Acta pacis Olivensis inedita In quo diaria Svevicum Danicum curonicum e tabulariis ac bibliothecis nunc primum prolata continentur

651쪽

siserae Waren. ei aber die Κaiserlichen evolimachiigten, oh dochnu vo einer Neben-Parthey, de Voman vor de Polen, Mais ei ne Haupt-Parthey be diesem Congress haben und gleich. sesam ei Directorium sithren aucti unde imbres nich ZMegensi haben Koliten si Wurden die ische gege Abend Riede Wegge--schal fit, und die Vnterschrim gelchali solgende massen. Antangsis Murden die Exemplaria, interichrietan werden biten in deri senige Laube, dum Kelche man aus dem Schwedischen nach dem Politischen immer gieng, urch den Secretaire des H de Umbressi ostenilich gegen inander ve echieli, und in egen re ineris grossen Menge Volchs Haut abgelessen. Dieses Rahrte bis in die se spve machi si das erst Abendsim io Uli die Untersitarim volurietogen Wurde. - - Al nun die Unterschristi und Untersiegelung. aus4blche An eschehen si hamen die Secretarii in oben gemel&ister Laube Ritae Eulammen De H. Mediator tand in de Mitten, se und die beyden Secretarie trate χυgleici, ederison seinem orte sedat in machien sesthei ne Ceremonten, und deres Mediatoria si voletnem eglichen ineinem Augeiablich die uniersthriebenen Fri ridens Instrumenta, legis danai diem incle de Secretarien Creuχ--weisi uberetnander, die echfelte ali diesiuibendast in cinem Au--genbith. De SchKedi sthe Secretarius sagae nichis metir, ais Felix ausumque s - Atque his vulgatis ea, quae in Excerptis Epist. Gaulic dudum ad me perscripsit Iosephus Barrius immortalis nominis vir, Academiae Parisinae olim Cancellarius, addere lubitum est, ut, Manibus Patroni Optimi velut inseriis redditis, beneuolentiam illius e a me singularem grata memoria recolam. Siccisa autem habent: is Les disterendcentre lalologne et lari de et ceu deri' Empereur,, et dest Electeti de Brandebourg, urunt termines le tu Mas166o. iste Traite ut signe veriles onae heures di i par les Commissa tressi et les Mediateurs, et aussito on chanta te Te Deum dans 'Eglite

in Q iodsi quis haec et talia cum iis contendat, quae in Diario Getico diligentissime verissimeque exposita leguntur, facile, ut est

in Dissilia πιν Orale

652쪽

in prouerbio, quid aera distent lupinis, animaduertet. Nam etsi Araticulis omnibus, ut quisque consectus erat statim subsicrip runt Secretarii Legationum Tabulae tamen Pacis illo tempore nondum in

unum redactae corpus, nondum Legatorum ipsorum firmatae manibus, et, ut moris est, mutuo intcricos exhibitae fuerunt. Nec no

bis obvertat quisquam, quod illae dicantur Art. vlt P. I manibus sigillisque propriis Legatorum ac Commissariorum, item Pacificatoris .illi, munitae firmatae, datae olivae die tertia Maii, Anno millesimo sexcentesimo sexagellino. Scio equidem, nec sententiam tamen muto. Est enim tempus subscriptionis, sutagnationis, coinmutationisque retractum ad hanc Maii diem tertiam, qua pax lantat , atque Articulus, quem vocant, Promulgatorius commutatus. ULDiarium Suecicum, p. 297 3oo AOq. Quippe maturanti abitum

Regi hoc datum est merito, ut Tabulis licet nondum persectis,

cis tamen certus in Poloniam reuerteretur.

IV. Ab hoc tempore adornandis Tabulis indefessum studium in si tum est usu tandem a. d. maii, bilemni ritu subscriptum. Quam earum subscriptionem, longe ab illa Articuli Promulgatorii diauersam, recte atque ordine memorat Pufendorsus, Conam de rebus Caroli Gustaui Lib. Il kr . p. 6ia et, qui eum pede preta sequitur, Lognichius, i. c. P. VII. p. 38 sq. Nos igitur illum audiamus se Sollemnis promulgatio pacis pridu a Maias st. v. fiebat, post. sequam super iis, quae ante subscriptionem adhuc perficienda forent,

is inter quae et Formulae Ratificationum erant, plene conuentum, ac se subscriptio ab omnibus facta est, hoc modo. Initio ex- se emplaria subsicribenda in porticu, quae e Suecico conclaui ad Bol senicum ducebat, per Secretarium Lumbrani publice commutabantur, si et clara voce praelegebantur, magna hominum turba circumfusa, quae se Gedano huc excurrerat Quae res in seram noctem extracta est, si sic ut hora decima demum subscriptio susciperetur ista autemis Libscriptio ab altera parte, praesentibus in eodem conclaui Polonis, aesareis, et Brandehurgicis fieri debebat Sequester autem, quem se Caesarei agnoscere nolebant, quoties Caesarei adessent, nunquam, Polonos et Electorales adibat id temperamentum inuentum est, his peracta recitatione, Secretarii in Sequestris conclaue se conferrent,

Lillis ac

653쪽

siae exempla ad subscriptionen ipsi ossentent. Quo facto Sequesteris Polonicum, Caesiareum et Brandeburgicum Instrumentum Suecim se Secretario, Suecica Instrumenta POlonico, Caesareo, et Brandebum se gico Secretario tradebat, qui haec Suecis subscribenda offerebat, is dum Suecicus Secretarius eadem Polonis et Foederatis subscribendari offert. Eo peracto, Poloni Caesareis, tum et Electoralibus, pecimis liaria exempla subscribenda obtulerunt, quod utrique Iallum Sequeri strem non agnosccrent, eoque simul cum Polonis et Gallo substri ',, re nollent. Vnde in autographo Instrumento Caesareis tradito, si in Epilogo Mediatoris mentio facta non est. Quod autem Elector istes peculiare Instrumentii tradere debuerint, utut iam cum Pol senis prius subscripsssent, caussa erat, quod in exemplo Polonis tra--dito tituli mutilati, in aliis autem tituli integri ponerentur. Hocis modo lacta subscriptione et sigillatione, quilibet Secretariorum suisse Superioribus commutata Instrumenta tradidit. Atque haec paene eum puluisculo, ut aiunt, sumsit Pufendorsus e Diario Suecico, id temporis adhuc inedito quod nunc publici a me iuris factum, euoluatura α

V. Hanc subscriptionem miscent cum altera illa praecipue ii, quos supra memoraui tanto facilius inducti in errorem, quanto magis insolitum, pacem promulgare, nondum concinnatis Tabuliis atque expeditis. Et lint in ista oliuens Pacis subscription quaedam alia sngularia veluti, quod Autographa, quemadmodum ait Pusem ,, dorsus, i. c. p. 613. tunc chartae inscribebantur, post cum pergari menae inscriptis permutanda, quia haec longiorem ad describe sedum moram postularent, ac Poloni discessum valde festinarent. Cons. Diarium Suecisum, p. 338. Ceterum hoc leue, quod e Schlippenbachio Comite relatum reperi, calamos sibi eum, quibus in subscribendis Pacis Tabulis usi Legati essent, collectos seruasse. Tales quippe complures conquisuisse, ac magni thesauri instar habu

isse. Rus digna scilicet, quae inseratur Amri Historiae Peunarum. XXII

654쪽

c o I I at iis. Sit igitur Caput hoc datum Pacis oliuensis ac uestphalicae Collat

ovi quam si eruditis arbitris nihil admodum aliud, rei certe nouiatas, quis enim ante molitus est commendet. Me quidem ad hanc Collationem instituendam impulit, quod viderem Pacem uest-phalicam non modo in Actis liuensis Pacis saepenumero laudari, sed omnino huius totius praecipuum fuisse exemplar. hiod ut plane adpareat, fiant primo loco res, deinde formulae, inter se comparandae. II. In oliuens conuentu semel iterumque postulauerant Sueci, ut Paci uestphalicae Imperator nouum robur ac firmamentum adderet, et, quod reliquum ecti, exsecutioni mandaret. Vid. Propomtio Legat. Suecic in negotio Pacis, cum Legatis Caesereis, in Di ris Europ. i. c. p. 34. - Cons. Vendorsus de Reb Caroli Gustaui, Lib. VII. f. s. p. o I. 3. p. 6i R. item de Reb. Brandeb. Lib. VlII. g. 37. p. 3io. g. 68 p. 339. Sed hoc quidem Suecorum postulatum Caesarei, tamquam absonum et ab illis tractatibus abhorrens, omnino reiecerunt. Neque tamen idcirco in aliis caussis minus turii visa est Pacis uestphalicae ratio haberi da. Nam, ut inde ordiar, n- de Tabulae ipsae incipiunt, ad his sormam compositum esse Antieulum, quem vocant, Amicitiae, et Pastorius testatur in Diario, p. 26 I. et res ipsa docet. Ac praecipue in claustila volebant Sueci, de paetis prioribus vel stabiliendis vel abolendis, Pacis uestphalicae modum seruari. Vid. Pastorius i. c. p. 36 I9.2q . Diarium ericum, p. Iaa. I3o. 192. Servatusque is est in Amnestiae Articulo. Ill. Porro in exercitiis Religionisino. Catholicae apud Livonos ordinando, ipsi Legati Suecici proffitentur sequutos se esse non modo Stumdorfiensium Induciarum, sed etiam Pacis uest pharcae, exemplum. Vid. Diarium Suec. p. 339. Quippe in ea quoquc Art. V. 3. 3q. sancitum, ut et Catholici Aug. Consess. Statuum iubditi,

655쪽

sequi An. de xx IV. publicum vel etiam priuatum religionis sitae, exercitium nulla anni parte habuerunt patienter tolerentur, re, e Distia libera domi deuotioni suae, me inquisitione aut turbatim

sepriuatim vacare - non prohibeantur. Secundum eamdem Pacem

suit, quod in Livonia modo Sueci Ius Reformandi sibi adrogabant, modo Poloni ecclesias aliquot pro Catholicis postulabant, sicut L theranis nonnullae in Silesia essent concessae. Vid. Diarium Suecia in p. 27. Possorius p. 191. itto alia plura, minus his grauia: siquidem pro instituti ratione nobis suffecerit, similitudinem in magnis tantum rebus et memoria dignis ostendere. Atque illa clarissume cernitur in Guarantiae Articulo, siue sponsione Pacisci quam, ut ait Polorius, p. a o Polonis talem placuit fieri, qualis in Tra estatu labrugensi facta sit. Ab hac etsi principio Sueci, mira virudam animorum consiliorumque varietate, nam ipsi eamdem silabrusae olim propositerant, alieniores fuerunt, ad extremum tamen adsensi sun Vid Diarium Suecisum, p. 96 Ios. Itaque ad Pacis V stphalicae exemplum etiam olluensis illius sponsio constituta, et, ut hoc addam, ad securitatem ac firmamentum pactionis satis vastida ipsa per se visa est, nullo accedente iureiurando, etsi a Suecis id exigendum Brande inici censueranti Etenim, inquiebant poloni. nec Pax Osinabrugensis eiusmodi iureiurando est corroborata. Vid.

sorius pag. 26s.

IV. At similitudo utriusque Instrumenti multo maxime in formulis ipsis conspieitur. Nam primum totius orationis habitus in Oli-uensi iuxta atque in laabrugensi varius est, et, ut veteri via verbo, male consutus id quod inis brugensi vel ipsum, qui ei co ficiendo studium contulerat, alle risisse Saluium, Legatum Sta

cicum, memorat Iobus Ludosus, in Epist ad Lessinitium, quae ab Aug. Benedicto Mithaelis, Viro Docti imo, inserta est illorum Commercio Epistolico, Gottingae, 733 8. i. i sq. Et ridebunt,

qui legerin Itaque totam narratiunculam huc transferamus. Sa- istis agnoico, inquit ille, plurimis dissicultatibus atque dubiis subi ,, cstum fore opus. Facile contingere posset, ut cento fieret potius,

is vel caseus Suecicus, quem diu lavit Sammestisse vocant: is de quo mihi retulit Dn Biornhlou Secretarius Regius in Tractati-

656쪽

-bus silabrugensibus, Comitem Gabrielem Oxenstiernam, posteari Cancellarium, tunc temporis vero Studiosum ex Academiis redu-iscem, et in Latinitate bene versatum, interrogasse Saluium, unde

is tanta diuersias stili in Instrumento Pacis Respondit ille Rem melia

seu comparari non posse, quam cum caseo Suecico modo memorato. se Etenim, certo anni tempore, lac concretum a parochianis vicatim se habitantibus in Parochi aedes congeri, et in magno caldario comis fundi, et postea exprimi, ut caseus ingens fiat, qui post aliquod ritempus dissectus, alibi flavus, alibi caeruleus, alibi viridis adpareat, si atque diuersissimi saporis sit. Ita se habere Instrumentum Pacis., Quemlibet enim ex ordinibus, pro suo modo suoque stilo, sche dulas inserendas ad Legatos misisse, quas illi siue alia ceutura inle-

IV. Vertim singulatim recenseamus non omnia, longum enim id oret, sed pauca tantum extantiora, quasi exempli caussa etsi

nos utrumque Instrumentum ita diligenter contulimus, ut ex omnibus, quae ad institutum spectarent, nihil facile inobseruatum praetem miserimus. Quo quidem studio nostro factum est, ut ad aliquot plagulas recensio illa excreuerit quae, si videbitur aliquid esse, in Biblia otheca Zalaseiana, cui eam dicauimus, reponetur. Tenebimus autem hanc rationem, ut, quae quibusque similia sunt loca, ex Paceolluens primum, deinde cx Osinabrugensi adseramus. Prooem Paci liuens Notum sit uniuersis et singulis, quorum interest, aut quo semodolibet interesse potest. Postquam a multis annis bella dissidiaque

is inter , orta: unde multa Christiani sanguinis effvissio, cum plurimarum prouinciarum desolatione, sequuta est Tan- isdem Diuina bonitate factum, ut utrinque de pacie uniuersali Ἀ iscepta sit cogitatio. In eum ergo finem, ex mutua artium is conuentione, constitutus est dies Congressit Plenipotentiari ,,rum Olivae instituendo. Coniparentes igitur statuto tempore et misco Onanium Paciscentium legitime coiistituti Legati Plenipotentiarii, a parte quidem, post inuocati Diuini Numinis auxilium, mutuatque Pleuipotentiarum Tabulas rite commutatas, ad Diuu

657쪽

Diuini Numinis gloriam et Christianae Reipublicae salutem, Par es' omnes in mutuas Pacis et Amicitiae leges conuenerunt, tenore seri quoi u Pacismis

s Notum sit uniuersis et singulis, quorum interest, et quomodolibet interesse potest. Postquam a multis annis orta dissidia unde multa Christiani sanguinis effusio cum plurimarum prouinciarum desolat, otio secuta est Tandem Diuina boni are factum est, ut utrinque de paea uniuersali suscepta sit cogitatio, in eumque finem ex mutua Partium conuentione -- constituta sit dies in Congressu Plenipotentiarim ruin o abrugis et Monasterii uestphalorum instituendo. Comparentea igitur stanti tempore et loco utrinque legitime constituti Legati Plenip tenuarii a parte quidem Post inuocati Diuini Numinis auxilium, mutuasque lenipotentiarum Tabulaa rite commutatas ad i. uini Numinis gloriam et Christianae Reipublicae salutem in mutua Pacia micitiae Leges insenserunt ox couuenerunt, tenore sequenti. J

, Sit pax viuuersilis ac perpetua, et vera sinceraque amicitia inter I atque eiusdem Confoederatos, inprimis Ita ut altera pars alteri posthac nihil hostilitatis aut inimicitiae clam aut palam, si ricte uel indireste, inserat, Sed utraque Pars alterius utilitatem, honorem ac commodum promoueat, et fidam inuicem vicinitatem, , pacem et amicitiam serio colatii Cons. Art. XXIV Art. I. Pacis br.

f Pax sit Christiana, uniuersalis, perpetna, veraque et sincera amict-tia inter omnesque eius Foederatos, inprimis Eaque ita sincere serioque seruetur et eolatur, ut utraque Pars alterius utilitatem, honorem ac commodum promoueat, omnique ex parte fida vicinitas, et se ra studiorum paci atque amicitiae cultura, reuiuescant ae r storestant. J

Sit utrinque perpetua obliuio et Amnestia eorum omnium, quae is quocunque loco modoque, a quacunque Paciscentium parte, .. hostiliter secta sunt, ita ut nec eorum, nec ullius alterius rei caussa

. . vel

658쪽

,, vel praetextu ulla pars alteri posthac quicquam hostilitatis aut ini--micitiae, specie iuris aut via ueti inserat, aut per suos aliosve in- is serri faciati Con Art. XXIV. . . t. a Pacisnabr.

Sit utrinque perpetua obliuio et Λmnesia omnium eorum, quae quocunque loco modove ab una vel altera Parte liostiliter facta sunt, ita ut nec eorum, nec ullius alterius rei caussa vel praetextu, alter alteri posthae quicquam hostilitatis aut inimicitiae quoad per . nas, statum, bona vel seeuritatem, per se, vel per alios, claui aut palam,dir fit ves indirecta specie iuris aut via facti inferat, vel inserti faciat. J

mo Religionem Catholicam attinet, omnes illi Religuisoni addicti 'conscientia libera, religione deuotioneque sua do-- mi, sine inquisitione vel animaduersione, priuatim utantur. Art. V. . D. M. Dabr. Iid paullo superius p. 38.J

is Denique omnium Belligerantium in Imperio Partium copiae et ex- Mercitus, post restitutionem locorum, ab omnibus Partibus Paciscem selibus dimittantur et exauctorentur, eo tantum numero in uos cu--iusque proprios Status traducto, quem quaeque Pars prora securia istate iudicauerit necessarium. Art. XVI. . ro Paci Osnabr.

Denique omnium Belligerantium in Imperio Partium copiae et exeriseitus dimittantur et exauctorentur, eo tantum numero in litos cuiusque Status traducto, quem quaeque Pars pro sua securitate iudicauerit neees.sarium AJ VI. Similiter et Guarantiae et Ratificationis Articuli, et maxime ilogus triuique Instrumenti, inter se conueniunt. In uniuersum, quo vocabulo in quaque re aliquid cautum est in infir Pacis snabr. eodem vocabulo in eadem re idem cauetur in Instr. Pacis Olivensis: tutissimum ratis omnibus, praecipue uecis, ut ait Supremus Regni T. II. mmm The-

659쪽

Theseurarius, in Diario Suecico, p. m. manere in terminis Instr. si Osinabrugensis, qui iam totius munci adprobationem meruerinti Ego vero, ut hanc velut coronidem in fine operis suspendam, Deum optimum Maximum, Salutis a Quietis Publicae datorem ac conseruatorem, precibus ardentissimis oro atque obtestor, ut nutu suo utramque Pacem, et uestphalicam et oliuensem, inter tot et tantos Populos stabilem atque perpetuam esse iubeat.

Pax una triumphis Innumeris potior pax conseruare salutem, Et ciues aequare FOtem.

Extremum hunc laborem Variis impendemus, eaque in num congesta, velut lancem saturam, utinam non nauseantibus, adpon mus. Quidquid enim in recensendis illustrandisque Actis oliuenDbus, aut omissum a nobis humana, ut fit incuria, aut studio tum quidem irrito indagatum animaduertimus, id omne in hoc Capite retractandum putauimus. Supererunt et sic alia, in quibus exquirendis, quos nobis negauit fortuna prosperos successus, aliis talium intel ligentioribus dabit Nos nunc institutum nostrum persequamur. T. Li. Io. n.' Scriptoribus laudatis add. Pasorius Flor Pol. Lib. VII. p. si '. item Hist. Polon Pleia P. II p. 286 sq. - p. 48 n. Et Somnitium ab Electore Brandeburgico missum dixi horunium, ad Praeliminaria constituenda. Perperam. Ait enim Pufendorsus, Rer. Brandeb. Lib. VII. g. 47. p. ma. Ηouerbe- sequium solus Thorunium praemittebatur. - p. 69. n. Nariisseuicio, de quo dixi, praenomen Danielis adscribit Pastorius Flor. Pol Lib. Vll. p. 33a et vfendorsus, de Reb Caroli Gustaui, Lib. II. . 3. p. 6i Rectius Alexandrum Narus-

660쪽

seuicium vocat Tociavius, Clim. II p. I6 quo nomine ipse ille utitur in litteris, apud Rudauseium, Lib. V. p. I6a. - p. 73. Post verba, Sinos ipsos concedere, quaedam omissa sitiat, quae ex Autographo Pasorii huc transferam. Authentica quidem se

lubenter ab utraque parte accepturum. Sed quia in iis haud dubie erunt aliqua aculeata et offensura, optare se, ut talibus amputatis, essentialia tantum offerre liceat partibus, sine subscriptione. - p. 9i. n. ' Post verba, diserte tolatur Ochouius, Clim. II p. 27. addatur Ceterua de praecipuis Arianis, qui uecos tunc sectabantur, id Christoph. Chr. Sandius, in Biblioth. Anti- Trinit. p. 263- p. 93. Ad illustranda ea, quae ibi dicta sunt de Vladisia IV. Reagis Poloniae postulato, in Pacificatione Monasteriensi, facit insgnis locus Pu dorsi, Rer Suec. Lib. XIIll I. . 63 p. 648. Rex Polonuis ae cevetustis monimentis demonstraturumue ferebat, tum alia Vl- isterioris Pomeraniae loca, tum inprimis Stolpensem Rugenualde issem, et chlagensem districtum quondam ad Poloniam spectasse. se Unde sub exitum superioris anni, ad Contarenum scripserat, veis illae partes Pomeraniae intactae maneant, ne sibi ac Reipublicae suasi iura tuendi necessitas imponatur. Missus et postea Monasterium is ab eodem Minister omnes prensabat, ne Suecis tota Pomerania con-

si cedatur quod is ferre non possit, uecos sibi ex utroque latere, in si Livonia et Pomerania, vicinos fieri. Cf. I. 56 p. 687. item Reri Brandeb. Lib. II. I. I. p. 9a. p. 69. lin. I9. Legendum : super limitibus Livonia - p. 84. n. Ius Depositorii Vulgo te Hreut. Ita exemplum Diarii Merici, ad me missum, habebat, loco Stapetretat id quod deinceps in sedem suam restitui, monente Amico quodam meo, Viro Doctussimo. Vid. Diarium Geticum, p. s. l. VI. n.' De Spemamo, cuius in aedibus magnifice exstrvictis, atque a Petro I endrichio tum habitatis, Legati Poloni cum a sareis et Braudeburgicis conuenerunt, minime tacendum est, eum M mmmis Vrbis Dissiligo by Orale