장음표시 사용
61쪽
quo sidentius pronunciamus, non obscuram leti sui erg domum Regalem, pariterquo iCelsitudinem ciuiin, postquam ab Augusto Rege gener es adleit scio, quantiam debeam invictis limo Principi, Parenti Celsit dinis tuae, Vindici patriae libertatis: sine quavita quid est, nisi cadaver sed hoc benesciuum magnum adeb licet, ut nullius ingenio,
vel mundia, sitis possit praedicari; si tamen
fas sit dicere, commune est mihi cum omni foederata Belgica: etsi, nisi fallor, nos qui literas,& sapientiae stiadia colimus, plurimum rectius aliis nostia intelligimus bona. Sed ego nunc in animo habeo illud in me grande meritum, quod unus ξ foederataBelgica accepi ab Augusto Aege Carolo, Religiosissimo
Principe; quem ut Trajano scimus meli rem, ita ex veteri formula, Augusto Caesare
optamus seliciorem. Divinus ille Rex iustius enim dixero, quam quem proxime laudavi Augustum, semper Deum dicebat Maro, Rex inquam, ille, cui dulcius est prodesse ,
quam praeesse,unum me, quanquam digni res esse alios non diffitear, in Metropolitanae Cantuariensi Ecclesae,Praebendarios ali sit. Neque unquam dies illa animo excidet meo, qua cum gratias quas deberem, pro nobili hoc canonicatus beneficio, Augustae age
rem Majestati: Ille me hoc placidissimi otis responso dignabatur: pariter se gratias divinae agere Maiestati, a qua hoc haberet,quod me de literarum studiis bene merente, meliust mereri parato, ipse etiam bene mereretur de me, & familia mea. Quae quain ait E in hoe pectus descenderint; quantopere etiam mihi stimulos subdiderint ad porro calcandu Virtutis,& Industriae callem uerectius, quam maligno hoc seculo fieri amat, Posteritas iudicabit: si non quod satis sit,ex iis quae ab illo tempore publici juris seei, ac vel Celsitudinis tuae adfini, serenissimo I galliae Principi , vel D
ctrina, cu Fide eminentissimo Ecclesiae Anglia canae Clero dedicavi: saltem ex aliis quae d inceps moliar, dumodo vitam mihi, ac ves tudine concesserit divina bonitas. Sed granda aliquid deproperare nunc tam subit 5 non d batur. Gnarus igitur ejus, quod vulgo dici s let, tusculo quoq; sacra fieri Diis: non dubiaravi hoc qualecumq: do schedis nostris osse re. Selegi verb aliquid sacri argumenti; quia
hoc maxime convenire putarem, quem A
gustus Socer hoc potissimum fine sacro Cantuariensum ordini inseruisset, ut qui Musas antea dines ducerem. non tam vul es illas
capiendo conjecturam ex iis sincerissimi gaudii signis, quae nunc in omnium oculos incurrunt. Videmus enim, quanto studio Nobilissimi, de Prudentissimi hujus urbis Consules, &lissimus, gravissimusque Senatus, unum hoc agant, nequid praeteritum videatur quod ad ingentis laetitiae, de devotissmi animi testationem pertinere . Exemplum etiam suorum Procerum unive sesequitur Civitas, vestigia eorum legens, ut
in sacros Augustae Reginae, & serenissimae proli . sidereos vultus, suos paulisper figere liceat obtutus: ac simul, Celsissime Princeph
In illos etiam vere maximi Parentis, ac mos'. Unde omnis aetas, ac sexus, vicos cunctos, moeniana etiam, ac podia complet: atque adeo aedes singulae, imprimis curia, templa ,
ipsi urbis muri, in hac inusitata omnium laetitia, gestire mihi prae gaudio videntur. Quaecum ego ita sore, facile animo perciperem a
meo, ac tacitus revolverem; sic continuo
cogitare mecum coepi: Ergone in hac publica Iaetitia non amplius agam,quam unus dmultis, qui augustae domui Britanniae plus debeo mei ordinis cunctis Observabatur etiam Diogenes. Cum enim Philippus, Amyntae filius Alexandri nomine de re Magni Parens, expeditionem adversiis Corinthios moliretur; alii in urbe arma sibi parare, alii muros reficere, nonnulli lapides congerere, vel aliud agere ad praesens negotium utile: Diogenes saltae mentis Philosophuς', sic ut Alexander, nisi fuisset Alexander, Di genes esse vellet) versire interea dolium suum,nὰ vivos inter obambulare mortuus diceretur. Quod animo ille quocunque V rit, mihi quidem mente candida,devotaque, hactenus exemplum imitari visum fuit, ut ne
tota urbe, undique edente laetitiae sgna, non quidem dolium circumvolverem, attamen nec otiosus viderer; quin potius agerem utile aliquid, quo in hoc adventu Augustae R ginae, de serenissimae filiae, animae dimidio
Tuae, gratum, devotumque animum, erga
Regiam Magnae Britanniae Majestatem, totamque domum Augustam, testarer: saltem quantum vix praemeditato, sed, penc dix rim , in arena consilium capienti, deque paupere penu aliquid depromptum, in ea temporis angustia liceret. Nam per Deum immortalem, cui justiores, quam mihi, hodierna se die mi ita obtulerunti testandi om
62쪽
eolerem, qtiam Gras. Hujusmodi verb est labor noster, DE TRisus SYMBOLIs, Apost lico, Athanasio,&Constantinopolitano: in quorum prioriae ostendo, quantopere multos fugerit ratio, deprimis eorum Authorib'; in tento autem illos praecipue retello, qui Constantinopolitanos Patres, de spiritus san- processione a filio, signasse aliquid arbitrantur. Simul hoc de symbolis opere comstare volui, non me in publico hoc gaudio conspici penitus Asymbolum ; sed istiusmodi contulisse symbolam, quae simul symbolum foret animi devotissimi erga Augustam Masestatem, Serenissimam Filiam, ac Gen rum Regium. Scio, quam mole sit exigviam, quod pro symbola pariter, ac symbolo esse cupio: Sed argumento exiguum nom. debet saberi, si ab sincera symbolorum illorum fide, dependet Rerumpublicarum tran- uillitas, & aeterna populorum salus: quaeuo cordatis Principibus cariora esse sitis oculi oportet. Quod si deprimat fortasta laborem hunc scriptoris humilitas, attollet eundem Tua Celsitudo; unde non leve r feret decus, ac splendorem: si minus genium
Senile ae modestum Votum accipe, quod finio pro universa domo, tum Augusti Mamae Britanniae Regis, Carolii tum Celsissimi Arausionensium Principis Frederici Henri- ei: Illius, soceri Celsitudinis tuae; hi jus,Parentis; utriusq; vere optimi Maximi. Diutissime salvi, atque in Lames, orbis universi, ac praecipud Rei p. Christianae bono, rebus
intereste humanis. Et quia vita haec, quantumcumque diuturna, fragilis tamen dicenda est,& caduca; in memoria, atque ore bonorum omnium vivite; donec ista etiam vita cum orbe terrarum finem seum sortiatiir. Denique soluta hac mundi compage, corp re, animoque a lernum vivite, coelestibus choris permixti. Amstelinum
Alberio Comado Biuvo, Curatori S cietatis Indiae Occidentaliae, I frissimorum foederatae ordinum ad Potentissimnm Russae Imperatorem, item ad serenissimum Daniae Regem, Emoaerio, in GV sis etiam Rufrium dolianssiae, est-Frisiae ordinum antehac D
um Gymnasii Curatori. Cornelio GraeG Domino in Polsbroe Societatu Indiae Orientalu tar
Joanni Cornelio Ge inli antehac in Crigetis, tum Mustrium Hollandiae, es in ej-Friisaeordinum iam P pectorium rei Marisimae Delegato. Gerbrando Pancratio Curatori Socis. tuus Indiae Orientalis; G.J. Vomus, S. P. D.
Nobilissimi, Amplissiles, Spectatissimi viri, INter tot bona, quae doctrinae temporunis debemus, facile principem meretur I
cum, quod absque hac coeca sit rerum vel rum memoria: non quasi non Scalterutria
eius lumen siti quam sibi honorem terravirum, locorumque peritia deposcit: sed quia
citra commemorationem temporum, praeciispua rerum gestarum monumenta, quasi tri
stibus tenebris, spisiaque Iaceant caligine s pulta. Utcumque enim ex memorabilibus. atque exemplis, de amplo Veterum pena depromptis, non levem, tam pietatis, quam prudentiae fluctum capere sit, etiam ejus. quando quidque contigerit, ignaris: In t tius tamen Orbis historia, vel magni, vel diuturni Imperii, totiusve Ecclesiae rebus, si ordo gestorum fi d conturbetur, nae illa quidem, quae videre nobis videmur, magis cernimus, quam eximiam, de ab omni ariet laudatam corporis humani fabricam eonia spiceremus,solum oculorum aciem defigentes in monstrosam hominis figuram, ubi pectus, capitis; venter pectoris; brachia podum occuparent locum. E contrario a tem, ubi sese extulerit aureum temporumis jubar: pulsis tenebris plusquam Cimmersis clara omnia luce vestiuntur, inque formoso corpore omne membrorum decus appare
63쪽
Atque hoe est serenum, ae splendidum illud
lumen, quod in historia exigimus; non modo, quo prudentiam magis habeamus ducem, tum in vita privata, tum gerenda Republicai sed etiam ad duo alia longe maxima, quae Christianam Religionem propius
tangunt; nimirum,ad certius cognoscendam Scripturae veritatem 1 dc ad mentem ejus
melius perspiciendam; praecipue in rebus
hoc secillo controversis. Quorum utrum.
que ubi otium fuerit magis otiosum, siasius
diducam. Suffecerit nunc rerum carper fastigia: ne existimemur, novum magis Ordiri laborem, quam Epistola simplici, quae
Libet fieri non debet, pauca praesari, tum In quorum utrisque, Ila comparatum est, sicuti in catena videmus. Minuti enim aristificii est, sic annulorum alios aliis subdere ,
utjunctura reserant catenam, licet eorum a
nexus sit nullus. Hic si iustitios simus, vel contenti e longinquo intueri: facile quis
oculos frustrabitur nostros. Sin etiam annulos tangere grave non ducamus; mox
fraudem loquentur manus. Simile quid in traditionibus usu venit. Si quis enim in tem porum scientia nihil, vel parum videat; facile persuaseris, ea, quae, ut Graeci loquuntur, heri clantiditis tertius, tradi coeperunt, esse genuina Antiquitatis monumenta; nihilque nisi veritati consentaneum complecti. Md deminutis duobus opusculis, quae nunc pu- l in temporum ratione, de eorum scriptoribus blici juris facimus; tum praecipue de nostro, subactus, priusquam de rebus, vel Authoride antehac, & in pol terum, instituto; cujus i bus eorum, statuat aliquid, omnem Ecclesiae Vobis potissimum, Nobiles S Spectatissimi aetatem, tacitus animo pervolveti donec vel
Viri, rationem me reddere aequum existi. concatenatio temporum traditionem commavi, quando me hanc ipsam temporumis probet veram, vel quispiam in ea vctus scientiam in Illustri Urbis vestrae Gymnasios arguat falsam. Video quidem, non cujus docere voluistis; proque vestro, erga literast vis esse hanc viam insistere. Sed hoc loco
amore, atque erga literatos munificentia,
belle adeo, comiterque jam annum habetis' duodecimum ; nec de me praeclare mereri desinitis. Ut igitur a priori fructis, quem , Doctrinae temporum tribuebam, initium faciam; pace illud omnium, qui tempora non attendunt, vel morantur, exquirere paucis lubet; unde potius codices eos, qui Cano non tam de quovis e popillo loquitur; quam
illis alicujus in studiis nominis, aut progres sus: quorum si qui ab hac scientia fuerint imparati, sibi vitio vertant; vel quando se quilibet gestit absolvere, per me licet, ut culpam omnem transcribant Magistrorum inscitiae, vel inertiae. Interea illis,quibus volupe fuit, ut sane debet, seculis singulis consi-nem Scripturae constituuiit, a Prophetis esse, derare providentiam Dei in Ecclesia tuenda, M Apostolis prosectos, colligatur, quamlservandaque; plane omnis hic futura est vici quod sicuti apud Nationes lampada alii aliislmodo paulum in eam cogitationem, quam dabant, decurrentes in Vulcanalibus,Prome-ldiximus animum intendant. Equidem non theis, Panathenaeis: Ita longeque certius,Ecclesia, fidelis Scripturarum custos, has ipsas, quasi de manu in manus, tradiderit nobis Nec eo offendi aliquis debet, quod de Scri pluris, ut traditionibus, loquar: cum hae in . iis, quae Apostoli tradidere,familiam ducant.
Illud potius dolendum, quod homines Pr fini etiam quae scripto tradita sunt, indubium vocent: Nempe quia, ut ajunt, quae lubris iis traduntur, res sint longe a temporibus nostris remotae: cujusmodi traditionibus non minus saepe falli homines soleant, quam nummis adulterinis. Sed qui hunc in modum ratiocinantur, ignorare mihi videntur, veluti Argentariis est Lapis Lydius, quo metalla explorent ita cunctis temporum intelligentibus este, quo internoscant traditiones veras a falsis, sive scriptis, sive non scripti c. dii litebor, quamquam id sine moerore facere non possum, incidisse me in nonnullos, quibus de veritate Scripturarum non liqirere . Sed fuere illi partim indocti penitus, partim, aliorum potius studiorum gnari, quam Vetustatis. Vel si quis non penitus hospes in iis,
quae ad seriem temporum pertinerent, nihilominus in tam sancto negotio vix aliud, quam ollas, de cucurbitas lippiret; ad ni num facile erat remedium, quo saniorem ad mentem reduceretur. Quantilli enim hoc
operis est,apud temporum gnaros, per priora ire secula, donec perveniatur ad Christi V ticinia, praecipuoque miracula Quorum si
magnitudinem consideremus, omnem exsuperant vim naturae. Imperium enim exercuit Christus in aquas,ventos,arbores,pisces,
morbos, mortem ipsam; ut qui mortuos sui ci.
64쪽
suseliarit. Nimirum tota illi seruiit rerum, Natura: Eumque Deum ,& Dominum suum agnovit.'Jam quam miracula illa mutita quam varia Nimirum non hic, illic, patrata , non subinde, sed serie continua, praesertim in omnis generis morbis, vel tactu, vel selo etiam vel , sanandis. Quid praeterea iis certius ut ostendit, quod non in angulis Contigcre; sed tam multa, tam populosa adiit loca, & undique magno ad eum studio a curreretur. Lusti ata ei omnis Iudaea, Samaria, Galilaea utraque, & terra cis Jordanem. Vel Hierosolymorum magnitudinem cogitemus, de isthic agentium multitudinem ; praesertim Paschali festo: quo ex Flavio Di pho scimus , non minus istic erat,
quam vicies sexiescentena virorum millia .
De miraculis vero quae habemus sinfinitis autem partibus plura fuere quam scimus tunc temporis illa prodiderunt Evangelistae, cum adhuc supere lent multa adeo millia , apud quos miracula patrasset; ut quae fecis.set, praecedente, comitante, sequente plurimorum millium turba ι quae& stupore ill riam Regem eum voluit creare. Quare ne. que veritatem miraculorum in dubium vocare ausi suere hostes Christi. Quid aliud
enim dixere Iudaei,quam Jesum ea facere ope Spiritus impuri tali non eo tenderenta illa, ut destrueretur Diaboli regnum. Neque Gentiles aliud ei objectare, quam Magicas Artes,quas in Egupto didicisset. Quasi non
inde admodum Infans cum parentibus si reversus. Ut mittam, quod Magus nullus possit adferri, qui vel millesima ex parte, ea secerit, quae Christus, sine carminum vi, sine herbarum succis, sine ulla observatione sa-Crorum, libaminum, temporum; ut Celso Epicitreo ab Origene olim responsum fuit . de isto, ut miracula Christi de magnitudine fuerint stupenda, planeque Naturae
vim excedentia: ut eadem inciat numero innumera; ut fide etiam longe certissima ;sigillatim alibi, de accurate agemus. Atque idem de Apostolorum etiam miraculis, imo dc illis, quae proximis contigere temporibus, dictum velim. Nunc institutum prosequamur. A primis hisce Christianorum temporibus per antiquiora secula ad Orbis ad stendere primordia, longe fuerit pulcherrimum. Sed enim plerique omnes laboris sumus fugientes. ut sic quoque non leve quiddam me consecuturum arbitrer, sis utenta
unum hoc impetraro, ut ne illi, quibuscum,
nunc mihi apud vos, Magni ac Sanctissimi
Proceres, negotium est, ante inire temporum
rationes desimant,quam illas de Christi Mira. culis subduxetint pro . Ubi enim ex hisce clare iis eluxerit divina Servatoris virtus: eadem hinc constabit, non solum de veritate Instrumenti Novi, sed etiam Veteris: quandoquidem, uti Moses, & Prophetae testantur de Christo: sic etiam Christus ad eos nos r
mittit, velut testes omni oceptione majores.
Utinam verb, sicuti nos ex Instrumento N vo, de Veteri sumus certi: sic Iudaei ex Veteri perspicerent veritatem Novi t Mutuo enimal lucent facem; atque ita allucent, ut Novum Soli, vetus lunae, quae a Sole lumen a cipit, conferri mereatur. Sed enim Judaeis quoque horribilis ea mentis caecitas, justo Dei judicio, obvenit ex temporum ignorantia. Nam cum hi parum admodum videant
in gestis excidium prioris Templi consecutis; sine quibus LXX. Danielis hebdomades,
aliaque tam praeclara de Christo vaticinia , intelligi minime possitnt: tum vero longe minus conspiciunt in temporibus Christi, Se Apostolorum, quaeque excidium templi secundi ex perunt. Ubi non aliud elogium promerentur, quam isthoc quo ut apud Platonem estὶ Graecos dignabatur Hyptius sacerdos, semper eos esse pueros. Atque haec quoties cogito, non positim non ambabus, quod dicitur, ulnis amplexare grande illud beneficium Dei, in populo suo Conservantis historiam temporum, non illorum modo, quae Christum antecedunt; sed Christi ipsius
nascentis, in terris commorantis, adeo digna
Deo praecipientis, de numine pura mente colendo, nec in honore, vel opibus, sed Deo, S promistis divinis, fiduciam reponendo; coram tot testium oculatorum millibus, tot, tantaque miracula patrantis; tam dura, atq;
aspera, mortem ipsam cum intania, spontd etiam subeuntis; tertio die, uti pollicitus erat, resiargentis; inde quadragesimo post die, in conspectu Apostolorum, quingentorum etiam fratrum, adscendentis in coelo ;exinde Spiritum S. Hierosolymis mittentis Apostolis: qui homines licet simplices, nullaque honorum vel commodorum spe, potius cum magna dirorum suppliciorum, a quibus Natura usque adeo abhorret, exspe-mtione, Religionem Christianam longe adeo latriue per totum terrarum orbem, breviculo
65쪽
viculo temporis spatio,non sine singulari Dei Providentia, de ingentibus miraculis, propagarunt. Quid sit jam ulterius persequi velim
consecuta quindecim secula, quibus Dominus noster, postquam taxios repetiit, ad dextram Patris considens, Verbo ac Spiritu Ecclesiam suam adversus omne hostium genus defendit ac conservat Sed enim suffecerita illa carptim, ac vellicatim attigisse: quando
ea meditanti obscurum esse nequeat, temporum notitia nos de Scripturae veritate fieri petitiores. Proximum igitur est, ut in altorum de quo praeterea me dicturum recep ram considerationcm paucis intendamis: quomodo nimirum haec ipsa temporum doctrina praestet, ut Scripturarum mentem facilius, certiusque, litigioso hoc seculo, capiamus. Omnes profecto experientia sua dicti, non contumeliose, sed verissime dici, Ipsas auro magis aureas Scripturas, quae Omnia ad credendum, sperandum, faciendum necessaria, permicue satis continent, male nihilominus posta intelligi. Et quis dissileatur, non id modo habere in aliis locum; sed
intest etiam, ac unoquoque nostri; quando omnes sumus homines, ac errori idcirco obnoxii 3 In hac vero imbecillitate huniana , non temere illud a Tertulliano, Latinorum Ecclesiae Scriptorum,quos habemus, vetustissimo, dictum fuit, Antiquissimum quodque verissimum. Ecquid igitur ingeniis mode sti, nam illa omni stiolorum pro desperatis
habemus ad veram Scripturae intelligentiam, atquc adeo etiam ad Ecclesiarum pacem, fructuosius este possit, quam si ante omnia quidem, animo veritatis percupido, Deum in Scripturis loquentein audiamus,praesertim
ea lingui. qua divinitus sint exaratae: mox verta quia nullus sibi uni, vel paucis secum , Spiritum Dei ad Scripturas capiendas vindicare debet audiat quoque Spiritum in Ecclesia loquentem: coque homines consulat pios juxta ac eruditos; ac novellis doctoribus superaddat antiquos; ut hoc pacto cognoscat, quid in Scripturarum interpretatione constanter amplexa sit Ecclesia vetus; quando, de ubi fuerit recessum a judicio vetustatis:
quid primo, quid deinde, quid postremo placuerit ; atque ubi primis, ubi mediis, ubi ultimis temporibus, vel alii alios tulerint, vel Anathema dixerint dissentientibus 3 Si aliter
nos componamus, quomodo non in hac mentium caligine, coque Oresiui,
brb, quod dicitur, a janua aberremus, dum suo quisque, vel etiam aequalium aliquot judicio, Ecclesiae doctrinam, ac gubernati nem metitur ; prisca vero de meliora illa tempora, eo despicit, quia ignorati Quamobrem nillil aeque miserum miluo, quam quod iste Antiquitatis contemptu sive segnitie luve tutis, sive alia de causa, quam dicere nihil attinet, tanta quotidie capiat incrementa. Et tamen ea est temporum malignitas, ut vix
liceat ulcus hoc Chironium tangere. Et si liceat, brevitas instituti nostri nunc non sinat. Dolor inter a expressit, ut quae dixi, illustri comprobarem exemplo; idque eorum potissimum, apud quos vitium hoc praecipuo dominatur. Quales censeo qui Samosatent,vel Photini dogma orbi recoquunt Christiano. Nam si culicta Christiani nominis tempora incite animo percurramus a
nullam comperiemus Ecclesiam, ab Apostolis, vel iis, quos hi miserant, constitutari is, quae aliquem eius sententiae agnoverit D ctorem. Equidem non dissiteor, quod o tcndunt, extremis Apollolorunxtemporibus,
fuisse Ebionitas. Ed ullamne ex iis, quas dixi, Ecclesiis dare poterunt, quae vel decimo successionis gradu, multoque etiam postiea, in defuncti Episcopi, Presbyteri Diaconi, imo vel Hypodiaconi. Lectoris, Cantori vel Exorcistae locum, prudens stiens Ebioni tam advocarit Z foris hi catus sitos inibant; extra Ecclesiam erant, quam oppugnabant Ex hoc genere est censendus Theodotus Byza
tius Coriarius ille: qui post ii iam nihil pensi habuit novum dogma inducete de Christo
mero homine, ob desectionem hanc, a Victore, Urbis Romae Episcopo, qui anno ducentesimo, antea, claruit, Cluistiana meruit communione privari. Eiusdem farinae
erant duo eius Discipuli, Astlepiodotus, de Theodotus Trapezita: a quibus Natolius,
auro corruptus, cum antea Confessorum ,
choro accenseretur, Ecclesia relicta, factus
est Theodotianorum Episcopus. Hic posta quam divinitus graves in somnis primas d disset, vix tandem a Zephyrino, qui Victori succeiserat, in Ecclesiam est receptus. dnunc de Artemone dicam, atque omnibus ab
eo prosectis 3 Quid item de Samosatensi Paulo, Antiochenae Ecclesiae Praesuler qui
nisi ab omnibus audisset Catholicus, nunquam per varios honoris gradus adstendistet, donec in ea Ecclesia teneret primas, ubi pri-
66쪽
mbauditum fuisset Christianorum nomenta;
quae etiam Ecclesiarum Orientis prima censeretur. Eo in honore ordine illum praecesserant, Evodius, Ignatius, Hero, Coria Ilius, Hero alter, Theophilus, Maximinus e- rapio, Asclepiades, Philetus, Zebennus, Babylas, Fabius, Demetrianus, ut Paulus iste fuerit Praesulum Antiochenorum quintusdecimus. Sed operae est cognoscere, quid virum tantum impulerit, ut desereret fidei normam, quam observassent tot sui decessiares, viri sanctissimi, plerique etiam scriptis, &martyrio inclyti. vivebat iis temporibus
Zenobia, Odenati vidua, Palmyrenoruna Regina , quae in Oriente longe lateque rerum potiebatur; multumque metuebatur a Persis, Arabibus,su racenis, ArmeniiS, ptiis, diu etiam a Romanis. Cumque doctissima foret ipsa, doctos etiam magno in . pretio habebat; ante omnes Longinum, ea eruditione virum, ut viva Bibliotheca, &obambulans Musaeum diceretur. Atque
ille quidem Religione erat Gentilis: Ipsae
autem Judaea; unde de doctissimos secum , Iudaeos habebat. Horum commercio taneum prosecit Longinus, ut praeclaro admodum Elogio Mosem ornaret,aureolo,qui h
dieque superest, Libello desultimi Hesioneis. Sed ut ea cum Judaeis familiaritas, Longino
profuit non mediocriter a ita e contrario perdidit Samosatenum. Nam cum ea tem
pestate Antiochia, Syriaque universa, in Z nobiae forent potestate; saepius conflictandum erat Paulo, cum Judaeorum doctissimis, de disertis sinis. Ac magnopere quidem ad. laborabat ille, ut & hi, dc Regina ante omnes, quae eum magni faciebat, dea qua ipse majoris fieri cuperet deinceps agnoscerent, Jesum esse promissum illum Melliam. Sed ostendebantur illi Doctrina Ecclesiae, de uno Deo, Patre, Filio, S: Spiritu Sancto. Qubetiam pertinebat, receptissima gratias agendi forma: Deo Parri,s Figio, Domine nostro J s Christi, cum Sancto Spiritu gloria,/IN
rium, in Secula Seculorum, Amen. Siquidem Samosatem temporibus, utebantur hac notam, eaque a ma oribus accepta; ut testis est locuples eorum temporum scriptor, Dion sius Alexandrinus; cus de eo verba legere
est, apud B. Basilium in praeclaro de Spiritu Sancto opere ad Amphilochium Iceniensem Episcopum. Paulus ergo faciliorem hocinio sibi victoriam ratus, lecta priorum
doctrina, in Artemonis castra concessitat Judaeisque illud largitus fuit, unam esset wποσπισιν Divinae Naturae, nec Jesum prius fuisse,quam de Spiritu Sancto e Virgine Maria nasceretur. Non tulit tam foedatria συγκα βα-ν Synodus Antiochena ; quae propterea Paulo Domnum sussuit; approbante hoc ipsum Episcopo Alexandrino. Nempe nihil tale hactenus, vel Antiocheni audierant, jam inde ab Evodii temporibuet vel Alexandrini, ex quo iis praefuisset Marcus Evangelista: quorum uterque Ecclesiis illis, praecipuis totius Orientis, primus ab Α-postolis Episcopus datus erat. Patriarcha Constantinopolitani sententiam nemo hic a
me requirat, quando necdum nova erat Roma. At veteris Romae, S cum eo totius O
cidentis, idem fuisse judicium de Paulo, partim eo scimus, quia Scriptores antiqui, ac fide digni, ita de hoc prodiderunt; partim quiae
etiam, dum Gentiles forent Imperatores, nesuniversalia haberi Concilia possent; ne Iton
Apostolica de duabus in Christo Naturis per
omnis orbis Ecclesias decurreret, cium aliter cavebatur, tum praecipue commercio literarum, quas dixere Paciscas, Canonicas, Ecclesiasticas, Communicatorias, vel etiam, Formatas. His enim vel maximZ, quod multi non satis attendunt, continebatur illa
in Christiana fide contesseratio hospitalit iis, ut eam vocat Tertullianus. Nulla quidipe Ecclesiarum ab Apostolis edocta , priamumve ab iis nacta Doctorem, ignara erat doctrinae, quae ab Apostolicis in ea sonuisset temporibus; ubi quicquid memoriae hominum, etiam longaevorum, deesset, Ecclesi sticis supplebatur Archivis. Quocirca nec
Samosateno, vel Qus asseciis, nec omnino
cuiniam, qui ab Catholica se Ecclesia sep rasset, Epistolas dedisset Canonicas. Cujus rei complures laudare testes possum. fuerint omnium instar optatus Mileuitanus, de Hipponensis Augustinus; quorum Ille , cum Lib. ii. urbis Episcopos memorasset ad Siricium usque sui temporis Episcopum Romanum, subiungit deinde: Cum quo nolis
tu orbis commercissematarum, in ιμα communisnis Socistate concor M. Alterius
est Epist CLXIII ad Eleus im&alios, His
μὴ austrare con sus est, ubique terram Gasse communianwm με m. Garebam, uirum
67쪽
erat omni , Le modo ocissim/ iliam terminari posse quistis/um. Ac praecedenti etiam Epistola idem dixerat; Unde sinum est, ut
etiam ad nonnuPas motistar m primari scriberemtu, non communicararias liter u , quMjam obm, propter suam per Utatem, ab uniatate Catholica, qua toto orbe ae uia est, non accipiunt, sed privatas tantism. Nec horum demum temporibus ea formatarum coepio consuetudo. Nam ut de Laodiceno Concilio taceam, deque ipso Niceno quorum illud literarii talis commercii meminit Onone CXLV, hoc XVIII. etiam Eusebius Pamphili in septimo Historiae conservavio nobis hujus generis Epistolam; de quidem a Synodo Antiochena ad Dionysium Romanum, de Maximum Alexandrinum, in ipsius
Samosateni causam exaratam. Quin ab ex-
cta, ut in die illa, quae animo semper ob Natur, otii pariter, ac negotii mei facilitis Deo
rationem reddam. Quomodo animatus, quicquid mihi temporis a publico munere, authoritate vestia imposito, restat, id omne si quatenus per indigenarum, ac praecipue e terorum interpellationes licet, in eo insumo,
ut literarum etiam monumentis non malὰ
promerear de madiis, praecipud juventutis'. Quocirca ut in aliis a me arti , ae scientiista in i ita in doctrina quoque temporum, multa jam literis mandavi. Sed hactenus pend omnia in Bibliothecae forulis delitescunt. Interim tempora labuntur, atque
aetas affecta aurem vellit, ac cogitare jubet de sarcinulis colligendis. Eo igitur animo sum, ut illis dem lucis usuram, in quibus perficia undis, de emendandis, minus operae desiid cessa Apostoli Ioannis annis quadraginta , t ratur. Solum dubitavi, utrum satius foret, vel etiam minus, obtinuisieras in Ecclesi , t initium dueere, ab orbis, an Christi incun vel ex vita Xysti apud Anastasium conspicimus. Vereor, ne promissam brevitatem ,
modumque Epiliola excedere videat, si alterius sermonem producam de duobuς illis ingentibus bonis, quaed temporum doestrina promanare dicebam. Ea partim ipse attendebam, Him animum ad hoc studium appellerem, in prima pend adolescentia. c. id
mirum quando non tam iudicio ad illud deferrer, quam occasione Bibliothecae, bellὰ adeo instructae, etiam ab antiquis Ecclesiae scriptoribus, quam reliquerat mihi doctissimus, idemque vetustatis amantissimus Pa-bulis. Verum enim vero licet temporum,
doctrina , praestantium virorum industria,
nunquam majora ceperit incrementa, quam seculo proximo; multum tamen vereor, ne non unius aetatis negotium sit, priusquam,
his scientia ad id fastigii ad stirgat, ad quod aliae quaedam jamdiu pertigerunt. Neapropterea tam animo, quam otio, mihi opus sit in exasciandis nostiis. Utcumque enim vitibus diffidam meis: bona tamen spes est in hoc etiam studio, ubi toties noctem omnes offendimus, qub plures plura dicent, & conferent, eo citisis poste tenebras discutu Qv rens meus. Sed quanto cum aetate altius circa ab illis veteris Instrumenti paulisperr me postea in hoc studium penetravi; tanto magis ejus necessitatem perspexi. Praecipue vero ex laboribus istis, vidi fructum me percepisse maximum , postquam Theologico Illustrium Hollandiae,& Uest. Frisiae ordinum Collegio Praesectus, cum Scripturis euncta Ecclesiae tempora jungerem: atque ita nulla spe, nisi coelesti, laborem mihi ipse duplicatem. Idem amor, ac studium man- sic, cum deinde in Leidens Academia, praeter
literas Graecas, omnem omnium temporum
Historiam, sacram,Ecclesiasticam, Civilem,
enarrarem. Ac quamvis ut alia omnia, ira animum quoque auferre aetas soleat: necdum tamen mihi in illustri Gymnasio vestro idem studium profitenti,ardorem istum aetas
extinguit frigidior; quin potius gliscio.
Nempe majoris mihi Hait conscientia, quam res fluxae: coque pene hoc uno metior cuncedam cum animo revertendi. Nunc verbexorsus a Novo, diatribam geminam; unam
de sospitatoris nostri genere: alteram de annis ejus nati, baptizati, mortui, publici juris facio. Utramque, magni magnae urbis Antistites, columina Patriae omni laude maiora, amplistimo nomini vestro, L. M. Onero, dicoque. Nec ignoro, quanto majora m
rius debeantur vestris, Sed cum non pos sum hoc tempore, quali vellem; volui, quali
poteram testimonio, cultum atque ossicium nostrum testari. Et fidentiorem me facistat, notissma omnibus aequitas judicii vestri iut iniqui ipse judicii reus fuerim perage dus, si metuissem, ne libellis nostris plus demeret favoris,quod exigui forent i quiun asderet argumenti non praestantia modo, sed etiam dissicultas. Et stulte adeo si sapuis leni, sapientia tua errori nostro. ves in proximo
68쪽
de libellis nostris sermone, longe humanitatis,&affectus plenissimo, mederi potuisses, magnificc, ac amplissime Consul, Alberte Conrade Burgi, tot jam honoribus perfitnete, non in uria modo patria , cum quavisuria certante ι sed in totius etiam Hollandiae, Vest-Frisiae Senatu; Letationibus quoque ad Russiae Imperatorem, de Serenis- simiam Daniae Regem, magna prii dentiae laude feliciter obitis, longe lateque celebratissime: tum autem quod multis partibus minus sit licet, me tamen, & literarum studia, propius sim Athenaei nostri jam ab
co tempore curator, quo sic Dco, dc prudentissimae urbis hujus Proceribus placuit, ut Ego, da ab omni laude cumulatillimus Collega meus, Gasparus Ballaeus, prima illiusfiindamenta, jaceremus. Ut vero porro etiam structura iis pulchrior, pulchriorque exsurgat, do voce dc calamo pariter adnitimur. Aesi vita suppetat, uberiores deinceps animi hujusce testes dabo, non modo publici boni amore, sed etiam vestri: quibus si placebunt nostra, magis placitura sunt aliis, de Authori ; quantoque vobis per haec carior reddat, tanto ipsi etiam mihi cariotsiam. Deus Opt. Max. porro qua terra, qua mari, urbem hanc secundet i lam nunc licet felicitate, de rerum copia, nulli secundam. Atque idem familias vestras cunctis animi ac fortunae bonis locupletet. Vos ipsos, ex bonorum civium, tot etiam eruditorum votis, Urbi, Ecclesiae, Gymnasio nostro, imo potius vestro, sespites ac propitios, diutissime cons Vet.
Sereni MYSapientissim Christina .
ON dubito, Serenissima Regina, quin
plerique, qui prolixum tuum erga me favorem,de tabeficentiam norunt, obde mirentur, nullum me hactenus grati antimi signiam ostendisse, cum tamen innumeri, quos nunquam obstrinxeris, in remotissimis
etiam terrarum oris, virtutes tuas uno ore
laudent, celebrent, x in coelum certati evehanti Si vel insita quaedam ignavia, vesaliud animi vitium, tam diuturni esset caua silentii, tantum abest, ut delictitaterem veh
niam; ut ultro potius a te poenam criminis 'efflagitarem. Sed me quam longissime ab hac culpa abesse, nemo potest ignorare, cui
dc mores mei, Sc ingenii mensura fuerit cognita. Si nunquam praesens csscm contemplatus ea, quae totus te terrarum Orbis praeis dicat, miracula ; fidentius aliquanto exigento necessitate, sermonem de te instituerenta. Nunc vero cum videam ea ipsa, quae de te jactantur longe esse infra gloriam tuam, cum omnem prorsus famam virtute excesseris; ebsum redactus,Divina de Incomparabilis Regina,vi neque loqui,neque tacere de te possim. Vetat eximia illa erga me etiam immerentem benignitas,ut taceam ; alterum vero
de magnitudo tua, & ingenii mei prohibet tenuitas: Sed tamen si unquam turpe fuerit aliis siluisse, cum loquendi urgeret necessitas; mihi longe fuerit turpissimum. Ingratus merito, vel malignus habear, si destitutus ea dicendi facultate, quae tantae convenit Manitati,non illa saltem prostram,quae possim. Quod itaque te alloquar,non hoc facio fretus viribus,aut ingenio meo, neqire enim me
mea fugit imbecillita sed saltcm, ut, si quod
tacendo crimen incurrerim, illud omne i quendo diluam, de repellam. Nec tamen ideo silentium rumpo, ut laudes tuas aggrediar; faciunt hoc ii, qui vel sunt, vel sibi videntur facundi, de diserti, a me enim uti vi tus illa, ita etiam altera ista procul abest vanitas : hoc saltem peto, dc obsecro, ut benigna de serena fronte munus, quod offero,
suscipias, nec indigne seras, quod post tanta
longam moram, aliena pro meis audeatis exhibere. Quamvis ut rectitus loquar, tuum est, Domina, non alienum, id quod tibi consecro opus: Tibi quippe vivcns destinarata
Pater meus,tibi ctiam moriens ultimis reliquit ceris. Sive tamen tuum sit, sive non, accipiendo id facies tuum, critque, ut Ohinor,non minus gratum,quam si meum csset, imo etiam gratius, quoniam de melius. AGgumentum operis quod attinet, ne hoc sporo, adspernabere ; continet enim aetatem, S scripta corum,quos tu libenter a mortalitate una cum suis monumentis, si per fata liceret, adsereres. Vcrcor autem, Domina, ne plus
doloris, quam voluptatis hic tibi adserat ii ber i seri enim non potest, ut non quam gravissimc commovearis, si in tot Veteris Graeciae lunaim, tot praeciam ,δc inaestimabiles Thesaulo avaros illos tuos de insatiabiles
69쪽
eo Neris oculos. Nudam quippe Script rum finiam, solos laborum titulos, &quaedam quasi humanae sapientiae naufragia hic
conspicies. Nihil hic Theopompi, nihil Timaei, nihil denique Ephori, praeter nometia: periere omnes, & quod maxime dolendum, periere sine posteritate. Neque hoc ideo a me dicitur,quod inique deHistoricorum hujus seculi sentiam ingeniis, ut non illa etiam ea qua debeam aestimatione prosequar; sunto illi quod voluerint, dummodo sciano,. multum se abesse a sublimitate veterum, &quantum ipsi plebem superant intellectu, tantumdem se ab illis superari. Hamvis
autem pus rei causim reddere, non ut dissicile, quid tamen opus eam multis explicare,
cum eventus ipse manifestὰ id docuerio Quis responderit stulto,quaerenti, quare desipiat,nisi qui de ipse, prosti illo velit habeti falsum vero est, quod quidam opinantur, ex quo desierint esse Heroes,desine etiam eos, ut facta eorum memoriae, & posteritati tra-erenti Cui non Veterum Heroum comparandus gloriosissimus tuus Parens Z Quis non illum Regum, Principumque omnium diseret Maximum, nisi M'orem se genuisset filiam 3 Nullus tamen quod sciam, facinora ejus toto orbe,& omnibus seculis memoranda, vel potuit, vel ausus est, literis, &xternitati consecrare. Hinc adparet ii diernis Scriptoribus, non deesse argumentum, verum ipsos decise argumento. Qua quidem in re uti,dc in caeteris ferme, pland adversantur priscis, de vetustis Historiae conditoribus , Illi quippe arte, de industria Heroas ex hominibus faciebant, isti vetb culpa ingenii & fac diae Heroas,imo ipsos Deos, in ii omines, quidem villismos, perna tant, & transformant. Sed quid ego hic alio.
tum crimina commemoro, cum pulcherrimam laudum prae manibus habeam materiam 3 Invitus, Regina, aliena persequerer vitia, si tuis praedicandis par essem virilitibus': sed cas percensere longe fuerit dissicilius', quam aliorum carpere errores. Labi quidem& errare.res est,ut factis,ita quoque dima facilis. Tua vero virtus cum nihil habeat humanum,sed sit prorsus Divina & Immortalis,quis eam aggredi, & exprimere possit niscui coclestis quoq; contigerit facundia3 Nonne ego eumdem incurrerem errorem, quem
paulo ante in aliis reprehendebam, si heroicas, de incomparabiles animi tui dotes , t nuitate styli de eloquii deprimere, & tanquam de coelo in terram deducere conare Permitte,serenissima Regina,si in me ingrati videatur animi indicium, de virtuties tuis tacuisse,ne ingratus habear. Malim tu hoc videre, quam prodere malignitatem, cujus ego manifeste temper: , si te modice , dc
frigide neque enim aliter possim praedica
vero. Licet nihil aliud in te magnum, de memorabile occurreret, quam quod soli nae,& natalibus debes, esset id tamen majus laude, &praeconio nostro: tantum quippς abest,ut lublimia illa, sceptra&coronas,ser mone possim assequi; ut saepe ne verba quiadem succurrant,quibus amicis, S fviriliariabus meis satisfaciam. Sed vero cum fortuna, licet illa omnia dederit, minora tamen praestiterit tibi,quam sint ea,quae ipsa adquisive ris: quum propria te virtus, ctiam supra di dema evexerit; vanus estem, de ineptus, si
periculum virium facerem, verbis ait nuare mallem, quam sacro silentio venerari ea quae in te certatim concurrunt miracula
Huc accedit, Domina, quod laudare nemole possit, sine gravissimo aliorum Regum. , Principumq; vituperio. Nam sanc etiamsi aliquid praedicatione dignum in his sese ost
rat,id tua obumbrat gloria, vixque eorum s premae virtutes eo adsurgunt, ubi tuae incipiaunt. Honorificum est illis trium quatuor linguarum peritiam sibi comparasse. At v
tb quota haec est pars tuae laudis,cum linguas plerasque barbaras tamen excipio exacti
si me intelligas, multas etiam sermone exprimas, idque tam eleganter, ut ne ipsas etiam Musas elegantivis, disertiusque posse exist mem. Et tamen,ut multas edidiceris linguas, plures tamen sunt, quae te celebrant. Iam
vero quam in aliis regibus gloriosum his tur, si erga literas, & literarum cultores, b nigno,& benevolo fuerint animo Tu ver incomparabilis Domina, non solum liter
rum amore teneris, verum etiam tantos in iis
progressias fecisti, ut ne doctissimis quidem
concedas; Tuae certe aetatis omnes longe post te reliquisti. Qii nam est enim doctrinae scientiaeque genus, cujus non etiam penitis mos perlustraveris recessust Poetas quidem dc Oratores,qua Graecos, qua Latinos, partim legis partim memoriae mandasse, ludus tibi jocusque fuit. Historiarum eam tibi comparasti cognitionem, qua nec majorem illi, qui totam aetatem huic studio consecrarun
70쪽
tum, quodque non in Juvenem, nedum in virginem cadere existimassemus, nisi tu sola exemplo nobis fuisses, evasisse te tam cito ad illa Grai, de abdita Philosophiae penetralia ad quae alii assiduo labore, continuis vigiliis, vix tandem in extrema canitie pervenire potuerunt. Nescimus adhuc,Domina propria ne industria, an vero singulari Dei beneficio,tantam sis adepta sapientiam. Quamvis enim rapido, concitatoque ingenio , annos & anatem tuam praecurras': Quamvis etiam ea sis diligenti ut nullum tibi tempus frustra essiuati de licet te quirit tradas . eum demum major noctium pars
praeterierit, nunquam te tamen aurora do mientem deprehenderiti vix tamen patitur imbecillitas humana, ut tantum scienti Mim, rerumque usum tam sebito, de inter tot i negotia adquirere, I comparare
tibi potueris: Coelo necesse est tani coeleste ad te pervenerit donum; neque enim ex stala Platonis, Plotini, similiumve institutio tanta repente prodiisses. Sed quid attinet quaerere, elitusne infiisiam, an verb labore partum sit, id quod in te passim colimus, de admiramur, dum coeleste, de immortale id esse fateamuri Cesset itaque curiosa nimia uni, de inutilis illa inquisitio, cesset etiam mmnis laus cum laudare non possimus, id quod quale sit, &unde habeas, ipnoremus; d tamen cum Divinum id este agnose
mus, permitte ut te adoremus. Si eninis unquam honor, cultusque divinus sine crumine, Ac errore cuiquam conferri debuerit, debuit tibi, incomparabilis, de adoratione dignissima ina. Merces hax est exigua, si virtutes tuas,ingentiaque quae in me con
tulisti beneficia respicias: Tanta quippe illa sunt, ut etiamsi mihi millies vita, quam d
go, recurreret; millies me mors opprimeret, prius quam tuorum erga me meritorum a
Partem, vel minimam deponerem. Sed tamen neque tu majus aliquid expetis,neque ego aliquid majus possim reddere, quam , mimum purum, devotum intemeratum, quo te ariernum colam, venerer, de ad
Ur--ο'Celses mo 'H rei, Geo no V illim, Duci, Marchioni, comiti Buchhingliamiae, Comui Conventriae, Vice-Comiti Villiere, Baroni addoniae, summo Tlia- lassiarchar Angliae, cs Hiberniae,
go, Domino ardensi, Custodi μι- fiat Regii, s Thalassarchae quin
Dynasa arris Do verensiri, Ius tiario in Ore, omniumque Aegis ulvarum re Sal uum ciae vium Dentensem, Dynastie Regia A in indeseriensis, Primario Cubicularis Maeo, Haesidi Synodario Ordinum Regnorum Angliae,
Scottae re Hlcimin, Equiti Nobiali mi Retii ordinis Garterii, Cain labri cita Arademia Cance H
rior Illustrissime Ze Celsissime Dux, T vis ille ego conditionis, dc Academiis
cis spatiis, atque umbris assuetus, assari nunc ausus sum Celsitudinem tuam; virui videlicet, Principem,quem alma Parens nam tura, non istum generosa iam domo, pro dire in lucem )usterit; sed nascentem etiam oculis ita blandis intuita sit, ut cunctas illi corporis , atque animi dotes largiretuita Quem deinde sapientia pariter, ac virtus, quasi ex se natum, a teneris unguiculis es . carint. Quem firma jam vigentem aetate, Augustie memoriae Rex Iacobus, sagacissimus ingeniorum, & meritorum aestimator,
in arcana sitae Majestatis consilia adsciverit iQuem idem serenissimus Rex quod ob fluxam quorundam principum fidem, Ac aularum illud incertum, non minoris duci do t) ut prudentissimum, observantissimum,sdelis limum, expertus est semper: Ita is quamdiu rebus ipse praefuit mortalium , a more complexus est ioci itali: Imo quem