장음표시 사용
971쪽
Io Isrent arma. In amicitia Pontificis, Canaris, & regis, quid a partibus quaesitum sta
longius esset explicatu, & magis pertinet ad res Italicas: quam ob rem in praesentia non videtur ad finem operis properanti mihi dicendum. Maximilianus, post st diis initum cum rege Galliae, misit copias ex Germania contra Venetos, coniunctis Gallorum militibus. Pugnatum est in eo bello saepe leuioribus praeliis vario ma tis fauore, pluresque Germanorum aduersa valetudine ob aeris, & cibi potusquanouitatem periere, quam armis. Nec maius ullum praelium, quod audiuerim, ita eo bello fuit, quam cum occubuerunt Venetorum mille ducenti, in qua pugna Ge mani non paruam meriti sunt bellicam laudem, nam pauci multos in loco iniquo superarunt. Veneti autem pluribus artibus instructi & strat agematis usi, Tergestum &Gurcensem comitatus, Scalia quaedam domui Austrita subiecta occuparant. Nec respondebat Iulius Pontifex, & Ludovicus rex Maximiliani Imperatoris expectationi. Inductas ergo cum Venetis Imperator tres annos fecit, ut interim dta pacis conditionibus ageretur. Anno millestino quingentesimo nono Erdiurdia magna seditio inter ciues&senatum fuit, nam ciues expositi & accepti rationem
exigebant a senatu: cum vero senatus aere alieno esset opprestus, neque tutum existimasset ad calculum reducere accepta & exposita, elabi conati sunt aliis modis quibusdam.-Tandem ciues episcopum Moguntinum, senatus ducem SaxoniMinuocauerunt, qui patrocinium confugientium ad se suscipientes, pertinacius suam quisque partem defendit: peneque iustum bell um inter eos ortum fuisset. Uerum hoc prohibuerunt episcopus Herbipotensis, & quidam alii. Uenta hoc a no a Pontifice Iulio excommunicantur, quod Fauentiam, &Rauennam, aliasquGin illis regionibus urbes, arcesque expugnaram, de admoniti non reddebant, sed Omnia turbare pergebant. Sed fulmina excommunicationis spiritualia contemnentibus Venetis, Iulius non sine stomacho contrahit copias magnas per Italiam, di apud Helvetios, quas ducit contra Venetos. coniunctis Galli & Imperatoris exercitibus; superanturque praelio insigni Veneti a Pontificiis, quoriuri pars mo
ma fuerunt Helvetii, quorum opera & virtute recepit Rauennam Iulius, nec tamen sine sanguine plurimo .Eodem tempore rccepit Imperator Maximilianus Tergestum, & alia, quae occupauerant Veneri. Paduam quoque redegit in potest tem Cisar: breui autem eam iterum recuperarunt Veneti. Multa eo bello cepit Maximilianus, praeter alia Maisterium, Thebinum, Gortium, Forumtulium, Vin centiain, Veronam, Reiffarn , &c. Nec nulla occupauit Ludovicus Gallorum rex, inter reliqua in deditionem accepit urbes Pergamum, Cremam, Cremonam .
Piscoram , Bressam, & Cali sellam , quae ad principatum Mediolanensem pertinentia Veneti multis annis tenebant. Usus est etiam Helvetico milite in eo bello Gallus. In belli huius usum petiit Maximilianus pecuniam a principibus & ciuitati-hus imperii: ciuitates vero & Principes Wormatiae conuenerunt delibcraruntque , quid nam faciendum si in hac Cauaris petitione. Responderunt autem tandem Imperatori, cum bella haec non gerat imperii, sed suo ipsius nomine, se iam toties exhaustos nihil mittere posse. Quod responsum Principum & ciuitatum imp rialium, quo animo tulerit Maximilianus, facile est cuiuis coniicere: dc testatur pologia, qua Caesar respondet ciuitatibus & Principibus. Est autem apologia dita eo anno in Tridentina urbe. Hoc anno monachi ordinis sancti Dominici Bernae sunt combusti , quorum facinora notiora sunt, quam ut hic describenda snt. Anno decimo supra millesimum quingentesimum conuenerunt Augustae Principes eluitatesque imperii omnes, & Imperator Maximilianus, multorumque regum legati, regis Galliae, Ungarorum, Boemorum, & Iulii summi Pontificis. In eo conuentu multum actum est de Venetis . omniumque sententia concordi hellum denuo decretum est aduersus eos. Quod ubi Veneti intellexerunt, quia husdam artibus Maximiliano, Principibusque quibusdam reconciliare scipsos c nati sunt: sed ubi primum non successit, pararunt se ad bellum. Iulius Papa, comducto ex Holueua exercitu, sique ex Italia copiis adhibitis, magno conam in sua
972쪽
ipsius persona in castris versans, Venetorum Vrbes quasdam insignes oppugnauit, quasdam etiam expugnauit. Veniente vero etiam cum magnis Helvetiorum de Gallorum copiis Ludovico rege Franciae, &Maximiliano Imperatore , territi sunt non mediocriter ob hostium multitudinem. Quam ob rem primum Omnium mittunt ad summum Pontificem legatos, cum illo de pace agunt, non ignorantes, hoc placato, cum aliis minus negotii fore. Hoc anno Teutonicorum ordinis fra- 3 tres, conseruientibus Caesare & Principibus . per Germaniam magnam pecuniam collegerunt in usum belli contra Rutenos, & Tartaros, hellumque perdifficile gesserunt in Prussia..Eodem tempore Constantienses foedus cum Helvetiis ferire conati sunt; sed piscatoribus resistentibus, certior tactus Maximilianus conatus impedivit. Eodem tempore, Felix comes de Nerdenbem occidit Andream, comitem de Sonnenberg, venantem,nihil tale expectantem. Anno duodecimo magna per totos tres menses comitia celebrauit Treueris Maximilianus..Erant illic quoque aliorum regum oratores, aderant Principes electores , aderat legatus regis Galli rum, aderat Campeius, legatus Iulii Papae; regum Nauarrae, Angliae, Poloniae oratores aderant, in summa maximus Principum conuentus fuit. Maximilianus & alii Principes cupientes scire . num verum esset, quod ferebatur de tunica Christi i consutili, propterea Caesar iussit aperire altare, in quo esse dictum diu erat ante. Inuenta est tunica in eo, & multae aliae sanctorum reliquiae minime vulgares. Magna multitudo post hunc conuentum confluxerant ex tota Germania & aliis nationibus Treverim, homines cum muneribus multis, δc hoc durauit longo tempore. Eo anno, quo tunica Domini est inuenta seditio magna Spirae orta est, ciues enim de quibusdam grauioribus exactionibus conquerentes . senatu deposito, alium substituerunt ,quosdam,qui non satis probe Rempub. tractarant mittunt in exilium. Crisar oratoribus suis illuc missis seditionem se)auit. Anno eodem,scedere inter Gallum & Caesarem rupto, Gallus per Germaniam clanculum mittit nuncios, qui milites conduxerunt eius nomine; verum Caesar poena capitis prohibuit, ne quis ex Germania militatum in Galliam ad regem iret: Comes vero de Lytangen , accepta a Gallo pecunia, duxit in Galliam copias. Quare eum & omnes eius facultates, comitesque commilitones banno imperiali subiecit. Maximilianus autem conscriptas per Helvetiam, α reliquam Germaniam copias ducit Mediolanum, &
lectis Gallis, urbem in suam potestatemro sic ocmam compore MX, nomiane Hohenkraehen, in qua hospitio praedones & proscripti excipiebantur, est expugnata bombardarum violentia per Sueui cum foedus, iustu Caesareae maiestatis. Aniano decimo tertio Colonienses ciues contra senatum seditionem excitarunt , maiagnoque cum tumultu concurrerunt aduersus senatum. Senatus statim in turbam
plebis furore concitae misit viros facundia pollentes & populo non suspectos nomine criminum quibus senatum accusabant, sed multis ex causis gratos qui ubi v nerunt ad concionem collectae numerosissimae plebis, prudentissimo exordio eis cerunt,ut audiret eos vulgus, & patentibus auribus audiret, praeter multorum, qui in senatu erant, expectationem. Primum enim dicebant, neminem debere mirari. quod ita concurrant ciues & Reipub. amantissimi, magnas enim causas elIe,exactio nes enim graues quotidianas fieri,& tamen in aerario non esse, quantu deberet inam se vulgus clamabat hoc male habere patriae amantes ciues merito, sed inconsulte
de temere nihil debere fieri, neque enim sine ordine quopiam quicquam recte fieri posse. Nullamque aliam causam esse, quod saepe, qui iustam causain defendunt, a malis vincuntur, quam quod illi sua iusta causa & bona conscientia freti, uno animi impetu inconsulte consilia sua praecipitant, dc factorum dictorumque nullam rationem reddendam hominibus putantes, sine ordine omnia confundunt bonoaelo, ut non pollini eorum iusta in confusionibus videri, & sic fieri, ut omnes homines, quorum iudicium tapissime fallitur , faueant & mideant iniustam causam habentibus : isti contra vero malam causam suam colorare aequitatis specie, &omnem diligentiam adhibere, ne videantur fugis te iudicium bonorum. Nihilque
973쪽
aeque illis prodesse , quam aequa defendentium Zelus concitatior, qui soleat ab ho- minibus existimari furor. Quas ob res suadebant plebi, omnino rationem reddere promittentes audiendos, etiam si sciant non posse , ut es are demonstrentur omnibus Principibus &,ciuitatibus meritas poenas dare ob male iniqueque resadministratas. Nihil namque in tota oratione conabantur ast equi, neque enim a r i plius sperari potuit quam ut differrent rem saltem unum aut alterum diem . nam tenatus promittebat se responsiurum . ratione reddita de singulis , quae obiiciebat plebs. Astute autem praeter caetera missi a senatu dicebant plebi, senatum aliquot mensibus petere dilationem; sed se non velle illis esse autores, ut tantum spacium concedant, satis esse aliquot dies. Neque enim se in alia sententia esse, quam ple 3i 6 bem, multa esse corrigenda, & onera tollenda. His & aliis hoc genus pro tempore rebus, Zc personis apte prudenterque dictis sedarunt furorem primum multita-dinis, hoc est, belluae sine ratione. Nam primo impetu sine dubio, ut fertur, & se quentia supplicia de multis sumpta docent,trucidassent totum senatum. Discessit igitur plebs tum ab armis,sed ea lege,ut statim sequenti die responderet; eligebantque ex turba viros qui senatum duplo numero superabano qui exciperent respo sum senatus. Portasque diligenter custodierunt,& vigiles per omnes urbis plateas constituerunt. Verum senatu dimisib, consuluerunt sibi fuga, qui se maxime a ple he peti sciebant: alii vero postero die hora senatus habendi conuenerunt. Ubi autem it,qui ex turba populi selecti erant ad audiendum responsum videbant illos non
venire, statim conuocata plebe, fraudem indicant,elapsos nominant,interim alii senatores in suam quisque dornum ibant, maluerunt enim sic euentum rei expectare, quam congregari, in latebris quidam absconderunt Q. Plebs vero furibunda per plerasque senatorum domus discurrunt. dc quoscunque senatores inueniunt , captos in vincula coniiciunt , misereque tractant in captiuitate, sineque mora s quenti die maximae autoritatis & dit illimum ex captis senatoribus capite truncant in foro sceni, sequentibus diebus alios aliquot senatores afficiunt eodem supplicio, quosdam proscribunt,& nouum ex plebe electum senatum substituunt. Non diis post hanc Coloniensem seditionem, duces Bauariae vehementer inter se discorda runt, vixque Maximiliani Zc aliorum principum interposita autoritate reconciliatis 1 1 sunt. Anno Isis. Mediolanum a Gallo recipitur Germanorum militum opera
Hoc anno per Germaniam atque per totam adeo Europam inundationes aquarum perdiderunt non solum plantas , sed etiam aedificia multa, adeo increuerum e torrentes . & exluerunt flumina alueos suos. Magna hoc anno Uiennae Principum comitia sunt celebrata, imperante Maximiliano. Illic Maximilianus foedias perpetuum cum regibus Ungariae, Boemiae & Poloniae fecit. Anno post natiuita- sis tem Christi Isi 8. Carolus, archi dux Austriae, in regem Hispaniae & Siciliae coronatur. Eo etiam anno Maximilianus Imperator conuentum Principum celebrauit Augustae deduce Wirtenhergensi. Quid actum sit. in recenti memoria hominum est. Egit etiam in eo conuentu de nepotibus suis Carolo & Ferdinando, quos bonus Imperator commendauit imperii Principibus & ciuitatibus. Aderat & cardinalis Caietanus. legatus Apostolicus, praecipue propter doctrinam Lutheri aduersus Romanae sedis potet talem. Nam anno praecedenti paucula' quaedam primum contra pontificias indulgentias ausus est edere in publicum , habuitque defensiorem Fridericum, ducem Saxoniae. Adeo autem nihil profecerunt apud Lutherum
pontificiae minae , Ut magis etiam visae sint virum excitare. Ianuario sequentis arini, post illa Augustae comitia, Maximilianus Imper. pacis amansissimus ,&omniis bus modis summus Princeps, obiit diem suum apud M.ti, cum esset sex Senarius. Cuius viri laudes a multis praedicatae sunt, ut meis opus non sit.
974쪽
Duenimus, gratia Dei, ad operis finem sere. Nam quanquam plurima supersinthis paucis annis reliquis gesta ; tamen cum sint in recenti memoria,& adhuc ob oculos omnium posita, digito tantum indicabimus breuiter, erunt enim alii, qui maiore ocio, doctrina, Sc Ore ingentove ad posteros transmittent. Nec tutum est hodie res, ut habent , scribere in illis partium turbis. Sinceriore fide aliquando licebit scribere Consilia, conatus, & facta aetatis nostrae. Post illa comitia Augustae, ubi imperii, Principum & ciuitatum sententiam in se intellexit, Caesiare iam mor-mo, viricus dux Wirtenbergensis, Aprili mense anni Is I9. ausus est aggredi ur- hem imperialem Reut lingen. Sed statim opibus 8t viribus potens foedus Sueuicum Reuttingen libertati restituit, de ducem ex toto suo principatu expulit. DuX mo recuperare sua frustra conatus est , nam nondum Domino visum erat. Anno hoc defuncto vita Maximiliano , Principes electores conuenerunt Francosurdiae, electuri Imperatorem. Vbi Franciscus,Galliarum rex,multa conatus est frustra ad imperium aspirans. Electus autem est Carolus, ex filio nepos Maximiliani, archidux Austriae, dux Burgundiae, rex Hispaniae, rex Siciliae, &c. Frustratusque est sua spe Franciscus rex Galliae, omnemque operam & impensas, quae non exiguae fuisse narrantur, perdidit. Principes miserunt in Hispaniam ad electum Carolum legatos, Fridericum comitem Palatinum Rheni, & ducem Bauariae, qui honorificentissime
laseepturus imperii gubernacula, ex Hispania in Angliam primo proficiscitur, mox ex Anglia Germaniam petit, & Aquiligrani mense Octobri coronam accipit ab ar-ehiepiscopo Coloniensi , magna totius Imperii spe Sc expectatione, ut hactenus, quantum per temporum conditionem potuit fieri, satis respondit. Hoc anno Lutherus a Parisiensibus, Coloniensibus, Lovaniensibus, Sc aliis multarum uniuer- statum Theologis haereticus declaratur, de a Romano Pontifice cum omnibus ei adhaerentibus excommunicatur. Uigesimo primo anno habita sunt Principum comitia Wormatiae, ubi Leo Pontifex Maximus per suum apostolicae sedis legatum confirmauit Caroli quinti electionem. Illic etiam fuit Lutfierus suae doctrinae redditurus rationem petentibus. Hoc anno Ferdinandus, infans Hispaniae, Imper toris germanus, cum regina Vngariae Anna, splendidas magnifice nuptias celebrae Lynceae. Similiter splendide nuptias Ludovicus,Boemiae & Ungariae rex, Budae hahet cum sorore Caroli quinti. Turca vero anno hoc Vngariam multis partibus vastauit, dc Albam Graecam cepit , quae urbs singulare monimentum Ungariae fuit. Hoc anno Mediolanum, nomine Caroli Caesaris, Germani milites urbem Sctotum principatum occupant. Anno I saa , Caesar Carolus, relicta Germania, profectus est in Hispanias, Ferdinando fratri rebus Germaniae magna ex parte commmissis. Eodem anno Norinbergae magnus celebratus est Principum conuentus, Praecipue propter Turcam dc propter Lutherum. Aderat enim ob eam rem Αdri
975쪽
ni legatus Apostolicus. Aderant Ungari pericula imminentia satis indicantes, de auxilium petentes, sed frustra. 2 3 Anno a 3, foedus Sueuicum circiter viginti tres arces funditus tollunt, quoniam inhabitabant eas, qui ex latrocinio & rapinis vivebant. Eodem tempore contractas copias ducit aduersus Treuirensem episcopum Franciscus Sichingerus, Murbem obsidens Treverim, ubi audiuit exercitus contra se parari, recepit se ad sua, illic expectans hostes socios episcopi, a quibus obfetas in arce Nan l. imi hombardae perit. Iuvabant autem episcopum, comes Prouincialis Hassiae, Ze comes Palatinus Rheni, qui Principes omnia Francisci occupabant. Rex Galliarum vi- gesimo quinto a Caesarianis victus est, & captus, quam durissimam fortunam Vix
unquam minus expectauit, tam numeroso dc bene instructo exercitu munitus, hostibus oppositis multo inferioribus numero. Ceciderunt autem utrinque muILi.
sed plures multo ex copiis Galli. Ex numero interfectorum fuerunt viri Principes multi, scilicet dux Lotharingiae comes de Nassau,magister equitum Franciae, comes ab Otenberg, comes Tenderentiis, Scalii: capti sunt autem cum rege rex Nauarrae. comes de Lupsen, & alii plurimi nobiles. Strenue autem rex Franciscus in e praesto pugnauit. Captiuus autem in Hispaniam dumis est ad Carolum quintum imperatorem. Anno hoc incepit, Thoma Muntaero aurore, seditio illa rusticorum in Turingia primum, nam Muntaerus, falsus propheta, persuaserat mulci S simplicibus nimium credulis, adesse fatale tempus, quo omnes impii essent interficiendi, seque ad hoc a Domino vocatum, nec fore magnum negocium, impios enim nemine persequente fugituros, foreque omnia, sublatis impiis,beata,omnemque sanctos futuros; Dominum in omnibus regnaturum, omnes in summa felicitate victuros, neminem plus alio habiturum. Breuiter, omnia dicebat futuris seculis fore, quae post hanc vitam sanctis eueniunt, quae nisi carne exutis, & immortalitate indutis contingere non possunt. Haec doctrina carni arridebat, quae a mortificatione abhorret. Magnam plebis rusticanae multitudinem collegit, & diripuit monasteria & sacerdotum nobiliumque bona, obuiosque simul furere cogunt, renitentes occidunt. Nec aliter per Germaniae multas alias regiones, nescio quo seditioso & iram Dei ferente spiritu autore, excitati sunt magnis turbis rusti t. leuari cupientes ab oneribus, quibus se nimium deprimi querebantur. Non d heri decimas, tantos redditus & census, inquiebant. Pisces in aqua, aues in aen feras in sylvis capiendi omnibus idem ius esse iure diuino , & hoc genus multa emendare volebant, in nescio qua aequalitate aequitatem positam affirmantes. Fueri 3I 8 runt autem multis locis eodem tempore in armis, Vc multi credant fatale fuisse, Se profecto non paucis incusserunt terrorem. Primum enim, antequam consilium ciuitates de Principes caperent, qua via debellandi essent, eisque resistendum, monasteria & sacerdotum facultates diripuerunt, & vastarunt multa, etiam nobilium bona, quae in potestatem eorum venerunt. Ceperunt etiam oppida quaedam.
Sed intestinis odiis factionibusque statim primis diebus coeperunt turbae ubique laborare: quare factum est, Vt minori negocio, consilio &prudentia magistratuum victi sint, quam quisquam sperare potuisset. Discordia enim, quam infirma res facilisque victu sit, incredibile est. In Turingia igitur, Sueuia, Francia Orientali.& Alatia per eam aestatem plusquam rusticorum centum millia trucidata certo nua merantur , omnesque Victi dissipatique dederunt poenas, aliis pecunia, aliis capite. aliis vero exilio mulctatis. Vigesimo vero sexto anno, Hispalis celebrauit magnificentissime nuptias Carolus Imperator, cum sorore regis Portusalliae. Eodem anno Turca magnis copiis invadit Ungariam, Ludovico, Ungariae rege, per exiguasGermanorum copias apud se habente. Vuatuoda sordere & societate belliTur cae iuncto, Ungarorum plerasque vires apud se tenente. Tamen confisus rex Germanorum fortitudine cum hoste congreditur, nam non potuit diutius ferre tantam crudelitatem Turcae, acerrima fit pugna, sed nostri multitudine victi, cum re-
976쪽
ge plerique caeduntur, nec tamen inulti, maximam enim Turcarum turbam secuin rapuerunt. Fortes & nobiles Germani multi Occubuerunt cum rege, & tota
aula regis. Turca post eam victoriam, vastata tota Vngaria, cum maxima praeda& animi sublatione, reuertitur in Graeciam, Ungariae regno Uuatuodae tradito: sed ea lege, ut Turcae tributarius sit, & regnum Turcae semper pateat, quicquid contra quosliis conetur. Anno proximo post illam durissimam in I ngaria tortunam, Ferdinandus, germanus Imperatoris, Pragae cum uxore sua coronatur in regem Bocmiae. Hoc quoque anno Roma a Germanis & Hispanis, sub auspicio Caroli quinti militantibus, capta est & direpta. quae res ab aliis est commissa literis. praetereunda igitur nobis. Proximo anno post Romae vastationem, Germano rum copiae equitum & peditum electissimae, nec paruae, tuiIu Imperatoris, ducibus Marco Psittaco, & duce Brunschuicensi, Venetos inuaserunt, sed ob commeatus inopiam & nouitatem & intemperiem acris multi perierant equi & milites Gemmant: equitatus magna pars inedia exhausta, etiam Vbi venerunt domum, longotabis morbo periit. Anno is 28, Italiam multis bellis exhaustam & direptam, accedente etiam aeris intemperiri propter quam etiam rura, quae perpauca fuerunt, Culta parum reddiderunt, magna fames Pressit, ingens numerus mortalium fame periit. Praecipue in Insubria& Venetorum regione. Annus proximus post fuit pluuiosissimus; praeuligine multa fruges cereales & arboreae pessime responderunt colonis: quare secuta est magna annonae caritas, & Varii morbi, praecipue febris quaedam lethalis, quam vocant sudorem Anglicum , qui ante repertam curam multos morte abripuit. Hoc quoque tempore conuentus magnus Principum
Spirae fuit, in quo de religionis rebus multa sunt acta, & consultatum de bello in Turcam suscipiendo, & expedi ne in Ungariam. Helvetii in quibusdam dissenserunt, & indies magis exasperatis induratisque partibus, ad arma venit. Bernenses igitur, Bassilienses, Tigurini. aliique quidam coniuncti copias duxerunt aduersus quatuor Helvetiorum pagos & Lucernanos. Argentinenses vero & Helvetii alii, qui nulli partium se coniunxerant, magna industria & studio pacem
fecerunt, quae, ut audiemus, non diu durauit. Hoc anno Turca cum ingenti exercitu Austriam intrauit hostiliter, & omnia obuia direpta vastauit usque ad Enesum. Totum sere mentem Viennam obsedit , dc sine intermissione omnis generis tormentis & artibus ore πι- . . Memni Gmnaciis militibus incredibit,
virtute propugnantibus , urbs est defensa, coactusque tandem est Turca cum magna ignominia, plurimis suorum amissis , soluere obsidionem. Magnamque laudem meruerunt milites, qui Viennae in praesidio fuerunt, neque enim
facile dici potest, quam magnis animis , sudoribus . vigiliis, & periculis defenderint non solum Viennam, sed multa alia. Nam si cepisset Uiennam, sine dubio muniuisset eam, ut non sine maximo negocio recuperari potulisset a nostris. Quid deinde conatus esset, quiuis facile iudicare potest. Eodem tem pore, arctissimo foedere Bononiae iunguntur Pontifex Rom. Carolus Imperator. Ferdinandus,germanus frater Caroli, rex Galliae, rex Angliae, duces Sabaudien sis. Mediolanensis, Ferrariensis, Mantuae Principes , & ciuitates Senenses, Genuenses, Lucani, & aliae quaedam. Per idem rempus. Carolus Caesar Bononiae a
Pont. Rom. Clemente I, coronatus est maxima cum celebritate. Post acceptam coronam anno Io, in Germaniam magna multorum eXPectatione venit. Nisique fuisset Caesaris pacatior animus, quam quorumdam sanguinolentorum hominum,
turbatus fuisset Germaniae status. Sed Domino coelesti sit gloria & laus, qui suo
erga homines indicibili amore hactenus pacem dedit nobis contra quorundam expectationem & sententiam, atque utinam omnes intelligerent calamitates & infelicitates. quae euenissent omnibus partibus etiam victoribus, si res Venisset ad arama, ut gratiae a pluribus agerentur Domino Deo, & Plures maiore sedulitate orarent, ut etiam in posterum pacem nobis det Deus pater & Dominus noster. Ubi
977쪽
in Germaniam, ut dixi, Carolus Imperator Venit, exceptus est honorifice magno ab omnibus gaudio per Germaniam, pulsatis campanis, & ignibus incensis, ad laetitiam significandam. Conuocatis autem Germaniae ciuitatibus, 3c Principibus ecclesiasticis & secularibus, Augustae cum eis multa egit de religionis articulis quibusdam, quos Lutherus & cum eo sentientes docuerant aduersus Romanae sedis institutiones. Lutherani illic, praesente etiam summi Pontificis legato, rationem reddiderunt suae doctrinae in frequentissimo Principum consessu: sed nihil statui potuit in illis comitiis, ob sententiarum multifariam va rietatem. Eodem anno copiae Ferdinandi Budam recipiunt, breui tamen post tempore a Walucida iterum Occupatur, & ita per totum annum vario marte inter illos pugnatum est. Anno I 33 I hoc Helvetii liberarunt Gebennam obsessam a duce Sabaudiae. Tricesimo priamo anno Ferdinandum fratrem suum accipit imperii consortem Carolus, & Ioniae a Principibus eligitur in Romanorum regem, Aquisgrani postea regni corona illi imponitur. Hoc anno miles arcem Mussis inhabitans, fietus &confisus munitionibus arcis, quam existimabat inexpugnabilem, conatus est diripere vallem Thelinam,quae est Rhetis subiecta: cui opposuerunt se Rheti, & fugarunt in castrum, quod auxilio Tigurinorum, Basiliensium, & Bernensium, & ducis Mediolanensis obsederunt diu, tandem Castellanum ad deditionem compulerunt, &arcem extirparunt radicitus, itaque deiecerunt, ut non facile sit alliam illic aedificare. Hoc etiam anno, cum multas minas quorundam audirent ciuitates , &Principes, qui a Romanae sedis constitutionibus quibusdam discesserunt, inter se coierunt foedere, ut communia pericula coniuncti repellant. De his omnibus olim nostri posteritati si Dominus non ante finierit hunc mundum) Iicebit liberius consilia & audia partium describere: erit quoque iudicium eorum non solum magis liberum , sed etiam, ut opinor, magis incorruptum. Quotus enim quisque nostrum iam est, qui non sit aut addictus, aut certe inclinatior partium alicui 8 Eodem tempore apparuit nobis sub libra in occidente cometes. Hoc etiam anno omnibus nominibus vir maximus, in omni doctrinarum genere, & trium linguarum cognitione doctissimus, vir Ioannes Oeeolampadius, obiit diem suum. Ε dem anno bellum inter Helvetios, de quo diximus iam, antea male sopitum, nurso denuo excitatur, in quo cum altera pars non sitis feliciter pugnasser, composita est pax. Post natiuitatem Domini anno Is 32, Imperator,conuocatis imperii primcipibus 8c ciuitatum legatis,Ratisponae comitia celebrauin consultans de suscipienda expeditione in Turcam, gariam occupantem, & Germaniae imminentem.
sed erant non paruae discordiae inter partes, Lutheranos quos vocant & Pontia scios, quibus inter se expostulantibus&dissidentibus, primum nisi ii potuit contra Turcam solide statui. Conuenerunt ergo iterum de eisdem rebus Schuinfurdiae fitque postremo Norinbergae. Vbi communi senteritia Principum & Imperatoris .
nam omnes pacem cupiebant, decretum est, Vt in eo statu omnia manerent, in qu cierant usque ad futurum concilium generale, cuius tempus & locus constitutus erat
in eisdem comitiis, nescio quod malum impedierit & mutarit optimum & necensarium propositum. De his rebus, ut diximus, nihil opus est scribere, in om tam enim ore adhuc & oculis sunt, mandabunturque memoriae aliquando ab aIi bona fide, sine omni affectia animi aut fauentis aut odientis. In istis comitiis decreta est expeditio in Turcam, quem aduenturum in Austriam certo sciebant Imperator & alii Principes, quam ob rem omnia postposita sunt illi necessariae expeditioni. Venit igitur cum ingentibus copiis Imperator Turcarum, & circiter v 3 2O ginti dies perpetuos oppidum Guntd obsedit, cumque nullam haberet spem ca piendi illud, propter incredibilem propugnatorum fortitudinem, soluens obsidionem, Austriam, Carinthiam , & Styriam, diripuit &vastauit, quibus consueuiemodis, hoc est crudelissimis. Quam ob rem tota Germania concordi animo illi occurrit fortissima manu: sed Turca. ubi audiuit Germanorum instructissimas copias sibi occurrere, cum ignominia recessit, vel potius fuga sibi & exercitui suo
978쪽
consuluit, nec pauci in extremis agminibus a nostris occisi sunt, praecipue equites plurimos amisit. Huic expeditioni adfuit ipse Imperator: post vero fugatum Turcam, iteruim Bononiam ad summum Pontificem est prosetius. In huius a ni Decembri vehementer periclitatae sunt multae regione , potissimum Frisia, mulandia, Seelandia, ac Flandria. Circa fontem Rheni, in vicinisque regionibus ii solitae magnitudinis terraemotus fuit, eodem mense, quo regiones illae, in quibus Rhenus mare influens finem habet. Hoc anno finem habuit foedus illud Sueuicum . quod saepe formidabile hostibus, solatium & auxilium amicis fuit. Multae ciuitates Se Principes cupiebant conseruare&renouare ligam, sed quibusdam impedientibus. non potuit fieri. In suilia, aliter visum est Domino, qui parua & magna gubernat. His . annis proxime dictis, anonae & aliarum rerum usui mortalium necessariarum caritas superiorem Germaniam & Italiam supra modum affixit, cum tamen coeli terraeve iniquitas non fuerit causa. Dubitantque adhuc, etiam qui sibi videntur in rebus humanis prudentissimi, quae sit causa, aliis bella, aliis bellorum metum & expectationerra, aliis auaritiam&extinctionem caritatis, curamque huius seculi, quam e trcmis temporibus futuram praedixerunt multi prophetae, quibusdam monetae multitudinem, aliis aliam putantibus causam. Sunt, qui putant, haec omnia simul causam cste. Anno 34, perniciosa seditione Monasterienses ciues ex urbe expulo III runt episcopum, & nouam quandam cuiusdam arctoris doctrinam secuti, omnia com munia fecerunt. & plures uxores cuilibet concesserunt, repudio pro cuiusuis libidine permisto. Verum episcopus quorundam auxiliaribus copiis coniunctis, post diuturnam obsessionem, dc multas utrinque caedes, cepit urbem sequenti demum anno, multis factiosae sectae autoribus supplicio affectis, pristinum statum restituit in urbe. Anno etiam tricesimo quarto recuperauit Viricus, dux IVirten- Abergensis, principatum, patriam & patrimonium suum, auxilio comitis prouincialis Halliae. Quae res quanquam non potuit non molesta esse Ferdinando regi, Propter multas causas: tamen ex ingenito pacis amore pallias est rem aequis conditionibus componere, & recepit ducem Utricum in gratiam, maiorem solidioremque gloriam esse ratus, quam tumultibus bellorum omnia perturbare. Eodem temporo in cociae in vicinisque regionibus illis indigna vis aquarum fuit, quae
multos labores homimiam'agros vastarunt. Hoc anno turbatum est etiam armis regnum Daniae: eo bello etiam mis--, --Plictra miniam- Barbarossa
hoc tempore regem Tunilsae AltZachenum eiecit ex regno, & regnum eius direptum occupat, nec his contentus, ex Africa cum Turcica classe, quae illi a Turca Imperatore commista erat, nauigat usque ad fines Italiae, & mare circa Genuam obsidet. Imperator vero Carolus Turccios conacus repressurus, anno 3 F, cum e. II Sercitu Germanorum, Italorum, &Hispanorum nauigat in Africam, & expugna
tum regnum Tunita subiugatum reddit regi, cui iuro debςbatur, qua iustitia peperit sibi inuictissimus Caesar non minorem gloriam, quam ipsa victoria. Haec omnia cum sint ab aliis scripta, & infinitis passim per orbem exemplaribus diuulgata, non videriiroperaeprecium, ut ego repetam. Eodem teinpore in Pannonia
habiti sunt multi de rebus Ungariae componendis, Conuentus, In quibus cum serenissimo rege Ferdinando egerunt multa legati Turcae, & Waluoda. Hoc tempore Bernenses & Gallorum rex eiecerunt ducem Subaudiae ex toto suo princi- patu. Frequentes quoque Schmaikaldiae conuenerunt iam Mepe multi Germaniae Principes 8c ciuitates his temporibus , propter religionem , pacem Germaniae & contoederationem. De his rebus satis ab es fisi euentus videbuntur, olim scribetur. Quid enim nos scribemin, adhuc ign3ri, quid omnipotcns rerum rector facere velit. Hoc tempore Caeiar Carolia quintus, post multas consultationes, de suscipienda expeditione in Turcam, prius decreuit bellum contra regem Galliarum, ne ipse turbaret Italicas res, intricato Imperatore bello Turcico, quoniam ferebatur rex omnem occasionem captare ducendi exercitum in Italiam, iure enim ad se pertinere Mediolanensem ducatum contendebat. Commouit etiam 3II
979쪽
Imperatorem, quod legationes Turcae apud regem; vicissim regis apud Tuream fuerant. Non temere igitur suscepiste Imperator videtur bellum hoc, iudicans. nihil posse recte contra communem hostem Turcam fieri, nisi pax prius sit inter Christianos Principes. Quare apud Helvetios, Principes & ciuitates Germaniae. causam. Ob quam bellum Gallorum regi mouendum sit per legatos diligenter rediadit. Rursum rex Galliarum respondit, sibi quoque conciliare conatus fauorem Principum Christianorum & ciuitatum, praecipue Helvetiorum. Vterque Caesar& Galliae rex suam causam multis probabiliter defenderunt. Sed ob quas diximus, causas, belli huius consilia, destinata, gesta, fortunam, successus & finem, aliis, potissimum posteris , commemoranda relinquamus. Anno Domini Is 37. . Erasmus Roterodamus in omni philosophia, praecipue in sacris literis vir summus, infinitis laboribus &sudoribus, quibus per totam vitam ecclesiae Christianae seruiuit, exhausto corpusculo, obdormiuit ingratia & pace Domini. Cuius obitum D. D. Bonifacius Amerbachius, dc D. Beatus Rhenanus, facundia, eruditione, Mantini morumque grauitate Viri incomparabiles, Optima fide persecuti sunt in doctillimis praefationibus : hic in D. Erasini operum catalogos ; ille in originem, praefati. Vitam eius praedicant satis tot praestantissima operum in numenta. Multi principum Sc aliorum magistratuum conuentus passim per Eu-1 3 3 8 & topani. potissimum in Germania & Italia fuerunt anno trigesimo Octauo , Sc hoc 3'. trigesimo nono. Ciuitatum & Principum maxima pars censet, Opus esse generali concilio; sed controuersia est de loco: nullus enim tam rerum imperitus est, qui non intelligat, plurimum referre, quis locus concilii statuatur. Nam de tempore inter omnes conuenit, nemo enun est, qui non censeat rebus turbatis, quam
primum possit fieri, generali synodo subueniendum. Anno hoc, tempore verno, Franco furdiae frequens conuentus Principum & ciuitatum fuit, fuit de illi e Imperatoris legatus. Multa de componendis quibusdat incontrouersiis, deque concilio acta sunt: postremo alius comitiorum dies Norinbergae celebrandorum, Augusto mense eiusdem anni, constitutus est. Dominus Deus , in cuius manu sunt Omnium mortalium cogitationes & consilia , dirigat Principum & omnium hominum corda in vias leges ve sulis, ut in pace serviamus illi: auertatque mala , quae. Videntur imminere omni cyrni, nisi misericors Pater coelestis nos opus manuum suarum respiciat , cui soli Sloria, Amen.