Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

501쪽

dices patiuntur interdum doctos ex Philistionis aut Aesopi cavillationibus, quam ex Aristidis illius iusti vel Catonis disciplina productos: qui aere uvi mercati publicas potestates, ut creditores moisses Oposmitusquemodi fortunae rimantes, alienis gremiis Pχcutiunt prasdas. 22. Ad ultimum id habet causidicina cum Caeteris metuendum et grave, quod hoc ingenitum est paene litigantibus cunctia, ut, cum iurgia mille

casibus cadunt, accidentia secus in potestate esse exi-Ηtiment patronorum: et omnem certaminum exitum iisdem soleant adsignare, Et non vitiis rerum, aut iniquitati aliquoties visceptantium, sed solis defensanti-bins irascantur. Verum, unde huc declinavimus, revertamur.

. A. C. 375. U. 1. Pubescente iam vero Valentinianus a Treveris motus, per nota itinera gradu celeri contondebat: eique re ones adventanti, quas petebat, legatio Sarmatarum Osfertur: pedibusque eius Prostrutit, Grabat paeinea prece, ut propitius veniret et lenis, nullisis diri facinoris participes populares suos in PntUrus aut conscius. 2. Quibus saepe ead mi iterantibus, hactenus perpensa deliberatione respondit, liaec

in locis, ubi dicuntur admissa, quaerendu verissimis Geumentis et vindicanda: Cumque exinde Carnun-

tuin thyriorum oriri in introisset. desertum quidem squalens, sed ductori exercitus Perquam DP- portunum, uia sors copiam dedisset aut ratio, e statione proxima reprimebat barbaricos adpetitus. 3. Et quamquam terrori cunctis erat, duni sperabatur ut acer et vehemens mox iudices damnari iussurus, quorum perfidia vel secessione Pannoniarum nudatum est latus: cum illuc venisset, ita intepuit, ueneque in Gabinii regis inquirereo necem, neque inusta rei publicae vulnera quo Ainente Vel ngente segnitia evenissent, accuratius vestigaret: eo videlicet more,

502쪽

quo erat severus in gregariis eorrigendis, remissior erga maiores tortunas vel verbis asperioribus inees- sendas. q. Solum tamen incitato petebat odio Proabunt, numquam, ex quo eunt viderat, minari desinens vel mitescens: cuius rei causae nec Obscurae suerunt, x

nec leves. Hic praefecturam praetorio tunc primi-

tus nactus, eamque multis atque utinam probabilibus modis in longum: proferre gestiens, non ut prosapiae suae claritudo monebat, plus adulationi quam Verecundiae dedit. 5. Contemplatus enim propositum μPrincipis, quaerendae undique pocuniae vias absque

iustuirum iniustoriunque discretione sQrutantis, errantem non reducebat ad acquitatis reamitem, ut 8aope mu derotores fecere tranquilli: sed ipse quoque flexibilum sequebatur atque transversun . 6. Unde gra- ves Obedientium casus, exitialia provisorum nomina titulorum, iuxta opulentus et tenues Enervatas Succidere fortunas, urgumentis aliis post validioribus aliis, usu laedendi reperiente longaevo. Denique tributorum Onera vectigaliumque augmenta multiplicata, optimatum quosdam ultimorum . metu exagitatos mutare compulerunt sedes: et flagitantium ministrorum . amaritudine quidam expressi, cum non suppeteret, quod daretur, erant perpetui carcerum inquilini: O quibus aliquos cum vitae iam taederet et lucis, suspendiorum exoptata remedi Onsumpserunt. I. Haec ita illecebrosius atque inhumanius agi loquebatur quidem pertinax rumor: Valentinianus vero, tamquam

auribus cera illitis, ignorabat, indisset enter quidem lucrandi vel ex rebus minimis avidus, idque tantum cogitans, quod offerebatur; parsurus tamen fortasso Pannoniis,si haec ante ingemiscenda compendia coni-Perisset, quae nimium ser0 tali didicit casu. 8. Ad provincialium residuorum exemplum etiam Epirotas facturos sibi gratias a praefecto mittere compulsi legatos. Iphiclem quemdam philosophum, spectatum

503쪽

robore pectoris hominem, adegere non sponte propria pergere ad id munus implendum. 9. Qui cum imperatorem Vidisset, agnitus adventusque sui cau-Aum interrogatus, Graece respondit: atque ut philo-EOphus Veritatis professor, quaerente curatius Princive, si hi, qui misere, eX animo bene sentiunt de praefecto; gementes, inquit, et inviti. 10. Quo ille verbo itamquam telo perculsus, actus eius ut sagax bestia rimabatur, genuino percunctando sermone, quOS I OSCitabat: ubinam ille esset Verbi gratia honore ante Ruos X cellens et nomine, vel ille dives, aut alius ordinis primus. Cumque disceret perisse aliquem laqueo, ubisse ullum trans mare, conscivisse sibi alium mortem, aut plumbo rita erepta exstinctum: in immensum excanduit, urente irarum nutrimenta tunc om- retorum magistro Leone, pro nefast ipso quoque praefecturam, ut e celsiore scopulo caderet, adfectanter quam si adeptus reXisset, prae his, quae erat ausurus, administratio Probi ferebatur in caelum.11. Agens itaque apud Carnuntum Imperator, Percontinuos tres menses nestivos arma Parabat et ulimenta, Si qua fors secundasset, P URSurUS Opportune Quados, tumultus utrocis auctores: in quo oppidi

Fausti tuis, filius sororis Iuventii praefecti praetorio,

notarius militans, Probo spectante negotium, carnificis manu peremptus esh post tormenta: Vocatus in crimen, quod asinum occidisse dicebatur ad usum urtium secretarunt, ut adserebant quidam urgentes: Ut

fautem aiebat ille, ad imbecillitatem firmandam fluentium J capillorum. 42. Alio quoque in eum pernicios e imposito, quod petente per iocum quodam Νigrino,

Ut eum notarium faceret, exclamarit ille hominem ridens, Fac )ne Imperatorem , si id volueris impetrare. Hocque ludibrio inique litterpretato, et Faustinus ipse, et Figrinus, et alii sunt intersecti. 43. Praemisso igitur Merobaude cum militari pe-

504쪽

ditum manu, quam regebat, ad vastandos oremando que barbaricos pagos, comite adiuncto Sebastiano, Valentinianus Acilicum propere caStra commovit enavigiisque ad repetatinum casum coniunctis, et contabulato celeri studio ponte, per Partem aliam transiit in Quados, speculanted quidem ex di ruptis montibus eius adventum, quo plerique ancipites incertique

accidentium cum suis caritatibus secesserunt: Aed stupore defixos, cum in regionibus suis, contra quam opinabantur, augusta cernerent signa. 1g. Progressus ergo coaeto gradu, in quantum rus tulit, iugulataque aetate promiscua, quam etiamtum palantem subitus occupavit excursus se et tectis combustis, rediit cum incolumibus cunctis, quos. duxerat secum: itidemque apud Acincum moratus autumno praecipiti,

per tractus conglaciari frigoribus adsuetos commoda quaerebat hiberna: nullaque sedes idonea reperiri praeter Sabariam poterat, quamvis eo invalidam tempore adsiduisque pirati adflictam. 15. Unde hoc, etiamsi magni intererat, paullisper sequestiato, impi Me motus peragrata fluminis ripa, castrisque praesis dio competenti munitis atque castellis, Bregitionem pervenit: ibique diu compositum ad quietem Principis fatum sortem denuntiabat ei supremum prodigiis ingerentibus multis. 16. Νamque diebus ante paucissimis ruinas fortunarum indicantia celsarum, uraere crinita sidera scometarumJ, quorum Originem supra docuimus. Anth Mud Sirmium repentino fragore nubium fulmen excussu IMaeei e partem incendit et sori: et apud FG am eos ni adhuc constituto,' o culminibus retii lavam insidens, occentansque tunebria, nuIla iacientium tingittas et Ia deseontemplabili dextera eadere. potuit, certatim , tardenti studio petebatur. 17. . Item cum praedicta tenderet ad procinctum, per portam Morum unde introivitii exire, ut omen colligeret, quod cito Arin IANUS. I i

505쪽

AMMIANI MARCELLIXI XXX, 6.

remeabit ad Gallias. Cumque locus adgestis ruderibus neglectus purgatur, lapsam forent ferratam, qua

exitum Obserarit, multitudo removere non potuit viribus magnis enisa: et dum frustra tereret diem, con-ctus per aliam egressus est portam. 18. Noctequo, quam lux ereptura eum vita sequuta est, ut per quietum si Iut, addebat coniugem suam absentem sedere, passis capillis, amictu sqi intenti contectum: quamve qtimari dabatur Fortunam eius esse, cum taetro habitu iam discessuram. 19. Progressus deinde matutiniis contractiore vultu subtristis, cum eum Oblatus n0n Susciperet equus, antoriores pedes praeter Str turem olffgpns in sublime: .innata feritate concitus, ut erat immanis, dexteram Atratoris militis iussit abscidi, quae eum insilientem iumento pulserat consuetor periessetque cruciabiliter innocens iuvenis, ni tribunus

stubuli Cerealis dirum nefas cum sui periculo distulisset.

VI. l. Post haec Quadorum Venere legati, Pacem

cum praeteritoriim oblitteratione suppliciter obsu-- Crantes e quam ut adipisci sine obstaculo possent, et tirocinium et quaedam utilia rei Romanae pollicebantur. 2.. Quos quoniam suscipi placuit, et redire indutilis, quae poscebantur, indultis qiuppe eos VeXari diutius nec ciborum inopia, nec ulteriunx tempus anni vatiebantur) in consistorium Equitio vadente sunt inistromissi. Cumque membris incurvatis starent metu debiles et praestricti, docero iussi, quae ferebant, usitatas illas causationum species iurandi fidem addendo firmabant: nihil ex communi mento procerum gentis delictum adseverantes in nostros, sed per exti mos quosdam latrones amnique confines evenisse, quae

inciviliter gesta sunt: otiam id quoque addendo, ut suis cions nil facta purganda firmantes, quod munimentum exsti mi codptum nec iuste nec opportune, adserocium animos agrestes accendit. 3. Ad haee Im- .

506쪽

porator ira vehementi perculsus, et inter Pxordia respondendi tumidior, increpabat obiurgatorio sonu nationem omnem, ut beneficiorum immemorem et ingratam. Paullatimque lenitus fet ad mollioraJ proponsior, tamquam ictus o caelo, vitaliquc via VO equa simul obstricta, suffectus igneo lumine cornebatur rerumpente subito sanguine, letali sudore perfusus, ne laboretur spectantibus et Vilibus, concursu ministrorum vitae secretioris ad conclave ductus est intimum. 4. Ubi locatus in lecto, exiguas spititus reliquias tra-liens, nondum intelligendi minuto Irigore, cunctos agnoscebat adstantes, quos Cubicularii, ne quis eum necatum suspicaretur, Celeritate maXima corrogarant. Et quoniam viscerum flagrante compage laxanda orat necessario vena, nullus inveniri po=uit medicus hane ob causam, quod eos Pser V in Sparserat, curaturos militem pestilentiae morbo tentatum. 5. Unus tamen repertus, Venam eius iterum saepiusque pungendo, ne guttam quidem cruoris elicere potuit, internis nimietate calorum ambustis: Vel, ut quidam existimabant, arefactis ideo membris, quod meatus aliqui, quos haomorrhoidas nunc adpellamus, obserati sunt gelidiis frigoribus concrustati. 6. Sensit immensari quadam urgente morborum, ultimae necessitatis adesso pra scripta: dicerequE conatus aliqua vel mandare, ut singultus ilia crebrius pulsans, stridorque dentium ea braciliorum motus velut caestibus dimicantiunt indicabat, iam superatus liventibusque nanctilis intersusus, animam diu colluctatam emavit, aetatis quinquug rimo anno et quinto, in perii, minus centum dies, sΘ-cundo et decimo.

VILLI. Replicare nunc est opportunum, ut aliquoties fecimus, et ab ortu primigenio patris hiliusce Principis adusque ipsius obitum actus eius discurrere per epilogos breves, nec vitiorum praetermisso discrimiue vel bonorum, quae potestatis amplitudo mon

507쪽

stravit, nudare Solita Semper antinorun -interna.

2. Natus apud Cibalas Pamioniae oppidum Gratiarius maior ignobili stirpe, cognominatus est a puerilia

prima Funarius, ea re, quod nondum adultus 3 enal Dicircumferens funem, quinque militibus eunt rupore studio magno conatis nequaquam cessit: aemulatus Crotoniatem Milonem, cui mala saepe cohaerente Plaeva manu retinenti vel dextra, nulla umquam viaritam

fortitudo abstraxit. 3. Ob ergo validi corporis robur, set peritiam militum more luctandi notior multis, Postdiguitatem protectoris atque tribuni, Comes praefuit iret castrensi per Africam: unde furtorum suspicion contactus, digressusque, multo postea pari potestate

Hritannuim rexit exercitum, tundenique honeste sacramento solutus, reVertit ud Iarem: et agens procul ustrepitu, multatione bonorum adilictus est a Constantio hoc nomine, quod civili flagrante discordia, hospitio dicebatur suscepisse Magnentium, per iagrum suum ad proposita festinantem. 4. Cuius meritis Valentinianus ab ineunte aduIoscentia commendabilita, contextu suarum quoque SUD 'fragante virtutum, indutibus imperatoriae maiestatis apud Νicaeam ornatus, in Augustum collegium fratrem Valentem adscivit, ut germanitate, ita concoridia sibi iunctissimum, inter probra medium et Praecipua, quae loco docebimus competenti. 5. Igitur Valentinianus, post periculorum molestias plures, diuti esset privatus, emensas, impet atavo exorsus, arces lprope flumina sitas et urbes, et Gallias petiit Alamaiι- niuis patentes excursibus, re viscentibu4 erectius eognito Principis Iuliani interitu, quem post Constan- tem solum Omnium formidabant. 6. Ideo autem etiam Valentinianus merito timebatur, quod auxit et exercitus valido supplemento, et utrobique Rhenum celsioribus castris municit atque castellis, ne latere usquam hostis ad nostra se proripiens possit. i

508쪽

I. utque multa praetereamus, quae egit moderatoris auctoritate fundati, quaeque Per se vel ducqS correxit industriost post Gratianum filium in societatem suae potestatis adsumptum, Vithigabium regein Ala-mduinorum Vadomari O genitum, adulescentem in 1lore primo genarum nationes ad tumultus caentem elibella, clam, quia non potuit aperte, confodit: et Alamannis congressus Prope Solicinium locum, ulu insidiis paene perierat circumventus, ad exitium ultimum delere potuit univerSOs, ni paucos vel OX effugium tenebris amandasset. 8. Inter haec tamen caute gesta, iam conversos nil metuendam rabiem S Onas, semper quolibet in xplorato mentes, delatosque tunc ad terrestres tractus, quorum spoliis paene redierant locupletes, malefido quidem, sed utili commento peremit, praeda raptoribus vi fractis EXCUSSa. 9. Itidemque Britannos, catervas supersusorum hostium non serentes, Spe meliorum adsumpta, in libertatem et quietem restituit placidam, nullo paene redire permisso grassatorum nil sua. 10. Emicacia pari Valentinum quoque Pannonium exsulem, per has proVincias molientem otium turbare commune, antequam negotium esservesceret, Oppres- Asricam deinde malo repentino perturbatam discriminibus magnis exemit: cum voraces militarium fastus ferre nequiens Firmus, ad Omnes dissensionum motus perstabiles gentes Mauricas concitasset. Similique sortitudine clades ingemiscendas Illyrici vindicasset, ni morte praeventus reliquisset rem se

riam imperfectam et

retulimus, consummata sunt: tamen ipsum quoque satis con tat, ut erat eXpeditae mentis usuque castrensis

negotii diuturno firmatus, egisse c0mplura: inter quae

509쪽

illud elucere clarius potuit, si Macrianum regem ea tempestate terribiΙem, vivum capere potuisset, ut industria magna tentarat, postquam eum evasisse Burgundios, quos ipse admoverat Mamannis, maerens didicisset et ii istis.

VIII. l. Haec super actibus Principis breri sunt

f X tu percursa: nunc confisi, quod nec metu nec udulandi foedit ate constricta posteritas, incorrupta Praeteritorum solet esse spectatriX, summatim eius numerabimus vitia, post et praecipua narraturi. 2. Adsimulavit nonnumquam clementiae speciem, eum PSset in acerbitatem naturae calore propensior: Oblitus

profecto, quod regenti imperium omnia nimia velut proceri scopuli sunt de fitanda. 3. Νec enim usquam Peperitur miti coercitione contentus, sed aliquoties quaestiones multiplicari iussisse cruentas, post interrogationes funestas nonnullis adusque discrimina vitae vexatis: et ita erat es sior ad nocendum, ut nullum aliquando damnatorum calpitis eriperet morte

subscriptionis elogio leni, cum id etiam Principes interdum fecero saerissimi. g. Atqui potuit exemplanituta contueri maiorum, et imitari peregrina atque

interna humanitatis et pietatis, quas sapientes Con- Ranguineas Virtutum esse definiunt bonas: e quibus haec sum ciet poni. ArtaxerxesPersarum ille rex potentissimus, quem Macrochira membri unius longitudo commemoravit, Suppliciorum varietates, quas natio semper exercuit cruda, lenitate genuina castigans, tiaras ad ricem capitum quibusdam noxiis amputabat: et ne secaret aures more regio pro delictis, ex galeris fila pendentia praecidebat: quae temperiuntia morum ita tolerabilem eum fecit et verecundum, ut adnitentibus cunctis multos et mirabiles actus impleret Graecis scriptoribus celebratos. 5. Praenestino praetore, qui bello quodam Samnitico properare iussus ad praesidium venerat segnius, ad crimeu diluendum exhibito,

510쪽

PMufius Cursor ea tempestate dis lictorem expediri, homineque amfiducia stupefacto, risum propo DR di: hocque ioci genere ideo cortemptus, ut qui bellavit et gravia, solus ad resistendum aptus Iagno . si calcasset Italiam, aestutiatus. 6. Maeolar itan Valentinianus ignorans, minimeque reputa' Neu solatia status semper ESSE Dum . poenas Per ignes augebat et gladios: mdinum in adversis rebus remedium pietas reperit maiorum ut Isocratis memorat pulchritudo: cuius vox est

perpetua docentis, ignosci debere interdum armis inperato rectori, quam, iustum quid sit, agnorari 1. Unde motum existimo Tullium praecIare pronuntiasse, cum defenderet Oppium: Etenim maestum po38ε ad fatalem alterius, honori multis; parum potur33e saeritium, probro nemini umquam fuit. . 8 Miditas plus habendi sine honesti pravique a1 fere tia et indagandi quaestus varios per alienae πι- tae naufragia, exundavit in hoc Ρrincipe flagrantius adulescens. Quam quidam praetendentes Imperatorem Aurelianum, purgare tentabant, Id adfirmando, uod . ut ille post Gallienum et lamentabiles rei publicae casus exinanito aerario, torrentis ritu ferebrin divites: ita hic quoque post procinctus Parthici crdes magnitudine indigens impensarum ρ ut Irus suu Nementa suppeterent et impendium, crudelitati cu Iitatem opes nimias congerendi miscebat: dissimul scire, quod sunt aliqua, quae fieri non oportet, etiamsi licet; hemistoclis illius veteris dissimilis: Pu eum post pugnam agminaque deleta Ρexsarum licent

umb ans, armillas aureas vidisset hun a proiectu Itorquem: Tolle, inquit, het, ad comitum quem

prope adstantem, vere quia Themincisa noue het spernens in duce magnanimo lucrum. s. Hurus o