장음표시 사용
511쪽
ε 3 EXPLICATIO IN Qi ENNII FRAG.
Quid unde inuiteis fiumpsierint -- COMITER MONSTRABITVR. J Comites ,ait Varro, hilar/ , ae lubenter. cui origo Graec8 κυιώς: inde Latina, eomessatio dicta , a Graecis cui quidam dicunt Comoedia. FRV N DE, FR UTIMI, SUAVITER J Scaliger legit, Eiusdem ab Irundine - n frende fritinni Suaviter- Cur autem hanc lectionem probet, multis verbis in Coniectaneis explicauit. AT PRIUS PARIET JArgumentum πεαὶ του άδιωατου-- LUCAM BOVEM.J Varro Lucam bouem interpretatur elephantum: quod in Lucania prima a Romanis visus sit, ut ex Commentario Verginii resert ipse Varro. Vegetius lib. III. de Re Mil. cap x x i v. de elephantis loquens, ait, Hos contra Idmanum exercitum primus in Lucania rex Pyrrhus eduxit. Postea Annibal in Africa, Rex Antiochus in Oriente, Iuguraba in Vu mi dia copiosos habuerui. Quae verba repetit Modestus in libello De vocabulis rei militaris. Critolaus autem in tertio rerum Epiroticarum ait, Paullum Aemilium ex victoria, quam contra Pyrrhum Epirotarum regem est consequutus, centum sexaginta turres gestantes cI Lib. s. phantos Romam misisse. Lucretius, '
. i Inde boues Lucas turrito corpore tetros Anguimanos belli docuerunt volnera Poeni Sufferre, est magnas Martis turbatre cateruas.
Lib. s. silius, prouectus equo moderantem cu*ide Lucas Maurum. in bessa boues Himulis maioribus ire , Ac raptare iubet Libcarum armenta ferarum. Lucanos autem a Samnitium duce Lucio ortos, Sempronius tradit in libello De diuisione Italiae. Turnebus ex vetere libro putat, hunc Ver
sum esse Naevii. VOS EPVLO POST QVAM SPEXIT . J
Vide, quae in X v I. An n. aditolauimus VITULANS J Exponit Festus, Laetans gaudio, ut prato vitulus. Naevius in Clastidio tulantes similiter a vitula dixit, ut refert Varro lib. VI. Rursus Na uius in Lycurgo, Vt in venatu vitulantes ex auiis Loceis nos mittant poeneis decoratos fertis. Ianus Gulielmus negat,vitularia vitulo deduci,sed a vita, quae Inter dum laetitiam, lubentiamq significat. unde dea hilaritatis praeses Vitula PER MO E N E. J p ro,per moenia Singulari numero moe.
ne protulit Ennius . ILLE MERE TAM POTISJObseruat
Fellus hoc loco tam pro. tamen esse positum. PARENTEM ET P ΛΤ RIA EJPaullus Festi decurtator ait, Ennium sospitem pro sese uatore posuisse: di non male ex Festi fragmentis hic versus est conci
natus. QUEM INCERTUM TU ISTI CREDERE,
512쪽
Turnebus quidem ait, in Nonio vitiata esse Ennii inscriptioneni, in nuitq eum locum esse legendum , Ennius Choenice, Tum tu isti crede, at q. exerce linguam, ut argutarier possis. iAit q. eam sabulam Choenicem de nomine mensurae fuisse inscripta: ivt Varronis modius, qui victus mediocritatem signis cauit, & moderationem. Sed cur non potiri, si agendum est coniecturis, non legit,
Phoenice fabulam certum est, dedisse Ennium : de Choenice autem nusquam, nec litera quidem ARG UTARIERJ Loquaciter proloqui. - NULLA IN ME EST METVs JAit F lius soc loco, in dictionibus Recto fronte, Ze Uecus, metus foeminin geliere dici. - TRIFAClJ Trifax telum est longitudinis trium cubitorum, quod catapulta mittitur, ut ait Pompeius. O TERRA TRIT AJ Vertranius legit, O terra Graeca ubi Liberi Ianum intumum lotari.
Scaliger vero ita corrigit hunc locum, O terra tritavi, in cuius moero Liberi Fanum locaui
CUBITIS PINSIBANT H V MUM J Varro ait, Tereir,
putant, eadem O humus ficto Ennius in terra cadentes dicit, Cubitis pinsebaut humum. V erba illa, in terram cadentes, non videntur esse Enni j, sed Varronis. Viigilius, Fronte serit terram - ι' Idem ibid. - calicibus aream Nnst humum -- CAEMENTAM V sufpauit Ennius hane vocem in foeminino in genere. EOS DED V CI, J Diomedes affert hunc locum in exemplum ορο ιστυ α του. Donatus de Barbarisino eandem ob caussam , sed aliquanto diuersiis, Eosreduci, quam relinqui, deuebi, quam deseri malui. -- MORARESJ Moro,pro, moror apud veteres Pacuvius Hemmione, Paucis absoluit, ne moraret diutius.
a quadrigis, quae habenis reguntur:quibus effusis ditatutae euagatur nullo moderante.Seruius explicans Maronis illud lib. extremo, -'irarum . omnes effundit habena ait, IIIcmod rat8 hquutus est: nam Ennius, Gundit irarum' quadrigas, dixit. Silius lib. II. alia tranflatione, Effundit cunctam rabiem , irarumq procellam
IRA INSANIAE INITIVM -b Cicero, An est quicquamsi milius insaniae,quam iraZquam bene Ennius initium dixit insaniae:Color, vox, oculi, spiritur,impotentia dictorum, atq. factorum quam partem habent sanitatis e Seneca hune Ciceronisloca sic expressit latius, scias, inquit,
513쪽
inquit, insanos Use, quos ira possedit, ipsum istorum habitum intuere: f. grant, emicant oculi, multus ore toto rubor est, labia quatiuntur .dentes co primum ut, capilli subriguntur, si iritusstritins es, gemitus, mugitu sq. ut parum explanatis vocibus sermo productus, ct complosae sep us manus, o pulsata humus pedibus, foeda viseu, atq. horrenda facies d prauantium ρ,arq. intumesentium. Simile quid protulit Basilius in πελι ἐργως. Arnobius iisdem fere verbis, sequitur necessario, nisi γt ex eorum luminibus Aintillae emicent, flammae aeriuent , anhelum pectuου θλritum iaciat ex ore. ex verbis ardentibus labrorum siccitas matbescat' Themistius qui ob sermonis leporem appellatus est, in oratione περὶ τοῦς εγω δεοψαι,ait, την ὀργην εχ υἱω IM. Plutarchus in libello De garrulitate inquit, Iram insaniae esse cognatam. Homii. 1 Cht ysostomus in Ioannem ait, inter iram,& insaniam nihil differre. M Porcius Cato, iratum ab insano tempore tantum distare puta. Epist lib.t bat. Horatius, Ira breuis furor est Sicut enim ira ex dolore, ita ex ira furor nascitur. Gregorius Narian- aenus, ubi animae suae calamitatem deplorat.
Λαέρος ε- ζώων, ἐκ νοος ανδρα φέρει. .nt. Euenus saepe inquit homin umentem ab ira detegi,quae peior qua doque est insania, Ποψα ως ἀορώπων ἐργοῦ νοον ἐξεκι&υψε Κρ ἀόμενον, μανιώ πουλυ χερειοτερον. Nec his dissimile est Philemonis illud, cum ait, omnes insanire cum irascimur, Mωνομεθα παντες, ὀποταν ὀργe ώμεθα.
v ER sv TILO QVAS MALITIAS 2 Cicero Novantur a tem verba, quae ab eo, qui dicis, ipsogignuntur, ae fiunt: γel coniungeisdis
verbis , ut haec, Tum pauor apientiam oci Num non vis huius me versutiloquas cte. Videtis enim, o versiutiloquas, o expectorat, e x coniunctione facta esse, non nata. Idem rursus postrema verba in Oratore adducit. HEHE IPSE CLVPEUS CECIDIT- JHebe, est consternatae mentis. Maximo quidem probro apud Graecos habebatur , cum tib . clypeus e d micantis manu decideret. Thucyd. η ἀπτις περιερρυη εἰς τta
proscri hunc versum tar quam vitiosum ob nimiam eiusdem literae assiduitatem. Cui similis est Plautinus ille in Pseudolo, actorum nunquam quicquam cuiquam venit in mentem, in virecte faciant. FE-
514쪽
FEsT IN ANT D IEM J Seruius manu scriptus inenarrationei ci illius Virg. iii l V. Georg. - lentis Cynopes fulmina massis cism properant , ' inquit. Vetusid ait, ut Plautus, properant prandium, eo Ennius, estinant .
diem. VEI SILENTIO NOCTIS FAV E N T &e.JIta lisi e
locum affert Cicero, Democritus quidem optimis verbis caussam expli cat, curante lucem galli canant:depulso enim de pectore, e r in omne corpus diuiso, mod sicato cibo cantus edere quiete aliatos, qui quidem silentio nostis c ut ait Ennius ) fauent e e. Sed inter hos galli camus placet aliquantulum obstrepere. Videtur H liodorus Democriti opinionem' sequi, qui ait, Tempore quo galli canunt, siue, ut aiunt, naturali seri' An couersionis, qua Sol ad nos accedit, ad Dei salutationem commoti, siue praecaliditate, & motus, ac escae maturioris appetitu una habitantes proprio praeconio ad opus excitantes Καθ' is γ' κωρον D. κ-
εργον ἐγείροντες. Ambrosius Nolanus suae aetatis philolophus haud ignobilis in suis quaestionibus existimat, gallorum cantum ab inna ta quadam salacitate proficisci. Cantu enim coeundi libidinem significati , vel illud praecipue denotat , qudd antequam ad ineundas gallinas idonei sint, coticescant. Quod plerisq. auibus usu venit,quae tiV eneris procliuitatem denuntiant: quemadmodum de perdicibus ait Plinius, quae superuolantium afflatu concipiunt, saepe voce tantum Lib. io. audita masculi Galli igitur concocto cibo, expulso iam somno ad Ve- cap. 3 a. neris illecebras exei tantur, cantus si blanditi js ad sese gallinas allici ut. Lepidam admodu rationem proseri Lucianus in suo Somnio, quod di Gallus inscribitur, cur gallus antelucanos edat cantus,quam ut c' mentitiam praetermittimus, ut ad seria deueniamus. Multorum igitur philosophorum fuit opimo, omnia, quae infra Lunam sunt, cum superioribus cognationem quanda, at q. conuenientiam,quam Gra ei vocant, habere. Unde Chaeremon Stoicus, & cu eo Porphyrius arbitrati sunt, gallo a Sole aliquid caeleste conferri:idq. eo libentius, quod prima mediae noctis inclinatione noctem explauden .
tibus alis vi Lucretianis utar verbis est Lib. .
Auroram clara contentus voce vocare.
In qua etiam opinione suit Proclus, qui ait inlitum esse gallis, A pol- Iinis numen aduocare,&veluti proprijs canticis assurgenti supplaudere. Pausanias Idomenei clypeum idcirco ait gallinacei Pili eis gie lib.,. insisnitum, quod is a Minoe Cretensium rege, di Pasiphae originem duceret, quae Solis fuit filia: cui gallum ideo sacrum esse perhibet, quia
515쪽
4 , EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.
quia eius ortum praesentiat, cantuq. mortalibus indicet. Indeq. sin-xerunt poetae, Latonae parienti gallum astitisse. Mi adeo prae ea teris animalibus cu Sole est coniunctior, villanc ob caussam leo, qui animal maxime solare est , eius aspectum , cristas, vocem'. perhorro Lib.ε.He. scat:&eorum praecipue vt D. Ambrosius ait qui albi runt. Cuius er Proclus, qui ex Platonica prodi jt officina,optime explic uit in eo libello, cui titulus est περὶ τῆς . Ait enim, animalia multa cum Sole conuenire, quemadmodum leones ,& galli, qui pro sua natura solaris numinis participes sunt. Vnde mirum quidem est, quantum eodem in ordine inferiora cedunt superioribus, quamuis magnitudine, potentia q. minime cedant. Hinc a leone asseruntve hementer gallum timeri, & quasi quodammodo coli: cuius rei rationem a materia, sensuve assignarem equimus: sed solum a superni ordinis contemplatione: quoniam videlicet Solaris virtutis praesentia c5-
uenit gallo magis, quam leoni. Quod & inde perspiculi est: quia garulus quasi quibusdam hymnis surgenti Soli applaudit, eumque aduocat, cum ex Antipodum medio caelo ad nos desertur. Ad haec tradu e Graeci aliquot auctores, Cecropis animam, quam in leonis speciem conuersam fuisse autumabant, ex Aegyptiorum, Chaldaeorum q. necromantia, immolatis gallis, quibusdam signis, figurisq. impressis, quas Graeci χαρακτηριμ' appellant, esse euocatam, seq. illam eis pra buisse conspicuam. Sed Lucretius aliam huius timoris asteri ratione, cum ci gallo loquens ait, nequeunt rapidi contra co'stare leones, Inq. tueri: ita continu) meminere fugaι:. Nimirum, quia sunt gallorum in corpore quaedam ., Semina, quae, camsunt oculis immista leonum, l- . Pupillo interfodiunt, acremq. dolorem. Traebent, γέ nequeant contra durare feroces.
Alia autem dicunt, gallum esse symbolum colendae diuinitatis, & dia uinum quiddam prae se ferro quod vero diuinum est, omnis hum
na, terrena'. potestas reueretur. Leones porro, cum deorum matri Cybelae dedicati sint, nam eius currum trahentes finxerunt poetae. unde Maro,
Et iuncti currum dominae subiere leones, terrae ipsi addicti intellisuntur. Per Cybelen enim terram poctas intellexisse Albricus philosophus, Servius, dc pleri'. alij dixerunt. Tanta igitur inter leonem,& gallum discordia intercedit,ut etiam cquemadmodum ex superstitiosis Democriti scriptis tradidit Socion herbula quaedam,quae leo nuncupatur,ita gallum abhorreat,ut, si puella nondum iuncta viro, sed tamen quod tunc menses laboret, nudaq. passis
516쪽
i pasi s crinibus leguminum si getem circumeat gallum habens in manibus, illico exarescat. - FAVENT FAUCIBVS RVs- SIS, CANTU, J Fau ere fa ucibus, pro, canere dixit Ennius , ut adnotat Turnebus. Aliqui tamen legunt, -'fauent faucibui R Arsim cantu, plausiq. c. intelligunt hoc loco, fauereIaucibus,tantu, pro, tacere: quemadmo du nota illa loquutio, nuere ore, vel, Hyperides, & Demosthenes gallos κοκκυζειν dixerunt: Auctor verd Elegiae de Philomela, cuis
Iis ait, Nee Solis ortum incautis patiuntur obrepere, diemq. venientem nunciant cantu, ipsum verὸ cantum plausu laterum. NON NAVCI HO M o. b Charisius ait , Nauci esse fabae granum, cum se aperit,&hinc pro nihilo ponitur. Galbius Bassus Satyra, Veruieta eonfodiende, non te nauci facio.
QVASI IN CHORO PILA LV D. J Isidorus ubi de digἰt
rum, & oculorum,notis loquitur, quibus taciti procul distantes colloqui possunt,adducit lepidos hos Ennij versus de quadam impudica. Quam cum describere vellet, utpote omnibus sui copiam iacientem,elerantissimam a pilae lusu similitudinem sumpsit, quae datatim sese dederet. Datatim autem ludere, absolute erat, pila ludere. Unde in eo lusu alii datores dicebantur, qui pilam dabant: alii factores, qui faciebant, hoc est qui feriebant. De qua re Plautus in Curculione, Tum si qui ludunt datatim serui scurrarum in via, Et datores, O factores omneis subdam sub solum. Eadem tras latione usus est Pomponius Attellanaru poeta in Adelph. Quod ille dicit, tum datatim in lecto tecum lusi. Vbi datatim interpretatur Nonius, inuisemdanda.Artemidorus ubi de gymnasi js secundum spectes agit, harpastum,inquit,& pilam contentiones nunquam finiendas significaret: plerun q. etiam amorem erga meretrices. Similis est enim pila, de harpastum meretrici, propterea quod nusquam maneant, &ad multos quidem perueniant. ΛLΙvM
tenet, absentes alios suspirat amores. -- ALII N U T A T, Natura potissimum sermone bruta animalia ab hominibus dis crre voluit, quae non talum dicta sunt, quoniam ratione carent non enim omnino bruta rationis expertia esse videntur, quandoquidem bona expetere, malaq..vitare optim dsciunt sed quoniam muta sunt, nullusq. est inter ea sermocinandi usus. At demu homines tanto naturae beneficio non coectenti suapte industria alios excogitarunt modos, quibus ab . sermone occultas
517쪽
animi cogitationes, quibus vellent, patefacere possent, nutu scilicet, siue oculorum, aut digitorum motione,&aliis plerisque modis. Sca, liger pro nutat, adetictat legit in Coniectaneis. In qua dictione Festus hunc ex Naevii Tarentillat 'cum profert, lis eduutat, ali' adninat, alium amat, alium tenet. Cuius auctoritate fretus Scaliger putat, totum hunc de meretrice locum esse Naevij. Verum quamuis hic versus sententia Ennianis illis non videatur absimilis, verba tamen longe differunt. Sed fieri potuit,
ut eandem sententiam alter ab altero exprimere voluerit e vel utrique ea, ut pleriinque contingere solet, in mentem venerit. Isidorus enim
aperia dictione ex Ennio affert. Nutare autem capitis esse dicunt, an. nuere, vel innuere narium, vel labiorum , nictare oculorum . Pla tus Asin. eq. illa ulli homini nutet, nictet, annuat. Tibullus, Illa viro coram nutus conferre loquaces , , Blantiq. compositis addere verba notis. I . Ouidius, Multasupercilio vidi vibrante loquentes, Nutibus in v stris pars bona vocis erat. . Oculi tacuite tui, conscriptaq. vino . Mensa: nec in digitis littera nulla fuit. i sermonem agnouic quid non videatur amantist i Verbaq. pro certis iussa valere notis. Idem, Me pecta,uutusq. meos, vultumq. loquacem. . . . .
Excipe furtivas, refer ipsa notra. Et rursus, Quid iuuenum tacitos luter conuiuia nutus e Verbaq. compositis dissimulata notis . ca ICornelius Gallus, Atq. sivertiliis, luminibusq. loqui.
. - ALII PER PELLIT PF DEM , Plautus Asin. eq. illaee ulli suo pede pedem homini premat. - ANNULUM SPECT AND V Mb Plautus ibid.
Spectandum ne cui annulum det, neq roget.
Proue p. ALIIS DAT DIGITO LITERAS I Salomon, Annuit
Lib. , oculis, terit pede, digito loquitur, Oe. Ouidius, in moe. supercilijs sine νοee loquentia dιcam, Eles 4.' Verba leges digitis, verba notata mero. i. Nil opus es digitis, per quos arca loquaris,
Tecta sivercii ssiquando verba remittis, Aut mea cam digitisscripta silenda notas.
518쪽
Crepitu praeterea digitorum ad signa loquuntur amantes. Tibullus, Lib. DEt vocet ad digiti me taciturna Ioηum. Quorum etiam sono pueros ad respondendum ciemus,ut in libro de Octhographia ait Velius . Petronius autem gesticulatorem intelligit, qui certa quadam lege manus motat, cum ait, Tinctus colore noctis Manu puer loquaci.
520쪽
IN QVO, QUAE EX EVE MERO, SIVE