장음표시 사용
311쪽
quos numos viritim per tribus &ceturias diuiderent, . quibus earunde sust agia emebant. Quod lex ambitus prohibebat. Quida quo populo gratiosi fieret, cogiaria,munera, epulit,&alias largitiones publice populo praebebant.Eade sere ratio est de comitiis ceturiatis, quae legum serendarum x iudiciorum caussa fiebant. Nisi quod legibus serendis, antequam leΣ promulga, retur, recitari solebat a praeconibus suggerentibus scribis populo,ut ante sciret & intclligeret lege, quantio suffragium ferret. In comitiis vero ceturiatis iudiciorum caussa nisi accusator is esset qui comitia haberet,
praeter eas personas quas omnibus ceturiatis coniicianire necesse erat,interuenire eu primu Oportebat, qui
diem perduellionis ad populum dixisset,lum vero defensore qui pro reo diceret, postremo & ipsum reum sordidatum chi amicis qui populo supplicaret, prius
qua in suffragili mitteretur. Quod vero comitiis ades se has personas dixi,ita accipiedum est, nisi exilii cauta se solum ante iudicii diem rci vertissent, quemadmo io dii fecisse Camillu,Corionatum,K. Quinctiuria,&Ci cerone ipsum in historiis legimus. Porro ante coiia-tia centuriata edictu praemitti necesse erat, ut ad qua die conuenire populus deberet, multo ante intellige rei. Vnde fit ut in omni historia ita saepe reperianturcosules comitia edixisse.Illud vero dubium est, ita ne comitia edici solerent,ut praecones per vicos dimissi diem praediceret, an quod magis credo, potius scriptu esset, quod publice proponeretur,eo de modo quo praetor u edicta. Sane scriptum in tabella proponi pii blice solitu quo edicebatur quis dies comitiis centu, riatis futurus esset, idque forma perpetua tradit Geb. lius lib. xii). cap. xiiij. Et quonia comitiis etiam adesse
312쪽
eet agris homines oportebat, qui in urbe fere non nisi nono quoq; die,id est nudinis veniebat,propterea edictit illud per plures dies publice extare necesse erat,vt populo yniuerso notu esset. Vnde post edictu promulgatu ante comitioru diem trinum dinum interlici λ-lebat etia in magistratuit comitiis: nam in reliquis ita fieri oportuisse,satis manifestu est. Quod vero tantutempus interii ci debere dixi, ita accipi debet, si modo nil accidisset quod impedimeto esset, quo minus comitia suo tepore haberentur./Na si res ad interregnu ID rediisset,a secundo interrege comitia haberi poterat, quoru imperium non erat nisi quinque dierum. Hinc trinundino lege promulgare,erat lege quam quis serre proposuerat,tribus diebus nudinara aduocata cocione ita recitare,ut de singulis capitib populus &docereturn doceri aliis adhibitis suasoribus fieret: data etia facultate,Vt qui vellet,lege improbare dissuadereque posset.Erant aute nundinae feriae rusticorii quibus in urbe conueniebant negociis domesticis proui-sufi,queadmodum nunc mercatus. Fiebat aute nono quoque die unde etia nomen habuerunt. Qui autem
Jeges ferre volebant, blebat sibi unum alique magna auctoritate praeditu cociliare,& adiungere: i3 auctor
legis a Cicerone appellari solet.In iudiciis quoq; tri-
nundini lex obseruabatur. Quare ea lex comunis erat omnibus centuriatis comitiis. 1Est etia illud obseruatione dignum omnibus centuriatis comitiis senatus
auctoritate opus fuisse , quod Dionysius indicat libro nono. Quod in tributis non erat. Patres enim auctores fieri solebant , omnium quae centuriatis θ' comitiis transigebantur. Haec porro comitia non
nisi auspicato haberi poterant. Auspicia autem
313쪽
captare, erat ex auibus ceterisque auguralis discipli . nae signis ovis voluntatem interpretari. Hoc autem duobus praecipue modis fiebat,aut per exta li ostiarii, S hoc erat haruspicum munus aut ex auibus,quod au-. gures facere solebat,ut Cicero secundo de diuinatio ne,& secundo de legibus scribit. Auguralis vero di .ciplina ex quattuor potissimum generibus collabari Ex auibus,ex ciclo, ex terrenis quibus dant antina lib.& ex diris. Ex auibus signa obseruabantur tripliciterio ex volatu ,ex occentu,ex tripudio. E caelo,quod scr-uare de caeso dicebatur, erat attentius circuinspicie-do obseruare,num qua parte caeli aliquid se ostende ret,unde diuinationem accipere posset, ut fulgura, &tonitrua,ut Cicero secundo de diuinatione tradit. Ioue enim tonante inquit aut fulgurante comitia populi habem n . De terrenis animalibus,scribit Plinius lib. oc- tauo,cap. LVM. item,ut ex morbo Herculeo, alias co mitiali. Dediris Cicero primo de diuinatione Etentῶ dira cut in cetera atι hicia, di omnia , aut si nae,non cauose Osu ast erunt, cur quid eueniat ed nuntiant eusniura ni pro uideris.Ex his omnibus augures auspicia captabat, cuius disciplinae, auctore Dionysio, veteres Romani obseruantissimi erant. Ante igitur comitia ceturiata auspicari mos erat, & quaquam nihil apparuisset, ma-Ia signa obnuntiando afferre,vel fausta nutiare, ut comitia haberi possent. Intra Pomeri u autem auspicari mos erat in arce,vel inPalatio,vbi locus erat quod a P. Victore auguratorium vocatur. Quod si quis vel non recte auguratus esset, & comitia habuisset ubi id co-3O gnitum esset, tota illa actio vitiosa erat: hinc aliquoties magistratus ob eam caussam abdicasse legimus.
Quod si quis comitia prohibere voluisset,is obnutia-
314쪽
bat. Obnuntiare autem, erat magistratui seruatum eia se de caelo renuntiare, ideoque ne eo die, Ioue prohibente,comitia haberet vetare. Cautum autem legiobus erat,vt obnuntiationi pareretur. Auspicia autem penes magistratus erant,augures enim nihil pro officio apebat nisi a magistratibus iussi essent. Id aute est quod ait Cicero : Asa stratus raniis habuisses ectionem
aufρicior . Auspicia autein & maiora, & minora vocabantur: maiora erant consulum, praetorum, censoru; minora reliquoru magistratuu .Praeter auspicia,quae Ioomnino a magistratibus ante eiusmodi comitia serua-da erant, sacra quoque quaedam legitima fieri, dc hostiarii immolationes oportebat,de quibus Dionysius lib. vii. Edicto itaque proposito,reque in trinundinuante promulgata, senatus auctoritate interueniente, sacris factis auspiciis addicentibus, nullaque obnuntiatione , vel alioru magistratuu intercessorie interiecta , quum centuriata comitia maior magistratus
habere vellet,die suffragii populus in campo Manlioco nuensebat,ubi priusquam in tribus & centurias di- , ostribueretur , concionem ad populum habebat, qua
rogabat,ut id de quo ageretur iubere , aut vetare vellet ac si magistratuum essent comitia, rogabat populit, ut ex iis candidatis quorum haberi ratione oporteret, quos tu omnes nominatim appellabat, crearetpo pulus quos vellet costiles, praetores,ces, restae, vel
quos ipse recitasset, vel quosda ex omnibus ciuibus, si modo ii essent, quoru ratio haberi ex legibus posset. Deinde in ceturias distributus initis comitiis su D fragia ferre incipiebat. Comitia vero inchoata, multas ob caussas, vel impedita,vel renovata fuisse costat, ut intercessione,& vitio magistratuum. Tribunorum
315쪽
autem plebis summum ius in intercessionibus, erat, quod verbo uno sole inni VETO continebatur.Si auo te nulla caussa esset,qui comitia prohiberentur,postruam populum magistratus in suas centurias disce-ere iusserat ad suffragili feredum, tu omnes qui aderant ciues quibus suffragij ius erat, discedebat in suas quisque centurias,ut quo ordine rogaretur, suffragiudicerent. Tum centuria,quae prima sorte exiisse , ea δ' praerogativa vocab atur,in qua tantum mometi erat, ut fere in quam partem inclinasset praerogativa, eam
reliquae centuriae sequerent tr. Primo autem Voce
suffragium ferre solebant post legem v&o tabellaria, populus in madadis magistratibus reliquisque actio. nibus tabellis utebatur, in quibus in iudiciis Aloluo,
Condemno, Non liquet, exaratum fuerat: in comitiis le-
um t uo, Vii reg.u; in magistratibus tot diribeantur tabellae quot candidati,in quibus nomina ca-didatorum scripta crant per primas litteras. Is igitur ψ candidatus qui plura per singulas centurias puella tulisset, singillatim pec praeconem nutiabatur,qui plura centuriarum suffragia, magistratus itidem a praecone populo referebatur. Tabella vero accepta, tu ex
uno septorii duo enim in capo Martio septa erant, in quibus comitia habebantur per quosdam ponticulos omnes tribus sinetillatim in aliud septum ibant,atque in cistas quae in illis pontibus a rogatoribus tenebatur,tabellas mittebant.Locus autem in quo centuriae ad suffragium vocabatur,erat prope tribunal eius qui comitia habebat. Quum autem, ut dixi,maior pars ce-a o turiarum aliquid sciuisset, tum ea comitia rite habita dicebantur. Isque si magistratuum erant qui plura suffragia tulisset, a praecone populo renuntiabatur,
316쪽
vi satis ex Dionysio supra vidimus. Primum autem renuntiari perbonorificii erat. Locus,vt dixi, comitiorum centuriatorum erat campus Martius,in quo erat
duo septa, in quibus populus Romanus suffragium se rebat; se quibus apud Liuium &Tranquillum freques
mentio est. Ea autem intra pomerium haberi non poterant: habebantur autem in loco augurato, id est ab auguribus ad cam rem dicato,& consecrato. Haec autem comitia non poterant, nisi diebus comitialibus ibhaberi. Dierum enim anni,ut ex marmoreis fastis, &Macrobio liquet, quidam erat festi, quidam profesti, quidam intercisi. Festi diis dicati sunt: profesti homi
nibus ad administrandam rem priuatam, publicaquerintercisi deorum' ominumque communes. Festis inia sunt sacrificia,epulae, ludi,feriae. Profestis fasti, comitiales, comperendini, stati, praeliares. Intercisi in se, non in alia diuiduntur. Nam quum hostia caeditur, sari nefas est inter caesa, & porrecta fari licet rursus, quum adoletur, non licet. Ex nis verbis Macrobii liquet quosdam dies fui ste comitiales, qui in Fastis litatera C. notabantur a Numa instituti, quibus solis cum qpopulo agi fas esset; tempus quo consules creabantur, varium suit, ut etiam varius fuit dies quo inire magistratum solerent. Verum postquam in eundo consulatui, dies status est Kal. Ianuarii, comitia consularia traberi solebant mense Iulio , vel Augusto, ut ex Cicerone liquet. Paulo post consillaria, praetoria comitia habebantur Censoria vero circa Kal. Iuli. haberi s olebat,quod ex Ciceronis epist. ad Appium lib. iii manifestum est, qui statim,ut designati erant, ini- Ῥbant, nec tompus statum Kal. Ianuari, expectabant, ut consules,& praetores. Perdurarunt autem haec co-
317쪽
comitia libera usque ad C. Caesaris dictaturam, quo tempore,ut scribit Tranquillus, Comitia iampulo par
titus es, t exceptis consulatus competitor Ibin , de cetero nu
mero candidatorum pro parte dimidia , quos populus ae et pronΗntiarentur pro altera parte quos ipse dedisset S in Augusto Comitiorum quoque prionum ius reduxit, ac multiplici poena coercito ambitu. post Augusti vero obitum omnino a Tiberio antiquata sunt; luod his verbis docet Tacitus libro primo Tum primum e campo comittalo ad patres translata sunt. nam AEd eam diem Crisi poti sima principis arbitrio, quaedam tamen studus tribuum fiebant, neque populus adeptum ius questus est,nisi inani rumore. Et Modestinus in lege unica ad legem Iuliam de ambitu; Haec Iesu inquit in drbe hodie cessat, quia ad curam principis magistratuum creatio pertinet, non ad populifauorem.
Ex quiuus verbis manifestum est, sub Caesare & Augusto adhuc fuisse comitia, verum sub Caesare adeo non fui si e libera,sub Augusto vero paulo quidem liberiora,sed tamen quae maxima ex parte principis arao bitrio,non populi tauore,sierent. At post imperium a Tiberio initum adeo desierunt fieri haec comitia, ut nunquam postea a sequentibus imperatoribus populo restituta sint, sedprimum penes senatum Tiberij instituto manserunt,postea plane in principis potestate fuerunt, quemadmodum exPlinij epistolis manifestum est. Atque hactenus de comitiis centuriatis
i Occi Seruio regnuRomanuvi inuasit Tarquini qui a morum acerbitate Superbus cognominatus est. T itu
318쪽
I s pr imo res patrum,quos Servi j rebus sauisse arbitrabatur,occidit. Volscis bellum primus intulit, ex quorum manubiis te plum Ioui in Capitolio maximii c5didit, ferias Latinas primus instituit,cloacam maxima fecit, multaque praeterea bello paceque praeclara gessit. Qv c tamen omnia inaudita saeuitia, tyrannideque , qua multis annis urbem oppressit, deformauit. Postremo vero quum impotenter se gerendo, omnes in odium suum adduxisset, nouissime propter expugnatam nocturna vi a Sexto eius filio Lucretiae pudi- iocitiam, Bruti opera praecipue, regno cum uxore & fi
liis exactus est, quum annos xxv. regnasset, perpetuoque exilio cum omni prole sua mulctatus est. Qui quum Tuscorum & Latinorum ope saepe in regnum
restitui frustra tentasset, demum Cumas concessit,ubi summa cum ignominia reliquunt vitae tempus apud Aristodemum tyrannum tras egit. Fuit igitur urbs re- .. gum sub imperio tantae rei p. ortui & incremetis admodum necessario annos CCx D. Quorsi aliquot iusti,fortes,prudentes, rerum humanarum peritissi- λψmi,& publicae utilitatis stadiosissimi ,extiterunt; qui iis legibus institutisque Romanam rem p. fundarunt, ut ab ijs primordiis ad certissimum exterarum omniugentium ac populorum bello paceque principatum eam peruenire non difficile fuerit. Sed quum aliqui
eorum aut patricios,quorum ipsi e corpore erant,vehementius extulissent, plebem ue depressissent aliqui regnum per vim partum imperiosius quam decebat administrassent, demum propter immoderatam quam .dam eorum in ciues libidinem atque audaciam urbe so atque imperio deiecti sunt, populusque Romanus L. Bruto praecipue auctore libertatem adeptus est. De
319쪽
cuius origine,caussis,incrementis , & statu nunc dic serere institui
Haec est ut inquit Floruso secunda populi Romani
aetas,in qua liber vivere coepit,primaque reip. mutatio,qua Superbo rege exacto,libertateque parta, imperium duobus viris annuum madatum est, qui prae-io tores primum,deinde iudices,postremo consules appellati sunt. Hi summus erant apud Romanos ordin
rius magistratus,qui pulsis regibus ab interrege, siue urbis praefecto Sp. Lucretio Tricipitino comitiis ce-turiatis,ex commentariis Ser. Tullij, pro rege creati sunt. Hi fuerunt Brutus,& Collatinus. Quibus praeterquam quod annuum tantum imperium datum est, nihil aliud ex regia potestate immutatum: itaque omnia regum iura,lictorcs cum fascibus,trabea praetextam fellam curulem regiam,ceteraque regii insignia et o primi consules habuere. Id tantum cautum est, ne si ambo fasces cum secuAbus haberent, duplicatus terror, duoque reges pro uno facti viderentur , ut alter consul fasces xvi. securibus alligatas, alter vero virgarum fasces tantum cum lictoribus haberet, idque
alternatim singulis mensibus,donec annuum eorum imperium expleretur, facerent. Brutus priore mense
concedente collega fasces cum securibus habuit. Hac igitur ratione quum duorum regum metu ciuibus adueni sient potestatis inuidiam minuerunt.Duo autem 30 consules ideo creati sunt,ut si unus improbus esse maluisset, alter eandem habens potestatem, collegam coprceret. Placuit quoque ne imperium consulare
320쪽
logius quam annuti esset, ne propter magistratus diuturnitatem insblentiores superbioresque essent , sed ciuiles se semper redderent, qui se post annum sciret
magistratu abituros. Penes primos vero cosules post reges exactos, omnis regia potestas erat. Totius enim imperis summa per eos administrabatur: nam S. P. R. per accensos & praecones cogebant,exercitum parabant,ab eis prouocatio non erat, domini pacis bellique erant, inconsulto senatu vel populo in caput cuiuscunque ciuis animadaertere poterant. Postremo penes eos ut inquit Pomponius summum ius uti esset lege cautum est. Ccterum mortuo Bruto, ne per omnia regiam sibi potestatem vendicarent, legibus a P. Valerio consule, quo plebi gratificaretur,latis,quare etiam Poplicola appellatus est, consulum auctoritas eo ipso primo libertatis partae anno valde imminuta est,regiaeque potestati longe in serior facta. Institutum enim V1leriis duabus legibus esti primum ut magistratum nemo caperet,nisi qui a populo imperiuacciperet,si quis aliter fecisset, capitali poena puniretur, qui eum occidisset, ei impune esset, deinde ut prouocatio a consulibus ad populum esset, neue possent in caput ciuis Romani animaduertere iniussu populi,
relicto eis tantum, ut coercere possent, & in vincula publica duci iuberent.In atrocibus vero casibus maximisquerei p. periculis, vel necessitatibus, consulibus aliquando summu ius,& regia prorsus potestas ad te
pus per senatum iis verbis concedebatur: Vt consules Hrent operam, ne quid resp. detrimenti caperet. Ea potestas more Romano magistratui maxima permitteba- tur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque ciues,domi militiaeque im-