Iusti Lipsii Saturnalium sermonum libri duo, qui de gladiatoribus

2쪽

NOBILISSIMUM

AMPLIS SIM VM IVE V.

AUGERIVM GIS LENIVM

IB R O s, quos de Gladiatorum prisco ritu diu Conceptos nunc prose-m,lucem adspicere volui,Vir nobilissime,in nomine tuo. Volui, imbi debui. siue amoris tui caussa,quem in praesentem absentemque tenes Mperseueras: sive virtutis doctrinaeque , qua iure om

nium bonorum oc Hos in te conuertisti. certe meos.

Nempe tu ille es,qui res & consilia tractasti Imperat ris non unius. tu ille, qui summis de rebus ad sum mum Principem legatus,inter ipses hostes cognomen repperisti Boni. Scilicet ut radij solis in sordes & caligantia loca coniecti,illustrant,non inquinantur: sic tu, inter feros illos squalentosique animos resplenduisti nihilominus vera virtutis tuae luce. Et prudentiam si leo doctrinamque: votum hoc tantum interpono, ut similes tui consiliarij contingant patriae, quam Fata Volent esse saluam. Vidimus nuper libellum duplicem Itineris &Consilij tui. libellum: sed qui,meo animo, scholas dissertationesque superat multorum sapientum. Breuia omnia, fateor: dc eb placent magis, quia inclusa prudentia, non ostensa. Quin genus ipsum dictionis setsi id minime inter tuas curas) pristum

adstrictumque,sententiis occultum: &, quod vero in- Α Σ uideo.

3쪽

uideo , subtilis breuitas innata tibi, aliis adsectata.

Sed ne fraena ingenio meo laxem in hoc campo: munus a me cape, Vir maxime non pretium, ut me deuinctum liberem, sed pignus ut obstringam. Nec enim exigua haec,& de ludis verc ludum, reserendae gratiae esse volumus, sed testandae. Quamquam huic ipsi operae aliquod pretium fortasse erit apud eos, qui veteri germanaque doctrina non perfusi sitiat sed tin Eli : qui hac velut face illustratum iri infinitos striptorum locos non inuiti fatebuntur. Nam nouos istos δί, ut sic dicam, musteos homines, iure sperno ab his libris: qui, tamquam in vaenalibus, loqui adhuc Lat, ne tentant: quique magni dc beati sibi videntur in praeceptiunculis re concinnatis aliquot nugis, quas oculo recto vix digner aspicere. At mihi prista placita; dc ut ille apud Comicum, utuntur vino vetere , apientesputat: sic nos, qui doctrina. Vale.-me ama, haec lucre.

4쪽

IVS TVS LIPSIUS

CHRISTOPH. PLANTINO

ἴ tu fidem etiam meam appellas , s ubi

Satyra nquis,ubi Funus t Eui tibivM,mi . quantinetan ut effossim sunm 8Si nescis,hoc agitur. Hcile enim dictu credituque,quas turbas mihi dederit Dyra illa prioriarumhereia liquido aublicis emissa. Clamores, conuicia , sibili. Abus, stim iste est,qui sine ustus ragiis Censerem pubi cum agit Z qui inuidiam sibi non singulorum fedgentium parat Insanit homo. irruit in se ipse, feterem inclait sua fama. Alius, Me aperte tisito alius, Meschematepercussi. adpummam ea dicta moscripta de mi fila Sa

ra, qua sine rubore nemo ex ergastulo audias cum inusta fronte. At egofatuus uiam gratiam e pectabam ab nouitatescripti. ignarus scilicet deliciartim huius aui. quieo iam venimus, ut nec vitia nostra, nec remedia ferre possimus. Atqui olim Seneca in Claudium ludere potuit, non cumsa-

lessium sed cum morsu; idi lio O' coniuges perstite, imo

regnante miti venia opus, leniter Cr leniter ineptias tangenti Critici gregis. Gid enim cassiligatione ista molius Zaaeo ut tenitate nimia prauaricatus videri possim publica causa. Revera enim lusi non tisi: σ ostendi vulnera, non impressi. At enim te te ear colore quodam nos tangis, inquiunt. O non interpretes mea mentis, sed diuinosi qui non dictum mihi,nonscriptumfortasse nec cogitatum,camen id sciunt. P er colorem ego ter qui ne nuuc quidem, cuius colori sis, sicio. Unus aut alter perstricti mihi alecr. sed adeo non tecta aut obliquisetitioncivi nominauerim criam,

5쪽

pere rim,quod dicitur,manu recta . In tesii culpa Llis: benes ingenue,quodaζnosiis. tamen quide posum, si telo quod in alterum ieci tu occurris, induis te tua fonte 8 At enim Trincipum ius imminutum sit. Cedo υbi t quian poesim manare negaui ab Augusto fonte Jdem nunc nego. honores, titulos, qu/s alia fortuna junt, tribui posse a Trincipibus fateor: ingenium doctrianamque non eripi non dari. Eu crimen,quod ignum sit tmnica molesta. Nec enim aliud velfidiculis expreserint ex omnieucripto.Itaque, ut istac redeam, mi Plantine or stra me vocas in tu idam hanc arenam. diuerti in aliam, cum voluprate magis, ne noxa. dAd ludos,inquam,med di o inculaprasea qua desim s ignota nostro auor traxi, wproposit non auribus solum . sed ocusis , neque ut legi inese edicam sectaripossint. Hoc ipsum erit hortas sequioren ,ut leueseae sterner, non culpabit. Mihi amiem staris, ut hanc inquieram manum anceps acumen fili consimam in re si non magna fama,M non mali. Nuialius intererit quiade Secutore aut Murmisione delirem sridebit aliquis in hisnugi nonringetur. Deniqueextra iumdicium sproscriptionem fuero. Iinscribenda Sat abit. ,vir amice,pro Saru Sarurnaliac habe; pro Funere Munus: s tuam me que ca sam ages si opus erit, apud eos qui Crhucr memorias omnes v rares non peris Me veilent,sedinterisse P. Valeta. I. Lips I

6쪽

SERMONUM

LIBER L

C A P. I.

Occasio σ-borum sermonum. ENs Is December erat, & per febriculam valetudo mihi non bona. Itaque visendi causta sa ad me venerunt Victor Giselinus &Ianus Lernutius familiares mei. Et post salutem. Lernutius: Iamne melius ait. Huius quidem l oper .inquam ego.certe,Victor,hanc noctem clementem & cum quiete habui: & omnino commodior esse mihi visus sum post hesternam medicinam. Ita facile censebam,ait Victor. sed cedo venam,sodes,ut tangam. Cum tetigisset,hilariore vultu,Bene habet,inquit: respexit nos Hygeta. Sed duo etiam sunt, a quibus procul habendus es, Lipsi, libri& curae. quae nisi vitas, scito dico, teipse euitas. Ego cum risu, Ab altera quidem caussa immortalis sum,Victor. Nam libros, per haec taedia temporum,summis digitis vix tango. Curarum, fateor,largiter est: & publica siue priuata respiciam, bona earum ubique seges. Atqui scito, ait Victor,non ab alio quam curarum igne magis interfici vitalem illum in nobis sontem. At enim patria & nos periclitamur. Scio. sed tu egoque habenas scilicet temperabimus publici fati3 Curae sint hae curae illi, qui supra nos curat. Tu Anaxagoram cogita, qui increpanti cuidam 'ωδώσω in ἡ

ζ simul caelum ostendebat. Haec enim reuera pa- Bona et ,

tria nobis.& ut radii solis per terram sparsi,a caelo & in caelo tamen sunt: sic noster animus quanquam in terris, humilia istata ' e spernat, verseturque apud originem sui. Dicebat haec Victor.&ecce puer nuntians duos de via, uti apparebat, aduenisse, .

quibus

7쪽

8 sATvRNA L. SERMONUM quibus opus essetnae conuento. Surrexi.&iam ad vos redeo,

inquam: ne graue sit tantisper solos esse ad hunc ignem. Et si mul innui puero ligna iniicere, & largius exstruere socii. Ecce autem exiens video ad fores Duaam,Pighiumque. Cuin trepida gratulatione collum iis inuasi, Et vos estis' inquam .5 sperati mihi optatique salvete. Vnde autem, & quo per hanc anni

hiemem 3 nec enim temerarium est,credo. Ego quidem e Bata uis,ait Duza;& tua unius caussa. Pisthius hic a Veteribus sui, iunxitque nos in via bonin aliquis deus. Mihi certe bonus,inquam : dc iam uiuo valeoque, cum vos teneo. Sed intremus,

quaeso: dc date duobus istis pariter quod gaudebiat. Simul Vitactor & Lernutius ad limen facti ob vij, atque inter se amicissi me complexi sunt. ζed diuelli ego, Et heus, heus, inquam,se deamus: neu diutius ignem inuidete istis , qui stupent certe a curru. Nam hercle strictum hodie frigus, &,ut ille ait,

Iam prata caniis albicant pruinis. . Imo iam calemus, ait Duza, apud te quidem nostrum ignem Sed quid morbi fuerat, sodes 3 Nam de in ualetudine tua An uerpiae accepimus a nostro Plantino. & mehercules etiam palles.Non nunc quidem,inquam ego. nam vos me hoc gaudio dedistis in ruborem.Tamen febricula fuerat, in qua oppugnanda no ster hic vere Victor. Sed sedete, agite, mi hospites. vetus verbum nostis, Romanus sedendo vincit. Cum sedisse mus, tui in salue autem omnia in Batauia inquam, mi Dueta Privatim omnia, inquit. Nam de re p. quid dicam,nisi maria malorum ἶ Melius ominare, inquam. & nonne per hanc pacem sedauit illa tempestast Caput mouens leuiter DuZa,Vereor, inquit, ut paucorum modo dierum Alcedonia illa sint, non firma tranquillitas. Facem exstinctam si igni admoveas; vehementius accenditur: sic positum hoc bellum metuo ut ii surgat dc acrius recrudescat. Heu saeculumlinquam ego. Enimvirὸ di quasi pilas nos homines habent, ut ait Comicus: ita pace de bello alternis iacta mar, quasi peilusum. Sed mittamus haec scaeua. Pigbius noster quid,& quo ZAn tu erpi .ae, inquit, nescio qυ id litium molestiarumque mihi fulta una nummario tricone: quas detersum veni me designa bai in hoc Sole. Ego ucio detergebo,inquam: δ lubentiorem te fa

8쪽

te saetam,quam ipsa Lubentia est. Conuersusque ad reliquos,

Vos amici,aio,caenabitis apud ine una cum isthoc hodie. Vultu renuit solus Duga,&,Non potest Lipsi,inquit. nam vocata opera est. Quid vocata' inquam. nonne Adventicia hodie debita vobisὶ Iure communi peregrinantium impetrabo hoccem te: si minus,vel 'c χειρ ιν ι ut dicunt Graeci. Et simul iniicie- 'nomia iabam manum.Cum subrisu Duza,Haec quidem vis est, inquit. Caesar videor:ita iugulum mihi petit iste Brfitus.Tamen,amici,reli has omnes res habeo prae quod vos vultis. Puer modo adsit,qui ad Canterum renuntiet. En adest, inquam.abi puer,& redi citius quam Asparagi coquantur. Nos interea ambu

lemus.

C A P v T I I. Sal ni religis is mensa. amobius exp&aim: Imῆ lectio vulgata δε- sensa. Saturnalia,seruorum diea. Seneca correctus exp&atusque. Saturnus deus. Fessus in Cicero emendati. Mutatio venis. Coa- raria. Synthesis. Plautus explicatus. Petronius-iis correm.

LVε R redire inibi tarde visus. Itaque spatiis aliquot consectis, Sedeamus, inquam: puer hic Duetae interea minierit. Age tu, vasum cum aqua. Lauimus.& cum trepid rent de loco.Etiam inter vos hae deliciael inquam. Amicitia aut pares omnes accipit,aut facit. Sede tu Dueta, tu Pighi,vos retia qui. Ego adsedi in imo. & cum oculos circumtulissem, Heus puer, inquam, profana nobis haec mensa est. salinum oblitus. Lernutius me adspexit, velut caussam requirens eius dicti . lia, inquam, Lernuti. Profanam sine salino mensam esse veterum opinio fuit,sed de nostra. Arnobius: Sacra acitu mensas sonorum apposito, em simulacris deorum. Quin & salinum i psum inter vasa sacra. Bene notat interpres vetus ad illud Horatij, -Jundet in mensa tenui salmum.

Salinum proprie est patelgon qua diis primitis cum sile osserebantur.

Et Statius ad hanc mentem:

exlus placuerunt serra salina. Itaque in Liuio libro x x vi ferre iam possum, et uallistum pacretamque deorum caui habeant. etsi non pessime rescripsi olim, cissimam. Sed adfirmat vulgatam etiam Valerius,qui de pau-v V, B pertate

9쪽

pertate Fabrich& IEmili F. Vterque,uicquit,pate Horum O. salinum habuit. Et Plinius : Fabricius belgicosos Imperatores plus quain pateram 'silurum ex argento habere vetabat. At de simula cris deorum, quod addit Arnobius: verum est, collocasse eos in mensa statuam dei cuiuspiam velut tutelam geniumque

mensae. Ita Herculem Epitrapezium lego in Silvis Stath: qui Vindici fuit

- Cassae Genius tutelaque mense. Et arue Vindicem, eum ' Pellaeus habebat Hia hibesi Z V tρη tun m venerabile mentis. humHis res Quinetiain deos ipsos initio mensae inuocabant.Quintilianus Declamat. C C C i. Habuisi honorem-iEud humile limen intrasti, ad inmensam:ad quam cum Nenire carpimus, leos inuocamus. In tet hos sermones puer regressus a Cantero. Ego inclamavi, Ades,inquam; testudo, non homo r& qui ignauiorem possis facere ipsam ignaviam. Dic,ubi moratus Parabat respondere . puer, sed DuZa occupauit.&, Unam hanc noxiam amitte L Lehisisti hic dies est. Quid tu iam Zinquam. Nem pe,inquit,hodie saturnalia. Cum capite ego abnui siem Ita ve- . ro,inquit,hodie legitima veterum Saturnalia. aut Fasti omnes me fallunt,qui ea coniiciunt in diem xvi.Kalendas. Atqui per id sestum velut usurariam quandam libertatem seruos habuisese,non ignoras. Imo ius iis datum quodam genere supra ipsos dominos: cum quibus commutabant etiam vestem. Dio lib.

tia k; id est, Saturnalibus serui babitum herilem sumentes fenia agunt. Atque adeo sedebant ad dominicam mensam, dominis prae-

ministranti biis. Athenaeus lib. xiv.-ς τ

id est, Saturnalium diebus, mos Romanis, praebereseruis conuiuium, sic τι ipsi cluseruorum obirent. Atti j versus huic rei: Exercent epulas titi, famulosque procurantae Visque suos. Et Senecae locum non inuitum huc traxerim, epistola x L v 1 cInsiluerunt die flum, non quosolum sex veteri meo libro solo, . . cum sententiae totiua medicina)cum seruo domini mescerentur,

10쪽

sd quo utique bonores ii, in domuerere; iu disere permisierunt, domum podam remp. esse iudicauerunt. Nam intellegit hoc Saturnalium festum. Ego postea Durae verba placatior, imo vero iam hilarior, Abi puer,inquam,Vicisti hoc patrono.conuersus.

que ad conuiuas,Amici,aio, comburamus hunc diem. Bona Saturnalia hodie. Gapropter Mutare conuenit vitam, Curasque acerbassensibus gubernare.

ut ait Matius. Id quidem in proclivi, ait Pighius. Certe, ut hic

apparatus est,nos nodie mollius apud te curabimur, quam regi Antiocho oculi solent, Non cibo, Pighi, inquam, subita

enim haec caenulaesi,&velut condicta sed voluntate certe lubentiaque. Sed doce nos, antiquumne hoc Saturni festum Antiquissimum,ait Pighius. Nam Saturnus, luci rete scio,ii ter veterrimos Italiae deos, qui frugibus repertor,quique gemtes eas prim us docuisse creditur sationes Itaque non du bie La- μα- tinis nomen inuenit a fatu. Vt enim a portu Portunus, a nuptu' 'Neptunnus,sic diserte a satu,Satunnus Nam ita primitus pro- ο nuntiabant Festus:Hic Deus in Saliaribus Satunnus nominatur,Ῥi. Fl- -- delicet Uanooibi . male ibi vulgὁ,Satirnis,uel,Saturniu. Nam γ' Salij scilicet aliter indigetabant, quam vulgus. Sic Tertullianus , Exceptus a Iano ,πclvi Sali: Nolunt, Eano. Crebra autem &η vetus ea terminatio in nominibus deorum. Sic Pilunnus, Pi. , et . . euntius,Vertunnus,etiam hodie in antiquioribus libris: deni-: - 'que, ut dixi, Neptunnus. Victor Ela interfatus, De Neptuno ' Piglit,inquit,permitte ambigam: Cieero contra te,qui derivata nando. Eius verba II. De natura deor. Vt a portu Portum sic Neptunus a nando,prioribus litteris pausium immutatis. Pighius excepit,Imo tu permitte descriptura ista ambigam. Neptunus ais a nando quomodo potes l)Rem spectem,nue verba: inse- 'lix originatio tua Cicero,imo falsa. Varro melius, , inquit,quod mare terras obnubit. Sed, mea fide, nunquam fugit -- id verbum ab ore Marci. Corruptum locum adsero, scribendumque,a nubendo, vel, ὸ nuptu. Res auctor est,&Cicero ipse, qui comparat Neptuni clymon cum Portunita. io tissime,

vulgata quidem illa lcctiosi vera sit quam ego planissime per suasus sum .ici stolido aliquo Herma esse,qui nubendi verbum