, ut contingerCt, Curarem. tantum tui desiderium ex laudatissimi viri commendatione concepi. Huius rei gratia inter alia quamplurima, quae BCncdictus noster se digna olim posteritati donanda comprimit, miris modis mihi Rhetoricorum liber placuit, quem h A a roicis

3쪽

roicis carminibus tuis auspiciis me excipiente utq; absolueret importundefflagitante,dictauit. Non enim facile fuit illum grauissimis intelum studiis,quae ut sacrae paginς libros elucidet, mira

laude capessit, ad Musarum fluenta reuoCare. Ego vero vi tati viri accessione aliquid mihi gratiae conciliarem, annotatiunculas quasdam vice commentari j legentibus futuras, easdemq; non incommodas raptim inserui. Quanquam vero Montanus noster qui artem hanc praeceptis diffusislsimam doctorumque illam excolentium studio pene obrutam in methodu redigere, Poesiq; ac sua innata iucunditate exornare,& breuitati

consulere curauerit, idq; quod proposuerat qua optime praestiterit; namque & carminum iuc ditate,& magna dictionis perspicuitate praestat;)tamen quod vel eo ipso quod carmine haec sunt scripta, de ob breuitatem interdum atq; ob po tici styli rationem nonnulla indice saltem indigent: oper precium me studiosis omnibus factuarum speraui, si totius rei summam quibusdaan- notationibus indicarem; & ne in tuo libro quicquam te non auspice prodiret, breuem quidem

expositionem, certam tamen & ad Poetae me tem accommodatam, ipse etia tibi dicare volui.

Accipe igitur, eruditissime Gaspar, desideratissimi amici munusculum vel hoc nomine non imgratum, quod a tui Montani discipulo missiim

fuerit. Vale.

4쪽

BENEDICTI ARIAE

MONTANI THEOLOGI,

i η ψ r mihi egregiam vultu formassi

iggenae roseo surgant de lacte colore, Lami stellanti denigrent luce Pyropu; Absistant labiis Veneres; is nasius Amoris απμ Quam solet hamatis pharetram compleresagittis.

Pinae m. Adde etiam Fario de marmore collum, Caralem tenuis diuertat linea venas, Persequere exaeste auratos numera capillos, Pars micet in gemmis di coeat pres diuite nodo, Fartem etiam iubeopermittere lenibus auris: Distingue ct teretes digitos, manus i a niuenti Contendat, massa; precios cetera veste frie laborato ex auro cum murice circum Scribito; sed deceat cunctis in partibus, atque Haraadi, occultos, chlamys circumnotet intus. 'γfeci. Ecce tibi ridentia virginis ora Spiranteis vultus reddo blandessi tuenteis. Nil moueor Jed enim totam consum simus artem .

t mihi non ullo pedias succenditur igni; Nulla tenet mentem cura,stnihiloque labororiam satis est, vidi, cedo, transferre licebit: Nec sequar, absentis nec erit mihi cura petenda. de hoca nam verba hic desunt, Dauis, loquendsi us,ct his multo mentis formosior index,

Naturaeae decus, ums ab imagine sermo

Vt pictim quantita

uis puIchra nemine sui amatorem reddit obsermonis dein sectum ita & artes omnes eloquentia destitutae, neq; gra. tum neque com mendabilem redde

re possunt eum quI possidet.

5쪽

Propositio, uaquid tractaturus sit. edit, & quam mellio dum sequi velit.

Rhetorice non praebere materiam e Io-quenti hoc est, nos appeditare rerum S verborum copia, sed rationcm prae

here qua quicunm ct eruditione es doctrina 'ditus sit, or quacunque re apte & copione S distincte dicere possit.

Redditus,humanae pulcherrima munera vitae. Crede mihi, Vas'aer, quidquid mortalibus -- Contigerit, vel diuitiis quis vicerit Indos, squam Seu Seres cultu, claro seu stemmate natus Provocet e Didem bella, victori coronam Eripiat, cursu valeat praevertere ceruos. dud moror' exacitis cumula virtutibus unum

Sit sapiens,sit multa sciens,' denique quiduis,

Desit at Ona illifacundia, te pictum Iudico, est algentes umbras, vultus, taberi Aractos, uni vana'nomina praedita nullo

uendi su,tenebri L abscondum ignis: - laudes qua pulcrapetat sibipraemia qui quis,

Nil homines iuui nulla aut monimentassearum Virtutum nulli species onenderit unquam 'Ergo vitanda tibi Ga par imagine cauto

Experiar monstrare viam,qua mente tenere

Rhetoricam possit ormam ct praecepta loquendi: Non quod in his rerum species , facundat verba Compertinovec enim ni it prudentia rerum . Tum longo studio,tumque usu munere diuum Parta tibi si non de pectore copia fandi

has retus normaου inopesq fatemur. Sed cum verborum cumulos rerum, redundans

obtulerit natura tibi, assiduum legendi Et labor est studium,quo non confuse vagentur

Pectore cuncta tuo, rodanturi ordine nullo, Eoicient agitata viris praecepta disertis: Ut tanto in numero tempus non omnia quodvis Arripiant ron in quamuis alie feranturi ateriam ropriisseruentur commoda causis

6쪽

O BER. I.

Paeniteat: neu iudicio te auditor acuto Respuat, impatiens viij alienie e biter, in nostra, inutim iura trahendus. Haec etiam praecepta, libros dum voluere doctos Instituis, comitemse manum certumi parabunt

Indiciam,vires quo es formam noscere possit, tris niti sileant pientes, queis ue decere, Hoc igitur, formatre viam qua incedere possis,

Rhetorica est, non nempe pedes gressus ue carenti. Huic foror est Oentre ex uno conceptagemella, Praecipuo Logicen dixerunt nomine Graii, Falton opes, vires, neruosique ministrat Dicenti, vivos adhibet germana colores:

Haec Vincit, victum ista sequi parere1suadet. Ridiculos reddunt homines phalerata loquendi Commenta, orsorum dicendi ingestus acerum. Multiplici Oariata modo sententia simplex;

Illis si tantumstudium consam in omne, Noctes atque dies agitamim inania verba, Nullo connixi rationum pondere, neruis

Desecti, nullis rectiper compita habenis: quales ipse viros praestanteis sanguine auito, Principibus natos summis, feruile videbam Exerceregenuustudi' cassum, laborem: Assiduis instant tantum, interstath magistris

Complentes numerum, vaca;s ne se bus usquam Sit Dcm, O memoraui, annos a consili primo Plus decies, postquam repetuntgTmnasia, tantum Rhetoricae addicti: tandem didicere pro seri, ut nihil, aut, Patres consiripti, O docta iuuentus;

Etsi mille mihi linguae ct ficundia Tulli, Mille inquam sisint lingua,.sicundia T ulli.

ridnam ultra' nil post 1 N o v A M hoc deducere pessunt. A AE O gens

Doret Rhetor eo PrFoeptam uir imceneme ad optimos quosque auetores intelli Edos S eoruartem qua in dic do .si lautinues gandam. Dialecticae cog ἱ-tionen: exercit tionem4ue necessaria esse Rhetorica Pro siletibus. Ire senim sunt artes quae TX-ti males vocantur. Grammat sta, Dia Iectiea Rhetoricae sed Dialectica rationalis appellationem sibi praecipuEvindicat. Damnat perue saquorundam studia, qui nullo in Diale olea iacto fundamento,Rhetoricis incumbunt, Vanam quandani verboruS figliraruo eriem affectantefi,

que solam Rhetoriis c messe putantes.

7쪽

Rationemn mea omnibus dedit hominibus i quidam sunt qui eius usu praestani maXime, ted omnibus accedit perfectus visse arte dialecti ea. Dialecti eae parte ει officia, docendi methodus&discedi. Predicamenta &ge

nera rerum.

torum rati

Ogens vana, inquam,o vanissima Rhetoricorum Temporibiu nonris omni nudata lepore,

bellis, nullis O praedita viribm, atro

Errore immers, caeca caligine rerum , Tanta nihil vos ut moueat, iactura dierum 'Hic Ompa tientis erit viridi L iuventa' ea queis vos opibuου fraudatis robore tanto συο auo potius tanta praecipitante parandis, Si seruare modum disiendi, ct lege daretarrastitui, rerum, caput di quirere primum Aate adia ingressum sacrosapientia templo Excipit, gaudens res ta penetralia Gas um qui non leuiter cares virtutis amfrem, Et divae doctrinae usum, pulcherrima certe ornamenta hominum multo sudorepetenda. Ergo tibi rationis opes, natura benignaetis dedit atque Um vitae, quas artesecunda Persicis, hae multum audentem maiora iuuabunt,

Substituenis manu firmas, humeros, volenti

Vincere dicendo cuiust bet ardua causae. Nonne vidas quantos restor, tibi commoda ctus Ars haec, quam Graeco Logicensermone vocamus' Non etenim Latiae norunt confingere Musae, tibus in cunctis valeant qtim reddere voces i

n nobis longis utendum ambagibus hic sit,

Aut ceγte in nostros adae b remige sines Compellares o patrio atque tenore licebit, ettulerith nihil, dum sit mora nulla vocatis,

Exhibeant sium merces, vendant rogata.

Haec igitur varios fuctus dignosis pararie 'ortat: primam, quo possis ne docere, o di isse queus, rerum quis ductus o ordo, uid civi iungamo vi, quid ue incitet istis Dissi

8쪽

OBERI. 9

Dissidium; iam quos agnoscantsingula ues,

Seu niti indigma ueris,sive aduena rerum:

Adde etiam quaestnte O AL, ct semmate ab uno In qum nam soleo des diducta migrare. Hicibus demum adductis, ac testibus antis Audisti ct quod qui questum dicat, ue, negetur; siserere, aut causa immunem dimittere iuste. Adde qua ratiostatuendi iudicis,atque Tectis ducendi quae sit vel otrumque leuandi:

Adsiummam acros ignes,quos mentibus altis Occuluit natura parens ustaec excitat una,

pncenditi agitans,ac lust per omnia praefert,

Pso reperire latens verum nemium1 remotum

bus humani leui indagineposs.

An ne putab tantis ornareut laudibus artem

Et studiis colerent Graiae duo lumina gentis comachi natus, nusquamque ingrata magictro Linguaseni,tantum nisi praeferat illa nitorem' Angustis igitur cum pingere cunctamuris ueris,atque tiassoleant quos membra tenDe: Tunc tibi procerra tempusormare dabit iam Dies rerum dicendo, omnig, lepore Cuncita sequipenitus quaesunt in corpore membra, Farticulin cuntiti vitae motu mininras Successis decoraresso, vivo fi coloresi Addere, est obie tis attollere protinus umbris. Tunc mercessseranda tibi laus magna laborum, Cum Jecitatores visis praLEringeresignis Iam datur, atquello nusqua allente manuque. Hoc dabit ergo tibi haec quam nuncprae ibimus Longior Ut possit rerum tibi surgere imago, carae, Disfossis diducta locis, cim lisque Peracta Partibus; hic nobis labor est, hac cura docendi.

puo Inuentio locorum. que ratio. Argutarentationum figurae& modi Redargutionum cogn.tio. Laudat dialectieam aiudicio Aristotelisae Platonis. Conclusio Re docimentum; prius in dialecticis exerceri Oportere eum, qui in Rhetoricis proficere studeat, ut pietore S prius Parvasimaritim delineare discunt, deinde maioribus opera dant.

Dialecticam simile esse dicit minoribus imaginibus quas in tabellis delineare solet picturae studiosi.

rhetorice vero ma

lo,ibus & omnibus numeris absoluti si maginibus assimilari

9쪽

IO RHETORICORUM Nec tibi carandum qualis nam e M usa canenti Potius rationem ha senes, aut quales modulosproperemus: ad artem quam earminis na e fc mgor: prodesse tibi quam maxime Gaspam,

'n' Optamin, quam mente etesim teposse tenere; inquii H - ίretiibm θatiis, quaerenda via μm Vacit ducat, quamuissetebrosis anhelo interdum locus occurrat, vincenda stuRimula, decliuiproperanda aut semita cursu.

Non hoe ad Poeti- mi, haec dum meditor, nudis mea tepora lauristia . 'na' ' Ornantur, vir/des myrtos hederariquesequaces,mςμ μ Π ih ' Atque omnem interdam pati murpendere coron A Gru ante tholos bant nunc meapraemia, Gaspar. Maxima, te nostros non fhnidife labo res

legantius opus a di- FOVItan o magni3 aderunt manumina votis:

Temporaperpetua repetita fronde nite m. I iscraferam, Diuum1 altaribuε ignem; Et delecta iugis incendam thura Sabaeis, Interea dAlci sectans pia munera cantu; Et longam texam historiam, quae maxima Diuum S unera, quid et pariterque hominesque deosqό, Udae via caelicolas nostras deducat in oras, qvdque iter adsuperos pateat mortalibus aegris. Tu mihi, Ga Iar, eris scius, gratusique minister Sacrorum, trepidusque ingenti est percitus usque Laetitia in nostram cumulabis gaudia pectus. s 'Vos se adesse Gelim oratisima nomina semper,

c. hi: hia' I sertim antistes , quo iudice est auspice quondam ' oti Ornauit viridis primum mea tempora laurus,4 TA .... hia Hesseriis optata viris per scula multa, M .ahidἡyta, concessa tam pri uerant munera noErum Tanta

10쪽

Tanta caput: magnum duxi tam pulchra tulisse

Praemia,sed maim te magne Cathena ministro. T. quoque More animae nostrae pars altera, te G GAltera Serrane, atque lydem duo pignora, quorum

Auxilio antiquum nomen,vetererique ruinas Iam reparare olim mediatur Corduba mater.

uiam sipossestui nunc 'ta negarunt

Tam longo apsentissatis,flumina multabDfluere in lachrymm cogunt erando, licebit Non dubium triste hocstum mutantibus Hiris,

Optatos nimium noto sie reuisere vultus; Iam mihipro tanto voto cadenda paratur Uictima, iamgratos med/tamurpectore versus.

Interea nobis, G ar, patientibus adsisAuribus; est si quid tibi vox non irata Camoena Peccarit, laticessinon de fonte petitos Obtaleriisemper, nimium diuersa docentie ovidum lucis ignosivi; tradere namque Instituit praecepta tibi, G, quae nomina, quoue Sit ratio ip serum numeran disque ferendit: Ne tibi inauditas Am tendit fingere voces, Mulcentes dulcistientia pecto fluxu,

is tibiΝdandum, duplici'quaerenda labore Nomina sint, O ars possis quo scripta siluto

Sermone Ousti notulis signata tenere. Principio quacunque tibi dicenda parantur, e , Suefristrepitus agites ciuilia ima; Gugrauis intentes penitus disirimina cause, Seu populos pietate velis consitringere, sanctis Legibus, obsequio addictos wiuumque timori; Seu pacem, seu bessa cVis suadere, vel ortos

In vulgo tentes dicti edare tumultus is et monimenta Team recolis , o que dierum

Cultus,

Ambrosius Morus Cordubensis rheto

ctor Theologus Coraubensis. Redita linstitutum op . . Doeilitas,qua significat quem ordinem sequi, Se quam velit

inire ratione. neque enim ab antiquora methodo se discessuru esse,neque nOmicia artis vulgata muraturum: cum ad hoc hanc arte riparet ut antiquam orandi rationein ad nostras causas, stratae tempora a commodet. Ptimum commune praece uii ,ve in quacunque causa unus finis statuatur. ad quem omnis itiis vetitio & omnia a gumenta referantur