Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

531쪽

AMMIANI MARCELLIΝI XXXI, T.

in procinctum laturum suppinas iis, qui ad ultimum

vexabantur eXitium. q. Post quem Richomeres, domesticorum tunc Comes, imperatu eiusdem Gratiani motus e Galliis, properavit ad Maracias ductans CO-hortes aliquas nomine tentis: quarum pars Pleraque deseruerat ut iactavere quid ani) Merobaudis suusu, veriti, ne destitutae adminiculis Galliae vasturentur licenter Rheno peri upto. 5. Verum articulorum do Iore Firigerido praepedito, Vel certe, ut obtrectatores finxere analivoli, morbum causante, ne serventibus proeliis interesset: universos regens cX communi Seu tentia Richomeres Profuturo sociatur et Traiano, tendentibus prope oppidum Salices: undo haud longo spatio separatum vulgus inaestimabile barbarorum, ad Orbis rotundi figuram multitudiue digesta plaustrorum, iamquam intiπ1muranas cohibitum spatiis, otio fruebatur et ubertate praedarum. 6. Praevia igitur spe meliorum Romani duces, si fors copiam attulisset, ausuri aliquid gloriosum, Gothos, quidquid molirentur, sagaciter observabant: id scilicet praestruentes, ut, si aliorsum castra movissent, quod fecere creberrime, terga ultimorum adorti plures perfoderent confisi, magnamquc spoliorum averterent partem. I. Hoc intellecto hostes, vel transfugarum indiciis docti, per quos nihil latebat incognitum, in eodem loco diu manserunt: sed oppositi exercitus metu praestricti, aliorumque nilli tuni, quos adfluere iam sperabant: tessera data gentili, per diversa prope diffusas accivere vastatorias manus,

quae fiussisJ optimatum acceptis, statim ut incensi malleoli, ad carraginem squam ita ipsi adpellant) aliti

velocitate regressae, incentivum audendi maiora popularibus addiderunt. 8. Nihil post haec inter partes praeter inducias laxatum est breves. Reversis enim his, quos necessitas evocarat, plebs omnis intra saeptorum ambitum etiamtum contrusa, immaniter De-

532쪽

VAI,. GRATI A . ET VALENT. II. 377. 525

mens, animisque concita truculentis, experiri postrema discrimina, nec principibus gentis, qui aderant, renuentibus cruditate sestinabat. Et quoniam haec solougebuntur extroIMO, noxque adventans ad quietem invitos retinebat et maestos, capto per Otium cibo, SO-mni manserunt expertes. 9. Contra Romani his cognitis, ipsi quoquo e Somnes Verebantur hostes, et male sanos eorum ductores ut rabidas feras: eventum licet ancipitem, ut numero satis ui seiriores, prosperum tamen ob iustiorem sui causam mentibus exspectantes impavidis.10. Candente itaque protinus die, pigno ad arma capienda ex utraque parte per lituos dato, barbari,

postquam inter eos ex more iuratum est, tumulosos locos adpetere tentaverunt: quo exinde per proelixe rotarum modo obvios impetu convolverent acriore. Hocque viso ad suos quisque manipulos properans miles, stabili gradu conSistens nec vagabatur, ne C re

lictis ordinibus procursabat. 1 I. Ergo ubi utrimque acies cautius incedentes gressu steterunt immobili, torvitate mutua bellatores luminibus se contuebantur obliquis. Et Romani quidem Voce undique Martia concinentes, a minore Solita ad maior eni protolli, qtiam gentilitate adpellant barritum, vires validas eri- gobant. naibari vero maiorum laudes clamoribus stridebant inconditis: interque varios sermonis dissoni strepitus leviora proelia tentabantur. 12. Ianique verutis et similibus aliis utrimque semet eminus lacessentes, ad conferendas Coiere minaciter manus: et scutis in testudinum formam coagmentatis, pes cum pode collatus est. Barbarique ut reparabiles semper et celeres, ingentes clavas in nostros coniicientes ambustas, mucronesque acrius resistentium

pectoribus illidente , sinistrum cornu Perrumpunt: quod inclinatum subsidialis robustissimus globus, e propinquo latere sortiter excitus, haerente iam morte

533쪽

ceraucibus, sustentavit. l3. Fervente igitur densis caedibus proelio, in confertos quisque Promptior ruens, ritu grandinis undique volitantibus telis oppetebat et gladiis: et sequebantur equites hinc inde fugientibus Oecipitia lacertis ingentibus praecidentes et terga: itidemque ultrinsecus peditos lapsorum, timore impeditorum, socando suffragines. l . Et cum Omnia caesorum corporibus opplerentur, iacebant inter eos quidum Semianimes, spem vitae inaniter usurpando; alii 'glande fundis excussa, vel harundinibus urinatis ferro confixi: quorumdam capita per medium frontis et verticis mucrone distineta, in utrumque humerum mu-gno cum horrore pendebant. 15. Et pertinaci concertatione nondum lassatae, aequo Μarte palles semet altrinsecus adflictabant: nec de rigore genuino quisquam remittebat, dum vires animorum alacritiis excitaret. Diremit tamen interneciva certaminu redens Vespero dies: et cunctis, qua quisque potuit, incomposite discedentibus, residui omnes repetunt tentoria tristiores. 16. Humatis denique pro locorum et temporis i atione honoratis quibusdam inter defunctos, reliqua peremtorum corpora dirae volucres consumpserunt, adsuetae illo tempore cadaveribus pasci, ut indicant nunc usque albentes Ossibus campi. Constat tamen in numero longe minore Romanos, cum ea copiosa multitudine colluctatos, funerea multa perpessos: non tamen sine dessendis aerumnis exagitasse

barbaram plebem. VIII. g. His casibus proeliorum ita luctuose finitis, nostri proximos IIureiani poleos petivere secessus. Gothi intra vehiculiarum anfractus sponte sua contrusi, numquam exinde per dies septem egredi vel videri sunt ausi: ideoque opportunitatem milites nacti, immensas alias barbarorum catervas inter Aemimontanas angustias clauSerunt aggerum obiectu rel-uorum: hac spe uimirunt, ut inter Histrum et solitu-

534쪽

UA L. GRATIAN. ET VALENT. II. 37τ 5 aet

lines perniciosa hostium multitudo compactu, nullos que reperiens exitus Perii et inedia, cunctis utilibus ad vivendum in civitates Validas compOIetutis: quarum nullam etiamtum circumsedere conati sunt, haec et similia machinari penitus ignorantes. 2. Post quae repetivit Gallias Richomeres, ob maiorem proeliorum fremitum, qui exspoctabatur, inde nil minicula perducturus. Haec Gratiano'quater et Merobaude consulibus agebantur, anno in autumnum vergi nte. 3. Inter quae Valens audito Iugubri bellorum direptionumque DVentu, Saturninum, equestris exercitus ad tempus cura commissa, suppetias Traia-lio serentem misit et Profuturo. q..Forteque iisdem

diebus per Scythiae regiones et Moesiae omnibus, quae poterunt mandi, consumptis, feritate urgente pariter et inopia, barbari ferumpereJ molibus magnis

ardebant. IIocque saepe tentatos cum Obruerentur vigore nostrOIIIm per asperitates scruposas valide resistentium: adacti necessitate postrema, Chunorum et Alanorum aliquus ad societatem spe praedarum ingentium adsciverunt.

5. Quo cognito Saturninus fiam enim adorat et praetenturas stationesque disponebat agrarias) paullatim colligens suos, digredi parabat consilii, non absurdorine subita multitudo, uti amnis impulsu undarum obicibus ruptis emissus, convelleret Ieri negotio cunctos, suspecta loca diutius Observantes. 6. Deinde post reseratas angustias ubitumque militis tempestivum, incomposite, qua quisque clausorum potuit, nullo vetante turbandis incubuit robus: et vastabundi omnes per Iatitudines Thraciae Pandebantur impune, ab ipsis tractibus, quos praetern Pat Histor, exorsi, adusque Rhodopen et fretum, quod immensa distorminat maria, rapinis et caedibus sanguineque et incendiis,et liberorum corpDrUm corruptelis omnia foedissime permiscentes. I. Tunc Prat spectare cum

Di ill

535쪽

gomitu facta dictu visuque praedira, attonitas metu feminas stagris concrepantibus agitari, fetibus gra fidas

nil huc immaturis, antequam prodirent in lucem, impia tolerantibus multa: implicatos alios matribus parvulos, et puberum audire lumenta puellarumque nobilium, quarum stringebat sera captivitas munus. S. Post quae.adulta virginitas, castitasque nuptarum OI Eadfecto nens ultima ducebatur, mox profanandum pudorem Optans morte, licet cruciabili, praevenir . Diter quae cum belluae ritu traheretur ingenuus paul-

Io ante dives set liberJ de Fortuna ut in Aementi que-

Tebatur es caeca, quae eum puncto temporis brevi opibus exutum et dulcedine charitatum domoque extorrem, quam concidiSse vidit in cinerem et ruinas, aut lacerandum membratim, aut serriturum sub verberibus et tormentis duro devovisti victori. . 9. Barbari tamen, velut diffractis caveis bestiae, per spatiorum amplitudines fusius incitati, oppidum petivere nomine Dibaltum, ubi Tribunum scutariorum Narae inierem inventum cum suis, Cornutisque et aliis peditum numeris castra ponentem adsiliunt, eruditum pulvere militari rectorem. 10. Qui confestim sui adigebat nocessitas instantis exitii) iussa canere belli cum tuba, lateribus firmatis, praerupit cum prompti succinctis nil proelium: fortiterque resistendo pari

pugnandi sorte discessisset, ni eum equitum adcursus complurium anti Plum circumvenisset et fessum. Et ita cecidit intersectis barbarorum non pauciS, quorum clades colitarum magnitudo celabat.

IX. l. Re in hunc modum peracta, Gothi, quid postea molirentur incerti, quaeritabant Frigeridum, tamquam obicem Validum, ubi reperirent, cXcisuiri: e

cultiore victu somnoque parumper adisumpto, eum S -quebantur ut serae: docti, quod Gratiani monitu reversus in Thracias, et prope Beroeam Vullo metato, eventus rea uni speculabatur ancipites. 2. Et hi qui-

536쪽

dem ad patrandum propositum discursione rapidamaturabant. Ille vero regendi conservandique militis non ignarus, id quod cogitatum est, suspicatus, Vel exploratorum relatione, quos miserat, aperte instructus, per montium celsa silvarumque densitates ad IuIyricum redit, erectus prosperitate nimia, quam ei Ars obtulit insperata. 3. Repedando enim, congregatosque in cuneos sensim progrediens, Gothorum optimatem Farnobium cum vastatoriis globis vagat tem licentius occupavit, ducentemque Taifalos nuper in societatem adhibitos: qui si dignum est dici, nostris ignotarum gentium terrore dispersis, transiero numen direpturi vacua defensoribus loca. q. Eorum

catervis subito visis, certare comminus dux cautissimus Parans, adortusque nationis utriusque grassat res minantes etiam tum acerba; trucidasset omnes ad

unum, ut ne nuntius quidem cladis post adpareret, ni cum aliis multis perempto Fumobio, metuendo antehac incensore turbarum, obtestatus prece impensa superstitibus pepercisset: Vivosque Omnes circa Μutinam, Regiumque et Parmam Italica oppida, rura culturos exterminarit. 5. Hanc Taifalorum gentem turpem ac obscenae vitae flagitiis ita accepimus mers sum, ut apud eos nefandi concubitus foedere copulentur maribus puberes; aetatis viriditatem in eorum pollutis usibus consumpturi. Porro, si qui iam aduI-tus aprum exceperit solus vel interemerit ursum immanem, colluvione liberatur incesti. X. l. Haec autumno vergente in hiemem funesti per Thracias turbines convhhrebant: quae temporum

rabies, velut cuncta cientibus Furiis, ad regiones quoque longinquas progrediens late serpebat. 2. Et iam Lentiensis Alamannicus populus, tractibus Raetiarum confinis, per sallaces discursus violato foedera dudum concepto, collimitia nostra tentabat quae elades hinc exitiale primordium sumpsit. 3. Ex nac natione qui- AMNI AN Us. Li

537쪽

dam inter Principis armigeros militans, poscente riΘ-gotio reversus in larem, ut erat in loquendo effusior, interrogantes multos, quid ageretur in palatio, do octe arcessitu Valentis patrui Gratianum Orientem versus moX signa moturum: ut duplicatis viribus repellantur plagarum terminalium accolae, ad Romanorum verum excidium coniurati. g. Quibus avide Lentienses acceptis, ipsi quoque haec quasi vicini cernentes, uesunt veloces et rapidi, conferti in praedatorios globos,

Rhenum gelu pervium pruinis Februarita mense .... tendentes prope cum Petulantibus Celtae, non sirio sui iactura adflictos graviter adultis viribus averterunt. 5. Verum retrocedere coacti Germani, atque noscentes exercitus Pleramque Partem in Illyricum, ut Imperatore mox adfuturo, PraegreSSum, exarsere uagrantius: maioraque ConcePtantes, pagorum

omnium incolis in unum collectis, cum quadraginta armatorum millibus, Vel Septuaginta, ut quidam laudes extollendo Drincipis iactitarunt, sublati in superbiam nostra confidentius irruperunt.. 6. Quibus Gratianus cum formidine magna compertis, revocatis cohortibus, quas praemiserat in Pannonias, convocatisque ullis, quas in Galliis retinuerat dispositio prudens, Xannieno negotium dedit, virtutis sobriae duci: eique Mallobaudem iunxit pari potestate collegam, domesticorum Comitem, regemque Francorum, virum besticosum et fortem. I. Nannieno igitur pensante fortunarum Versabiles casus, ideoque cunctandum esse eensente, Mallobaudes alta pugnandi cupiditate rapinius, ut consueverat, irε in hostem disserendi impatiens angebatur. 8. Proinde horrificondversum fragore terrente, Primum apud Argentariam signo per cornicines dato, concurri est coeptum: sagittarum verutorum que missilium pulsibus crebri0res hinc inde sternebantur. 9. Sed in ipso proeliorum ardore infinita hostium multitudine milites visa, vi

538쪽

tantesque aperta discrimina, per calles consitas arboribus, et angustas, ut quisque potuit, dispersi, paullo postea stetere sidentius: et splendore consimili, Proculque nitore fulgentes armorum, imperatorii adventus iniecere barbaris metum. 10. Qui repente versi in terga, r sis entQAque interdum, ne quid nitimae rarionis omitterent: ita sunt caesi, ut ex praedicto numero non plus quam quinque millia, aestimabatur, ev derent densitate nemorum tecta, inter complures alios audaces et fortes rege quoque Priario interiacto, exitialium concitore pugnarum l . Hac laeti successus fiducia Gratianus erectus, iamque ad partes tendens Eoas, laevorsus nexo itinore latenter Rheno transito, spe incitatior bona, universam si id tentanti fors Gfuisset) delere statuit malefidam et turbarum avidam gentem. 12. Hocque urgentibus aliis super alios nuntiis cognito, Lentienses aerumnis populi sui ad intern ionem paeno deleti, et repentino Principis adventu defixi, quid eapesserent umbigentes, cum neque vepugnandi neque agendi aliquid aut moliendi laxamentum possent invenire vel breve, impetu celeri obsessos petiverunt inviis cautibus colles: abrii piisque per ambitum rupibus insistentes, rebus caritatibusque suis, quas secum duXerant, omni

virium robore propugnabant. 13. Qua difficultate perpensa: velut murorum obicibus opponendi per legiones singulas quingenteni leguntur armati, usu prudenter bellandi comperti. Qui ea re animorum aucta fiducia, quod versari inter antesignanos risebatur acriter Ρrinceps, montes scandere nitebantur, tamquam venaticias praedas, si calcassent editiora, confestim sing certamine ullo rapturi: exorsumque Proelium vergente in meridiem die, tenebrae quoquo Occu-Pavere nocturnae. 1 . quippe magno utriusque partis pugnabatur exitior caedebant cadebantque no-8trorum non pauci e simul arma imperatorii comitatus

539쪽

auro coloruitique micantia cIaritudine, iaculation oponderum dens' confringebantur. 15. Etenim diu reputante Gratiano cum optimat,bus, perniciosum adparebat et irritum contra asperitates aggerum prominentium intempestiva contendinre pertinacia: multis sui in tali negotio) variatis sententiis, Otioso milite circumvallari placuit barbaros inedia fatigatos, quia locorum iniquitate defendebari

tur. 16. Uerum cum obstinatione simili renitentos Gemnaui pseriti quo regionum petissent ullos montes, his, quos ante insederant, altiores: conversus illuc Cum eXercitu Imperator, eadem qua antea fortitudino

semitas ducentes ad ardua quaeritabat. 17. Quem Lentienses intentum iugulis suis omni perseverandiatudio contemplantes, Pori deditionem, quam impetravere supplici prece, Oblata sui praeceptum est) iuventute valida nostris tirociniis permiscenda, ad genitales terras innoxii ire permissi sunt.18. Hunc victoriam Opportunam et fructuosam, quae gentes hebetavit Occiduas, sempiterni numinis nutu Gratianus, incredibile dictu est, quanto cum vi- re exserta celeritate aliorsum properans expedivite praeclarae indolis adulescens, sucundus, Pt moder tus, et bellicosus, Pt clemens: ad aemulationem I ctorum progrediens Principum, dum etiamtum Ianum genis inserperet speciosa, ni vergens in Iudibriosos rectus natura, laxantibus Proximis semet ad vana studia Caesaris Commodi convertisset, licet hic incrue tus. 19. Ut enim ille, quia perimere iaculis plurimas feras spectante consueverat populo, et centum leones in amphitheatrali circulo simul emissos telorum Uurio genere, nullo geminato vulnere contruncavit, ultra hominem exsultavit: ita hic quoque intra saepta, quae adpellant vivaria, sagittarum pulsibus crebris nentatas conficiens bestias: incidentia multa parriducebat et aeria: eo tempore, quo etiam si Imperium

540쪽

Marcus regeret Antoninus, aegre sine collegis. simillhus et magna sobrietate consiliorum lenire luctuosos rei publicae poterat casus. 20. Dispositis igitur, quae pro temporum captu per Gallias res rationesque poscebant, et punito sculario proditore . qui festinare Ρrincipem ad Illyricum

barbaris indicarat; Gratianus exinde digressus per castra, quibus Felicis Arboris nomen est, per Lauria- . cum ad opitulandum oppressae parti porrectis itineribus ire tendebat.

21. iisdemque diebus Figerido multa atque utilia

pro securitate communi sollertissime cogitanti, munireque properanti Succorum angustias, ne discursatores hostes et leves, tamquam maestuantes vi t -- rentes per septemtrionales provincias fusius Vagarentur; successor Μaurus nomine mittitur Comes, ven Iis ferociae specie, et ad cuncta mobilis et incertus: . idem, quem Praeteritorum textu retulimus, amb4genti super corona capiti imponenda Iuliano Caesari, dum inter eius . armigeros militaret ac regiam custodiret, torquem Obtulisse collo abstractam. 22. Remotusque

in ipsa vertigine phreuntium rerum dux cautus et diligens: cum, etiamsi dudum discessit in otium, ad procinctum reduci negotiorum magnitudine poscenta

deberet.

XI. l. His sorte diebus Valens tandem excitus Antiochia, longitudine viarum emensa venit Constantinopolim: ubi moratus paucissimos dies seditioneque popularium levi pulsatus, Sebastiano paullo ante ab Italia, ut petierat, misso, vigilantiae notae ductori

pedestris exercitus cura commissa, quem regebat an- x

lea Traianus: ipse ad Μelanthiada villam Caesarianam pro tactus, militem stipendio fovebat, et alimen- . tis, et blanda crebritate sermonum. I. Unde cum itinere edicto per tesseram Nicen venisset, quae Statio