Acta pacis Olivensis inedita In quo diaria Svevicum Danicum curonicum e tabulariis ac bibliothecis nunc primum prolata continentur

621쪽

studiose ac prudenter litteris sunt consignati. Atque hos operae pretium est ex eodem Codice huc transferre Latine quidem e Poloni- eo sectos a Mici Abri rotato viro docto, ac patrii sermonis

callent imo. Sunt autem huiusmodi.

Gradus, in negotio Liuonico tenendi.

- Clatis dei ostratum in IlIustrissimo Legato Gallo titulum, bonam, fidem et longi temporis possessionem esse in Livonica caussa a partibus Regis Regnique Poloniae neque ullam exstare cessionem, seu rei alienae et iuri S cico subiectae alienationem, quae silutionis nomine veniat, seu rei propriae, quae Donat is speciem reserat, et in fauorem Suecorum explicari possit. Multo minus autem Liuoniam uec inusitato atque incongruo Setinitalis a rum titulo

postulare aut possidere queunt. Quae quidem omnia quamuis lilii. strissimus Legatus, subductis ex historia ac Iusti et Aequi scientia rationibus, liquido perspecta habeat tamen si Sueci porro sibi non temperent a repetenda Livonia, sequentes Gradus tenendi erunt. I Quum Livonia et Pomerania satis nos edoceat, quot qua laque incoinmoda ex Suecorum vicinia prouenerint summo iure petenda videtur restitutio talioniae Iterioris, tamquam prouinciae ad Poloniam pertinentis, duarum nempe illarum partium, quas Sueci et Mosci tenent. Nam tertiam illam, quam ante bellum habuimus, per se nostram esse existimamus. - in igitur partem, quam Moici occuparunt, ut Sueci recuperaturos nos auxiliis adiuuent; eam vero, quam ipsi possident, haud inuiti nobis restituant, sitne pro Nienda iis est certa pecuniae summa atque intra unius vel duorum a norum patitura persoluenda ex teloneis Rigensibus: unde decies octiescentena millia Imperialium quotannis redeunt. - Sin vero ρομtein Livoniae, a Moscis Poloniae ademtam ab ea, quam ipsi tenent, diuellere reculent promittatur iis pro utraque parte summa pecuniae paullo maior, quam quae secunia Grais posita ea quidem conditione, ut Reipublica siautionem ex iisdem teloneis praestet, neque ea tamen in Suecorum potestatem perueniant, sed in Reipublicae possessione permaneant. - Si vero dubitent, promissam siummam a nobis recte solutum iri haec telonea vel Batavis vel Hamburgensi-

622쪽

bus, vel Gedanensibus, vel Rigensibus, vel ipsis adeo Suecis usque

ad blutionen concedantur. - Atque hoc ipsum si hccessi dei tituatur: Livonia, quam ante bellum ten bant, cedatur iis nomine et iure hypothecae, qua iis ad certam pecuniae summam, vires tamen nostras non exhaurientem, obligemur quemadmodum quidem El-hinga Eliatori Brandenburgico permissa est. - Quum Sueci

ob securitatem pacis Liuoniam postulent, etsi haec lis iam expedita est, concedatur tamen iis euictio in eam Livoniae partem, quam i te bellum habuerunt eaque euictio tum locum habeat, si haec Co uentio violata suerit, ita ut, quandocumque id contigerit, integruiniis sit Liuoniam armis repetere, saluo tamen iure possessionis nostrae. - Et huius quidem rei causa commodius uerit, si iis illae partes, quas ipsi et Mosti ustirpant, pignoris loco atque in pacis securitatem concedantur, verum ad certos tantum annos, longissime qui dem ad usque obitum Serenissimi Regis Sueciae, quoniam is veretur, ne pacta inita, atque illa inprimis renunciatio in Sueciam violentur, hac ratione, ut post sera fata S. R. M. utraque pars nobis restituatur liberumque sit Reipublicae, titulo Livoniae tam durante possessione Suecica, quam postea, uti. - Aut etiam pax non nisi de Sureia et Prusii sanciatur, nulla in Liuoniam facta renunciatione: quo quidem modo semper nobis ad eius recuperationem adcingi licebit, si id profuturum nobis, et Suecos aliis bellis distractos esse intel- sexerimus. Cuius rei nuper admodum exemplum nobis praebuit pax, inter Gallos et Hispanos inita in qua nulla de Regno Nauarrae facta est mentio. - 9 in ut compositis de Suecia et rustia conre uersiis, Livonia excipiatur uti et in illis, inter Hispanos et Gallos, pactis excepta est Catalaunia. - o Prussia, quantum eius reliquum est, postliminii iure recuperata, quod ad Liuoniam adtinet, super ea induciae tantum fiant, ut, quid Moscica pace futurum sit, exspecta' re possimus. - i Si vero has propositiones omnes repudient cedatur iis in perpetuum regio a Sinti innico usque ad Periamiam et Torpatum, et vltra fines Molcicos ad Amum Lacum reliquum vero eum Riga urbe sit iurisdictioni Reipublicae subieetum. - a Sin et hoc nondum sufficere crediderint concedatur iis in perpetuum regio usque ad tiuuium Aa, a mari utque ad Peipum Lacum, vel ad ciuita-

623쪽

tem Nachus for unde eorun fines ante bellum proferebantur. 3 Qiod ipsum si eorum cupiditates et desideria non expleat seruetur Reipublicae nostrae Riga, curegio Transdunana, cum eastellis et soris talitiis cis et trans Dunam, usque ad fluuium us, quo vique eorum fines olim porrigebantur. Vlterior vero Iauonia supra Rigam, et cis flumen Aa, in perpetuum iis concedatur. - 4 Quamquam autem Rigae urbis caussa, ut nempe in ditione Reipublicae permaneat, magna pars regionis Transdunanae iis addicta est tamen si neque haeratione Riga impetrari possit, istae duae partes, quasi ipsi et Mosci possident, seudorum nomine iis offerantur, nam et Pomeraniam elientelari nexu ab imperatore tenere, uon inconueniens Regiae dignutati visum est, saluo ceteroquin nobis titulo. Livoniae. - 3 Si et hoc reiiciant Riga quidem cedatur ipsis, sed dimidia talioniae pars, quam oscitenent, repetatur. - in Aut ea belli aleae committatur ita, ut, quastum quisque a Moseo armis vindicauerit, sibi habeati 17 Ceterum, si plura obtineri non potuerint, postulandum est,

ut, quam eis et trans Dunam possident, regionem nobis cedant, cum ea parte, quam ante hellum tenuimus. - 8 Vltimos Gradus est,

ut, si nihil amplius obtineri possit, relinquantur omnia in eo, quo

ante bellum suerunt, statu, ita tamen, ut Religio Ro Catholica in utraque Litionia silua maneat, et mna fluuius terminus constituatur, qui nos, hoc est, Lithuaniam et Curoniam separet utque res m hetaria, telonea, Iudicia Commisi talia, titulus Livoniae, etiamsi in hoc dari aliquid Suecis possit, ad Regem Poloniae pertineanti Ea vero omnia expediantur sit conditione foederis offensiui, contra Moicum, ut Liuoniam, Magnum Ducatum Lithuaniae, crainam, iunctis viribus recuperemns, et, si fieri possit, ab ipsis terris Mosici-cis aliquid diuellamus eoque indere caueatur, ne alterutri parti absque altera pacem cum Moscisciture liceat. V. Hos itaque Gradus quum primum in priuato consessu communicasset Pacius cum collegis, Legatis Polonis, omnium calculis

probati confirmatique sun ' animuero haud multo post plerisque longe

Quod Paetus ipse memorat, in or DIARIVM Μαμdd. XIX. Febr. Anio POLONO S. ad diem XI etrime inde adtuli adis Afro iii

Februarii. rium p. o. n.

624쪽

Ionge aliter visum Esse illos et re grauiores, o numero Lires , quam qui in tanta tamque necessaria pacis sestinatione expediri polissent. Duodeviginti Gradibus componendis vi totidem hebdomadas luiluere. Quum igitur Senatoribus Regni quidem placeret, ς maturandae pari vel tota Livonia Suecis traderetur ceteri vero eam causiam Reginae Polaniae, ac Pacifisatori Gallo, committendum esso censerent: unus Pacius, quos nuper probassent, Gradibres infictendum esse contendebat. Cunctando, consultando aiebat ille, Liuoniam seruari posse sestinando, omnia in praeceps dari Practerea tantaondi curam aliis velle imponere, ut indecorum iras, ita ne Iicitum quidem vider Ne tamen per tot Gradu eundo nimium temporis

consumeretur, uraturum se, ut intra iustum illi numerum coerceinantur. ' Et coercuit sane, Regis ipsius auctoritate. Neque ego,, quoniam instituti ratio admonuit, exemplum .rmulae, rursus a Trotetis in Latinum sermonem versae, hic praetermittam Erat

enim, quod supra sum professus, praecipuum hoc mihi liuius Capitis consilirim, ut haec talia e latebris in conspectum doctorum homi num proserrem igitur illam tibi, Lector, sormulam

Cn. mediatori in negotio Livom proponen aest gendum ergo est cum Suecis de summa aliqua pecuniae, pro

II parte Livoniae ab iis occupata, aut cliam pro utraque Liuo nia, quam Sueri et Mosci tenent: nam tertia pars ante bellum nostrierat iuris, neque ullam nobis umquam de hac parte Sueci mouerunt controuersiam. Praestabitur autem sinitio ex teloneis Rigentibus, in uiliscumque possessione fuerint, ad tempus pacto definitum. 2 Remtuant nobis Sueci ea, quae marum et Chironia possident: de Liubula tantum inducia ad Findecim annos fiant, non omprehenta tamen iis tertia parte Livoniae, quam ante bellum habuimus. Qitum enim pactis Stumdorfianis restituerimus Sueeis ea, quae ante itiducias tenobant idem ut nobis praestetur, contendimus Quandoquidem Sueei securitatem paeis quaerunt in Litioniae possessione Respublicam obstringit ad euietionem ua, ut Succis, pace a uobis

625쪽

ad certum tempus, scilicet usque ad mortem Serenissimi Regis Sueciae. Posthaec Livonia omnis ad nos redibit vel noui de ea tractatus instituentur. - Vti factum est olim, Sigismundi Augusti

tempore, in cedendis nouem arcibus ita cedimus nunc quoque has duas partes, iure hypothecae, ad exemtionem certae summae Ter tiam vero partem Reipublicae seruamus. - Primum Suecis com

cedendum perpetuo id, quod supra Pernauiam iacet usque ad Torpatum deinde, quod usque ad fluuium a postremo, quod usque ad

ipsam iram quae quidem urbs, una cum castellis trans Dunam, tertiae parti, quae ad Rempublicam ante bellum pertinebat, adiiciem da est. - Has duas partes, quas Sueci et Nosci tenent, Respublica Suecis iure clientelari concedere potest, eadem lege, qua Omeraniam ab Imperatore habent. - Si vero Riga obtineri non possit saltem duae illae partes, nempe una, quam osci occuparunt, altera quae trans Dunam sta et , cum ea, quam ante bellum habui- cieae subiecta sunt, belli aleae committantur, viri ea, ueci an Pol ni , consequuturi lat. - 8 Constanter insistendum est, ut Koken D, Ascherade LeneWard et Rirchholm cum territoriis, in Insrustione expressis, huic parti, uuam ante bellum possedimus, adiungantur. VI. Haec ille, ut erat spectatae virtutis ac dexteritatis, solo ductus amore aduersus patriam, qua nihil in omni vita carius atquennctius habuit. Igitur ex vano hausta nobis videntur ea, quae de Lithuanis Legatis tradidit Uendorsus, Comm. de rebus Caroli Gustaui Lib. VII. f. 6. p. o7. Alam eo res, inquit, deducta crat, is ut Iohannes Casmirus Sueciae et Litioniae renuntiare vellet cui a is cedere poterat Livonia Polonica, si in promptu pecunia suim ad si triginta Uncialium millia, quae Lithuanicis Commissariis donari poeis tuisset, quorum vni Elector viginti millia annui reditus obtulisse di-iscebatur, si pacem impedireti Hoc quippe extremum tractatus sussi flaminandi remedium Caesarei et Electorales reseruauerant, Lithusanos corrumpere, ne in LiuOniae cessionem consentirenti VII. Enim

626쪽

VII. nimuero Sueci, ut, unde abii, eo reuertar, nullo se, do adduci passi sunt, ut in illa caussa per huiusmodi Gradus incederenti Quin potius non Estoniam tantum, sed etiam Curoniam, et omnino Liuoniam, quantam huc usque possedissent, sibi seruari, suaeque potestati a Polonis permitti volebant. Nec sui prosecto res alia ulla, quam Litioniae cessio, acrioribus virimque studiis agitata.

Tandem illa ad modum pactorum Stumdorfiensium composita est, et Tabulis Pacis Art. V. inserta.

XVII

Contentio de Sacris Livo viae,

in Conuentu tum dorsiano.Νondum Livoniae res, quamquam circa unas illas ninatum diu iam videri possumus haesisse, dimittimus. Adeo illae in oliuensi Pacificatione utramque, quod dicitur, paginam aciunt. Ad eas

autem penitius cognoscendas plurimum reser excutere id, quod iii Stumdorfiano Conuentu, uecos inter atque Polonos a tum sitit. Cuius rei constituimus specimen aliquod in grauissimo argumento, de Sacris Livoniae Romanis Catholicis, nunc proponere. Nec i-

peruacaneum hoc studium nostrum fuerit post Herm. Becteri libellum, Livonia in sacris suis considerata, uiteb i7oo 4ytam incultum ac tenuem illum, ut pactioncm Stumdorsanam, quae ad rem vel maxime pertinebat, alto inuolutam silentio animaduertas. II. Stumdorfi quum induciae opera et prudentia inprimis Atiauxit Comitis, Legati Galli, sere pactae iam essent, nouus ecce ex improuis ortus veluti turbo miscere omnia ac pessumdare villis est. Tantum religio tunc quoque discordiarum, tantum tumultus excire potuit Conuenerat iam de Livonia, Suecis induciarum tempore concedenda, quum adrihius, Supremus Regni Cancellarius, Episcopus Culmensis, Pomesaniensis, ac nuper constitutus Cracoui- ensis, Legatus Polonus, hanc occasionem ostentandi ui in religi nem studii nactus, magno animo, quem ei augebat non collegarum modo, sed etiam Legati Galli adsensus, contenderet, Romana sacra

627쪽

per Liuoniam salua esse praestanda. . Supererat, inquit Puoniam fus, Rer Suec. Lib. VII. g. 36 p. 232. ut pacti krmula concipereis, tur: cui ab utraque parte lima adhibebatur. Vbi parum aberat, si quin subito totum negotium in ip velut portu eslideretur. adet hius, designatus Episcopus racouiensis, obtinendae eo citius rei sitificis confirmationi, ubi de relinquenda Suecis Livonia agebatur,

se adnotauerat, ut Catholicis per Liuoniam sacra sua exercere cono rideretur, haud ratus ceteros Senatores ita avide id arrepturos. Idem

6 inde egulus Gallicus intempestiuo suae religionis elo, contradi-- cente licet Anglo, crebro urgebat. Et hunc quidem auctor est ipse Ogerius, in Epist ad Nicolaum Borbonium, praestantem doctriana virum l. c. p. 49I. quum in ceteris aequissimus semper fuisset, hac quidem in re Polonis studiosissime accessisib, constantemque se Catholicum professum esse. III. Enimuero Sueci ab illa sententia longe alieni, neque precσ, neque rationibus, neque exemplis facile adduci potuerunt, ut Pol ni adstipularentur. Inuenio apud Aulerum, in Hist. Pacifici Sue-CO- l. p. 9O. Auauxium, quum inter alia Ludovicum XIII. Gauliarum Regem, commemorasset Lutheranae doctrinae adsectis vel f

la in Gustauum Adolphum, Regem Sueciae, beneuolentia liberum religionis cultum perruisisse in urbe ipsa Parisiorum, mul admonuisse Suecos, ut hoc tale exemplum, in illustri postum monimento, nunc ipsi quoque sequerentur, seque Catholicis aeque saciles propitiosque

praeberent ad haec vero Suecos excanduisse ira, ac semel iterumque dixisse, non aliorum sibi exempla sequenda esse, sed ipsb aliis

velle sua ad intuendum imitandumque proponere ' Acta autem est controuersa praecipue d. l. Kalendas Septembr. An Mnc xx XV. quo die illa sic incaluit, ut non haec tantum caussa, sed omnino i tum pacis negotium in extremum periculum summumque discrimen

veniret. Verba ipsa sic habent The nex aea thes for this thι, erueu, and as haheing the seceuth M parties noembling, termed i xunheardos may of procredinoraeforme diisute about the potnt of M. effing Vbre them horo that the ingligion in Dissand was continues, wherin his Maser, at their late Mus confido the Frenta labassata emplayed his,ho ration, ad grante to the Lutherans, te ensavourstaharps hec initia Sis et en tu Paris, the fre exeres of them

628쪽

6i Iveniret. Eam rem omnem tradidit omnium diligentissime, qui ipse intersuit, gerius, Ephem p. 36 sqq. atque ego gratiam, opinor, aliquam apud aequos aestimatores iniero, si praesertim in tanta libri

raritate, verba illius, quamuis prolixiora subiecero. Reditum estis ad tractatus, et, quum omnes Mediatores in Polonorum tentoriose conuenissent, ad eos retulit Legatus noster, quid cum Suecista se periore die egerat. Loquutus est deinde Legatus Angliae, re-

- tulitque ea, quae tunc de iisdem Suecis, e quorum tentorio redi--bat, acceperat. Nimirum eos quatuor rationibus niti, cur in Liuo-

Ania Catholicos esse non sinerent quod pauci ac sere nulli ibi Ca--tholici essent quod leges Sueciae in suis ditionibus Catholicos esse se non paterentur; quod in superioribus induciis, de iis in Liuoniais permittendis sermo non fuerat, neque a Polonis postulatum quod, si denique in ea sacerdotes essent, oporteret ab Episcopis Polonisse eos mitti ac dependere, sicque subditos suos Potestatibus saltem

si Ecclesiasticis Polonorum obnoxios ore. Ad eas rationes N. Zo--bies hi '' Regni Senator, qui nuper aduenerat, petita a Cancel--lario venia, ordine respondit Ad primam quidem, Regem Rei se iis hominibus curam habere, quantam de optimatibus et plurimis, sequorum animae aeque pretiosae sunt quia Deus non est persona--rum acceptor Ad secundam, nimirum leges Suecicas nullam in suisse prouinciis religionem admittere, quam Consessionem Augustanam, se respondebat, neque etiam Litioniam esse membrum Regni Suecici sineque illam a Rege Poloniae in perpetuum concedi. Ad tertiam, se argumentum Suecorum non valere, quum dicerent, quia in sexen-rinalibus induciis de religione, in Litionia conseruanda nihil au.

istum fit, idcirco in his induciis, quae viginti quinque annorum sunt, is nihil caueri debere, quia modicum illud tempus contemni potuit, Hlihi a magnum

rei persevera, and that the matter so postea factus castellanus Craeouiensis: requiris, he Gubterno he mihi cis vir vere magnus, uno minor filio Io-Letters Deain disurb. - hanne III. Rege; etiam doctrina clarus '' Iacobus a Sobie in Sobie hi lae, ae scriptis. aius sunt Commentarii Cho-sor Regni, Crassiostauiensis, Ianorouiensis ineus belli Gedani plenaidissime edi-

Praefectus, quibus titulis insignitus est ii, An. 6 6 U

629쪽

- magnum istud non debet. Deinde, in sexennalibus induciis, ex se parte satisfiebat Polonis, quum in tota Prussi religio Catholica peris mitteretur neque tamen iunci de religione in Litioni conseruanda si obliti fuerant sed maluerant illam conteruari in prouincia, ubi se erant plures Catholici. Quod ad quartam pertinet, nihil a Suecissi timendum csse: nam, qui facerdotes in Liuoniam mitterentur, taliis praediti essent potestate, ut amplius Episcopis olonis non subes.' istent. At, inquit Legatus Anglicus, dummodo nullum Catholicae se religionis exercitium fiat ljbertatem conscientiae permittent Liuo- senibus Succi Credo equidem, replicauit Zobielicius, scilicet il- istam, quam homini nemo eripere potest, hoc est, credere, quod lia sebuerit, ac in mente Deum adorare. At non est illa religio sum-- ciens, opusque est cultu externo. Itaque si libertatem conscien-ritiae permittunt, id cum estectu permittendum est, nimirum, ut sisItem in priuatis aedibus ritus Catholicos excercere possint. , Nihil tandem relatum est ex hoc congressu, nisi quod Sueci dicerent, , te inquisitionem non facturos in Catholicos. At hoc Polonis non senatisfecit, sed, ut Suecos ad aliquid explicatius promittendum adiari gerent, hanc ipsi formulam scripto conceperiint, quam verbis te--nus apud Legatos profiterentur, nec in pactis scriberetur, sed tan-

ritum fide Commissarioruin constaret; verumtamen istius stipula--tionis attestationem Polonis darent. Formula haec suit. Homines si Catholicae religionis, in Livonia, libertate conscientiae gaudebunt; et fis qui inueniantur, qui cultu ac ritu Catholico O fuerint, id illis noxae el, rarusi non eris ' Hanc formulam Legatus Galliae cum Brande--burgicis ad Suecos tulit at illi, ne in isto sermone caperentur, sub--eissetque aliqua fraus ac decipula, nihil prorsus respondere voluerunt, sinit illud, quod Comes Brahe repetiit saepius: Non inquiretur. -Quumque iterum a Commissariis quaesiuisset, num aliquid in graritiam Logatorum facere vellent, ac se magis explicare super illa stiri putatione renuerunt, egredientemque tentorio Legatum, cui Maris Chio

Eadem Iegitur apud PupENDOR Ecis in monia, toto induciarum tem V locis Comm. FovLERVS p pore, ιltum et ritum in privato permis-hyo lianc adfert: Sueci homunibus Otho suri, uua,nque in eos inquistionem is hactenu

630쪽

-chi Sigismundus ' adhaerebat, comitari spreuerunt. Quum sese ad Polonos contulissent illi, referrentque Succorum perimaciam, si ecce derepente Sueci imperant tympatia tubasque puliari, ut exi- serent, Legatis insalutatis. Tum vero excandescere Poloni, conte-- starique iniuriam sibi fieri dum adhuc cum Mediatoribus deliberant, se hunc obtrudi strepitum. Prior Palatinus Belgensis, vir alioquin a-hpientissimus ac humanissimus, in has Gallicas voces eriipit moriis Disus nouspensent-il sonne paries tinfamarres Nous leur en rendronris bienta' autres. item Zobies hius excipiens, Puerorum, inquit, ista, terriculamenta talis est nostra musica, cui ab ineunte aetate innitis triti sumus bellum volunt Sueci, bellum habeant. Permulti illari die, quod moris non erat, etiam ex gregariis militibus, in tento- seria se intruserant, credo, quia de hoc religionis negotio, quod is omnes adficit, agebatur emper isti, tumultumque inter Hussa rosis et Cosacos, in promisciti erant, secerunt quumque plurimi vino se incaluussent, oblatam Irae occasionem facile susceperunt, ac in ali quot obuios Suecos irruerunt. Hactenus ille. ' Eadem a Foulem I, p. 92. Aitzema Comm. de rebus Belgicis, T. II. p. 239. Pufendor , t c. tradita sunt itemque inter recentiores, a Ba agio Ann Belgic T. I. p. 326 sq. et Letanichio, . c. . l. p. 7 sq. Praebuisse autem ansiam tumultus ipsim Atiauxium, unus quod sciam, prodidit Pufendorsius, cuius haec sunt verba: Qtium se Suecos, priori declarationi innaerentes, Gallus super concedendo, priuato cultu urgeret, et illi rem utique eodem redire reponerent, sine cie amplius quid largiri posse, aut praescriptam sormulam admit- ,, tere Gallus commotior, Nec ego, inquit, quidquam aliud dicam: se Valeant, nec reuertari Quum igitur Mediatores diu nullum a Po- selonis responitim adferrent, Suecis die iam in vesperam inclinante, is et maturandae disceptationi, placebat equos curribus iungere, et se per tubicines di lcessus signum clares quod et antea factum erat. Eo, ipso momento in Porinorum tentorio quaestio, de sacris, a Gallo aliis-

actenus, ficturi, neminique, qui religio gicus, Legationis Brandeburgicae prin-nim Catholicam professus fuerit, id visi ceps.

noxae fia rerum Cons. Ei d. pist ad Borboni.' Sigismundus, Marchio Brandebur um, Ioc comm. p. 49 sq.