장음표시 사용
391쪽
tem loco nunc Hebraeis virgula Macaphverbo conjungitur. Quare tota sententia sic transferri posset. Recordare Ego, Deus scilicet, vel recordari, idest recor dor ego nam infinitivus supplet vices aliorum temporum), quid tempus, quam brevis si vita humana, ut, nisi promissiones afferas cito, frustra genus humanum condidisse videaris. Idem sere sensus ubique. Numquid enim. Hebraeus affirmative . super, propter quid . Comsitubii. Non longe aliter Hebraeus: Cre asti, condidisti. Hominum. Idem He-hraeus: Adam. Videtur squidem genus humanum frustra creatum ella, cui Meusias promissus tam diu differtur dari. Genebrardus aliud putat. Recordare, inquit, in quanta vanitate creavisti filios hominum. Quasi verba hebraica sic ex eo transferri possint: Super quo Vano, super qua vanitate, quam vanos, mis ros, 3c infelices nos creaveris: quod a puritate linguae longius est. Qualem e- sim locum hic sensus habeat, non vi- deo satis. Noster autem senius seque tibiis confirmatur. q. Homo . Hebraeus: vir, quavis dote vel corporis, vel animi praealtus.
Non videre mortem, eruere animam de
manu inseri, vet. sepulcri, sunt idioti simi ornati idem significantes. Consule Thesaurum. Vides, inquit, nos quoti
die vitam in mortem commutare,& ni
hilominus Christum, Sc bona, felicita te ue promisas illius gratia, differs assiducere. Quasi diceret: quid mea reseri, si post mortem Christum adducas J Loquitur humano aflectu, Christi desiderio
so. Misericordiae . Ut transferunt Nostri. Hebraeus: Pietates. Antiquae. Idem sere Hebraeus: Priores, quas olim patribus, & Davidi praecipue promisisti. Sictit. Non habetur in Hebraeo , licet eclipsis locutionis per commodam particulam sit perficienda. Sicut, vel quas juralli in veritate, per tuam veritatem dc fidem , quae fallere non potest. si . Quod continui, c. Nostris , quasi legerint facili vocis tranc Novus aitu , in praeterito , est hvsterologia .
Et multarum gentium construunt cum
relativo Quod , ad eclipsim perficiendam addito. Quod quidem opprobrium multarum gentium factive, idest a multis gentibus illatum continui , suscepi, & portavi in sinu meo. Hebrsis
est infinitivus, altero idiotisino eundem fere sensum habente. Recordare, inquit, opprobrii servorum tuorum , recordare, ferre me, quod sero; vel portare mei in sinu meo omnes multos populos. PO tare in sinu, est prae oculis semper habere. Dicit omnes,& addit multos, ne putares elle paucos, licet omnes crede. res. Sunt omnes gentes, & eaedem i numerae, quae conviciantes, mihi semper astant, & quasi geram eas in sinu,
earum opprobria, & convicia cogor a dire continue.
set. Quod . Dictio hebraea est omnis generis, & numeri. Nostri ad opprobrium reserunt. Quod opprobrium exprobraverunt, nempe commutationem, &c. Nullius momenti varietas . Commur tionem. Arbitror, Nostros sensum, non
verbum ipsum transtulisse , quod alioquin duram sacere locutionem, & latinis auribus insolitam videretur. Dictio hebraea calcaneum significat, sed usurpatur etiam pro vestigio, & pro mercede, quae finis est operis , sicut corporis calcaneus. Contule Thesaurum . Fidelium Christus merces est . Hanc
mercedem Nostri commutationem ornain te vocant: mercede siquidem opus co mutatur. Exprobrant, ajunt, mercedem
Christi tui, uti frustratoriam, & numquam apparentem. Genebrardus simplicem vocis latinae intelligentiam assert. Te mutasse, inquit, sententiam de promisso Christo exprobrant, quod non adveniat. Hebraei in propria vocis stagnificatione, calces, & vestigia in te pretantur, idest, tarditates, dilationes,
extrema; sicuti calcaneus corporis est extrema pars. Vocant eum tardigradum,
erura fracta, calces laesas habentem; &fic nos quasi frustra Christum liberatorem exspectantes, cujus vellista di pedes numquam
392쪽
uam visuri smus , passim irrident. dem sensus ubique . R. Iu aeternum. Sic Hebraeus da. tivo , suo loquendi modo .' Eterno . Hat, fiat. Sic transierunt Nostri. H
hraeus. Amen, Jc amen. Idest, stabile ratum, & firmum sit. In se reversiis patienter, & eum gratiarum actione omnia de manu Domini se excipere de
Explicit Liber tertius, 2 almorum , N incipit quartus, juxta Hebraeorum dimissonem.
niti sunt, parta sis terra orbis, a seculo usque ad seculum tu
3. Reduces hominem usque ad contufouem, di-xsi, redite stii hominum. . Quoniam mille anni
erunt, su mane scis gramen mutabitur.
6. Iu mane florebit, σmutabitur, υrsperi δεσμderur, o me et . . Quia desic dis in nriso ruo, in furore tuo turbati s mus. 8. Posuisti iniquitates
9. Quoniam omnes dies m. ni alio iverent in fim re tuo, consumpsimus au- nos nbiros μὴ re noncm.
I. Oratio Moysi hominis Dei .. Domine resu gium faetus es nobis a gene ratione in generationem. a. Priusquam montesserent , aut formaretur terra & orbis, a seculo,& usque in seculum tu es
in humilitatem & dixisti: Convertimini filii homi
quam dies hesterna, quae praeteriit, & custodia in
bentur, eorum anni erunt: mane sicut herba transeat.
5. Mane floreat,& transis eat , vespere decidat, in durer, Sc arescat. . Quia defecimus in ira tua, Sc in furore tuo turbati sumus. 8. Posuisti iniquitates nostras in conspectu tuo, seculum nostrum in illuminatione vultus tui. 9. Quoniam omnα dies noliri desecerunt, in ira tua desecimus , anninos ri sicut aranea mediis
393쪽
Iborum in i s septuaginta annis, s autem in potentaribus octoginta anni, robur rartim Iabor ex inia quitas , quoniam exciso est cita , Cr avolabimus. II. Quis novit robur umsi tui poe secundum tim
rem tuum furor tuus . 1 E. Ad numerandum a
dies nosms sic stire fac , o afferemus cor sapientia. I 3. Redi DOMINE usquequo te poeniteat ver Iervos tuos. I . Saria nos in mane
pietate tua, O mabimus, laetabimuis in omnibus diebus noseris.
I s. Laetifca nos scutdiebus, quibus affixisti nos,
I 6. pareat ad servos tuos opus tuum, o decorruus Iuper filiis eorum. 17. Ex D voluptas DμMINI Dei noseri Iuper nos ,
opus manuum nostrarum apta , ετ opus manuum H suarum apta illud. Io. Dies annorum n
strorum in ipsis septuaginta anni. Si autem in potentatibus, octoginta anni, Sc amplius eorum labor 8c dolor. Quoniam supervenit mansuetudo, 3c corripiemur. 1 r. Quis novit potestatem irae tuae, δc prae
timore tuo iram tuam. I 2. Dinumerare, dexteram tuam sic notam fac, Sceruditos corde in sapientia.
NE usquequo, δc deprecabilis ello super tervos tuos. 14. Repleti sumus mane misericordia tua , R exsultavimus, & delediati sumus omnibus diebus nosti inis. Lanati sumus pro diebus, quibus noS num ilia- 1li, annis quibus vidimus
16. Respice in servos tuos, o in opera tua, iadirige filios eorum. I . Et sit splendor Do-MINI Dei nostri luper nos,
Sc Opera manuum nostr rum dirige super nos,& Opus manuum nostrarum dirige .
ANNOTATIONES.INanem Sc fugacem hominum vitam
elegantissima, Sc Poetarum fiolculis ornata describens oratione, Deum ci at, ut fidelibus tandem reconciliatus, Meusiam temporibus suis mittat, qui eorum opera dirigat, atque perficiat . Mirum est, quam varius sit Vulgatus ab Hebraeotam in sententiarum distinetionibus, quam
in verborum translatione, cujus varietatis caussas nos, Deo savente, demo strabimuS.
I. Moysi. Vel Mosis, nam utroque modo transferri potest Lamed articulus, ut in Grammaticis rebus duium est . Refugium. Translatio sensus. Hebraeust Habitaculum; locum, in quem refugimus, tamquam ad praesidium Sc arcem. F ctus es. Idem fere Hebraeus: d u fuisti. Tu habitaculum, refugium , praesidium nobis semper fuitii. A generatione , C e. Sic transferunt Nostri vocem hanc hebraeam , ut saepius vidimus. Hebraeus: AEtate Sc aetate; per singulas aetates retroactas; per totum generationum pringressum; perpetuis Sc continuis ieculis. z. Herent. Non longe aliter Hebraeus preteterito. Poetice . Geniti sunt, nati. Aux. Hebraeis est conjunetio Et, quae
394쪽
quae tamen commode per Aut transferri potest . Formaretuν . Hebraeus iterum
praeterito, & poetice. Est autem hebraea vox amphibola, nam ex pthel derivari potest lecunda masculina: Parturilli te ram & orbem o Deus; vel ex poliat cum Nostris tertia sceminina e Parta fuit . A Ieculo. Hebraeus addit conjunctionem Et, emphatice, quam Nostri ad Usque
transportarunt. D. Hebraeus: Ad se. culum. Omnibus seculorum curriculis , semper tam a parte ante, quam a parte retro , ut ita docendi gratia dicam. G. Non habetur in Hebraeo, licet subintelligatur. Nostris est hyst
rologia. Tu Deus es o Deus tu exstas ab omni arvo.Suspicor vero Nostros lententiam sic terminasse tam v I
Et a seculo usque ad seculum tu. Su ple, Deus es. Nejicientes videlicet in sublequentem versiculum particulam Vel certe dictionem eam , quae sine
punctis varie legi potest, bis positam In suo habuerunt exemplari, quam hic cum Tzere legerunt hoc est, Deus, & in secuenti versiculo cum pathah d, idest , Ne Sed prior sententia mihi magis arridet, nam & Graecus habet ια ti . Est insuper altera sententia, quam
3. Ne avertas. Nostri, sicut dixi mus, videntur legisse - VP Hs, ne ave
tu pro simplici positum ), ne vertas,
ne reducas. Vel certe lectionem hebraicam admirative, Sc interrogative printulerunt, quam lane huic nesativae aequi pollere, nullus dubitare debet. H brata lectio talis eii et . Reduces hominem usque ad contusionem ρ Et dixisti,s qui tamen dixisti, cum dixeris), Convertimini filii hominum J Quasi dicat,
Cum jubeas, homines in se convertos , tandem resipiicere, cur eos ad has miserias redigis, quibus dum obruuntur, mentem ad reli piscent i am eos adjecturos, non est probabile Τ Verum alius est etiam senissus in hebraicis verbis,. a paucis, ne diu cam nullis, adhuc cognitus. Alioruα
expositiones praetereo , quas , si libet , eonsule . Mihi loei huius duplex est intelligentia, ut paullatim in sequentibus dicendum est. Verbum hebraeum est suturum simpliciter enunciatum: Reduces, redire facies. In humilitatem. Hebraeus suo idiotismo: Usque ad contusi
nem, contritionem. Hanc contusionem
Nostri vocant humilitatem, tenuitatem, calamitatem, abjectionem,& miseriam. Hebraeis contusio non miseriarum tantum & calamitatum, sed malae valetudinis, 3c praesertim mortis tempore senissum habet, quamvis potius nomen Toarsit, ut in Thesauro docuimus, contusum& attritum miseriis, calamitatibus , Daegritudinibus significans. Versiculus de gratia praeveniente quam vocant Schclastici ) homines ad resipiscentiam excitante loquitur . Sensus igitur verborum est, quod Deus reducit hominem usque ad contusionem, vel quoad attritus &contulus sit miseriis & infirmitatibus ,
quibus eum ad resipiscentiam revocat,inteis
rim illum inspirando continue, ut con vertatur a viis suis pessimis , quoniam
anni vitae illius fluxissimi tandem sinuentur, etiam si mille annis ponamus eum poste vivere. Vel certe, reducit, redure facit eum semper, ut poeniteat, numquam desistit monere, ut resipiscat usque ad contusionem etiam, vel ulque ad attriistum. Idest, in mediis ipsis etiam calamitatibus & miseriis, adversisque valetudinibus, hominibus miteris gratiam luam OL seri libere, dicens convertimini, &c. PO est igitur in verbis hebraicis duplex iis diotiimus es le - Reducere hominem, est ad
saniorem mentem revocare, in ipsis etiam miseriis A calamitatibus. Reducere vero hominem utque ad contusionem, est eum ad omnes miserias adigere,. ut contusum& attritum appellare illum liceat. Sed haec alibi subtilius disputabimus. Coninvertimina. Non aliter Hebratus: Rediis te, a malis operibus videlicet discedentes, ad me properate. Prophetarum, &Apostolorum voces & oracula , divinatque inspirationes innuit. Qui reversionem hominum in pulverem, & in rerum naturam exponunt, longius a p
395쪽
ritate linguae mihi videntur recedere. gisse, quam nune Hebraeus; &, si conje- Ante oeudos tuos. Idem Hebraeus hiare licet, arbitror, eos litteris qui- suo loquendi modo: In oculis tuis. Tua husdam tantum transpositis legille . ,
scilicet aestimatione & judicio. Graecus V INY vel idest, inundatio
autem Κυριε addit. Ratio superiorum. NO- eorum anni erunt. Similem transpositiostris quidem ad hunc modum . Ne asti- nem litterarum superius etiam vidimuscias homines humilitate & miseriis, quo- Psalm. I. vers. 3 3. Ibi vide. Hanen iam sat per se humiles & abiecti sunt, inundationem Graecus ἔξουδουνύχατοι transnam humana vita est particula temporis, tulit; quasi diceres, nihilitudines, nihi-
tempus brevissima pars aeternitatis, ut et- lationes, extenuationes in nihilum, quod iam mille anni ante oculos tuos non inundationes substantias omnes devastent,
pluris sint, quam dies hesterna, suae iam & ad nihilum prone redigant. Vulgato praeteriit, & custodia in nocte, id est, Vi- vero nihil commogius occurrebat, quamgiliae, excubiae nocturnae, quae & si Vi- ut vocem resil veret in plura verba. Idest, gilibus longae videantur, fluunt tamen eorum anni erunt ea , quae pro nihilo ha celeriter humanae felicitatis testimonium bentur. Eit enim hvsterologia . Gene- sane perspicuum, dum & vita fugacissi- brardus lentum hunc inesse putat, ut comma est, & quidquid est, miseriarum est paretur fugacitas vitae cum fluxu rapido plenum, ut in sequentibus narrabitur. fluminum, & mniis. Hebraeus si quidem Hebraeis itidem non alio sere modo locus habet: Inundasti eos annos calamitati. intelligitur. Reducis homines, inquit, bus affecisti , instar fluminis rapidi ad contusionem, ad reici*scentiam eos abripuisti ), somnium erunt. Non m
flagellis revocas, ut convertantur, mones ximi tamen momenti varietatem elle
eos continue, quia & si detur eis, ut crederem. Mane. Hebraeus addit orae- mille annos transigant i longe pauciores positionem In , de more linguae. Hem siquidem annos mortales vivere, mox di- ba. Idem sere Hebrarus: Gramen, *num. cetur ), sint hi velut una elapsa dies, aut Tra eat . Non longe aliter Hebraeus, una ex tribus noe is partibus, nubis in- sed tuturo: Mutabitur. Foenum ante so-stis; fugaces videlicet, & resolubiles , lis adventum recitum florens , sub or- fugientes velut umbra, maximum pieta- tum arescit facile, & ex herba florentitis divinat indicium, quod flagellis Ver- sole vehementius percussa, cito scenum
heret hommes, eos ad aeternitatem exci- fit aridum.
tans. Rette diem priae teritam, non prae- 6. Mane . Hebraeus iterum addit sentem, aut futuram dicit, ut ostenda praepositionem In. Transeat. Hebraeus tur, nul am ella rationem etiam mille ut paulo superius, ad emphasim locutio- annorum ad aeternitatem. Quae Praeter nis augendam, Et suturo: Mutabitur. iit. Hebraeus futuro: Cum praeterierit, Floreat. Idem Hebraeus, sed laturo: millenarius videlicet, ut reseratur ad mil- Florebit. Vecipere. Idem Hebraeus dole, non ad diem hesternam, ne verba tivo: Vesperi. Decidat. Translatio putes elle superflua. Ex custodia. Et lenius. Hebraeus laturo: Succidetur, rese- sicut vigiliae, quae fiunt in nocte, plen cabitur. Resectum vero gramen decidit. sollicitudinis, timoris, & aliarum tam diduret. Absolute: Indurabitur. Non ha- corporis , suam animi perturbatio- betur autem in Hebraeo, sed politum elinum. Nostri, quatuor custodias no tur- a Nostris ad majorem declarationem senas in castris elle, δc tres horta cuique quentis dictionis ' quod enim siccatur, deputari, docent. Hebraeis autem tres vi- durescit. Arescat. Hebraeus itidein giliae lunt, quatuor horas habentes sin- futuro: Arescet , exsiccabitur. Haec Ogulae. mnia brevitatem, & miteriam vitae hu- s. suae pro nihilo fabentur, eorμ manae lignificant. anni erant. Suspicor, Nostros aliter Ic- . In ira tua. Idem Hebraeus: In
396쪽
nalo tuo, per nasum tuum, per tuam iram , quae ex iumanti nato dignoicitur. Redditur cauila, cur tantopere sit humana vita intercisa, propter pe cata videlicet. Turbati Iumus. Idem fere Hebraeus: Obstupuimus, perturbatione mentis, & corporis affecti. Consule Thesaurum. 8. In conqpectu tuo. Idem Hebraeus
dativo, suo loquendi idiotismo: Oρ sitioni tuae; loco e regione tui polito i
procul dubio punctis vocalibus immut iis facili transitu legerunt quod nunc Hebraeis est uadi, occultum nostrum ; idest, peccata, Vitia nostra occulta, quae vel alios latere cupimus, vel quae per inscitiam Sc animo incauisto, & praelertim in adoleicentia, commiissimus. Contule Thesaurum super hujus dictionis radice . Genebrardo est mel nymia: Seculum nostrum; idest , vitia nostri seculi , & vitae; quod non placet. Iu illuminatione . Hebraeus itudem dativo: Lumini, ad lumen ia VH-ttis tui. Sic Hebraeus pluraliter: Facierum tuarum . Ponere Iniquitates coram
se, & occulta sper zeugma) ad lumen
vultus, sunt bini idiotismi elegantes, pro Exacte peccata cognoscere, & temper auis te oculos claros & limpidos habere , ne te effugiant, sed puniantur. Ante Oc los tuos, ait, quos nihil latere potest, ideo vitia nostra posuisti, ut intuereris jugiter; in nostris erroribus Oculatus, eorum recordaris, eaque punis. 9. Defecerunt. Non longe aliter Hebraeus : Abierunt, alio respicientes i-verunt. D. Non habetur in Hebraeo,
quod Nostri alias fecerunt dines sententiarum, ut vides. In ira tua. Sic Hebraeus: In surore tuo propter furorem, Sc indignationem tu
am. Defecimus. Nostri punctis voca libus immutatis legerunt in Calsententiam hic termittantes; quod nunc Heb eis est Pthel V Py, contumpsimus, exegimus annos nostros. anui nostri, ta c. Sulpicor, Nostros aliud exemplar habuisse, nec, quid legerint pro eo praesertim, quod ipsi araneam reddiderunt, satis conjectare valeo. Neque enim Hebraeorum lectio nunc satis est perspicua. Consumpsimus ait in annos nostros sicut sermonem; meditationem ' dicto citius. Nostris Meditabuntur passive sumitur ;idest, aestimabuntur; pro araneae tela reputantur. Verbum P, a quo praetens vocula derivatur, loqui significat, licet a Nostris verbo Meditandi transferatur. Consule Thelaurum . Neque Steucho allentior, qui putat LXXII. dixi L se tantum, Anni nosti scut aranea ;ah alio autem additum fuisse, Medita buntur, quasi ab eadem voce heb ea 7 , & aranea, Sc verbum meditandi, deduci pol sint. Ego potius crederem , eos particulam ' -ῖ aster legisse, quam nunc se habet, ut puta sicut tinea, vel
quid simile, Sc Πῆd verbum esse futuri temporis, credidisse, nempe ; ut
tota sententia talis esset. Annos Nostros
sicut tineam meditabitur quilibet ) .
At illi ex activo passivum reddentes verbum, etiam e Tinea secerunt Araneam, ut similitudo esset congruentior. Quod autem ad sensum attinet, nullam sere habet varietatem; nam aeque pulcra collatio vitae humanae est cum tela arvneae, & cum locutione. Ex ore utrumque vanis limum Sc facile. Araneus Ore telam vomit, homo verbum .io. Anni. Nostris est Hebraismu , ut Genebrardo placet, quo antecedens demonstrativo praeponitur in diversoc se, pro, In ipsis diebus annorum n strorum s sunt) septuaginta anni. H braeis autem alter idiotismus est . Dies annorum nostrorum sunt in ipsis septuaginta annis. Hoc termino ponuntur dies nostri, aetatis nostrae spatium hic terminatur. O potematibus. In fortitudianibus; si praevaleant. Hebraismus, quo datur diebus, quod coryoris est, pro Inpotenti, Sc firma corporis constitutione, ob sortem crasin Sc honam valetudinem sunt octoginta anni, ad hanc metam
servenitur, quod vitae spatium, quam mi
397쪽
nimum sit, quis non videt, eum mille anni coram te snt ut dies thesterna 8 Latine diceres: Uel ad summum 8o. Et amplius eorion. Nostri procul dubio detracto He legerunt facili vocis transtu δῖN, Et multitudo eorum: cui lecti ni concordat Chaldaeus Interpres , qui habet ri y vr, Sc multiplicatio eorum; idest, quidquid vitae ultra hos annos pr
tenditur, vel certe, quanto plures ann intra metas hasce quis vixerit. Neque enim omnibus datur, ut ad Io, Vel 8o. annum perveniant. Hebraius nunc habet& robur eorum. Robustissima pars, Sc prircipua eorum annorum, ut puta a vices mo usque ad quinquagesimum. Vel robur annorum est cum Nostiis multiplicatio vitae, de qua superius etiam dixerat, In potentatibus; idest ,
haec propter validam crasin vitae pror
gatio. Labor oe dolor. Laboriolum , &doloris plenum tempus, sive juventutem, sive senectutem spectes. Hebraeus : Labor Se iniquitas; idest, anxietas acquirendi per fas 3c nefas, Sc hujusmodi aliae passiones iniquae. Voces has Nostri semper laborem Sc dolorem, sic intelligenaas transferunt. Consule Thesaurum.
Seneelus vasta, callida, 3c perversa siepius est. De adolescentia non est, quod dicam. Satis per se res manifesta est . Verba hebrma adolescentiae, latina snisi ad intelligentiam hebraearum vocum eae revoces) senectuti melius aptantur. Neutrum sensum respuo. Supervenit. Non Ionge aliter Hebnaeus, licet nomine: Avulusio, tonsio ; quod tondetur, avellitur, decidit. Mansuetudo. Quid in suo exemplari habuerint Nostri mansuetudinei
transferentes, non valeo satis conjectare. Eorum sensus talis est. Anni Nostri sunt Io, Sc ad summum So, quod spatium non solemus transgredi, quoniams pervenit avulsa decidit) super nos mansuetudo tua Domine, tua luavis providentia , quae ad correctionem vitam e curtat, malis Sc a rumnis subjectam esse nolens; nos hinc corripit, quia hocncneiset vivere, sed quotidie perire. Hebrae- Novus ous allusione poetica, Sc idiotismo satis pulcherrimo habet : Quoniam avulsio
est cita, velox; statim avellimur, reseiscamur ab hac vita. Sic Parcas filum virutae nostrie ducere, Sc secare, Poetae nostri decantant. ει corripiemur. Si Uulgatum haberemus tantummodo, crederem
eum dixisse Corripiemur, pro Celeriter ex hac vita rapiemur, ut est proprius ver hi sensus. Virgil. Hic arcumfue manu celeresque sagittas corripuit. Sic enim Hebraeo sere concordat, qui poeticam orationem prosequens habet , Et avolabimus. Verum LXXII. in quo sensu accipi debeat, declararunt , transferentes ταδρυ σόμ α , idest, castigabimur; ut arbitrer, eos sensum, non verbum transtulisse. Quid enim tandem, Rinmabo te, aliud est avolare, quam per mortem corripi y castigari y Idem igitur sere sensus est, Tonsionem esse Velocem,Sc nos evolare; idest, celeriter resecari, Sc ad aliam avolare vitam ;&Mansuetudinem divinam supervenire , quae nos hinc corripiat, ut antequam hac poena castigemur, possimus erudiri, Sc tempus vitae nostrae, alioquin labore Sc dolore plenum, ad frugem revocare melio
II. Potestatem. Vim, Si magnitudinem. Non aliter fere Hebraeus : Robur, fortitudinem. Irae ιιι e. Sic Hebraeus: Nasi tui, ex quo furor 3c ira
dignoscitur . Et prae timore tuo . Suspicor Nostros facili transitu Beth ii Caph legisse Et in timore
tuo, ob timorem tuum; quod nunc Hebraeis est Et secundum timorem tuum ; quantus sit timor tui : ut formidabilis 8c verendus. Iram tuam. Furorem, indignationem tuam. Quis, ait, cognoscit, quanta sit in peccantes irae tuae vis Sc magnitudo , S quantus sit timor tui, tantumdem esse furorem,Sc indignationem. tuam Potens quidem est ira tua , sed eam ad mensuram timoris tui frequentius soles exserere, ita ut cruces majores, sanctioribus, qui te magis timent, colunt , Sc Venerantur ,
398쪽
propositae snt. Hie terminat Hebraeus iententiam. Noliri verbum aliud conjunxerunt , dicentes: Quis novit irae
tuae magnitudinem ρ vel ob timorem tui, ut te vereatur, dinumerare, metiri, comprehendere, & habere innumerato indignationem tuam Hebraeorum
seni jas patet. Sunt enim haec se statim subsequentia, praeter id, quod ordin tione divina certi, & brevissimi limiutes ad visendum hominibus ob prim rum parentum inobedientiam propositi sunt; videlicet peccatum, Dei indignatio ί quam in fideles majorem emundit), & calligatio, non aerumnis & miseriis solum, sed morte.
I 2. Diuumerare . Idem Hebraeus et
Ad numerandum. Sed Nostri superioribus , ut vidimus , Hebraei sequentibus
conjungunt. Dexteram tuam. Nostri
punctis immutatis , & ex Vav iacto Caph legerunt . Quibus etiam si
quens particula Sis est illativa . EGgo , inquiunt , in hac misera nostra conditione dexteram tuam, potentiam, misericordiam, & opem smetonymice) n tam fac. Hebraeus nunc legit Dies nostros ait sic sciamus dinumer re sic , ad hunc modum . Hebraismus satis ornatus. Idest, fac, ut cogitemus semper vitae brevitatem , quae brevior etiam propter peccata saepius redditur , & maxime propter ea , quae corpori
ta cum Veneri , & Baccho plus aequo indulgetur ; hinc enim fit, ut plures Occidantur crapula , quam gladio , &nimia Venus enervet , debilitetque vires . Genebrardus , Sc caeteri , qui lincum hunc exponunt, Ostende nobis tu am dexteram scum Nostris in, vel di rum nostrorum finem ; longius a puritate & smplicitate linguae mihi videntur recedere. Quin imo non emasito , inquit, ut finem vitae nostrae mihi deis monstres, quum sciam ultra o, vel adsutiamum So annum, humanae vitae sp tium non polle protrahi; sed velim ut
dinumerationem annorum noli rorum
hujulmodi fidelibus tuis notam facias , nempe ut in hunc modum se apud semetipsos continue recogitent . Septuaginta annos, vel etiam aliquando 8α
posse vivere datur hominibus , infra quos limites , & praecipue juventutis tempore, labores & dolores perpetui; &longe pauciores sunt , qui ad hanc annorum metam per geniant; nam frequenter peccatur, propter quod irato Deo ante hunc terminum complurimi puniuntur morte s ut interim infinitas alias moriendi caussas in omnibus aetatum curriculis taceam In homines saevius agit ira divina , ut eos revocet a pec catis . Quid ergo Τ vivendum ita nobis est proseeto veluti statim morituris, &rationem de omnibus reddituris. Siquiudem ex jugi meditatione mortis peccata vitantur . Hoc enim est quod ab alio dicitur sapiente : Recordare novisissima tua, & in aeternum non peccabi
Ex eruditos corde in sapientia . Nostri procul dubio paucis immutatis legerunt
eruditos ipsi vocant , pluralem numerum ex singulari de more linguae transferentes, nisi malles eos legisse corde in sapientia. Fac, inquiunt, Veros prophetas, & doctores cognoicamust per zeugma scilicet ) , ne pseudoprophetae&insipientes nos pa:sim decipiant. Hebraeus nunc habet *P aa' , Et adducemus, afferemus cor sapientiae. Idiotismus. Asterre cor lapientiae , est cor sapiens reddere, quod prius stultum& fatuum peccando fuerat. Ex stultitia originem habent, & prodeunt Omnia peccata. Nullus sane peccat, nisi prius insipiens & stultus efficiatur, quod verum experieris elle , si rem paullo attentius consideraveris . Ergo tandem
inquies tost longam brevitatis , fragiis litatis , ὶahorum & dolorum vitae humanae , nec non irae divinae considerationem in peccandum non est , sed tandem resipiscendum , qui stultus frope, Sc insipiens hactenus permansi. R est
vox aequivoca, ut in Thesauro. I 3. Conυertere . Idem prope Hebraeus: Redi ab hac ira ad solitam mi
399쪽
sericordiam . Humano more loquitur. inquequo P Α'ποτιωτκ κ. Supple , iratus eris, vexabis, amiges nos, vel quid simile. Deprecabilis esto. Placabilis, ex rabilis , propitius. Non longe aliter Hebratus : Et te poeniteat , vel Consolare; nam utrumque verbum hoc significat. Consule Thesaurum. Qui flagellant , animo sunt in eos , quos torquent, acerbo, amaro. Placatis remittitur amaritudo , dulcescit animus, &consolatur, fitque placabilis. Dum poenitet, itidem dulcescit, mollescit, consolatur, fit placidus. servos. Cultores tuos.
14. Repleti sumus . Nostri punctis
immutatis legerunt ex cal praeteritum : .Satiati, repleti sumus; quod nunc Hebraus est. imperativus ex pthel cum amxo - 2, Satia , reple nos . Mane . Hebraeus addit praepositionem ,
de more linguae e In mane , mature ,
cito ; vel certe , nativitatis tempore , quod matutinum recte dicitur . Mi- Iericordia. Ut transferunt Nostri. Hebret usi Pietate . Satiare pietate , est Ingentia beneficia conferre. Replere vero aliquem pietate mane, est ab ortu d tibus corporis & animi sic ornare , ut ad optimam senectutem feliciter pervenire pollit . Graecus addit Κυριε. 6sulta Dimus . Idem prope Hebrςus , sed futuro : Ovabimus . Delectatissumus. Sic Hebraeus sere : Laetabimur, gaudebimus in omni vita , quod miserias humanas te largiente poterimus
Is. Laetati sumus. Etiam hie Nosti punctis immutatis legerunt in praeterito Cal ; quod nunc Hebraeis est Imperativus ex pthel cum assi xo post,
laetifica nos. Diversis verbis eadem postulat , sed in superiori versiculo pros insularibus erat deprecatio , nunc pro universo fidelium coetu . Pro diebus . . Pro numero dierum, vice dierum, quibus mala pertulimus. Hebraeus non lon- nutage aliter: Sicut diebus, quibus affigere nos incepisti , ante quos tua praesentia,
oraculis, donis,& gratiis innumeris nos laetificabas, & beneficiis continuis nos proosequens , dabas , ut laetam & selicem vitam degeremus. Hebraei locum hunc aliter exponentes, puritatem,& simplicitatem linguae sane corrumpunt . Optat ad antiquam redire felicitatem. Quibus . Ex vi verborum, R ex consequentia sententiae subintelligitur , ut sepius fit in hac lingua. Humiliasti. Sic imterpretantur Nostri is pius verbum hoc: Affixisti, vexasti. Annis. Pro, vel ut annis, ad instar annorum s repetita prinpositione per zeugma), quibus vidimus mala; tunc siquidem laetantes eramuS.
selices, Sc prope beati. I 6. Respice, m. Nostri paucis nonnullis immutatis, & transpositis, facili transitu videntur legisse dis
dem addit L, i in ad servos tuos, s per opus tuum, & incedere lac e rum lilios : quod nunc Hebraeis est
Videatur, appareat ad servos scultores)tuos opus tuum s redemptionis, R liberationis, Messias videlicet ) R decus tuum s tua gloria, maiestas, Christus )super filiis eorum. Nostrorum sensus e dem prope recidit. Varietatis dictionum caussa satis nota est . Consule Thesaurum in singulis. I7. Splendor. Favor, gratia. Non longe aliter Hebrais: Iucunditas, UΟ-luptas, dulcedo, gratiarum omnium RLfluentia. Opera. Idem Hebraeus singulariter: opus. Dirige . Ut firmum,& stabile, persectumque sit. Non to ge aliter Hebraeus, Apta, firma, stabili quicquid gerimus, omnem vitae actio. nem juva, & fortuna, ut recta sit. Ad sc-cundum dirige . Hebraeus addit relativum Illud, de more linguae, quod la