De Portubus Athenarum commentatio

41쪽

bemus et unus Severi Pii. doctr. Ν. V. VI. 200.

cf. de Chiorum portu Aen. Poliorc. X. Quodsi Piraeum tres portus clausos habuisse imgimus schol. Arist. Pac.,144. , hoc non ita intellectum voluerim, ut secerunt, qui de his rebus scripserunt, unumquemque eorum portuum, quos Piraeus com-Plecteretur, suis catenis et molibus claudi potuisse cesMuel l. de mun. Λth. p. 11. . quo hane nihil immensius suisset atque inutilius, neque ea, quae supersunt, interiorum portuum vestigiaristi opinioni succurrunt. Immo τοεῆς λι/ιίνες κλει-ol ita sunt intelligendi, ut tres uno communi claustro clausi fuerint; podem modotria cubicula. Inter se juncta, optime omnia dicas clausa, quando communes seres, per quas Solas aditus patet occluseris. Id quod egregie comprobatur, si Portum Carthaginiensium respicimus, non uno nomine cum Piraeo comparandum; quare Appiani verba, quum eadem

quae dicenda sunt, addamus, de leone panca moneamus. qui ab introitu portus a Maurogeno Peloponnesiaco dereptus. ante Venetorum navalia inter iropaea reipublicae constitutus est yin. Quo loco primum monendum est, unum tautuin leonem suisse; fuerunt enim

hisbiatium reseruntur . sed si ccurato reterorum Portuum ni innios tomparamus catenamque respicimus ostiuria elaudentem a qua na

viculam initis positam, non dubium est Portum, non Pontem Traiani odipressum esso. A) Ah hoe leona Piraeum nomen portus Draeon;s duxisse nolum psi; apud Graecos enim, qui nune sunt. quae is hostia maloiia ambitus πιών audita sol a.

huc transcribere liceat: οἱ χιιιένες εἰς ἀλλι λους δμ

42쪽

qui putarent duos sibi leones in ostio Piraei o regione stetisse. Sed alter ille, qui in eo dein na alium vestibulo ad laevam ineuntis collocatus est, in via, qua ex portu Allienas itur, repertus. haud dubie unum e sepulcris quae secundum celeberrimam iam posita erant, ornavit; erant enim leones frequentissima sepulcrorum εΠιλ με τα sicut pol 1 andrii Thebanorum Paus. IX, 40. , cujus leonis membra disiecta etiam nunc prope Chaeroneam cum dolore atque admirutione 'ides. Optime igitur alter iacens exhibitus est; alter, qui portu in custodiebat, sedens, erectus, alacer h Denique locupletissimum te stem, quo illum unum tantum ad portum pertinere evincam, habeo Cyriacu in Anco nilanum. Liber enim Antonii Sit Galli, qui manu scriptus, non paucis additis delinea montis, Ro in ne in bibliotheca Barberina asservatur in iliique inspiciendus permissus est, solum,noes in anaiaedificia ab ipso Antonio habet delineata; tres paginae autem. in quibus Graecarum antiqui talum descriptiones inveniuntur, eadem continent ex commentariis Cyriaci depromptatac prave descripta quae Moronus

ex eadem bibliotheca ante hos CLXXXVIII annos, omissis lubulis edidit In hoc libro inscripto inveni

Piraeensium munimentorum delineationem, vilissimam quide in ceteroquin et inutilum, Sed hoc nomine non contemnendam, quod leonum issum unum exhibet, prope ostium portus sedentem. eui alterum, si prope ab suisset, haud dubie appositum 1ideremus. Locum, ubii De inicibus leonibus Piraeonsibus nuper dentio dixitGoeli lingitis iii doctissima de porta Mycenaeorum dissertatione, Mus. II lie n. ins stria. 2 Do leonibus, portuum custodibus. cs. Goeli I. I. I. 3 Nuper huius libri uiscripti montionem socii Bossius V. C. In commentatione , quae inscribitur, An onymi Viennensis do scriptio urbis Atheti arum 1840 tNC vol. An n. Vienn); qui quum ipsum fit. Gallum Gra clam peragrasse Putaret, ex eius com mentariis in topographiam Grascam magnam utilitatem redundaturam esse spera Dat. Hac spe salsum Psε x iis, quae diximu , ap

paret

43쪽

stetorii. accurate defintra disseilo est: sed nullus aptior videtur, quam basis illa, iuxta Alcimum in mari

De literis denique mori leonino inscriptis, quae

tot litoratorum hominum calamos moverunt, nihil habeo quod addam. Harbarorum hominum sunt; quod enim fuerunt, qui Atticas istas littoras putarent, ne elemeniis quidem ariis epigraphicae illi imbuti suisse videntur. Interiores Piraei partes, Cantharus. Zea, Aphrodisium, quo ordine ponendae egsent, complures viri docti exponere studuerunt. Νunc delineatio ea, quam huic scriptioni addidimus, prima naturalem Piraei divisionem eoruinque, quae arte addita sunt, vestigia accurate denotata exhibet; vides enim et saxis et molibus in mare porrectis ires partes effici, quarum prima, si ab Alcimo incipimus, sinum complectitur, altero minore promontorio, quod a Peninsula procurrit, meridiem versus terminatum. Quae proxime adiacet pars, ceteris minor nggere, cui scopuli naturales subsunt, a te ita disjuncta est, quae usque ad Eetioneam pertinet. Intimus autem portuum recessus, quem in tabulis Lea-kianis Canthari nomine notatum reperies, nunquam portus vicibus lanctus est. Etenim murorum qui ab Eotionen peninsula per mare ad alteram Piraei partem descendunt, vestigia haud dubia sequentes, intimum illum sinum exclusum fuisse videmus. Id quod factum est, quia propter rivulos, ex Aegaleo monte huc descendentes, fieri non poterat, quin mare arenis humoque deductis impleretur. Hunc Pseudocantharum polius Τυνκεο τὴν λιιιένα tuisse suspicor, cuius montio sit apud Xenophontem Heli. II. 4.) bella post exactos t3ran nos narrantem: Pausanias enim, castris ex IIalipedo motis. me γῆ Θεν ἐΠὶ τον κέο τὰν πιυς α σκοπεῖν, πῆεναποτείχιστος εἰη δ Πειραιενς . quae si recto de hoc portu judicavimus, optime intelliguntur. Namque ab Halipedi paludibus, quae prope Phaleriam sunt

44쪽

usque ad intimam Piraei partem isthmus, quo Poninsulam cum Attica cohaerere supra domonstravimus, pertinet; quem isthmum Pausanias, si Piraeenses, ut simulabat ab Atheniensibus interclusurus erat, muris atque praesidiis firmaro et munire debebat t). Nomen autem illud του κον του λιμίνος optime huic sinui tribuitur. Quum enim duae maximo sint hujus adjectivi notiones, quas non facile ad unam primariam reduxeris. utraque hic convenit. Namque si Rcυνύνn rad. Λ OII ita deducendum putaveris, ut sit obtusum

hebes, inutile . γενίς, cel/βλυ Suidas s. v. xuis ἐς), hic Piraei sinus ita dicitur, quia quum et ipse ad portum

pertinere videntur, tamen ad excipiendas naves non idoneus est est x inνῶν lyi ος, χω Icle Inil . Sin alteram Explicationem, quam Suidas eidem vocabulo addidit αηχον praetuleris, χωνῖς κι μιήν eiit ille, qui ab aperto mari talia longo abest, ut undarum motus ad eum pertineat nullus. Sic proverbium, quod apud Zenob.

κωνοτερυς TOD Toscυναίων ἁψάνος explicatum reperies: στενας εχει καὶ sc ς τας - ὼ του πελαγονς merces- σεις, itiς 3ιῆ -ονευθαι τοις ἐν αυειυ τὼν τῆς θαλατ ς,ηχον . Cave autem ne hac re Singularem quanda In POr-lus praestani iam Signiticari putes, siquidem nimia aquarum tranquillitas nocet portubus, qui nisi continuo cum aperto mari communicent, non possunt, quin corrumpantur. Quod autem Lehrs. de stud. Arist. p. 124. χον τύν Onomatopoetice ortum putat, mihi non probatur, neque video, quomodo varius vocabuli usus inde explicetur. Jam quum tres Piraei portus ubi fuerint, exploratum sit, quis cuique locus debeatur, nunc maxime re-

Do eadem re agit Seheibitis de oligarcilia et c. p. 139. qtii hune κωνον λιμένα inier Plial. et Nun vel iam ponit et alio loco: oberhalb- phalerii g; quae quem sΡnsum haheant, soci non in iolligo.

45쪽

quiri intelligo. Leakius Canthari intimum locum fuisse

putat, propterea quod triremium stationes omnium tutissimae esse debuissent p. 341. ς quam rationem satis infirmam esse nemo negabit: totus enim portus tutior erat 'quam ut in loco paullo interiore minus timeretur. Nunc autem postquam lituli illi navales, de quibus Rossius et Boeckhius V V. DD. meruerunt, in lucem prodierunt, aliquid certius de Cantharo effici via detur. Reperti enim sunt Omnes in eodem loco, propo sundamenta magnifici aedificii, quae ad armamentarium Philonis pertinere ipsi viri doctissimi iudicaverunt;

qua do re conseras quae ex litteris Rossianis excerpta, in prooemio titulorum, a Boockhio Edilorum, invenies atque ipsum B. Pag. 73. Armamentarium autem illud celeberrimum a Cantharo portu seiungere nemo, quantum scio, voluit cs. L. p. 347. Navalia quidem erant etiam in Zea portu atque ex ipsis titulis docemur duplo majorem illic fuisse νε- ίκων numerum, quam in Cantharo I96:94. ; sed principalia et celeberrima hujus generis aedificia omnino ad hunc nertinuerunt aliaque ita intelligendum est, si minus accurate dicitur M Pyctooς. ἐν εώ - νεωρue schol. ad. Arist. Pac. V. 144. . Quod Leakius opus Philonis in opposito Piraei littore suisse statuebat, hanc potissimum causam habuisse videtur, quod illam partem, quae ad Eetioneam pertinet, Omnium munitissimam esse animadvertebat. Cujus rei equidem non aliam causam fuisse arbitror, quam quod ab hac parte Lacedaemonios portus aggressuros Athenienses maximo pertimescebant; sicut Eadem ratio-no septentrionalem murum multo prius, quam meridionalem persciendum curaverunt Iam patet. Portam illam magnificam a Leahio notatam, per quam n d Eetion pam adiebatur . non referri posso ad illud o κν

3ια surre τὰ ποῖς ταῖς Πυλαις in titulo X. XI. liii. m

46쪽

quod in vicinitate armamentarii suisse videtur. Locum autem si quaeris, unde lapides inscripti eruit sint, invenies in promontorio illo designatum . quod una cum Alcimo meridionalem Piraei sinum emicero supra demonstravimus; quem sinum, si recte disputatum est, Cantharum dicere non dubitamus. Cetera Optiine Conveniunt, et littus ad recipiendas triremes aptissimum et ostii vicinitas; quare navibus, si res postulabant, exitus liber atque expeditus erat. Cantharum ab aperio mari Proxime ab suisse etiam narratiuncula quadam a Plutarcho tradita, comprobari videtur: etenim M GTriari inquit,

cete autem illa immania, quae etiam nunc in mari Aegaeo non rara sunt, rapinarum avida nonnunquam portuum Ostia adire solent: sed numquam sit, ut in interiores partes vel in intimum recessum sicut LeaLius Cantharum ponit) irrepant. Restant duo portus, suum sibi uterque locum vindicaturi, Aphrodisium et Zea, quorum prior a VeneristEmplo nomen traxit. Quum autem duo ibi fuerint Veneris sana. alterum . quod Themistocles Salamine redux An οχω condidisse dicitur , alterum

Cnidiae, a Conone exstructum, neutrius situm satis exploratum habemus. Neque magis do Zea quidquam certi nobis traditum est, nisi quod Hesychii verbis docemur, a lare, quod ibi veniret nomen deductum esse. Sed in hac dissicultate illa me res adjuvare videtur, quod in scholio ad Arist. Pac. supra landato ordo, quo portus se excipiebant, significatur: Πειραιεῖς δε- ριειως τρεῖς ἔχει πηντας κλειοτονς εις μῖν ὁ Λαν- θου MMνῆν - ἐν ω το νεωρια ε α τὼ 'Ageodl-

1 Ap. seliol. Hermogenis ἐδεων έn cap. περὶ raὐκυτηrος. Illud vero noni in pliam fuisse suspicor, sed sacellum s. aram, mnxime qui in huius famas auctor a scholias a asseratur Ammonius στερι βωμων.

47쪽

non est, cur portus Extra Ordinem nominatos esse suspicemur; quare qui proximo loco nisertur, proxime a Cantharo ab suisse putandus est, atque tertio loco Zea; quem quidem portum non suo nomine dicit scholiastes, sed de porticibus, quae adiacent, loquendo innuit. Porticuum enim illarum longe celeberrima fuit, quae dicebatur Via. τιτύπιοῖς, opus Pericleum, quod circa portum fuisse etiam scholiasia ad Ach. 547 testatur; adjacebat autem haud dubie illi parti, qua naves frumenturiae appellebant. Media nutem portus pars, ut supra diximus, omnium minima fuit eoque probabilius lit, eum Veneris portum'suisse, cujus nomen celeteris obscurius est atque in titulis navalibus non legitur. Contra quum omnium rerum . quae Athenas importabantur, nulla maioris momenti esset, quam frumentum quo Siciliam, Pontum Euxinum, Asiam, Asricam Atticorum inopiae succurrisse constat, facile intelligitur, cur Zeae portum ceteris aliquanto majorem constituerint. Accedit, quod de Exteriore Zeae situ

contra Κrusium monuit Muellerus in addit. ad Leakii topogr p. 467. Namque in lex. rhet.' Bekk. an ecd. I. p. 3l. ἐν Φοεαττοῖ atque ἐν κω alterum alteri ita substituitur, ut Phreatlyn iudicium in Zea fuisse appareat. Alio loco autem Helladius a p. Phot. Myr. p. 335 Behker Phrealtys ε; 09εν ron Itito tisila fuisse dicitur: undo Muellerus colligit. Zeam non intimam Piraei partem fuisse; id quod cum nostra ratione optime convenit. Illud denique ad nostram de Zuae situ conjecturam comprobandam facit, quod de CCCC Eetioneam obsidentibus apud Thuc. VIII. 90 legimus laodi sto ντο ἐν et xj 'Πετιωνεία τεῖχος - ιον κοδύ ui Gαν δῖκαὶ στοαι , 1 Πεθ ῆν μεγίστ1ὶ παὶ ἐrri risu Tovro ν ευ-

48쪽

torio illo. de quo constat, castellum Exstruxerunt, unde in introitum dominarentur, porticus, quam Proximam habebant, partem aliquam muro praecluserunt ea lege, ne alibi frumenta convehere atque exponere liceret: nntea enim nautae Et mercatores sibi quisque locum, ubi frumenta sua venumdarent, in tota porticu Plegerant.

Quo loco Thucydideo bene intellecto jam nemini dubium fore existimo, quin Zea illam occidentalem Piraei partem occupavcrit, quae ab Eetionca usque ad Veneris Portum pertinent. IIaec de Piraei portubus. Portu Phalerico post Themistoclis tempora Athenienses vix usi suisse perhibentur, neque in titulis Rossianis ullae navium stationes illic memorantur. At hoc certissimum est, Phalerensem portum semper iisdem munimentis inclusum fuisse, quibus Piraeum et Munychiam. Quod enim Muellerus de inu-nim. Athen. p. 7. Thucydidis verbis aperte significari dicit Phalerum extra munimenta Themistoclea fuisse, hanc habet rationem, quia in II libri cp. I 3, ubi de custodiendis urbis portuumque moenibus dicit, his verbis utitur του

βολος, quo loco si de peninsula exteriore sermo esset, sane sieri posset. ut Phalerus exclusus esse videretur; nunc postquam de Munychia arce exploratum est, de excluso

Phalero cogitari nequit, atque quodcumque quis de duobus tribusve muris iudicaverit, illud ipse Thucydides testatur, primum τὼ fce ηούνδε καὶ το εἰς et δε μιγιῶ, de-

ii, hau die Tierhi tot ei ite gro se Et da ba uten. Eadem sere

49쪽

ducta esse: tertius murus si additus est , inter utrumque medius, ad Piraeum magis quam ad Phalerum pertinebat. De universa munimentorum ratione ad tabulam topographi tam legentes delegamus, unde apparet, meridionalem murum ipsu in portum Plia terensem non tetigisse. sed Munychiae partem Phalero proxime imminent in . unde communi moenium ambitu portus Omnes, qui subiacebant, comprehendebantur. Neque vero desunt certissima vestigia, quibus Pha-

Iorum eadem aetate atque eadem ni te cum ceteris pom

tubus munitum fuisse probetur. Maxillae in ipso portus introitu immensa sunt molium standamenta; ad laevam vero ineuntis castellum portui imminet, parvum quidem, sed natura atque arte firmissimum; quam operam inportu muniendo non collocassent Athenienses, nisi eo quoque praeter ceteros majores usuri erant. Ceterum In toto illo sinu maritimo, quem ab ortu efficit Colias promontorium, ab occasu Munychia, naves satis tutam stationem habent. Illic ante pugnam Salaminiam Persarum classis constituta, naves auxiliares, ex Aegeo mari Bdventuras, exspectabat cf. II crod. VIII. 67. unde totum illum sinum τὼ Bisoν dictum esse efficitur Jam superesset, ut de urbe Piraeo disputaremus Ita ut de architecto ei condendae praesecto, de temporo atque ratione conditao, de antiquitatis denique vestigiis etiamnunc conservatis diceremus et antiquum em poclum mente atque cogitatione inde quasi denuo exstruere conaremur. Sed hoc ipsum, quod ultimum posui, in alium locum disserre satius duxi, propterea quod nunc maxime, novam urbem exaedificantes, in antiqua

50쪽

pervestiganda et perscrutanda versantur; quare propediem fore spero, ut de multis rebus, quae nunc incerta conjectura assequenda sint, certis indiciis dijudicari possit. Priora autem illa, quamquam uberrimam dispulaturo materiam praebent, a viris doctis saepius in dis-Ceptationem vocata esse video, quam ut tironi multa addenda supersint: nuperrimo nutem tota quaestio Dippodamia peculari libro ab Hermanno V. C. pertractata est δ). Quare sufficiet hanc rem paucis attigisse. Ac primum quidem, quum praeterea, quae apud Aristo telem ceterosque scriptores de Hippodamo philosopho et architecto leguntur, etiam apud Aristophanem Hippodamus nescio'quis , Archeptolemi pater , occurrat , alterum ab altero omnino distinguendum esse urbitror. Quaecunque enim hac in re contra Meterum V. C. protulit Hermannus, sicut ipse V. C. tantum non ipsis verbis confitetur pag. 18.), subtiliora illa sunt quam veriora. Neque profecto cuiquam in mentem venisset, patrem Archeptolemi atque philosophum Milesium Eundem Hippodamum suisse, nisi scholiasta ad Arist Phanem l. l. praeivisset. Sed scholium illud miserrimo Conscriptum, non dignum est, quod tanti fiat. Mihine ejusdem quidem scriptoris lotum scholium esse videiatur: alium enim prima illa scripsisse suspicor o Droς

mentionem sactam animadvertisset. haec inseruisso καὶ

π iccet ος αντος τον Πειραιεῖ καra Ne Mi ψιχὰ σννι r γεν et quae de variis architecti cognominibus sequuntur. Nam quis de Hippodamo Milesio dicens ' priore loco retulerit . eum in Piraeo habitare domumque possidere. deinde vero quasi in transitu addiderit, ab eodem lotum Pira iam conditum atque constitutum osse l