장음표시 사용
31쪽
sunditas, a telluris centro distat terrest rem radium; qui quum ad aequa tore m , quam ad polos longior si leucis sex, vel septem, maris superis fietes propterea ad polos centro terrae propinquior est, quam ad aequatorem. A. 4 III. Ex hydrostaticae legibus liquida inter se eommunicantia ad eandem libellam componuniatur quum aeque gravia sunt; quum vero gravitate diversa sunt , columnae levioris liquidi eo altiores sunt , quo minus graves 6s4 ; hinc diversa maris ad aequatorem, & ad polos elevatio explicatur. Mediterraneum cum Oceano atqui librari debet ; hoc vero cum borealibus , dc australibus aquis. Quare si tellus immota esset , aquae maris ad sex , aut septem leucas attolli deberent
magis , quam modo attollantur , ut cum aquis sub aequatore aequilibrarentur. At si tellus motu diurno circa suum axem rotatur , maria Nil polos sita quum vi centrifuga careant , nullam suae gravitatis partem amittent. At quum maria ad aequatorem magna vi centrifuga agantur , magnam suae gravitatis partem amittent. Quare ad aequilibrium efficiendum . columnae aqueae , quae cum terrestribus , quibus ins stunt , unum totum efficiunt, Iongiores erunt ad aequatorem, quam ad polos. In regionibus aequatorem inter& polos jacentibus quum vis centrifuga sit sucia cessive minor , maria ab aequatore ad polos alis titudinem successive decrescentem obtinebunt .
IV. Sub eodem terrestri ei reulo S RS , aut
HKH aequatori parallelo , eandem mare elevationem , aut a telluris centro distantiam obtinere debet ; quum enim circulus RS R ea dem ubique vi centrifuga polleat a rotationis motu genita , aquae omnes sub hoc circulo jacentes eandem gravitatis quantitatem amittere
debent . A quae in eiusdem circuli S RS planci sitaeasunt liquidum & natura, & gravitate ho-
32쪽
mogeneum ἰ quare hoc liquidum In tota sua pstipheria RS R ad libellam componi debet: adeoque ut maris altitudo in S innotescat, sitis est eam in R dignovisse. Aquae in duorum cireulorum R S, ΗΚ planis positae sunt liquidum natura homogeneum 1 gra vitate heterogeneum . Quare debet illud magis attolli in RS, ubi minus gravitate pollet,
quam in Η Κ , ubi gravius est. 634 Theoria
haee observationibus omnino consentanea est . His enim constat, aulam Regiae speeulae Pari sensis hexapedas 4s supra mediterranei superficiem attolli, & hexapedas 46 supra oceani superficiem ; ut ex tomo tertio Physicae experimen ἀtalis Nolleti, pagina 3sa apparet Quare ad Pa. xi sioru m latitudinem Oceanus mediterraneo ad hex pedam unam depressior est. U. Si magna aquarum copia in quavis immensi oceani parte ad nihilum adigeretur, puta in m
ei sub polo boreali jacente; ex hydrostaticae te .gibus mare proximum in voragines ab aquis ad nihilum adactis effectas praeceps rueret; & maria remota alia supra alia res uerent ad amissum aequilibrium in omnibus orbis partibus restit endum. Ponamus quantitatem sub polo absumptam aequalem esse strato, quod in tota marium superficie pedum eto altitudinem e ficeret . .m quilibrio restituto , omnium marium superscieseto pedibus humilior esset. Maris elana Io, Θ doressio. so 3. OBSERUATIO , omissis etiam maris
tempestatibus, eiusque aestu, maris altitudo non semper in eadem regione eadem est . Succede libus saeculis ejus superficies alicubi depressior videtur, alibi elatior. Hoc in mari loci mutationem indicat , cujus causam physicam quamprimum proponemus si x . I. Mediterraneum modo multo, quam olim
33쪽
fuerit, depressius videtur. Antiquus en AB Ma sliae portus ad urbis borealem partem stus Ο-mnino exsceatus est.. & maris supersei e modo altior est. Praeterea Aquar mortuae, & Forum Iulii in Provincia , Ravenna in Italia . Rose intum , a Damiata in AEgypto olim urbes maritimae portubus instructae fuerunt: modo inter continentes terras a mari procul jacent, di supra maris superficiem elevatae sunt. Observatio haec solitaria veram , dc successivam aquarum maris imminutionemfrimo intuitu probare vid tur; at sequenti observatione confutatur. II. Mare Belgicum, atque Indicum modo mulisto elatius , quam olim , esse videtur . Totum enim serme Belgium oceano depressius est; quod nisi immensis aggeribus coerceretur illi opositis& magnis sumptibus restauratis, totam eam re gionem obrueret . Si itaque ante extructos hos aggeres mare ita elevatum sui fiet, ut modo est;
Belgium non jam regio incolis frequens , sed maris litus suisset. Ergo modo aquae superscies magia, quam olim , attollitur in mari regionem ranc ambiente . Idem dicas de ae nullis India ais regionibus, quae modo mare ipso humiliorem sunt, quin ulla , ut neque in Belgio, soli depressio observata fuerit . Ergo in mari Indico aquae majorem altitudinem obtinent, quam olim
Auctor historiae naturalis censet, mare ad Belgii litora modo depressius , quam olim nerit . Aliqua ratione id verum est et alia nobis falsum videtur . Olim mare Belgicum elatius
erat , quam modo sit ; at modo magis , quam nonnulla ante saecula , aliquanto elatum vide
tur. Mare & aiternatim alicubi altius , & depressius esse potesti & re ipsa est, ut quam primum explicabimus. sir
34쪽
so . OBSERUATIO I. Telluris superseios si quit ex Uood vardo illustris Bossonius , , stratum M nempe hoc extimum, in quo homines, & bru.
,, ta vivunt, quod promptuarium est, a quo veri getantibus & animantibus efformandis materia , , sussicitur, maxima ex pa te materia Constat - getabili, is animali, quae perpetuo motu, ac , mutatione non intermissa agitatur. Animalias, Omnia , ac vegetabilia , quae ab orbe condito, , extiterunt, hinc suorum corporum materiam is hauserunt ; & interitu materiam hanc muia M tuatam restituerunt . Permanet illa iterum, , sumi parata, & aliis ejusdem speciei sucres
sive, & perpetuo corporibus formandis oppor- , , tuna . Materia squidem corpus e fingens ad se si mi te essingendum natura comparata est . Iari inhospitis regionibus, in quibus nemora nunis es quam caeduntur , & animalia vegetantibus,, non vescuntur, terra vegetabilis decursu tem- porum augetur. In sylvis omnibus , iis quoin is que, quae identidem caedi solent, solum est sexa, aut octo pollices altum, quod soliis tantum, , , ramusculis, corticinus putrefactis constat. In
,, via quadam antiqua , quam a Romanis stras, tam-autumant, magno tractu Burgundiam inisis tersecante saepius observavi, supra lapides , is quibus via strata est , nigri soli stratum peri dem altum , & ultra , in quo arbores fatis H Procerae creverunt. Porro solum hoc ex fo-M liis, corticibus, lignis putridis tantum effe- , , ctum est. Quum vegetabilia magis ab aere , & aqua, ,, quam a solo alimenta capiant ; ubi putruerint, se in gi; solo tribuunt , quam inde hauserint.
, , Cecerum magnum nemus pluvias ciet vaporesis detinens. Quare in nemore diutius intactois stratum soli vegetationi inserviens multo au.
35쪽
3a Thraνἰa Tellurti. ,, geretur . At quum animalia minus solo red. , , dant, quam ab eo sumpserint, quumque homi- , , nes multo maximam lignorum, & plantarum, , copiam absumant tum igne, tum aliis usibus; ,, stratum terra vagata bilis in regione populisti frequente magis magisque minui debet , &ri tandem Arabiae desertae , aliisque orientalibus se regionibus simile fieri: quae regiones antiqui scis simos incolas habuerunt , quaeque modo statis tantum, Ac arena sunt; lal enim fixum an iis is mantium , & vegetantium permanet, dum c
II. Age vero si a tellurIs superficie ad ejus Intima descendamus, omnibus physicis fatentibus, ibi metalla inveniuntur, fossilia, lapides ,
bitumina , arenae, terrae variae, aquae , Omne
genus materia: ibi montes diruti deprehenduntur, rupes seissae, & di fractae, regiones obruintae, novae insulae , terrarum tractus demersi , cavernae repletaer aliquando ibi inveniuntur gravia corpora levibus imposita, dura mollibus circumsepta; arida, humida, calida, frigida, friabilia temere commixta nullo ordine, quae quamdam chaos informis speciem exhibent , & ον-bem dirutum ; quorum tamen utilitatem , dc necessitatem quamprimum percipiemus, Evidens est , telluris superficiem ad aliquam usque profunditatem esse tantum corporum, alia aliis, nullo ordine superiectorum congeriem . videntur quoque pleraque ex his corporibus marina esse, & olim marinorum animalium do
micilia, seu plantas esse, quae olim maris fluctibus agitatae fuerint. Inficiari nequimus, horum Corporum congeriem , quae ad quamdam
dumtaxat altitudinem nobis innotescit, magna alicujus vicissitudinis indicium, ac reliquias eia se, quae quum veteris orbis harmoniam, seu potius structuram perturbaverit , probat quoque tellurem, aut ejus superficiem saltem maximam mutationem subiisse. Huc usque ratiocinio, &
36쪽
experientia devenitur. Quae his desunt historia supplet, nobisque maximae hujus vicissitudinis causam prodit in memorando universalis diluvii
III. Si modo eorpinum dispositionem consideia ramus, quibus intima tellus constat; passim inisterior tellus, in strata natura, & altitudine diversa distributa est . Inter haec alia parallela sunt, alia horigonti perpendicularia, aut variis modis inclinatas haec in areum con VeXum, aut concavum curvata sunt; illa aut rotunda sunt, aut angulis aspera , aut undas reserentia. In brevi tractu satis natura, directione , altitudiisne, profunditate similia sunt; in tractu conti. guo , aut parum remoto novus habetur rerum ordo, ac nova natura. illic ad quamdam altitudinem strata terra eonstant, arena, argilla ad vegetantium propagationem opportunis: hie ad eandem altitudinem strata constant silice, aut marmore , aut gypso, modo variis substantiis metallicis , saepius maximo testaceorum lapide scentium acervo, quibus plantae marinae omne genus, piscium , di brutorum ossa intermixta sunt. Alibi strata sunt homogenea, ordine disiposita, horizontalia; ast alibi heterogenea sunt, inaequaliter inclinata, interrupta, undulata. Quamobrem si ab eadem causa physea effectu alii omnes provenerunt, innumeras diversias m
dificationes, causam hane subiisse necesse est . In hoc telluris prospectu apertissime diluvii historia descripta est .
tiunt, olim μbem no iam statum aquis obrutum
Musa; & innumera certiissima monumenta eventum hunc testantur, quem athei ipsi, ac dei stas cum christianis fatentur. Ubiquet in universo
orbe in locis a mari remotissimis , in singulis B s qua-
37쪽
34 τώ ria Telluris. quatuor orbis partibus eum ad austrum , tum ad
boream marinorum testaceorum immanes Coningeries , & immensa strata inveniuntur; tum pisces integri cujusque magnitudinis, ae mei et omnino illis similes, qui modo mare incolunt, lapide facti, dc qui lapidis:n. quibus inclusi sunt,
naturam induerunt. Testaceorum Congeries istae, strata haec per universam terrae superficiem ha
illae diffusa, pisces hi lapide facti in summis montibus, & a mari remotissimis, quos auctor quidam ingeniose diluvii namismata nuncupavit , monumenta sunt , quae diluvii in sacris literis descripti veritatem certissime contestantur. Diluvium hoc universale iuxta naturalem rerum ordinem, & generales naturae leges Evi-d ns est, contingere non poruisse ; nulla siquidem causa physica telluri aquarum volumen aia ferre , ct ab ipsa deinde auferre potuit, quod lupra terras elatum altissimos montes obrueret nulla causa physica aquas modo in orbe nostro existentes cogere potuit , ut eontra propriam gravitatem, omnesque hydrostaticae leges ab intimis suis receptaculis ad altissimas telluris par era attollerentur. At Deus omnipotens, qui provoluntate sua naturae leges servat, di interrumpit, rationibus ductus justitia sua, atque sapientaeia dignis magnum hoc, atque erimendum phae nomenori miraculo operari potuit, sive maris, ct fluminum aquas in immensum tumefaciendo,& dilatando i; sive immensam hanc aquarum
molem cogens , ut contra gravitatem suam a profundis suis receptaculis contra propriam gravitatem quaquaversum iaccessive assurgeret ad universas orbis regiones diuturno tempore obruendas; sve aliis modis , quos divinare seu straneum esset. Quod hic nosse iuvat est , diluvium in saeris literis relatum evidenter potuisse anni unius decursu terrae superficiem plurimum immutare , & subvertere; plura in I ea immensam arenae, argillae, lapidum vim co geret-
38쪽
Theoria TaIliaria. 3s gerere; alibi aquarum procurrentium Impulsu altissimas voragines in intimis terris, ac montibus effodere; magnam quoque testaceorum , plantarum, metallorum, omne genus corporum copiam convehere, & in inaequalia strata alia aliis injecta distribuere; in montium antediluis vianarum cavitatibus hominum , brutorum , avium , reptilium cujusvis speciei cadavera ad varias profunditates deponere I omnia demum ea phaenomena parere, quae accurati observa.
toris oculis mundi hujus devastati , ac diruti
superficies exhibet. Auctores nonnulli censuerunt , diluvium in sacris lueris descriptum tellurem universam non obruisse; easque tantum regiones ab illo sui me aquis obtectas, quae circa Tigrim, & Euphratem jacent, in quibus tunc, ajunt, omne humanum genus versabatur. Αt opinio haec tum sacris literis, tum ipsi naturae historiae manifeste adversatur. Saeris literis, in quibus aperte legitur, in diluvio aquas quindecim cubitis supra alti mimos orbis montes elatas fuisse , dc omnes homines, ac terrestria animalia omnia , iis demptis, qui in arca erant , tremenda hac inundatione interiisse . Natura AIoria , a qua in singulis quatuor orbis partibus ad austrum,oc ad boream perennia, & certissima nobis exinhibentur monumenta , quibus aperte ostenditur, olim tempore non ita brevi orbem nostrum sub oceano quodam totum jacuisse. Porro haec non
nisi diluvio in sacris libris descripto convenire
Auctor Anglus , qui physee, ct citra mira
culum sola Cartesianorum vorticum actione dialuvium ex Micare voluit, hac sua sententia, semee divinos libros , neque Cartesium satis intelligere demonstravit. Philosophi nonnulli putantes, cometarum caudam esse immensam vaporum, aut aquarum rami refactarum copiam, cum UUistono censueruot,
39쪽
puto ad solatium, & ad animum relaxandum ,
diluvii tempore cometam prope tellurem tran seuntem eam cauda sua in undasse. Addendum esset ad hypothesim ornandam, cometam retrogradum aliquanto post rediisse , ut caudam ira orbe nostro relictam iterum assumeret , & ab immensa aquarum vi, qua obruebatur , teli rem liberaret. Mutatἰomes, qua a diluvia esset potueraret, erptobolIliter effia fuerunt.
sod. OBSERUATIO. AEgyptii , reserente
Herodoto, & Chaldaei, reserente Diodoro Siculo arbitrabamur, olim axes eclipticae, & telluris fuisse parallelos, quo tempore jueundissimo dies ubique & semper aequales universae terrae Perpetuum ver afferebant ri4s in .
Eeliptica circulux est, aut curva illa, quam tellulis centrum in sua annua circa solem re
volutione describiti axis eclipticae recta est cir eulum hunc, seu curvam bifariam secans. In AEgyptiorum, & Chaldaeorum sententia telluris axis olim plano eclipticae perpendicularis erat, ct axi eclipticae parallelus. Tempore AEgyptiorum, & Chaldaeorum xxis terrae non parum inclinatus erat, & ferme ut per ho&dies, ad planum eclipticae; at parallelum eum rediturum sperabantia Nonnulla hac super re animadvertenda sunt. I. Aliquando in fabulae ipsa veritatis monumenta deteguntur . Communis AEgyptiorum ,
α Chaldaeorum sententia de veteri axium telluris, ct eclipticae parallebismo , de hoc ablato , & restituendo, nonne recordatio quaedam obseura esse videtur felicis illius temporis, quuparallelismus iste habebatur II. Saerae literae factum memorabile nobis se L sciunt , quo con ectura haec solide fundata camfirmari potest. Diuturna hominum vita saeculi di
40쪽
Georti Taliuνἰr. 3 diluvium praecedentibus, & sequentibus nonne rerum ordinem a praesenti diversum indicare videtur Mat. 6so ; eumque parallelismo, qui tunc habebatur, & qui modo ablatus est, optime consentientem Plurimum itaque probabile est, ut animadvertit ingeniosus auctor spectaculi naturae, ante diluvium axem Glipticae fuisse axi telluris parallelum. III. Reliquum itaque dumtaxat est, ut miram hanc revolutionem apte , dc congrue explicemus. Qua in re sententiam nostram exponemuri quae omnino nostra est, quaeque simplici , resolida ratione pleraque ad historiam, ad phy- sologiam , & ad astronomiam spectantia simul conciliat. Supponimus hic lectorem nostrum ire astronomia speculativa, ctc physica non esse plane jejunum; qui ad ea, quae modo dicenda sunt, intelligenda necessarias cognitiones nondum ha- inuerint, eas sibi in postremo hujus operis tra
etica, sive ellipso idalis in vim suam centrifugam gravitans ad punctum Sin immenso vacuo C DCrotata ei rea suum axem Α Η, dc suum aequatorem M ROT. Fig. I. .
est massa persecte aequale , eorum nisus ad Sutrinque aequalis est: aequalis eorum gravitatio ad commune motus centrum S, communem e rum axem, circa quem rotatio fit, perfecte a
qui libratum, di parallelum detinere debet. II. At si alterum hemisphaerium magis alte ro ab ingenti materiae massa N gravetur , masiasa haec hemisphaeriorum aequilibrium testet. Suo .hoe gravitationis. excessia ab N in o seretur ad
suum gravitationis centrum perpetuo accedens,
de essicaciter nitens sese in linea gravitationis ad centrum suum s statuere . quum in o d venerit, non amplius in Λ, aut in B istri nι-