Theoria entium sensibilium sive Physica universa speculativa, experimentalis, systematica et geometrica omnium captui accommodata. Accessit rerum index alphabeticus ... Auctore abbate Para du Phanjas. E Gallico sermone in Latinum vertit F.T. Tomus pr

4쪽

THEORIA

ENTIUM SENSIBILIUM SIUEF ΗΥ SICA UNIUEI SASPECULATIVA, EXPERIΜENTALIs SYSTEMATICA ET GEOMETRI

OMNIUM CAPTUI ACCOMMODATA.

Aecessit rerum index alphabetieus, cujus ope totum hoc opus texiei physici vices gerit. A CTORE

E Gallico sermone in Latinum vertit F. T. TOMUS SECUNDUS.

THEORIA TELLURIS, A QUIAE, ET AERIS .

lMDCCLXXXIII.

6쪽

THEORIA

TRACTATUS TERTIUS.

THEORIA MATERIAE. Telltiris fructura, ct antiquitas.

Eius regnum animale. Eius regnum vegetabile.

Mus regnum fossile .

7쪽

ENTIUM SENSIBILIUM ,

THEORIA MATERME . Tatius considerari potest vel ut globus si

starius ab universarum rerum systemate se-l junctus, vel ut globus planeta circa centrum suum, Sc circa solem conversus. Hic emnos prima consideratione perpendemus ; altera consideratione in astronomiae tractatu illam intuebimur. Generalis sobI terrestris theoria , tum suorum regnorum , animatis , vetera i ii , fossilis qua tuor sectionum hoc tractatu contentarum argumentum erit . In hoc principiorum nexum tantum persequentes consectaria lectorum sagais citati deducenda relinquemus.

incolimus a nobis modo investiginda est. Quidnam alicujus momenti nobis exhibet globus iste;

8쪽

& quandonam existere ecepit In haee duo praeaelari stima cujusque aetatis ingenia inquirere non destiterunt. At quot fabuti de gIobi hujus ortis line , sermatione , magnis vicissitudinibus proia

alae fuerunt , antequam ejus theoria naturae , ct veritati conformis traderetur lI: UUisthonus philosophus Anglus telluris theoriam tradidit, in qua ejus ereationis historia in saeris literis descripta pro libidine explicata est, ct deformata; neque in ea sanae physicas principia meliorem sortem sunt consequuta. Si ipsum audias , tellus ante creationem , de qua Ioquitur Moyses , in chaos existebat ; neque aliud praestitit creatio haec, nisi formam illi indere ,& firmitatem , qua hominibus domicilium praebere posset . Tellus , inquit auctor , creationis tempore sertilis effecta , & incolis frequens ita perstitit ad diem usque decimum quartum ante Kalendas Decembres anni ante periodum Iulianam ; quo die nefasto in ingentis cometae atmosphaeram incidit , a cujus cauda immenso quae volumine obruta suit : unde memorabile di Iuvium in sacris literis descriptum ortum est; a qua calamitate eXeidia omnia, vicissitudines, physica phaenomena, quae supra, 8c infra tellurem conspiciuntur, prodierunt.

II. Burnetus alter Anglus philosophus ipse quoque telluris theoriam tradidit , in qua magno cestro praeclaras imagines exhibet , & magnificas scenas aperit ; at in qua aediscium totum corruit , quippe quod sundamentis destitutum . Per hunc auctorem tellus ante diluvium chaos erat materiis constans- cujusque speciei, &6gura quavis donatis . Graviores ad centrum deriseenderunt, ubi veluti nucleum solidum essece. runt , circa quem aquae ipsis leviores se diffuderunt. Aer, dc liquida omnia aqua leviora supra nucleum solidum, & aquas circumfusas locum habuerunt . Quare inter aeris , & aquae .strata, stratum coaluit crassis , & oleosis mate-

9쪽

4 TLoνio Te Usνis. rias constans, in quo tandem quidquId terrea rum partium aer continebat paulatim resedit:

hinc in universa telluris superficie crusta ex I i-uio, &oleo concrevit, quae solis vi obdurescens primis germinibus explicandis aptissima effecta est. Primis hisce temporibus telluris superficies. plana erat, ct ubique aequabilis, nullis monti ,us, nullisque vallibus; atque ita sexdecim seris me saeculis perseveravit, donee crusta haee Iimi nimia solis vi exsecat rimas agere , & und quaque disrumpi coepit. Quum . rimae hae magis

magisque crescentes usque ad immensum aquae stratum inter centri nucleum , & superiorem ς rustam jacentis devenerunt; tunc illico maxima haec limi crustra diffracta fuit, & frustatim

in intimam aquarum abyssum diruta concidit. Hinc ortum universale diluvium, & terrae moniatibus asperae, & in vor gines depressae inaequalitates.

III. vo uardus altir quoque philosophus Anis glus aliam & ipse telluris theoriam , seu naturalem historiam condidit serme seque , ac praecedentea sint, fabulosiam. Per hunc auctorem diluis

vii tempore immensa aquae copia a magna caelorum abysso delabitur, orbemque terrestrem uni versum obruit: lapides, metalla, substantias animales , ae vegetabiles ditatuit , & in liquida haec omnia massam redigit . Diversae massae hujus partes tempore fabulosae hu us dissolutio. nis potuerunt ad hydrostaticae, & gravitationis leges subsidete in strata alia aliis concentriea , quorum infima graviora, superna leviora essent; hinc telluris viscera in concentrica strata divisa. Sed innumerae procurrentes aquae innumeris

modis strata hare dum sermabantur intersecare debuerunt; atque hinc plurimas irregulares in telluris intimis visceribus, & in superficie scissurae; hine montes post diluvium elevati , vat les , &abyssus depressae. Hisce commentis plurimas auctor hic observa iones philosopho dignissimas inserui l . IV.

10쪽

IU. Celebris Leibnitius ipse quoque de telluxis origine fabulam edidit in actis Lipsiensibus,

quam Proeuaam inscripsit tellurem nempe primigeniam , seu primum telluris satum . Per hunc auctorem tellus , ct planetae primσ fuerunt orbes ardentes, astra lucida, quae , materia eombustibili exhausta, in opacos orbes coninversa sunt . In universa Ii hoc incendio oelluris substantia serme omnis vitrea effecta est i ejus arenae sunt tantum vitri, quo globus hie conis stat, fragmenta ἔ a Iiae vero terrarum species , quae in superficie sunt , tantum arenas , & variorum salium fixorum mixtura sunt qui ab aqua in vapores elato absorpti fuerunt eo tempore, quo tempore dicit Moyses , lucem ae tenebris diuisam fuisse. Quum tellus ardere desiit partes humidae , quae in vapores elatae fuerant, in ejus superficiem recidentes maria effecerunt. Et singularem Leibnitii opinionem , quae neque sacris. literis , neque physicae , neque naturali historiae ullo pacto consentanea est . U. Physicorum tum veterum , tum recenti is xym sere maximus , qui Neutoni acumine observat, Homeri cestro deseribit, illustris Bus nius ipse quoque telluris fabulam protulit priuia quam veram ejus historiam traderet. In sublimithoe commento, quod nihil veris auctoris principiis: μὶ commune habet, tellus , dc planetae non dum erant nisi substantiae solaris portio , qu umi immanis cometa immensa velocitare procedens

oblique in fluidam solis substantiam incurrit 'eujus non exiguam partem, sexcentesimam sei lueet, & quinquagesimam, procul disjecit. Mo-

'in india Lujus auctoris prineipia, verum . Eae de ro sententiam videsis quinto suorum Uerum volumine, e Typographin Regia pagina XI.,