장음표시 사용
11쪽
non nisi in coniugiis nouerat. Vetus ergo in Italia ille deust etiam festum, si Macrobij centonibus fides, quos vobis Donsae lis inculco. Dionysius Halicarnasseus originem Saturnalium ad regem Tullum clare resert libro tertio. At Liuius post reges e actos demum sestum id constituit,lib. ii. M Sempronio,inqui V ω Miuulis Os.aedes Saturno dedicata:Saturnalia institutus δε- gustas. Imo centenis aliquot post annis agnoscere institutionem eius videtur libro vigesimo tertio: ea mente tamen,credo, quod aut paucis adhuc sacer festusque esset is dies , aut quod tunc demum in Decembrem mensem reiectus,cum antea habitus alio mense. Verba quidem Liui j clara haec: Postremo, ex libris Decembri iam mense a aedem Saturni immolatum est, lectistis niumque imperatum , conuiuium publicum,ac per urbem Satum alia die ac nocte clamatum: populusque eum diem festum babere ac seruare in perpetuum iussus. Nam haec narrat Cn. Seruilio & C. Flamianio Coss.bello Punico secundo. Ait Liuius, clamatum Satumus -- nalia.Vellem voce addita,Iὁ Saturnalia. Certe is solemnis Ha--- mor.Dio de militibus in Claudij libertum iocantibus: συμα σα--τ no Deo αλ α id est,clamantes D-tim iliadtritum, Iὸ Saturnaba. Macrobius tamen ut vulgata lectio Liui j:quoselo die apudaedem Saturni,conuiuiosoluto,Saturnalia M- ctimabantur.Ctinnabant &,Bona Saturnalia. Arrianus in Dissertationibus Epicteti: si Mum A,
id esst, Pueris enim cum adueniuniplaudentes diacentes,HoHe bona Saturealia.dicimusne, Non sunt haec bona nequaquam:sed si quoque antiu mus. Martialis allusit, Im tibi faciet Bona Saturn adia porcus. Fortasse&Catullus, Saturnalibita optimo dierum. Caussa huic clamori,praeter religionem etiam laetitia.quia certe non alium diem priuatim publiceque habuerunt hilariorem. Inde sermo,sa.-rit Saturnum Pollucis filium esse, M a pollinis ait Fulgentius in Mythologicis luela potacdibiare,quam nos humanitatem dicimus. Vnde Plautus in comoedia Epidici ait, bibite,pergraecamini polla cibiliter. Nec male Fulgentius. Omnes enim illi dies reuera iocorum conuiuiorumque.Inde ortum,ut praeter reliqui temps Mai i t u ris morem Saturnalibus manὸ lauarent,quasi statim transitu riad
12쪽
ri ad mensam. Didici e solo Tertulliano: Non inquit,
luctati Saturnalibus, ne o noctem in diem perdam: attamen lavor honestu bona ν salubri. Et ab eadem caussa, ut ego quidem coniicio, instituta mutatio vestis. Nam Imperatorum temporibus,Senatores Equitesque,Saturnalibus,in synthesi conspici T. I bantur. Refero ad Imperatorum tempora. quia vix est, ut id uobtinuerit ante vel ex Seneca, epistola xviii. Si te ia haberem libenter conferrem quidexistimares essesciendum:virum nihil ex re ridianaconsuetudine mutandum,an es' hilaruis caenandum di exuendum tuum Nam quod feri nisi in tumultu ω tricti tempore ciuitatu nonstet, voluptatu cauo festorum Herum vestem mutauimus. Ita enim narrat, ut videatur eam culpam impingere suo aeuo. Idqiic in parte verum. Nam olim quidem Togas ponebant domini, easque serui induebant: at synthesim sumpsisse eos non credo, non lego. Quae tamen Senecae&post aevo, receptissima per eos clies. Martialis: Sonthesibus dumgaudet Eques domininque Senatus. . Dumque decent nonrumpillea fiumpta Iovem.
Nec alterius sententiae illud epigramma: Nil lasciuius est Charisiano.
Caussa recipiendi, quoniam caenatoria, inor, ea vestis. Saturnalia,non aliud quam promiscuae epulae & velut continentes comissationes. Iure ergo,ianquam in publico quodam ciuitatis conuiuio,sumpta vestis quae ad conuiuia eaque etiam
in publico usurpata laetitiae testandae. Finierat Pighius. sed ad eum Victor, Velim Pighi, inquit, paulld ista fissius. Tibi hieliquet, credo i sed nobis in priscis iis ritibus adhuc nubes.
quam sermonis tui luce remoue. Parebo, inquit. etsi vo bis eruditis rerum veterum, satis censebam, ut pedem modo ponerem in viam. Romanis in duplici discrimine vestis. resi,
Alia Domestica, alia Forensis. Suetonius, Ammianus, Iuriscbnsulti. Illa intra parietes scilicetvsui: haec in negotiis in que foro. Commutare eas, & domi forensem , aut foris domesticam induisse probrum. Inter domesticas. Caenatoria. quam non fas videre publicam lucem. Martialis in lemmato, Genatoris:
13쪽
ιέ SATURNA L. SERMONvMNecfora sunt nobu, necIunt Amnia notae Hoe opus est, pictis accubuisse thors. ιμ- Itaque ut rem nouam narrat Dio in Hadriano, quia Fronto nobilis orator T bonis tribunal adierit G τῆςολῆ-δοκον his contumali vesse. Et ab hac mente idem Hadrian us I nctores de Equites semper in publico to aior ese iussis,msia cana reuem trematur, ait Spartianus in eius vita. Et bene iuuat Spartianus Fas enim mosque,Vt apparet, cum caenatoriis conspici in publico, su bcaenae tempus. Cur non igitur Saturnalibus diebus permissum,per quos continuae, ut dixi, caenae 3 Hercules non
aliam caussam video Synthesis sumptae. Nam quod probanae dum superest, synthesim adfirmo dictam carnatoriam vestem: utique hominum lautiorum. Martialis satis clare: decies una surrexti, Zoile, caena: Et mutata tibi est synthesis undecies..Τranquillus valide adiuuat,qui in Nerone obseruat cum no- tu, quod purumque synthesinam indutus,prodierit in publicum, sine cinctu cydycaceatus. qui scilicet conuiuantium habitus. Iamne capitis an etiam de Caenatoriis latius dico Z Annuistis: dita' ' η' eam. Mos ille vetus Romae, ut domi haberent vestes ad c
-- - nam. & Hilaris caenarent, acciperent ab amicis,aut ipsi adseriarent.Capitolinus in vita Maximini: Cum Alexandro esset vocatus,inpatris bonorem,quod ei deesset venis caenatoria, ipsius Pamm,m. Alexandriaccepit. Plautus pallium malacum id appellauit, mei interprete,Bacchidibus: --.l Pro galea scaphium,pro insignisit coraltipliata, Tro bam tuus,pro lorica malacum eatiam pallium. Nam describit omnia, quae solita conuiuio. Et benea allium credo enim fuisse ad eam formam. Martialis quidem sic appeLlat,ubi de secum uxore accumbente: Ad mensam venies ,sed sic disse recumbes
Vt non tangantur palgia nosta tuis. Et Pctronius de Trimalcione caenante: Passio coctiso adrasem in cluserat caput, circaque oneraras veste ceruices latiiclauiam immiseromanam. Recte etiam, Malacum Plautus. Renera enim mollior pretiosiorque ea vestis e purpura saepe.Apud Horatium
14쪽
I cibus Tyriis iteratae vellina tina Cui properabantur λ tibi nempe. Ne foret aequales inter conuiua, magis quem Diligeret muliersea, quam te. Nam ad conuiuia maniteste accommodat. Etiam Petronius r simenta mea cubitoria legerim, accubitoria, litterula retractaὶ perdidit,quae mihi natali meo adnauerat cliens quidam, Tyria sine δε
biosed iam malim negandi nota,sed haud, ut dibaphaceiqsemel lota. Sed & Persius:
ecce inter pocula quaerunt Romulidaesturi, quid dia poemata narrent. Hek aliquis,cui circum humeros bacinthina lana est, Rancidulum quiddam,d C. Nam laenam circum humeros & quidem hyacinthinam, ve- MN, stem hanc dixi conuiuialem. Lautiorum videlicet hominum Σ.- , ἰὴ caenatoria semper purpurea coccinaue: quae fortassis proprie Synthesis dicta,& ideo tantum Equiti & Senatori ad tributa a Martiale exclusa plebe. Dio,vbi Suetonius de Nerone Onth sinam dixit,sive synthesin: vertit in eadem re id est,tuniculum furidum. Et scio storidam vestem in Apuleio alii L cm a. raclue legi; sed videte tamen ne verius hic a colore vi- 'delicet,qui in synthesi violaceus,velut 'Plinius etiam appellat, Ianthinus. Haec de Caenatoriis. quem morem mansisse ad Sidonij tempora disco ex libro primo Epistolar. ubi de conuiuio imperatorio,a quo iam sarrexeras: Paulum a probφectu Imperatoris processeramus,atque etiamnum chlamydibus induebamur, cum mi hi consul, di c.Ostendit clare positam a se chlamydem,& resumptam. CAPvT III.
De Saturnalium diebus. Opalia. Suidae lux . Aonis messicina. Varroni lux in medicina. Aucti Saturnaliam dus. BE As nos, Pisti, sermonibus istis,inquam. sed de numero dierum saturnalium,nilne addis ς Neque enim liqui.
da vulgo ea res:& Macrobius,qui conatur , puluerem ob oculos nobis spargit. ita concinnat nescio quid perplexi, & quod, peream,si umquam cepit ipse. Pighius,Ita solus ego qui consulor
15쪽
lori inquit. Melius est domum aperiam, & solium mihi pianam nouus 'Brutus. Tamen,qua de re quaeris,sic habuit. 1ntiquitus unus Saturnalia dies: & idem communis cum Ope.
22 2 Opalia & Saturnalia utraque incidebant in diem x i v.
Kal. Iani. Macrobius testis,&Κalendarium vetus repertum Romae. Qii id mirum ξ quorum lectus communis eri, ut sit diesὸ Nam Ops siue Rhea, uxor Saturni. Hoc nisi praescimus,mta re nunquam illud Suidae e Lexico dextra manu eapiemus: μωὼρ in Κρω- M HUS i id es 1,Saturna lia sum celibratum Saturno in matri deum. Quid enim in speciem vanius, quam Saturnalia adscribere Matri deum,sive Opi At causa confusionis Graeculo non iniusta, communio illa dierum a me dicta. Haec Ops opem feret Ausonio poetae,cuius desper tae sanitatis versum etiam AEsculapius noster, Scaliger, deposititiego de via medicus sanabo.lia carmine de Feriis Romanis:
Usene 'e' sinctescrum , vel Saturnalia Acam Femque seruorum, cum famuLntur heri προ - Nam clare lego, Vipne Opu ante acrum. Ambigit poeta Opalia
prius an Saturnalia dicat.quare quia,utia in iteraui,conuenie-Dant ea festa,& utrique deo deae,sacer idem dies. Interpellauichla Victor: &, Correctio, inquit, per-clara: non illa quam ponis dierum concursio. Varro facit tenebras,qui lib. quinto deo inquit, Mia ab Saturno, quod eo disperia eius, Trpost dum tertium spatia. u. Ecce,nonne diserte post diem tertium a Saturnalious Opalia celebrata vultἶat tu aiebas die eodem. Respondit Pighius , His tenebris, Victor, dabo lucem. Quae de communione dierum praedixi, ad Consulum tempora pertinent & remp. priscam: non idem de C. Caesaris S deinceps aetate sentias. Vt enim Caesar fastos correxit, & huic D cembri mensi duos addidit dies: ' Saturnalia, ut sic dicam, se--h. v dem mutarunt, & ax VI. Kal. numerari coepta, non ut ante axiv. Migrarunt igitur Saturnalia: non tamen Ops, quae in die veteri stabilis permansit. Hanc correctionem Caesarianam clarum Varronem spectat Ic.. qui condidit eos De lingua Latis,o .. na libros uti vel hinc discimus Caesare iam Dictatore:& feri rum dies ad Fastos eius aptauit..Tamen in Varrone scribi erit verius,ut postidie tertio. Hoc mihi iam lucet, inquit Victor: tu perge.
16쪽
perge. Iterum lue Pigbius: Vt ergo coepi dicere, inquit nusta:
Saturnalium dies mansit ad C.Caesarem: ab illo, tres celebra- Mais, Amri coepti. idque Octavianus Augustus tenuit,qui in legibus i diciariis triciuum serias seruari iussit. Hactenus certa possum: de die quarto dicam incerta.Nam illum quis addiderit,non lectum mihi, & credo, nunc non scriptum. Quintum saltem diem additum a Caligula reperio.Suetonius: Vt latitia ubΓ-cam in perpetuum augere diem adiscit Satureabbiu,appetiauit ue I uenalem. Diem Beroaldus intellegit sextum vel inauum. Errat. vos accipite quintum. Dio lib.Lix.de hac ipsa re: τα--issest,ntumliaper dies quinqurtilibrari iussit. men ille ipse quintus dies post Caij c dem abolitus , sed restituit Claudiui docente mciem Graeco lib. Lx. id est: Sarurnabbus quintum diem, a Caio insitutum osteaque omissum,retatuit. In uniuersum ergo Saturnalium dies legitimi,uti videtis, quinque. Ego dixi. Clim d sisset Pighius,Lernutius occupauit. Sed enim scrupus ille de die quarto. non tollis hane niolestiam pedibus Z Vellem tu meo capiti,inquit. nam iuxta tecum id scio. Diuinemus, inquam ego. An Tiberius,s sorte,addidit' Certe ille solus inter nῆ e. lectus Caligulam & Augustum. Huic vaticinio,ait Pighius,ex α' ,' Tiberij moribus non est fides. Nec enim ille unquam fautor rei ludicrae: &,ut eius seueritas fuit diminutum potius publicas voluptates id et,quam auctum. Ego quamquam cum E ripidaea nutrice possim dicere,
Vates ego baudium, incerta tertὸ mis noueris. tamen diuinem diem quartum esse ab Auetusto. cuius extremis annis irrepserit,crescente luxu,& quia ea auiis plebi volenti. - NC A p v T I I I I.
Etiam quaesitum de diebus.Obiemonespositae,, inparte remota. SV scipi T Lernuitus. Anchoram iecisti, Pighi sed nondum adspicis terram. Duo me turbant. Aisalutio Caesa- irare tres Saturnalium dies factos, antea unum. Ais nunquam C - plures
17쪽
plures suisse quinque. Primum oppugnat Cicero, qui libro R
ad Atticum diu ante Iulianam correctionem tertia Saturnaliano mi irat: ancipia vaenibant,inquit,Saturnalibus terti. Sed &Mallius quidam apud Macrobium,cuius ibi verba. Alterum. Interrupit Piglaius,Uinquit. turbinem huc prius remoueam, ne naui nostrae frangat ratem. Tertia Saturnalia nominat Cicero ζ Fateor. hilaritas ergo triduana, sed non feriae, non sacrum. Festus prome: uinquatrin appeltari quidam putant anu mero dierum . qui scilicet errant,tam hercules quam qui triduo Satur nulla totidem diebus Compitalia. Num bu omnibus, singulti diebus funisicra.Iam dic de altero. Septem dies Saturnalium comperior,ait Lernutius,non ut tu perseueras quinque. Lucianus in Croniis plus uno loco. Martialis, Saturni septem venerat ante dies.& poetae abj. Subridens Pighius, Per hanc, inquit,tempestatem facile ero in portu. Saturnalia legitima dixi quinque suisse: tu ,illique quos laudas,spurios adiicitis dies binos. Ut clare dicam. Ipla Saturnalia constabant diebus quinque: at Sigilla ria, quae subsequebantur, binis. Quae festiuitas quia non abhorrens a lanitia priori , illique continens erat:factum Vt confuse numerati Saturnales septem. At in re aliud fuit. Itaque illeipse Martialis, ubi veritatis diligentior, nominat Saturnalia modo quinque: Et iam Saturni quinque fuere dies.
Alibi: Haec signata mibi auinque diebus erunt. Et iamne haec res in vacio Z Imo,inquit Dueta,ecce alius imbri- citor Auster.Nam ut Martialis aetate dies septem numerentur, caussam video: anteriori aeuo quid fiet ' cum septem recensitos reperiam multis ante Caesarem annis 3 Nouius Atellonarum scriptor:
Olim e lectata septem veniunt Saturnalia. Minc Mummius quidam: - noli maiores veluti bene astilia in tituere ,sic Me optime, frigora Fecere summo dies septem Saturnalia. Et quid ais tu 3 Vnus ante Caesarem Saturnalia dies:binos Si
gillaritios adde : ubi septem 3 Amplius largior. tres fuerint
18쪽
Saturnalium: ubi septem Exspecto quid ad ista noster Bruti
Tacebat Pighius. Et mehercules obbrutui, inquit.Iuua in par tem Lipsi. EgoneZ inquam. oram reperire nullam qua te expodiam q ie ει quin ad prius illud tectorium confugimuς, laetitiae fuit se dies plures non festi Z Nisi id sit,submitto equidem
C Α p v T V. Saturnalia Gtigato bin luduque de linata. Ipsistidiatores Marti, vel potius Saturno sacri. Saturnus inter inberos' maleficus cruento sacro gaudens. Tibulla lux Tertu nano. Sacerdotes Saturni. Risiae vehementer Dueta,&, Hic Auster, ut video, timquit,vos omnes perculit. Heus puer, da vinum huic nau. frago Lipsio: sed merum. Nam aqua non vltra illi opus. Etiam rides inquam ego. ulciscar. Da mihi puer eccillam pateram Ecrystallo: illam capaciorem dico, quae est in Delfica. Admir tus Duza,Huis tam grandemi inquit. Non id e more tuo,none sanitate. Nimirum .inquam non Cereri. sed Saturno hoc sa- crum fit. Itaque, ait Uuza,tu nos omnes hodie reddes saturos. mallem hilaros & lubentes. Sane mos Romanus non magis comitu iis hunc diem dicauit, quam facetiis & ludis. Itaque Gladi. atores,Venatio, Circenses, quanquam alias ita mendiebus proprie dabantur. Gladiatores inprimis, quorum tutela Saturnus. Erras DuZa,inquam: Mars potius. Apud Ter- ω-
tullianum certe lego libello de Spectaculis in Martem , Diata' nam virauisue ludi praesidem nouimus. ludi videlicet gladiatorij,
venatoriique. Item Salvianum: colisur honoratur Minerva iugymnasiis, Venus in theatris, Neptunus in Circis, Mars in arenis, Mer- cunis in palaesiris. Dura renidens & renitens, Non pugnem,inquit tantis scriptoribus libens: tamen vereor ut verior Dactantius sit: munera inquit,sti quae vocantur Venationes Saturno adtribuerunt. ita cum locum inserta copula lego. Nam de in Epitoma Lactanti Munerum e libris Saturnosi, legosecrarunt:
sena Liberipatris est. Addicit Lactantio Ausonius,' Et gladiatores Iunebria praelia notum Decertasse ro: nunc sibi harena suos . C i Vladicat,
19쪽
Gngcat,extremo tum iam sub mense Decembri Faetigerum pticant sanguine caedigenam. Vbi duo notes,& pugnasse gladiatores Saturnalibus: & satu no placando propitiandoque.Caussam quam putem eius tui -- - iae titisse haec est.Saturnus non inter super Jed inferos deos. Plutarchus in inquit, τον - - -
Eademque opinio apud Graecos ipsos. Itaque in Tartaro eum collocat Prometheus apud Aschylum,
Me consulente, in Tartari reces diu Habet titebra antiquitus satum cronum, Eiusque comites. Et in Caralogo deolum duodecim maiorum omisi Ennius,
non facturus,si inter caelitcs fuisset.Credo eam Opinionem Valuisse,quia triste Saturni sidus & maleficum: quale inpenium deorum inferorum. Inde est naenia Graecorum, laesi, Saturrim oculus: inde superstitio , Saturni diem viae non via, M. faustum. Tibullus, Mut ego sum caussiliu aues. aut omina dira, Saturni aut sacrum me tenuisse dum ouidius ad amatorem, cui iter inuito suadet: cec pluuio opta, nec te perecta morentur Sabbata, nec Larenis sua nota Du. u. . Iure ergo Romani, quia gladiatorum sanguine placari manes ρ- - credebant,eaque prima ludicri caussa: hoc spectaculum dedu-- β- carunt crudo & sanguineo deo. Quo traho etiam cultum s cerdotum eius a reliquo vulgo secretum. Nam pallio coccineo mystae Saturni velabantur. Tertullianus de Testimonio a mae: Atque taplerumque Lucit in vitia Cereris red mita, in pal-bo Saturni coccinata, e deae Imu linteata. Idem de Pallio: Cum titioris purpurae ambitio e lati i ruboris superiectio Saturnum comm.ndat. Coccineus enim color quem Galaticum ruborem
20쪽
rem appellat quia granum id Galatiae frequens in sanguinis&
eaedium est: ideoque& Imperatoriis olim paludamentis, ait Plinius, dicatum coccum. Haec satis certa. Abnuere tamen nobis Prudentius tuus videtur,Victor,in Hamartigeneia: Restim terrificiscelirata sacraria Ditu, cis radit infesta fusus V Dr crina. Sed ' Ditem qui eundem cum Saturno Elc capiat, mea sententia, haud aberret. C A p v T VI.
Gla ores olim in conuiuia: Campanorum innituto. Romani Haemum lati. Lamprissius contra Turnebum explicatus . Cubiculariudiatoribus. Germanorum immanitas.
IN τ ε R hos sermones intulerant pueri missiam secundum. in quo gallinae,columbae,turdi, de eiusmodi altilium miti ta. Et ego ad hospites, En,inquam, paraui ad illud Comicum,
Non ampliter,sed munditer conuiuium. Tempus non tulit. nec inter eos ganeones ego, quibus modulus est vitae culina,vt ait Varro. itaque sumite quaeso contenti istis. Etiam excuses 3 ait Pigbitis. Sibi habeantsua regna reges. sibi diuitias diuites: nobis dum sic sit. Et quae caena prae ista,quain suauissimae doctissimaeque fabulae condiuntὶ Vellem paullo magis,inquam: nec tu Pighi sermonis esses tam parcus. Parcus egoὶ inquit. cui linguarium mehercle dandum fuit talia lite hac omni caenisum loquax. Scis enim ingenium meum: quamque illud H
mericum in me conueniat, AM' ου οἱ L eum
Sed non illisu cingebat Gratia labra. Tace, inquam. Nam tu quidem Bonus loqui, sed fabulari nocius. ut inuenam illud Eupolidis. Sed quoniam coepimus, & bella iam occasio est, de Gladiatoribus placetne largius fabulari εNain verum fateamur. non alius mos est, quem diserte Intel- tua Mima.