Fragmenta

501쪽

E X. P LICATIO.

Lib. 3. deost. Lib. 3

OMO, QUI ERRANT IJ Cicero ubi refert hos versus,

Omma autem, inquit, communia hominum videntur ea, quae sunt te is eiusdem, quod ab Ennio positum in uvare.,

quicquidsime detrimento commodari post, id tribuatur, et ignoto. Ex quo in illa Gmmunia, non prohibere aqua profμ te patiqbC'e peretaiquis velit e consilium fidele deliberantι dare: cui accipiunt, danti non molenarint,iam numeni Ieam rem, qua alteri sine detrimento prodesse possumus, denegare Ouo quid gumento festiue Lucianus inducit Promethesi se apud Ninrcurium purgantem, quὁd ignem ὀ caelo subduxerit. Ait enim nishil deos peridita, ex quo ignis apud homines

ita natura comparatum est,ut ignis nihilo cum alio communicet: neq. ideo extinguitur, quia transtulerit. Vnde euidentissimum inuid ae argumentum qui cum dii citra ullam iacturam igne carere possint, ab eius

eos arcere in animum induxerint,qui hoc potissimum egere vlmtur Cicero adhue Eanii locum respiciens in oratione pro Balboco ι, benigni,fac aues homiues esse dicuntur monstrat vi : benigne non grauatΘ, communιter quidem uenit Et rursus. Id ero in uit Antipater, improbe Iacit. ad id enim euisut ditam, auisemitammo. ' .

502쪽

ri non populi O reges, at omnes sui cives consilium expetant. Sua rum rerum incerti, EX INCERTIS CERTOS u A'νjnisj. Terent. Hecyr. Spe incerta certum mihi laborem sustuli. , AMICUS CERTUS &c. Nullum quidem verius est argumenis tu, quo melius adulterini a veris amicis explorari possint, quam eoru ἐcalamitas. In rebus enim prosperis qui'. amicus est: at qui in durissimis rebus, atq. temporibus se talem exhibuerit, is verus amicus est. Quod rectὰ hoc senatis explicauit Ennius,qui deinceps in prouerbiu, cessit, eandem q. sententiam ex Euripide extulit, apud quem Pylades, nullo pacto Orestem deserere volebat, sed cum amico emori cupiens.

haec ait, -- ἐς tuo δεινα σινοῦντα συμφορῶς - λέσως

Quibus verbis apertὰ significat, non posse quempiam sese amicum profiteri, nisi amicum duro in discrimineyersantem iuuerit. Eodem sensit videtur Isocrates illud expressisse, το φίλους κτει ἰον ατυ ας. Theognis idem profecto sentire videtur: sed raros admodum huiusnodi est eam cos asserit, in rebus dissicilibus persistentes. Quem locu ut valde celebrem Themistius quoq. adduxit in Oratior

Cui simillimum illud Pindari,

παυροι δ' ἐν πονιν πιτοι βροτῶν.

Λd illud respexit Ouidius, O mihi care quidem semper, sed tempore duro' ,

Cognite, res postquam procubuere meae .

noster metu, &odium coniunxit: hoc enim ex illo na sci non dubium iest, cum minime diligi possint, qui timentur. Vnde praeclare Cicero, reserens hunc locum ait, Derum autem omnium nec aptius est quicquam i ad opes tuendo,ae tenendas,quam diligi. nec alienis quam timeri .prae- ictaria Ennius , Quem metuunt oderunt,

Idem in I. de Off. sed tum struare illud portas dicimus , quod deceat, cilis id, quod quaq. persona dignum est, Oft, o dicitur a vi,s aut Aeacusiavo Minos diceret,

, Oderint,dum metuant: alit,

Vatis sepulcbro ipsse est parens. Indecora vi tuti qu)d eos Iuse iustos accepimus: at Atreo dicenteotiu- fui excitantur. enenim digna persona oratio. Ex quibus clare liquet,haec

503쪽

Lib. 2.

466 EXPLICATIO IN QUENNII FRAG

ab Atreo dicta fuisse. Unde aliqui arbitrati sunt, Accii esse, qui Atreuseripsit. Et in prima Philippica, ne ignorans verum iter gloriae, gloriosum putes, plus te dinum posse, quam omnes , eluibus tuis, quam diligi , malis. Qu)d si ita puιas, totam ignoras viam gloriae. hamum esse civibus, bene de Ip. mereri, laudari, coli, diligiis insium est: metui veris. O in odio esse, inuidiosum, detestabile, imbecillum, caducum quod videmus etiam in fabulis, ipsis i is,qui,

Oderint dum metuant,d erime, perniciosum.fuisse. Ad idem in I. contra Catilin. respexIt,du m ait, id enim Catilina est, quod te iam in bac urbe delictarepossit eis qua nemo est extra istam coniurasionem perditorum hominum, qui te no metuat, nemo, qui non oderis. Et paullo pos , te parentes timerent, alpodissent tui, neq; eos ulla ratione placare posses: ut opinor, ab eorum oculis aliqu3 concederes: nune te patria, quae commuηis est omnium nostrilmparens, odit ae metuit. Ad hoc respicit illud Manilii lib. V, Irarumq. dabitfluctus, odiumq , metumqTotius vulgi Aemilius Probus in Dione idem sere dixit, Hια sicut ant8 saepe dictum est,quiminuisam petularis potentia, omiseranda vita, qui se metui, quam amari malunt,cuiuis facile intellectu fuit. Seneca lib. de Clement. cap. x t j. Escit, ut magnum inter regem, tyrannumq. discrime' st, uteret.

licet non minus armis ritur: sedester arma habet, quibus in munimentum pacis utitur, alter ut magno timore magna odia compescat. illas ipsas manus,quibus sie commisit securus aspicit. Contrari's in contraria ag Trur. am ut inuisus sit, quia timetur, timeri vult, quia inuisus es illo exsecrabili versu, qHxnultos dedit praecipites, utitur, Oderint dum metuant. Tragicam hane vocem CC igula, ut refert Suetonius, frequenter iactabat. Abba Maximus,& Antonius Monachus hunc senarium ata ducunt ex Aristotele,

Demqctitus desiderari magis,quam timeri admonet expetendum,hIs verbis, Ποθητὰ ειν α μῖλον, ἡ φοβερος κατί F igiον προαυξου. - γαρ παrru φω βο-του , παντας . Id serὰ innuere videtur Virgilius, . ' - quibus aut odium crudele Dinunt,

. Aut metus acer erat --

Praeclarius illud quidem est, quod de Theodorico Cotiliorum r*escribit Sidonius Apollinaris in epistola quadi ad Agricolam, de quo ait, Timet timeri. Demaenetus plautinus in Asin.

- nolo ego metui, amari mavolo.

Hoc quidem Mithridates la qmnibus alioqui regiis rebus sapientiai-

504쪽

mus non animaduertit, nihil neq. arma, necl. multitudinem subdit rumi sine eorunde beneuolentia coducere: quin imo haec ipsa, si fides absit, tanto minus tuta esse,quanto sunt plura. Haec ita quidem Dio

- εχν, . Haec igitur verba a tot auctoribus celebrata prouerbii loco videntur veteres usurpasse:&nos haee per ἐex nostris Adagiis transcripsimus. BENEFACTA MALE LOCATAbversus hic praeter sententiae grauitatem est ad nominationibus, di contrariorum reciprocatione ornatus. Phocion hanc eandem sententiam fusius hoc modo retulit, Rui largiunt usian dignis ea, quae dignis conferri debebant, tria committunt absurda: nam & ipsi iactura faciunt,&in bonos contumeliosi sunt, & malos roborant, materiam

ille vetus admonet, ne in vulgus effundantur beneficia, his versibus, Beneficia in vulgus cum largiri institueris, Perdendasunt multa, visemel ponas bene. UOD NEMO&αJ Secundum versum ita affert Cicero, suis est Lil, is dis enim, aut quot ruisque, cui, mors cum appropinquet, Fin. Non rejugiat timido sanguen c. Et idem in Hortensio eundem refert versum . EX ALBESCAT MET V J Physicam rationem expressit: nam ex sanguinis fluxu ad cor.

oritur pallor. SA MRCIDA SPOMA Festus disiunctim Salinas .

egi t, . Salmaci daspolion anguine,ψfudore. Et ita in quibusda calamo exaratis Ciceronis codicibus.Gabriel Faer. nus, Salmacidas spolia --Haee aute intelligit Ennius incruenta, nulloq. labore parta. Quod ex iasdem ipsis Ciceronis verbis colligi potest: ait enim, Ita . i. robris maxιme in promptu est, siquid tale dici potest, Vor etenim iuuenes animum geritis muliebrem, Inq. uno viri --

Hsiquid est huiusmodi, Salmaci a spolia Oe.

Salmacidis quidem sontis ex Ouidio fabula nota est:in quo serunt se- Iib. εἰ miuiros esci, qui ea aqua lauentur.Pythagoras apud eundem tib .XV, Cui non audita est obscoenae Salmacis unda e

505쪽

- 6, EXPLICATIO IN QA ENNII FRAG.

Vidit femiuirumfons Salmacis Hermaphroditum . Vibius Sequester De fontibus, Salmacis, inquit, Cariae, ex quo quibALib. 14. bit, mollescit,idem obstoenus Negat Strabo huius fontis aqua viro, molles fieri,cum id non ex aere vel aqua, sed diuitijs & victus incontinentia effici possit. Id fortasse exto ei opportunitate dictum est: serui enim illius sontis aditum, ut inquit Festus, parietibus angustatum

potantibus iuuenibus occasionem praebere accedentium puellarum, puerorum q. violandorum: quia non patet refugium. Ita quidem Fo stilocus est legendus, nam in omnibus male, pro potantibus, petulan- irrepsit. Sunt qui existimat a Salmacide nympha Caeli Terrae Lib. ,. filia huic sonti nomen fuisse impositum.Vitruvius verὁ rationem e cap. . ponit,quare per orbem terrarum ea opinio falso rumore sit peruag ta, Venereo scilicet morbo eos implicari, qui ex eo fonte biberint.

'' Ciceronem, Factum Caesaris de Combinio totum me probaturum scito, quomodo in hui modi re commodias cadere non potuit,quam ut ressaesanguine confieret. Graeci αγαιμωτIdicunt,quod Latini sine cruore: indeq. incruenta pugna,vel incruento Marte. FL AGITII PRlNCI PI V M a Respexit Ennius hoc trochaico,ut ex Cicerone comprohenditur,ad Graecorum morem,qui in gymnasis exercitationis gra- Lib. De tia corpora nudabat: quemadmodum de Lacedaemoni)s tradit Thu-vli cydides, Xenophon, dc Plato. Vbi etiam non tantumviris, sed&mu-1ab L a. lieribus videtur permittere, ut nudatis corporibus sese in gymnicis

Repub. cxerceant. Vnde ad Spartam deludis Laconicis ait Propertius, Lib. 3. Multa tuae Sparte miramur iura palaestrae,

I Sed mage virginei tot bona gymnasii, so)d non infames exercet corpore laudes Inter luctantes nuda puella viros.

Ouidius epist. XU,

More tuae gentis nitida dum nuda palen Ludis, O es nudis foeminamiIta viris. Suidas in dictione ait, Spartae etiam nudas conspici puellas. L3curgi enim institutione sancitum suit apud Lacedaemonios, ut

mulieres, virginesq. virilibus ossicijs exercerentur, venationibus scilicet, cursu ,palaestra. disco, iaculis, ut ad perfercndos partus doloresserent robustiores. Hinc apud Euripidem in Andromacha Peleus Menelao his verbis exprobrat, quod nulla Spartana puella etiam si v lit, queat esse casta, quod domos relinquentes cum iuuenibus nudis femoribus,dissolutis q. tunicis cursus,& palaestras communes habet,

506쪽

EX INCER. TRAG. ET COM. 46,

Sed tamen id videtur esse stagitii principium, cum eorum visu l beridi ineoncessi apud eos amores orirentur : Βιτου enim ἐρφντο his'. Vnde Plinius inquit, Graeca res est,nihil velare. Catullus de Nuptiis Peles, nudato corpore, dixit. - Uerunt luce marimis Mortales oculi nudato corpore 'Cympho.

TANTO SVBLATAE SUNTO Describebatur fortasse hoe versu aliqua fluminis inundatio. Agmen vero de fluminis actu, siue ductu intelligi alibi retulimus. Sublatae lapides. Sic etiam Virgilius in foeminino genere dixit, Acuta silex, ct silice in nuda. N v LLA SANCTA SOCIETA S, J Cicero, Maximd autem adducustur pseris. , eos linitiae capiat obliuio,cum in imperiorum,bonorum,gloriaeue cupidittatem inciderint . quod enim est apud Ennium, Nulla sancta societas, nec fides regni es , id latiuspatet. Nam, quicquid eiusnodi es, in quo ποηρ obsint plures emcellere, in eo pleruqq. sit tanta contentio, ut discillimum sit sanctam struare focis:atem Declarauit id modo tempestas C. Caesaris,qui omnia iura d Missa, ct huma aperuertitpropter eum, quemsibi ipse opinionis errore si xerat, principatum. Ennianae sententiae simile videtur illud Fe,quod Suetonius cx III. de Ors. Ciceronis reser semper Caesarem in ore ha buisse eos versus d Phoenissis,

E7περ γαρ ἀδικωνκη, τυρπινίδος πέρι dΚάλλιπον Πικί τ'αμα δ' ἀσεβῶν - . Quos Cicero vertit,

Namsi violandum est ius, regnandi gratia Violandum est: alijs rebus pietatem colas. Inducit autem iis verbis Euripides, Eteoclem Thebanum regnandi cupidum ad Iocastam matrem loquetem nolle Polynici fratri quam incunq regni partem cedere. Tullij Romanorum regis filia apud Haliis carnasseum,ut sororis virvad necandam uxorem induceret , quo sibi maritus adiungeretur,ut q. regnum adipiscerentur,ait,etiam si in aliis rebus iustitiam colere libeat, certe regni caussa audenda esse omnia. Hinc Liuius semim regnisocietatem dixit, Et Lucanus, Nulla fides regni sociis, omnisq. potessas Impatiens consortis eriti

MINIME NOMINE J Donatus in Adelph. affert hune versim adnotans in, fieret, primam produci. ANIMUS in AEGER JLocus Lib. I

cap. . l. b. g.

Lib. Lib. I Lib. Io

507쪽

ε EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.

Locus hic ita afferturi Cicerone, At O morbi perniciosiores, piares . sunt animi, qua corporis: hi enim ipsi odiose funt,quὸd ad animu pertinent, eumq. solicitant, animus q. aeger , ut ait Ennius, semper errat: neque pati, neq. perpeti potis: cupere nunquam desinit. Sed quoniam Poeta noster . non multum in senariorum pedum obseruatione religiosus fuit, qua veniam sibi Romanos poetas ustirpasse testatur Horatius in Poetica,& quia verba haec quanda in senariorum structuram prae se ferunt, puto Enniu pro senariis in aliqua posuisse Tragoedia: & haec omnia nostri Poetae verba esse, non autem Ciceronis. quare locum hunc ab illo Iphigeniae Chori non satis diuersum esse reor, qui ait,

Incert8 errat animus

O FIDES ALMAJ Cicero hoe modo resere bue Ennii trochaI-

cum tetra metrum catalecticum, Sed in iureiurando, non qui metua ,sed

quae vis sit, debet intelligi. Est enim iusiurandum as matio religiosa. Od autem Urmald, quasi Deo teste, promistris, id tenendum est. Iam enim noad iram deorum, quae nulla est, sed ad iustitiam, O ad fidem pertinet. mpraeclar8 Ennius, des alma, apta pennis, O iusiurandum Iouis. ad i igitur iusiurandum violat, is fidem violat: quam in Capitolio vicinam

Iouis Opt. Max. ut in Catonis Oratione est, maiores nostri esse voluerunt. Ex quo loco apparet, Romanos Fidem, ut Deam, coluisse. Ad hunc versum arbitror respexisse Appuleius in Dialogo de Deo Socratis,

nemo huic capiti crediderit, quis pro te deus fidem dicet e An νt Ierocissimo Merentio dextra, ct telum quod misis libro3 . agesis tam cruentos deos, dextram caedibus fessam, is telum sanguine rubiginosum. Vtrumque idoneum non est per quod adiures, ut ue per ista iurent, cum sit summi deorum hic honor proprius. Num o iusiurandum dicitur, ut ait Ennius. Quid igi- 'tur iurabo per Iouem lapidem Iomano ritu e Apparet hic maniscilὰ verba Ennij deesse: nam d si illius verbis probare vult Appuleius, iusiurandum summi deorum proprium esse honorem, illa omnino deficiunt. Censetq. Iustus Lipsius Eleia. lib. I. cap. xvii j. legendum esse hunc locum, Iouis iurandum dicitur , ut ait Ennius. Addes paehaec verba, quibus iusiurandi etymon enuclcat, Iurandum per Iouem

esse, id est summum deorum, d verbo ipso colligit: quia formata vox quasi Iouisurandum sit. Ad cuius sententiam confirmandam iacit & Naevii

verius, quem ipse etiam attulit, Iussecratum Ionis iurandum agmine. -

A PT A P EN NIS J Sancta quidem res fides per se est,cum inui lata seruatur: sed eadem propter instabisem hominum voluntatem facilis procliuis'. est ad lapsum: sumpta tralatione a pennatu leuitate de inconstantia . Sed mihi hic locus valde suspectus est, que aliqui legulapra

508쪽

- apta pinnis, ali ui - allapi is, aliqui melius - a qua pendet iusiurandum Iouis. Videtur enim adhibitum iusiurandum , ut ait Proco-- . de pius inter l, omines supremit ac firmissimum fidei pignus esse. ATO. GEN VAb is dori locus in manu scripto Achillis Statis ita habetur, ' ' Genua a renis dicta, eo quod in utero cohaereant,o coniuncta sint oculis.

Unde Ennius ait, Atq. genua comprimunt arta gena. sed statius putat legendum, requ8 genua comprimuηt art8 geras .PE S PEDE PREMITV R JHircius se allegat hunc locum, Ita

cum clamori esset intermixtus Imitus,gladioru-q. crepitus auribus oblatus, imperitorum mentes timor praepediebat. Imsi ut ait Ennius, Pes pede premitur, Oc. Non autem dubium est ex sis Homericis hune locum sumpsisse En- Iliad. r. nium et sic enim ait,

Hine Furius Antias I V. An n. Pressatur pede pes, mucro mucrone, viro vir. Virgilius, - haeret pede pes, densusq. viro vir. Statius ita ad verbum ferὰ Homericos versus conuertit , Iam cypetis Hymis, umbone repellitur umbo,

- . , pc epes, Ocu*idec bis. Sed uberius Siliu ,, ir- galea borridastum aduersae ardescit galeae, elypeusq. fatiscit Impathu es ei, at q. ensis contenditur ense,. Pes pede, visq. viro terituν simile est quodammodo Nasonis illud, ubi Hercules de congressu cli Acheloo loquitur,

Thebis Inq.gradustetimus certi non cedere, eratq.

cum pede pes iunctus, totoq. ego pectore pronus Et digitos digitis, O hontem stonte premebam. Simili vocum collisione, quae in re seria grauiter cadit, ait Virgilius, Lib. s,

Immiscent. manus manibus --

Graecis, Apollon. Rhod. . Umma ac Pusam respiciunt, quae collaus gladiis corporum con-

509쪽

65 EXPLICATIO IN QS ENNII FRAG.

si ictu sit. Q. autem.Curtius eadem p cnd verba in aliam sigm sicationε traduxit, cum de conserto Maccdonum agmine loqueretur lib. III. i Aquit e nim, Ipsi phalangem Pocant peditum stabile Vmen. Vir Pirn. a

mis arma conserta sunt. PHILOSOPHANDUM ESTPAv-C IS, a Cicero, Neoptolemus quidem apud Ennium ρbil pbari sibi ait

nec spe isse, sed paucis: nam omnino haud quidem placere. Et idem , AIinsemd, inquit, Antonius: ac sic decreuipbilolophari ρotius, ut Neoptolemus apud Ennium, paucis: nam omnino haud placet. Turnebus legit, Philosopbandum est mi paucis: nam ometino o c. Meminit etiam huius Ennianae sententiae Appuleius prima pro se Apolog. Inde autem colligitur, Principibus non admodum esten cellarium philosophiae studiis imbui, sed satis ea tamen aliquantulud g illasse Sed Plato videtur omnino reges philosophos esse volui se

Musonius philosophus vult, ut serio reges philosophiae operam nauerat: cos enim decet magis quam alio stultos esse, temperates,& modestos: eorum l. proprium & peculiare est, discernere quid bonum, qtii due malum iit. Quae quidem nisi ex ultimis philosophiae sontibus haurient, earum rerum semper erunt ignari. Sed illud fortasse imita . tus est Ennius ex Pyrilio Philemonis, in quo rusticorum Chorus i ducebatur haec dicens.

I ι ἐζιν ἀγαθόν. κώ ου δε I borei πω Tis ἐτιν. &e. Unde arbitror Ennium Neoptolemi Tragoediam dedisse: quam etiaAccius dedi', de ex Graecis tui inermus, seu Mim uermus Colophonius Theophilus, dc Nicomaclius Alexandrinus. In qua fortasse Neoptolemi caedcs repraesentabatur, qui Delphis ad Apollinis aram trucidatus est. Indeq. poena talionis Neoptolemi poena dicitur, ut in Messenicis relei t Pausinias: nam ipse ad Hercei Iouis aram Priamum iugulaui .Sed illud quide non absq. admiratione praetereundi im est, omnes, qui Aeac daru cognomine appellabatur,diuinitus oblata cae..deoce tibii D. V T TIB EI T IT A N ISO Titanis, ut ait Nicandri Scholiastis, cognominatur Diana. Id q. existimo, quod eam Latona Titani filia genuit. Ideoq. Chrestus Manlius poeta sane vetulius in holmno Apollinis, Deli gemellos creta Titano Deos Latona parit casto complexu Iouis. Sic putat apud Varronem Scaliger hos versus esse legendos. Ferunt alii Hrperiona unum ex Titanibus, quoniam Solis, ac Lunae, steli

510쪽

rumst motus primus obseruauit, astrorum patrem essed:ctum . lithinc Sol Titan, de Lina Titanis dicta est. - T RIVI Ab M. Varro ab eo Triuiam dicitam esse ait, quod in triuio ponitur te in oppidis Graecis : vel quod Luna dicitur esse, quae in caelo tribus viis moue tur. in altitudinem, de latitudinem, & longitudinem Eadem ratione a Graecis: IA1ς dicta est: quae etiam , ut ait Phurnutus. τῶμίαις appellata fuit, quod ternam accipiat mutationem, dum signiferum orbem perambulat. Aristophanis Scholiastes ait, eam olim intriu is coli solitam, quod tribus vocaretur nominibus, σελ&ω , αξτεμις, ἔκατα. Et quoniam menses ad cursum Lunae veteres metiebantur,

singulis novilunijs, a quibus menses ipsi auspicabantur,in triuijs Lunae coenam vespere pro sacrificio diuites parabant, in quam pauperes irruentes protinus devorabant. Quamobrem Lunam,quae apposta essent, comedisse asseuerabant. Hecaten autem & DIanam ean dem esse, tum ex aliis auctoribus, tum ex Orpheo apud Proclum in Commentarias in Platonis Cratrium apparet. Qi iocirca etiam Maro dixit, Tergeminamq. Hecaten, tria γιrginis ora Dianae. Ouidius, Ora videns Hecates in tres vergentia partes. Lib. I.

Aliis placet. Triuiam dictam, quod in caelo, in terra, & apud in seros Fast. eadem polleat potestate De qua Prudentius lib. I. contra Symmachu, Dens. clim Luna en, sublustri Jhηdet amictu: iam succincta iacit calamos, Latonia virgo est . d . et i i tam subnixa Iedet solio, Plutonia coniux, Imperitat Furtys, o dictat iura Megaerae . Innominatus quidam P ccta, Terret, lactrat, agit, Proserpina, Luna, Diana , lima, superna, Iemas, sceptro, fulgore, sagitta.

Ab Eratosthene autem ει τά Aγατου φα σίμα dicitur διχολμος, λοξ μοιοειδος. At Cleomedes lib. II. περὶ τούM Mυ eam ob caussam non triuiam, lod triformem appellat.Theocriti Scholiast es aliam asteri r tionem, cur Hecaten in triuiis venerentur; ait quidem, Iouem ex Ph

raea Aeoli filia Hecaten glenuisse, quae in triuiis abiecta, a pastoribus suscepta, nutritaq. fuid Festus au ctor est, non triuiis tantum, sed &viis pracsuisse. Alcamenes omnium primus, ut refert Pausanias, Fle, Lib. cares triforme signum iacit, quod Athenis visebatur iuxta Victoriae

aedem - PERDU EL LI BV S. J Varro exponit, Perduelles june hostes: ut perficit,se Perduellum, Duellum: id postea bellum. Ab eadem caussafacta Duellona, Bellona.Scaliger ait hunc versum esse meudosulegendum, Vindictam victis sum erunt perduellibus. Turaebus anticui codicis lectionem probat ,