Rhetoricorum Libri IIII Benedicti Ariae Montani

11쪽

me in toto opero obseruadu est,quod singillorum praeceptorum summam duobus uel tribus carmimbus poeta complectitur ut discentium consulat memoriae. Vitium ostendit eo-Tum,qui non unum

sibi finem addicen diu proponunt. si is erediti eonstitu tio dicentem ducit Deile & auditorem iuuat, & plurimum utrique confert. se eundum prae Nptum est visi quando plura proponaT-tur diaecia, unum

I 2 RHETORICORUM

Cultus,ac meritis extollire laudibi ipsis animus, ciuemi bonumsanctumisenatum, Q Uodcunque aut celebrare decus, virtutis amo rem Inlrcere, O sceleris turpeis proponere vultus:

Quid id est, quod voce tibi proponis agendum,

ni iustrmam tues ante omnia finis: Fingendum excelso fuerit tibi verticesignum, tenda ,quod e quem repetendo videre, Ne vagm erranti collustrans omnia cursu,

Nil tandem lassum via, fusisse labore

Uycim, iterumque petens,iterumque recursem, indigna ct populo exibeissectacula, qui te Exigat, di turpis tota explodaris arena. Vidimm in templis multos, m ntimina Diu mLaudare instituunt, praecepta in la docere, Rumpere clamos constantes Voce columna ,

Et tamen in cumulum toluento omnia caecum,

Dum varias singunt species,tentant , remota Semis a miscere oe toto distantia caelo,

Nil praeter nos tandem auolistidia suadent, Indigni sacro Uensu, nati, nistro

e Mercurio,atque ausis violantessancta prophanis: desit,ut multi vel non ea templa sequentenae , In quibm intratis perdendas Vocibus auro Pertimeanc, multi risis cautosque iocorum

Indepetant, indigna pjs defenda,'cta. stibi tu certos praescribere dissito sines, cs ms sepe obseruas dicens, possque tueri,

Conficias quantum ne tiae,quam plurima restent Tendent istacia, ducas 1 ectantia tecum Agmina, dum Dis oculis, dumque auribus haerent. occurrent olimsrsan non pauca volenti Dicere, quae poscant operam, nolintque taceri Singula,

12쪽

Singula es sentent tibi praetermissa periclum:

Haec poteris blande ingenio ospicio, fouere, Demi bonam cunctis promittere, dummodo causae Inseruire velint primae, seriemque tenere, Et cedant magis optato pro tempore ; tque ita di foras, statuassic ordine cuncta: Sic certi pactys, τtseluens littore primo Omnia praetereas, O grata vocesaluto, Atque obiter prastes operam i sic denique ad ipsam Peruenias metam placidus cursisquesecundo: dum tu inhmeris confundere ibas, ipses

Doectant longo fallas figiasque Meandro, Aut stuper concita leuis igia raptas

Traestringas certi cupidos, biosque remittas. Froderit ergo prius quidnam conemur habere; Huc consirre modos omneis, viresque minifras, Atque viam tenta re, iterumque iterumque timere, Et tenta e iterum, donec notis fiant

Singula, quί plano possimus tenderegresse,

u vegradu incerto paulatim, atque undepetitis Subibuere hoc saxis cumulantes aggeresimo. Huic misiue huic metae, quam tangere Curat Dicendo sibique orator proponit anhelay, Impossit nomen perdoctae Gracia linguae, Atque Thema appellans, primum Douendaputauit

Totitis momenta tibisermonis habendi.

o Hoc treis instrmas abjt,nec sedibus iisdem

omnes contantita, cupiunt sua quaeque taeri

peria, ct proprios fines agnostere gaudent

Namque genus primum, cum quis laudare peracta Institit ciuis sitam chara Pesodalis, Seu memorare Deos cupiat puerosi, Deorum,

GeIta ducum, bellisertes aut munera sancita

ta me inter ea qu64 ad prie sente causam maxime pertineat, deligatur, ad quod

cetera reseranturive

si deiid de charitat de spe dicendum sit, unus finis statuitur religio , ad qua omnia haec referri possunt. & ita ordine disponeno ita gula fiunt,ut non dapluribus diuaersis, sed cohaeretibu, in uicem verba fieri credamur. viso fine eerto pro

posito argumeta eXamitianda sistit an

ad fine missu facim Quod si non omnia

quae inueniuntur argumenta cohaerer.

ad propositumne conferre videantur: ingenio tameri 3e arte tarmanda sunt, ita ut quanuis non certitudiae pariant. probabilitatε tamen asserant .Hoc autem dicitur ineae natae per translatio

nem lamptam abiis qui vias avertunt

Quod poeta finem νcat,Graeci thema aν pellat quae dicito iri communi eoncio. Daterii .si1 est.Tfie ma autem positionesiue constitationem silanificat. Thema omne ad π num ex tribus gens ribus perranet Primum genus deis monstratiuum Iau dem vel vituperationem personarum actionuatque facto. xv x rem contrum

13쪽

r4 RHETORICORUM Iustitiae, est leges, quas pax longa creauit Doctrinas, mentis quaecunque inuenta quiete , Nam sunt qui summis extollant laudibus artem, is meruit tantos olim Pol cletus honores, superare vices natura creditus olim Pingere dam Gnidum numen contendit a pellis. Eridam etiam qui non contentussen probasse, Isis Ibi sic Et meritis lautam cumulis ornasse deorum tia Prolam iustitiam, atque humam nominis unun; - Inh hu idium,'nostrae gratisima υλ laetita,

tiano lib. ij ς, - Ingenium potuit tantae virtutis ad boricem

Vertere, o iniusta b dicitis extollire fraudes,

Ac Diuis celo renuentibus usque Acare.

Nec minor est ratio, si quis scelerata malorum agitare velit βα, aut si fraudis iniquae Comenta, aut si quodque nefrs,si denique quidquid Ferreaposthabitispepererunt saecula Diuis: Hos aditus petere, ct silet hinc iucenda parare.

de grates refrendae, est hoc genus unum, Mnh pm, scis obi praescriptis haec Oendicat omnia normis: Cui iampraesint gnatum semmate nomen

In gemonstra iura tenere Diliit suadetur aut dissuadetue. unde& nonnullis a Rhetorrea ratione reii Attir nam Rhetorica ars est bene apteq; licendi ad persuadendum. seeurydmeti causarulenus deliberativulicitur,continetque suasionem Si dis sionem ad popula'. res eauses maxilne aptum.&cuius pre-wemonstrativum veteres sicere patrom, MDemonstrat quonia tantu reprobumq; probuque: ,, Securus, licet, audi orsis, nam hic tibi nullas AHruit insidias orator, nullaque tendit Eetia, ut adproprios urtim te transmat usus; .

uin proba invisa depingit imaginest ad, odisse aut dictis quos insectatur amaris. ALTER A dicendistrma est, qua non miselos

Petit assensus mentis, contenta probari

Ton erit sinon eriam Permoveritimum, Pi quis adest, cesereque manu, celeraque siqMedo, Reddi

14쪽

Reddideritque auidum quae sunt orata patrandi, Siuesequendastrat, mageseus ienda prostrarorator, cism beta cupit μadere, ducesque

Seu pacem, praetores, seu iura novanda, Sive probet leges, siue auersetur iniquab; Supplicibus votis seu poscat munera 'Diuos,

Sive malum terris auertat, flectat 9 iras Numinis orando, siue obmrgare rehcitum

inficium gnato cupit, in doque mali:

Iam si quis charum precibus commendes amicum, II ororem ueparet sici s dicendo leuare, Hoc genus est, bucse recipit, petit hincque ministras Voces. Heu numquam te incessat dira libido

Postere, quae noris nimium nocitura parando,

Qua ue tibi situm commendet foeda voluptas; Praeterea or nihil est iucundum atque utile in illis, Plusque aloes quam mellis habent4pecieq maligna 'rtutum pulchras possunt disjerdere flrmas.

Errator, non est orator, qui uis iniquus Contendit placidissuadere nocentia verbis. Diuinum, quondamque in commoda nostra repertumcssit, o prisios homines a legorarum Ad placidos ubus vitae ct connubia iusta

Transtulit, hoc ciues coniunxit legibus aequis-Hoc socias iunxitque manus, communia Masit Commoda, ct humanum deainxitpentus amore:

liquas Thebas notissimasama canendo 'Surrexisse olim, lapidesque venire coactos In numerum, pulcbris distinguere maenia portis. 1 n ne erit sheu facinus9 qui iam formata quietis

Et pacata diu a b sedibus audeat unquam

Diruere, O versis confundere vocibus ustro

Non mihiperdendidit copiasila iuvandi. ,, Tertia

cis, uus usus hodie est in Cliris lanare Iibove. ad ii g tuis multae pertinet species quas fere

o rari enumerat Poeta.

Omnis ars ad utiae vialitatem reperta est X Rhetorica in xime ad ea quae ἱ-neist usta, ec utilia sunt uvaseda ab ala liquis iii alitu numerum est redactat ex quo fit ut grauia ter pecce talia ,qua ad luadendum int2onesta, turpia,& Inu tilia, Rhetoricaeam eis officioabututurial cra, qua ostendis huius arsis costitandae finem. Ex MythoIopisve teris bulae arguit Phetoricae vidutatem.

15쪽

RHETORICOR UMGrtium genus he- Tertia dicendi vars es, auiae crimna semet

rum iudicial: vo- eis GVac, quodcumque ney a celerofi mare accusaconem ae vel licium prae tandum, iura, idem1

nilibitis autem Meri Postulat,aut diZrassiuata in contraria ver Is hiatur. Eleuat obieci as udes, aut crimina vita,

De inditi reos libertatemi loquendo

I itura. tandem haec agitat quaecunque bilibris Iustitiu exercet, numerisique examinat Qquis. , , Haec movet una rum, lites repitu questequetat. Si qua res studio indiguit duro, labore, Haec una Mandu magnissudoribus usique Indiget,'totos conatus exigit Una, Et commenta diu meditata, ct lancibus aequisnamsi reliquis di non nimis auxia cura si cunctis mihi sit, nostris ego negligo tantum MI αὐ-, Id damnis, mea res agitur, vel orte meor m, 'sti, Ibi sis QTs doceo, quibus' minimum fallendo nocebs. I ,α:' Non etenim Soli que viam ciuique meatus, . .' Atque vagos Luna cursus, ct sidera toto

Fixapolo dum demonstro,si quandoseselli

Exarito in numero motus, aut tempore certo, Continuo decus auertam, nec munera Solis,

Nec deerit placidus terrae quem percipit Uus, Sydera constabunt, constabunt tempora veris. Autumni atque hyemeo per vestigia rursus, Errore nihil illa meo tardata, redibunt. sis multum lue O multis incommodat errans e Orator; nam cum cupiathiadere loquendo Aitantem populum, placidisque impellere dictis, 'spernat quicquamsugiens, auidus uinquatur; Aut nihil eniciet, nimium is aduersipetitis; Dedecus unde sibi molitur, deterit omnem Dicendi Explorata diu octrini alt

16쪽

LIBER I. II

Dicendifructum, cst,cuisit res commoda, dac. Heu mihi non unquam contingat, quod quis iniquo

iudicio est ausus,sibi dum praeconia captat, Et nomen docti nimium fiscitis, magistri, Consti insitor is conscenderepulpita spe Dicturi promissi Deum, obsequiumque emi.

Non usto prim arrepto sibi tempore tantis Cogendi infrmam rebus ins videndi, Argumenta pax. t cos dum commoda, chartauer Turpius id multo, quo est ante omnia iactanti,

Nil legisse prius, nil consuluisse deorum a

Arcana, , ne sacra Fatrum commentapiorum. Ergo ne ita in miseros populos eluditur, ut non

Dignos i e putes, quin horam impendere tantum Nempe selis 'sed dicta quean quaecunque mereri Examim latides, ct munerea quae tibi cuncti Supplicibus mittunt votis, iamissa, gauden Esse tibi, quae tu non tempore ressuis esti: Ergo nihil ducis cuiustam munia tracto , quam rem agites Z Diuu tibi dum comissa docenti Restigio, dum verba Deum sanctissima narraου,εArcanis incis se librisξ quos non ne magno Fas erat vili homintim vel conlpexisse timore. Sint procul a nostris,procul hac sint, mentibus ausi; Atque optem potius, tardi cras, tenere

Ingcni' nomen, tantum res' ondeatissmis

, Oscit ictum, Diuispopuli probanda

Dicamus, tanta pro maiestate pauentes. Namque olim vindicta Deum testata minaces EB iras, a epe cadunt, qui auri timere ri norunc, tractant leuiter, temeret frequentat

suis dirum nescit litum miserabilis Osri'Ausjicium captansfelix Bethlemmius Heros, B De

Damnat eos qui facilitatis laudem a sectantes,studiumae diligentia ad saetas conciones adhibere negligunt .explode dos autem censet. propterea quod reis linionis,operis &hoinicium contem pium fatemetur. Probat non esse a sectandam neglige. tiam aut temerita. tem in rebus sacris. exemplo Ora , qu1 si ibita& miseranda morte extinctus est,

17쪽

. 27 Cariathais transmiss sedibus incam

Erilla sit,. Ai p trias aridam manibus orbis legimus seeliso lib. In Te uerissedes augustasuperni,

ralip cap. tquam O uani sisyer, rudex, certa es reribon et daturus elaganter &poetieε istabat, Indexque Deus populoque stupenti

quaestiones quae ei, DIsnatus certis 'erat se ostendere faenis

disputat. simque gye ac Itis conmetit carmi sacristis,iade, David. Iegsades numen celebrans, dum candidus Ephoo numerum ludit citharae momenta ecutus, Turba nouo excipiens venientia numi plaustra

Occurrit supplex palmis, O vota frequentat, Iam circum ingentes pulsebant1TAra voces, Intonsi imprimis pueri, innuptaeque puellae

Alternissacras patrio sermone Camoenas Concelebrant, est prisia nouant monumenta duc pExodi lib. sumpra Conclamant regemque Deum, imperioque potetem, Cui mare, cui terra, ct rupes, cur flumina cedanc. Λem montes nec ferre queant, concussa tremore

aem tellus magno paveat , fumans, latur

Hi cythara voces refrunt, resinantia rauco

Tympana congeminant pulsu, certanti ora: Sistra crepant, re anti cauis tinnitibus aera. Dum1 omnes varie pompam celebrare, dissi Sollicitanifestos, atque hospite numine gaudent, Ecce nouisplaustram tremit axibm, ipse ruinam a sca minabatur nutans similisque cadenti Nam bos,seu stimulis actin, seu Percitus a tro, Seu magis impositum numeus sientiam, atque Contremat, is scro seb pondere contrahit artus, Collassi non usquam talem perpessa laborem. Forte .duo fratres proles Nedabaea magisZri

Nabant plaustri, duces, Achaius alter Pracedit, monstratι viam, ducit L letalei: Alter

Nadab de cara uiarim.

18쪽

glter agit retro stimuli si opponitur Ostas:

Hic dum scra putat, iam collapsura, mo a si patiens, ac nil veritus, ceu numina iamra Contrectanda sibi, patriis qua in sedibus olime eruata,modust nota de sede mi rem, o scurrit, manibus1scrum temerarius odere Tangere, ct impulseu melim super axe locare. Protinus accensit per sit numinis iras, Heu puer infelix,subita nam morte peremptus Concidit, , miseros artus conuulseque membra Frouoluit, terram pulsens bis terque quaterque; Tristias ostendit cunctis ericula turbis; Iamque oculis Axo,quisis caelumque tuenti, Iam muto gemitu,commoti sie intubus ipsis Innuit vltores superos, testatur oe iras Numinis, atque docet sanctumβadetque timorem I Protinus erectus ventura insecuti aceruus Indicita vitrices iras, aususque prophanos. B a

19쪽

Propositio qua - .stendit se de singulis causarum generibus dicturia, uae scilicet inuentionis Primn comune prε-ceptri, in quocunq; araumento S iciquRcunq; causa eo- siderandia esse quod sit pondus quaevis

expectat . & i iudiit illud. quod si

pmstiterimus firma nobis causam efficiet: D patroni officium explebimus. Admonet non Omnes caucas eandem habere probationis facultatem.Nactuae dam sunt quae tacite praebent argumeto rum copiam ad fili probationen , ut fide utilitate iustitia agatur:quaedam Uero quae difficiliore viam Ostendere videntur, vel si disseratur iniustitia nonnunquam utilem esse,in his maioriiugenio opus est in illis minori. Exemplo explicat quod superius do

cuit.

Pellaeo milite , Alexandri exercitu.

RHETORICO RVM

LIBER II. N v N C age qua ratio natuendi,si far , in ipsis Fartibus, ct quae sit cuiussis frma, docebo :Vt varios ineant salim, indagine lustrentitues, quaerant1 9 opes, ct commoda captent. Nec mihi diuersus vulgato nasiitur ordo,Namferint nobis nusiquam linquenda priorum, Ostendenda tamen celebri vestigia cantu: Sic poteris, dum tu obseruas, dumq, auribus ipsam Pertingis comitis vocem, non 'stere gress/. Iam quod opus cum quacuque negotia tepus

erat, assicias, ct qVa sint, qui sibipsant

Discute, non et enim frustra venere rogatum

Vt placi iam praestes operam, assistat , patronus. Tum tibi prascriptos habeant quos singulones

Pone oculis animose ct certus cerne, procul nam

An propesinistr : nam simi qua longius absunt Asine, ct quibus haud multum sitsemita nota.

Tota tibi quase tradunt ducenda, petunt Maiora ingeniν auxilia ex te tota, penderat,.

Et fiunt qua stacio distant breuiore, tenentiam frme signum, minus hac tibi dura minus Sunt operose tibi, 'cile deduxeris Q Ad metam, properant ipse est praecurreregauderit f

Hinc maior tibi laus cedit, minus inde laboris Resgenas regum, decus a dastortia bella, Atque triumphatum Pellaeo milite mundum,

Cundia, regna olim terrae, mariss βbacis. Cui no se illa ostentant f quem nonsibi callem Pandunt' non deerit qaid Acra sila secuto Agmina, instructus aciesseriems notanti,

Fortuna m

20쪽

LIBER II. 2I

Fortunam belli, praedam, captaqj tumultus Gentis, ct ipsa ducis resonantia nomina ouantis. Si tamen exiguo nobis tum , cortice, quo se

claudit sci, regnum inuenim, reg6 1 Coi, Et pacem, atque de in rerum, μι misenatum, rara, , lucis, communis Commoda vitae; Incendas animos furiis, irassi tumenti Sollicites vix dum capientia pectora nomen:

Iami acies cuneo Ab strum, geminam, phalangem; Et tuba de tenui resinu litumi luserror Hoc opus, hic labor eis, tibi namfrmandapetutur Cuncta haec, orantem agnoscunt vires, negatas Natura, ingenio sese debere fatentur. imprimis quaecunque mihi exornanda parentur, Nuda prius videam, gracilis mi corpore, sint ve

'bosta, ct densis constent compagibu3 it me Sic melius possim sinuosis sestibus illa,

Haec habitu tantum acili ciucundare, ni Supplebo, nihil implebo: nami omnia rena, Omnia plena sibi consistunt. Id quoque multum Contuleriis epta prius dictinguere , quodnam , genu struent: nam si persina sit, aut res,

Non eadem tentanda via est, diuersi petentur ornamenta locis variis, diuersia sequentur Tempora ponendi oranaim, ratios locandi,

Ut cuique S mis est, uti est natura, decebit. ' ρ auibus leuia, aut calidisnesti dasurato , ,

Mista; nec in caeco voruantur corPore cuncta,

Neonis decor imprimis, nec prima locantur DPartibus extremis: sapimns natura dedit tam is Et seriem certam, or leges, qua3 i a frequenta p, ,

ExempJum mῖno ris argumenti x ab ingenia unditate pendentis.quale ar-yumentum Maro felicissim epcrsecut sest quarto Georgicorum lib. ad quod exenas It tra, hoc iaὶoco alluditur. Dolet tenuiora aris gumenta variis &acc in nodatis argumentis alari liti canda,exo an lam. quae vero farctidici. xa uant, frix pluitis exponenda. de quare latius agetur, eside locis commuia, bus tractabitur. In quocunque ge-Nere aut agitur de peribitis aut de re

bus: in omni aut a genere natu R Ordine sequi oportet, quod Re ad diserth& copiose dicenda

plurimum confert. S memoriam dice tis atque auditoris iuuat maxime , ut suo in loco osten. detur. Sieut rerum diuerastas est,ita&orationum quae ad res accommodaride. beant. Oratorem autem naturam rerum maximὶ perspecta habereoporiste