장음표시 사용
11쪽
eontra Turcas , vel Hungariae perduelles, quos fovebant Transylvani, Moldalvi, & Vala qui, Ducibus Comitibus Te eli sauris
earum clientelae dediderant ; insignem, sit mox diximus, de Turcis Viennam obsidentibus victoriam anno MDCLXXXIII. reportavit, eorum que ingentem exercitum profligavit .in euius maximae post homines natos victoriae perenne m
numentum innocentissa I. Festum nominis B. Maia
νia Virginis in universaEceselia singuli satini, Do-niintea infra Octavam Nativitatis ejusdem Virginis Maria celebrari praecepit. Eodem anno
MDCLXXXIII. Te elius, rebellium Hungariae
Antesignanus, quiMotaviam rapinis, & incendiis lanestabat ab exercitu Caesareo magna clade als ctus est. Eo contra Turcas, & Hungariae perduelles finito bello, aliud diuturnum contraGalis Ios anno MDCLXXXIX. Leopolos Imperator suscepit, quo tam ipse, quamHispaniarum Rex Carolus II. Batavi, Elector Palatinus, aliiqueGermaniae Prancipes pelaὰ omnes adversus Franciam foedus inter se pepigerunt, indeque ortum est bellum illud Sociale, cujus contra totam serme Europam per plures annos Ludomus X V. Galialiarum Rex, solus impetus sustinuit, ae feliciter repressit. Auxit foederatorum vires non sol uni
Dux Sabaudiae, qui in belli societatem adscitus est, sed etiam ficta eodem anno in Anglia rerum conversio, qua II. legitimus Angliae Rex, a suis Anglis per summam perfidiam derelictus, in Galliam te se tecepit, di milles M. Princeps
Arausicanus, summo Hetetodoxotum plau1u Irundini exceptus, ac Regia dignitate, concurucatis divinis & humanis juribus, potitus, in societatem foederatorum venit, di in Gallorum perniciem e spiravit. Hac tot Regum acPrimcipum conspiratione nihil plane deterritusLud rictii XIV. bellum a capto Philippoburgo,
Λrce&elaustro Germaniae, auspicatus est. Dem, anno sequenti, seu MDCXC. terra marique caesii Galliei nominis hostes. Marescallus Luxem Regis Christianissimi exercitui in Belgio
Praefectus Generalis, insignem victoriam deFoederatis in eampis Fleutiacis die V. mensis Julii retulit. Angliae & Hollandiae Clailes Comes
Turpillos, postea Franciae Marescallus, attrivit. Ad Stanidam Marescallus Carmatius in Sabailia diae Dueem victoriam adeptus est, Magnamque eius ditionum partem invasit. Nec minus pi
se era fortuna anno MDCXCIII. usi sunt Regis Christianissimi exercitus. In Belgio quippe Matescallus Luxemburgius viginti hostium millia delevit, & Marestallus Tumiliavis octoginta n ves classium Angliae de Hollandiae depressit, di Barcinone a Francis capta fuit, Hispanis illam
acerrime propugnantibus. His ςladibiis fracti Foederiti ad pacis conditiones deflexet uiat, &primo quidem pax Franciam inter et Sabaiidiam anno MDCXCVI. constituta est. deinde anno sequenti Franciam inter &Hispaniam, Angliam, Hollandiam & Germaniam rancita ,omni-timque Chirographo munita suit. Perstitit hae pax ad annum millesimum septingentes. mum primum. Mortuo qui pse absque ulla prole die r. mEnsis Novemoris anni millesimi septingentesimi Grais II. Hispaniarum Rege, ex Augustissima Familia Austriata oriundo, ni lippus hujus nominis V. ex Borboniorum regio Sanguine ortus, Hispaniarum Rex , omnium
hujus Regni Ordinum consensu, juxta supremam Curasili. Regis voluntatem, fuit proclamatus, dc cotonariis , atque a Summo Pontifice ocentιo XII. ejusque successere Clemente XI.
ab Anglis , Gallis, Batavis, Lusitanis, Sabaudiae Duce, aliisque Europae Principibus statim ha
hitus tanquam verus re legitimus Hispaniarum Rex. Solus Imperator Leopolaus intercessit. Anglos, Batavor, Liuitanos, ac Ducem Sabaudiae
in Las partes traxit, de post initium cum illis foedus, bellum anno MDCCL Gallo-Hispania
indixit, siminique filium natu minorem, Archi ducem Carolam, Hispaniarum Regem declaravit.
Principio quidem Gallo . Hispani in Italia, in
Germania, in Lusitalita de Sabaudia seeundoMaria te pugnarunt captis multis praesdiis, & expugnata a Comith Tolosano propὶ Malacam Foede ratorum Classe. At, adverso fortunae statu de jecti, gravi silinam cladem ad loeum, dictiim vulgo Hoc et in Germania, passi sunt, ubi terrore panico perculsi, a Leopoldi Imperatoris, &aliorum Foederatorum exercitu anno M CIReaesi, capti, fusi, ac dissipati fuerunt. Carol a Levoldo Imperatore, aliisque Foederatis Rex
Hispalliae renunciatus, Barcinonem, &Caresau. niam cepit, bisque Matri tum cum exeret tu viactor pervenit, re tamen infecta, sua relegit vestigia, & Barcinone suam sedem fixit. Inter lio; bellorum strepitus, Levoltis Imperator mortuus est Viennae in Austria die U. Maii anni MDCCV.
aetatis sua LXV. Imperii XLVIII. Ei succisii Iosephus, eius filius primogenitus, qui jam RerHungariae fuerat coronatus Posonai anno
MDCLXXXVII. & Rex Romanorum Augustae anno MDCXC In Imperii sui exordio, bili
non solum bellum gessit contra Hungariae peris duelles, qui,Principem goeυum an.MDCCIV.
proelamaverant Transylvaniae Principem, eoque Duce, Moraviam,Sclavoniam, triam,Austriam,
Transylvaniam armis devastabant; sed etiam in 'ceptum sana a Patre suo Leopol a contra Gallo. Hispanos Bellum continuavit, & Gallos, conseriatis in Italia, & in Belgio praeliis, per suos Duees praesertim Principem Eugevium, Regiae Sabaudieae Domus, vicit ac superavit. Verum , mortuo Imperatore die XVlI. mensis Aprilis anni M DCCXI. Carolux, ejus frater, electus est Ini petator,qui subindErelicta Barcinone, confestim Viennam in Austria se transtulit imperio potitutus. Sub hoc Imperatore pax omnium votis eri optata,tandem aliquando in civitate Trajectens,
quo Europae Principum Plenipotentiarii, seu
Legata, convenerunt die XI. mensis Aprilis amni MDCCXIlI. consecta est eum Anglia, Hol landia, Lustania, Sabaudia, Prussia, Gallia, &Hispania. Porto istius sancitae pacis hae eonis ditiones fuerunt: Primo, Philippus V. Hi omniarum Rex, inm nomine suo , quam filiorum suorum ac nepotum, qui ex ipsius stirpe prodi, turi erant, renunclavit Coronae Regni Gallic& vieissim Dux Biterrensis , frater Phitini κ. Regis Hisbaniae, dc Dux Aurelianensis nunciam rem iterunt iuri ad Coronam Hispaniarum Regni. Secundo, Philippus V. declaratus est vG ius ae legitimus Halpaniae di Indiariam Rex. Tertio , Regnum Siciliae eoncessum est Duci Sabaudiae, iplique Seius haetedibus jus asscitiam est, deficiente stirpe Phians Rad Qecessi eniHispaniarum Regni. arto, Regnum Sardu
12쪽
tuae, & Neapolis. Sr Ducat Mediolanensis transierunt in dominium Imperatoris. Quinto, Regina Anna, filia iacobi II. Angliae Regis, a suis Anglis e Regno injusth ob Fidem Catholi eam pulsi, de larata fuit Angliae Regina, & post ejus
obitum ad Sceptrum Angliae vocatus Hannovetantis Dux , Haereticus. Sexto, iussum est, ut minitiones Urbis &Praesidii Dunkerkae dirue D. Sicut res gestas ab Imperatoribus Christianas usque ad annum, quem modo decii riimus millesimum septingentesimum vissimum pismum, breviter, accurate tam , retulisti' ita
nunc Regum Galliae Historiam a morte minicim ad haec usque nostra tempora breviter, sum matimque describere debes. centur. Septimo, duae in Belgio Vibes, videli- . quem, ob Vὲrtutem nulliarem, civilem pruden 'e t myula. Gallice Laiis, &-Gallice 'ire. riam, admirabilem in populum benignitatem, &testitutae iunt Ladorico X V. Calliarum Regi. Postremb, Urbes, quae in Belgio Ditionis Hispanacae erant, Batavorum custodia permulae ac et editae fuerunt, ea tamen lege , ut supremimearum Domini uni ad Augustissimam domumΛ striacam pertineret. His pactis statim allensima praebere tentiit Carolus VI. imperator, ea tamen die VI. naensis Mai anna MDCCX U. coiifirma. vit, rataque habuit. Composita inter Chiliti nos Principes pace, Carotas VI Imperator arma velut in Turcas, qui in petante Acbmere lil. t tam Pelopimi elum, vulgo dictam Moream, ii structa potentissima clatse anno MDCCXV. in .vaserant, atque in Italiam crudelitatis tuae pomeria armas protendere in animo habebant. Sed horum impetus fregit ac retudit Cariatis Vl. Imperator, qxupph qua Turcarum exercitum Semiana ac completa victoria anno MDccxvr. dc Mnccxvir. per Principem genιMn. lnvictum,
utque praeconio celebrandum Regiae Domus Sabai. si eae Heroem, ita prostravit uc profligavit, ut brevi de toto Utthoitiano Imperio actum . omnino ae eonclamatuni suis let, si Carolam. Λ gustissimo Imperatota victorias suas in hanc barbaram gentem prosequi licuistet. At. dum Bello isto Turcico distineretur Impeiator, ecce novus insurgit turbo,&inter Priticipes Christi nos injectum discordia pomum. Phitinus V. Hispaniarum Rex, adoritata Clalle, de conlcri piis militum copiis, Regirum Sardiniae anno Mnccxv t. occupat, & anno sequenta Re- suum Siciliae Ugressus. Panormum, Mellanam, α aliquot alias Siciliae urbes cepit. Excanduit eo gestim de classicum cecinit Dux Sabaudiae, eui, sit jam diximus, in Congreliu pacis Uliraiectensi Regnum Siciliae fuerat adsudicat tui. Hae etiam repentana & inexpectata plane Hilpa.norum agendi ratione offensus Imrator pacem pepigit cum Turcis, ac Bellum Hilpanis liadixit, Foederatosque habuit non ibium Anglos,&Sabaudiae Ducem, sed etiam Gallos, qui sub Lia coXIV. pro millim v. sanguinem de ' opes imia
mensas profuderant. Galil, inquam. tibi licitum non elle aibitrantes desc1icere ab his initae picis legibus, pro quibus asserendas ac vi dicandis in Coti greitu Uitrasectensi iblemnis uramento sese obstrinxerant, Sociale astud Bellii in cun-tra Hispaniarum Regem v. aegre Ini iunt. In Regnum Navarrae arma intulerunt, munitissima Castia, Praesidia N Oppida, potissimum M bastianopolim di Fontem Rapidam, vulgo Forarabiam, occup tinti Siciliam in luper ec Sardiniam in tam potestatem redegerunt, eoque tandem Hispaniarum Regem adduxerunt, ut publieae saluti de tranquillitata consule iec,pacem ab Avo suo Lodomo xlv. sancitam novis con- diuinibus corroboraret, & Regnum Siciliae Imperatori, Regnum vero Sardiniae Duci Sabaudiae
praeclaras res pace loque nranu de consilio omstas, tute optimo Magnum appellarunt Gadii. unius detestandi Sicarii particidio occisis suis IcLucetiae Ilatiliorum die XIV. niensis Man anni M CX. aetatis suae Lul LRegiv XXII. sicut jam observavimus in Colloquio Lin Historiam Saeculix, t. ei statim successit oricus hujus nominis XIll. ipsius filius, qui, ut moris est, inauguratus Remis, fusus omnium acclamatione fuit cogno minatus. At cum annos dumtaxat decem natus
estet Miamus X lli. ae subindE necdum suae potestatis ι totius Regni administrandi pro riuo Maris Medicia Regnae, ejus matra demandata est. Annum aetatis suae decimum quartum ubi primum attigisIEt Grimus X lli. & ahenae tui lae annos egi estus istet, administrationem Restiavi L mensis Septembris
anni MDCXlv. eodemque anno Comitia totius Regni Partitis celebranda indixit, quae annum in tegi um durarunt. Exordium Rum Mici III. nonnullas tumultibus turbarunt Principes aliquot, qui concini, patria Florentini qui in Galliis dicebatur Marchis inurensio nimiam ptitentiam exolam habebant. Eo siquidem potentiae in chio ille Anci enfis, ob maximam gratiam, qua pollebat apud Hamna Medisaam Reerna devenerat, DI Piincipes ac Proceres Regni parum revereretur, re omnium rapitibus ac fortunis tuis sulcaret inipune. Hinc Pi incipes occasionem sumpserunt excitandi tumultus, qui tamen non Impedierimi, quomilius Rex oricus XVI in Λquitaniam pioficisceretur anno Mnc xv r. ux Amiam Maraam MMuritiam, primogenitam nia
lini m. Hisparuarum Regis . qmm per Lega
tum libi ante despoliderat, in uxorem duceret, eodemqtie tempore lorotem suam Esit uiam
niaruui Regis, naacrunonio copularet. Sic Gallia & Hispania novo foedere iunctae, de Homus conuos Princeps, ac faederati reliqui. motui atri civi IIum Λ uiliores, cum Rege Luzri- Xlll. reconciliati sunt. Verum, cC exortae fui sielit paulo post truvae sui piciones, Henricus condavi, Factionum Cisput, tu arctissimam cu stiadiam, primum in Regia Lupata, deindE in Baltilia, ocirique in Casti. Vicetitiai uni misi haesi anno MDCXVl L eodemque amio excitis 1a Gallia tumultibus finis impositus est. oeciso in ipsi, Palatii Regia aditu, di plumbea glande traiecto die XLIV. Aprilis Creona, seu Marchimo Ancretisi, Galliae Maiescallis, qvi intolerabili s perbia sibi ouilia uiti Gallorum, seu praecipuὸ
Pinicipum ac Procerum Invidiam, Odiumque coiistaverat. In eius cadavera plebecula saevitam est. raptatam, discerptum, oc ignominios Eeombust im. Nec meliorem 1 oitem ita sta este, iis uxoi D- , licet niaria Medisea Resinae matri cha. ιl ina λ citct. Ea quippe capite truncata riL .iae, da mas abiumpιa est, eiusque
13쪽
tiberi dissipati. Hirius inimae nimissu,tentis δe Gallis invisae, exterminium, statim
foederatorum Principum ac Procerum cum Rege
Christianissimo pax, totiusque Galliarum Regni
tranquillitas excepit. Non potuit tamen Maria Medic a Reginamolestiam, qua haud parum afficiebatur de neee Marchioni Ancrensi, ej isque uxori Lonora illata concoquere, undE. relicta Aula adtavitatemfllesetis iis se recepit,eamque secutus est Armandus Richmiu, Lucionensis Episeopus. Non diu tamen Blesis mansit Resina, sed a Dure Myemonis inculi sinam contra voluntatem Regis deducta est. Qitam injuriam non inultam reliquis let Rex, nisi Armah tus Ris helaus
ejus animum ita demultillet, ut tandem illius precibus exoratus, Reginae matti, ac Duci Asper. mnio veniam indulserit. Voluit quoque Rex, quo plenior esset ac cumulatior Gallorum inde profecta laetitia, ut Princeps Henricua Condeas, qui in carcere vicennarum detinebatur, in pristinam libertatem assereretur, & in eius gratiam
rediret anno MDCXIX. Compolitis his aulae tui. bis, alias anno MDCXXXI. non minus graves concitavit eadem Regina, Mater, ob fastidium, quod sumpserat de Cardinali qui ante hae praecipuus in ejus consiliis suerat, sed postea in animum Regis irairrepserat, sibique demerum rat, ut aut humare plus apud ipsum valeret, quam posset Reginae matris amor. Id aegerrimhserens Regina, vindictae cupiditate flagrans, in Belgium, una cum filio suo G stone. Duce Aurelianensi & Regis Ludoini m. statre, nunquam teditura secessit, ubi permansit usque ad annum MDCXXXUlII. qi. o diuturnioris morae in bantia taedio affecta, indὸ discessit,&per Hollan diam ae Zelandiam itinere facto, in Angliam serreepit. Gasto vero, Dux Aurelianentis, qui R ginam Matrem in Belgium secutus fuerat Bellum civile in Gallia excitavit anno MDCXXXII. quo aboeeitania in Gallias una cum Ducerantis, quasi Regem vi erepturus E manibus Carisdinalis Rubelis, cujus potentiae invidebat,irt iapi sed confestim repressus est a Schombergis, Generali
exercitus Regii praeiecto. Dux Mommorantius, vivus in castris captus, Tolosae capti e plexus est.
Gusto, Dux Λurelianensis, parum honestis conditionibus cum Rege fratre pacisci coactus, in Belgium refugit, ubi tandem pudore simulae do. late prellaλα osticii, quo erga Regem fratrem
suum obstringebatur,recordatione commotus, ad
Regis eietatem recurrit, benignissimeque auditus, insalutatis hospitibus litis, quali ad veta ait nem profecturus, cum solis sex viris secteti patis seipibus in Galliam incitatis equis redue anno
MDCXXXIV. & 1 Rege fratre suo amantissimhiuit exeeptus. Hune exitum habuit infesta illa Conspiratio contraCardinalem Rubelaum, quem, dum eoniurati deprimere conati sunt, extulerunt magis. Illum quippὶ Rex Ludoriciis X. exindE pluris fecit, expertus singularem ejus ingerendis negotiis prudentiam, seque deinceps illi, regnumque administrandum permisit, flementibus lichi multis invidiae instro percitas, &ad elevandam elus authoritatern nullum non moventibus lapidem, quorum tamen elandestinas machinationes Cardanalis Ruhinus varus artiabus & mirabili politices senem aut elisit, aut
Λnno MDCXXXIII. Galliatum Rex Diareiacus XIII. bestiim movit contra hujus ris minis IV. Lotharingiae Ducem, qui novas turbasciebat, eique nolebat clientelam profiteri, seu reddere homagium pro Duratu Barrenii, quem beneficio Coronae Franciae Rex possidebat. Exercitu a Rege Chtillianissimo misso territus L tharingiae Dux, protiniis fratrem suum Nicolaum 'Cardinalem obviam misit pro T conciliatione. At. Rex La. oricus, qui probὸ noverat versatile Ducis Lotharingrae ingenium, iiisit primum, tit Ducatus Barreniis sub m rium Regiam poneretur, deind4 Lotharingiam ingrestus, multa cepit Oppida, ipsamque Nam celam Urbem, totius Ducatus Metropolim , D, sdione cinxit, quam Dux, omnis inops consilii, post multas tergiversatioues, volens nolenti suadente Cardinati Ricbelas, Regi tandem conlugnavit. At, sequenti anno, seu MDCXXXIV.
Carolus, Lotharingiae Dux, iniquo animo fetens,
quod suis ditionibus a Rege Lud.νico XIII. fuisset spoliariis, fratri suo Cardi
nati Ducatum suum Lotha tingiae, aliasque di tiones instrumento publico facta Mi ieeurti die XIX. mensis Iamiarai anni MDCXXXIV. tradi dit, ipse vero Mediolanum apud Cardinalem Peνdinaniran Austriacum, HIR Regis Hisspaniae fratrem, se contulit. Ea facta oestione, Fran cur Nicolaus Cardinalis, frater Cocli D eis Lotharitagiae, duxit in uxorem Claudiam loro. rem Alices , quae conjux erat C i Ducis D.
tharingiae, & a qua culpoth legitima Ducatus
Lutharingiae haerede a Patre suo Henrico Loth riae Duce, qui absque mascula p. ole obiit, reli
cha) Ducatum Lotharingiae aceeptum tenebatCιν Olus Dux, ejus uramus. Istius cessionis malam rationem habuit, nee ab armis dis emi Rex doνicus XIII. sed universam absque certamine
Lothaongiam intra paucos dies in deditionem accepit, eamque retinuit usque ad annum
MDCXLI. quo Grolus IV. LOtharingiae Du mense Martio Patisios venit. a Clitistianissimo
Rege Ludovico veniam impetravit, eique diacra
mentum Clientelare praestitit pro Ducatu Baristensi, Regni Gallaci leudo, de Comitatum Clis
romontamina, necnon aliquot urbes cessit C ronae Francorum, quibus peractis,& hinc indὶ Instrumento publico, ae juramento firmatis, C relus Dux Lotharingiam. recuperavit, qui tamen
vix in eam appulsus cum esset Princeps quietis impatiens, de in dictis ac promissis parum libieonstans) fidem datam violavit, de ad tuum ge-
Iaium rediit. 2Superius mentionem secimus belli Italici, quod Oristianas limus Rex Ludomus XIII. im' petante Hrdi viso II. gessit ad tuenda j ira reli Ducis Nivernensis , qui & jute
agnationis, S ultimi declaratIone Mncentii, Ducis Mantuani, mortui anno MDCXXVII. in M. reditateni Principatuum Mantuae, & Montisserarati succellerat, dc Mantuae magno applausu fuerat receptus. Huie Iuri ac possessioni Grin Ducis Nivernensis, natim intei cellErunt Dux Sabaudiae, qui in Montemse ratum jus antiquum libi astetebat, & Ferdihodus Gonet a G. stalli, qui tota ni Vincentia Ducis Mantuam, haeredita tem tibi debeii pertendebat. Gerniatii. de Hi. spani Carolo Diici Nivernensi, Naiioiae Gallo totis viribus dbsistebant, indeque GermaniMam tuam anno MDCXXX. lnvaserum, ditisuerunt.
14쪽
ea elansieras, tum prophatus .fides im.
tunE compilarunt. Hispani vero, collecto numerose exereitu, aliquot urbes in Momeserrato tepetunt, & Cafais Oppidum totius Italiae munitissimum obsidione cinxerunt. His non elerritus Rex Christianissimus Ladoricas XIII. pinetolium sottissimum Ducis Sabaudiae praesidium, occupat, & universam Sabaudiam, praeter Arcem Mommelianam. intra viginti dusrum dierum spatium, in suam potestatem redegit.
Deinde, sub ipsum Oppidi Casalis, Hispanὀrumque eonspectum castra posuit, sed, eam jam Gallici &Hilpantea acies in procinctu elsent ad prae si and ut fuliusns crisius , qui suit postea S. R. E.
Cardinills. ultro citroque commeans, Hispanos
eum Gallis selicitet conelliavit, eosque ab armis de cruore deduxit ad concordiam & pacem,quae anno MDCXXXI. constituta est, & cujus hae conditiones fuerunt; primo. ut Ucbs Mantua cum
reliquis omnibus Uppidis& locis illius Principatus, & Montisserrati restitueret utCarata DuciNLvernensi,exceptis tamen nonnullis locis Monti
ferrati, qui Duci Sabaudiae, de aliquot Principatus Mantuani locix. qui Principi Guastallensi reservabantur & assignabantur. Secundo, statutum est, ut Ducisabaudiae fieret restitutio Sabaudiae. Pinetolii ,&alicitum locorum, quae Galli in Pedemontio tempore belli occupaverant. Post uorum omnium factam 1 Gallis restitutionem
Rex Christianissimus Ludomus III. 1 Dueesa
baudiae, pecunia numerata obtinuit Pinerolium cum valle Perosa, ut liberum in Italia haberet transtum, quandoeumque reus foret ad auxialia foederatis Scamicis suis deferenda. Denique, decima est demolitio Ateium & propugnacul rum in V e-telina quae a Rhaetis. quos Gri aera vocant, incolitur) ejusdemque vallis-telinae restitutionem Grisonibus fieri debere praecipitur. Hunc exitum habuit Italiea illa Expeditio, in qua Galliarum Rex Laudinas XIII. sibi nihil λvavit praeter gloriam & famam maximae aequitatis ae fidei in Socios, quoruin securitatem privatis suis commodis atque opibus antiquiorem
Praeter haee esim domestica . tum externa Bella, quae feliciter eonfecit Ladoricus XIIL Gaiuliarum Rex , aliud longe gravius ac diuturnius eum Augustissima Domo Austriaca tam in Imperio, quam in Ditionibus Hispaniarum Regis ius cepit idem Christianissimus Rex, inqi impugnavit vario Marte. Anno liquidem MDCXXXV. Maiestalli C,'Iunius.& messem Hispanos,qui bus praeerat Princeps Thomas Sabaudus, ad vel nam in Belgio fuderunt ae debellarunt. In Ge
marita eodem anno Dux rimarius, & Cardinalis a Palatia quinque hominum millia ex eo Caesareo exercitu. evi praefectus erat Comes Gausus, scinciderunt. Dux Robantis octo set Emillia, Mars
talius D. M sex millia excidit, mille & quingentos Equites cepit. At, sequenti anno, seu MDCXXXVI. non ita Gallis fortuna prospera fuit. Nam Princeps Thomas Silaudus Rostamae Carissem expugnavit. amnόmque Somonam transiit. Ioannes unus ex imperatoris
exercitus Praesectis, Pirardiana, Campaniamque ita armis infestabat. ut Lutetiam Parisiorum iii angustiis poneret de Civibus lummum incuteret timorem. Ad has itaque cohibendas hostium inciusiones missus est eum exercitu in Belgium
gis Ludori XIII. Rater, qui Hispanos eis amnem somonam receptui canere compulit, multique Oppida absque ullo certamine in deditionem suam recepit. Dum haec in Belgio gererentur. Germani, secundam fortunam experti, tabe nam, Alfatiae civitatem, Magdeburgum, & M Euntiam, quamvis eorum conatibus Cardinalis a Valetla,s Dux mmarius strenue obsisterent. receperunt,Principem Ceredaum inceptam Urbismia obsidionem solvete coegerunt. &, sup rato Arari fluvio, ad Ladonam oppugnandam ac cesserunt, quam tamen a Duce Vimario, &4Carisdinali a Valetra incredibili sortitudine defensam expugnare non p.tuerunt. Ad Gallos sequenti anno, seu MDCxXXVI l. fortuna reveria est. Cardinalis a Valetia dc Dux Candalensis, ejus frater, Capellam, Landreriam, Castellam Cambreis sum in Belgio,CKtistianissimi Regis ditioni testi
tuerunt. Marescastius Virriatus. Gallo.Ptovinaciae Praesectus, Hispanos expulit ab Insulis Sammnarat 3,Sanctae Marga ta, ae Lerina propem sitam, quas per occultam proditionem aliquotannis antea invaserant. Dux tamen Rohaaxeus
a Rege crudorico XImia opem Rhaetis, seu Gri
sonibus, contra Hispanos ferendata inquis-t sinam cum copiis missus, nihil omninb ptomovete
potuit, & ab illa sente, eum suspectum habenis te, eo quod in eorum terris quaedam Castella extrui iussistet, coactus est uni eum suis eopiis quamprim sim ab illo agro discedere. G.lli
priori us victoriis novas anno MDCXXXVIII. adiunxerunt,plures in Belgio Vibes ceperunt, sed Urbem, dicta Sanctum imaram, ex Fontara ιiam, quam obsidione cinxerant, occupare nia potuerunt. Duplicem eo anno Victoriam Nais valem retulerunt Galli, unam ad Genuam, Duce Harcuria nol Classis Praesecto. alteram, Burdis
tensis Archiepiscopi ductu. sed prae eaetetis
Gallotum victoriis ea potissimum celebrari debet. quam retulit Dux Visarius ad Rhmineum. quae urbs est infra Helvetios, Agnionem inter δρRhenum sita. Hic antem Dux aegeristita ferens , quod paulb ante nus exercitus a Ioanne Vertensi. praecipuoImperatoris exercitiis Duce, fuisset deletus, & hane sibi illatam eon tumeliam ulcisci volens, ad hostes noctu acces.st, eos inmutos oppressit, ac penitus profligavit die tertia mentis Maji anni MDCXXXVIII. Capti sunt eo praelio quatuor Imi eratoris exerci ius Duces, Ioan s serensera, Savellius. En jον ius, ct Spenaterus. Expugnata deindE Rhiasis festum, Brisgoviae Caput, & MD suam , quae in potestatem Gallorum venerunt. Needum tamen niti, impositus huic Bello, quod per aliquot annos adhuc Prorogatum est, eoque durante, detecta est a Cardinau Ricbetio areana quaedam Conspiratio, seu Societas, quam Dux Suessionensis, Dux Bisontur, de Marchio. Δ-ctus Orqmarius, cum Hispanis inierant. Sed Dux Suessioneniis in praelio, commissis inrumpo
Marpheo proph Sedanum, plumbeo globo inter fectus est die XIlI. rtii anni MDCXLII. Bia.
Ionius veth, ut se ab impendenti perieulo eripeiaret edani Principatum, qui in sua ditione erat. Regis arbitrio permisit. Marchio tanqmaris qua Narbonae comptehensus est, opite Lugduni multatus suit. una cum Domino T,-M , qui licti hujus coniurationis exors esset.
15쪽
ΙΣ .ei tamen eonsilium situm Marchio Cisimarius crediderat, quod clim ille aperuisset, eodem
anchus est sapplicio, quod ipse forti ae Christia
D. Mittamus, s placet, haec prophanaliel
la,quae Rex Christianissimus Ludopicus x xi I. pro vindieandis sitae Coronae juribus magna cum animi sortitudine gessit, & in his dumtaxat haerea-haus monimentis, quae ejus pietatem, caeterasque christianas virtutes, quibus prcditus fuit, commendare possunt. M. Longior essem, si omnes virtutes, qui
bus praesulsit Ludomsu X L eognomento hie persequi vellem. Sussiciet paucas ex omnibus ejus virtutibus, quas in tam angustis huiusce Colloquii spatiis includere non possunt,
libare ac perstringere, ut ex iis caeterarum contecturam & existimationem facilem insormare possis. Harum porro prima haec ordine ac commemoratione debet esse, quae est dignitate Princeps, pietas adversiis Deum ac Religio, Iquo fonte tot illa ni cimarum ejus virtutum decora atque insignia profluxerunt. Pietatem saam erga Deum patam declaravit Ludovicus XIII. dum ad divini Numinis, ae Sanctorum contumeliam effusam quorumdam linguae pet lantiam acutiore Edictorum suorum stylo confirrit,& ad tutandam Catholicam Religionem; quam Haeretici Calviniani totis vitibus abolere in Galliis studebant, omnem curam ac regiam authoritatem contulit. Α Religione Regni du-,it initium. & statim Lege publiea decrevit,ut in Bearnens Provincia, quae ad radices Pirenaei sit est, Catholicua eultus ubique restitueretur, dc ut Haeretici erepta Ecclesiis bona inciuictanter redderent. Ex omnibus pene Galliae urbibus ejem Haeretici Calvinistae , Rupellam tamen adhuc tenebant, Urbem tum loci natura, tum manuti arte se munitam, ut inexpugnabilis habetetur. Ibi dominabantur Haeretici, imperare docti, qui nunquim parere didicerant. Admini
strabant omnia summi aut horitate , Caetus Pr vinetales indicebant, publica Comitia convocabant, militem clim domesticum, tum externum
con scribebant, ferebant Edicta , imperabant pecunias, & ut facilius ab exercitu Regis Christianissimi sese tueri pollent, Anglos evocarunt, qui anno MDCXXVII. Cim clalle centum &vigii ni navium ad Rheam insulam appiilsi, a Catholieo Regis Christiani limi exercitu, cui praeerant Marescalli Scombergitis, & TO,asius. viri strenui ac rei militaris apprimὶ callentes , eonfestim eae si ae fugau, E tota insula abietunt, excesserunt, eruperunt. Veram, nihil ea victoria actum videbatur, quandi si illa contemptrix Iesum, de dominatus impatiens Rupella a lebellibus& Ha reticis occuparetur. : apropter, Rex
Lia risus XIII adjuncto sbi Cardinati Ricbelo,
eonsiliorum suorum participe, hanc urbem eo dem anno MDCXXVII. aggredHur, eamque sieribita ac munitionibus. sed praesertim stupendis,& antehac nunquim visis molibus per Oceanum actis, circumseptam ac interclusam ita toto anno tenuia, ut fame enecti cives, reptarent in compitis macilenti, sine estne pelles, exanguias licernia, tenues umbrae , tricia mortis exordia, verbo dicam, Vari, non tam viri, sed sorales hominum Iarvae. Proh lanestum, tragicumque spectaculum: Tandem, Rupella tot oppugnata calamitatibus, ae extrema quaequot pella, sese die XXX. mensis Octobris anni DCXXVIII. Regi Christianissimo pei misi
Ludoricus XIII. Regnum Galliae opprobrio, Catholicam Religionem ab hac det
stabili peste liberavit, suamque singularem in
Deum pietatem apertὶ demonutavit. Sed, qubin Dei venerationem de amorem se propensiorem
exhibebat Rex Ludovisa, XIII. eo erat justitiae
amore deiiderioque flagrantior. Unam Prae C teris amplexus est, adamavitque j iistitiam, eam
praecipuό adoptavit, ab eaque Titulum sibi aecognomentum ascivit, dumque alii Principes. Reges,de Imperatores appellari gestiunt Magni, Pii. Duces, Augusti ; iustus de esse & nominari voluit Ludovisus XIII.&in colenda servandique
justitia caeteris omnibus vehementer optav It excellete. In sancienda Legum auctoritate, ac retinendo jure adeo constan, erat, ut nihil aut o tineri Per gratiam, aut per metum expurgari,
aut impetrati precibus, aut utilitatis aliquἀ sparemit I ac condonari pateretur. In dandis B neficiis, ad hoc omni conatu , totisque virabus enitebatur Christanislimus alle Rex, ut Sacrorum Ministri, ae Religionis Antistites, quos nominabat, ellent quam doctissimi, & nectitariis artibus expoliti, sicque Eecletia Gallieana h
beret celeberrimos ac piaestantissimos Pastores, eorumque copii, docti ina de auctoritate sitit ret. Singularia certamina, quae Duella vocant, de quibus turpissimi Gladiatores, immo Graslatores ae Sicalii mutuis sese caedibus ac parricidiis conficiebant, saluberrimis Edictis. ac severiorum legum disciplina ita coiit posuit de ex tinxit Lx Oricus XIII. ut infiniti illius mali, quod in Galliis serpebat in dies, ae manabat ita trus, nullum an laus lupersit vestigium. Post haec & alia ejusmodi, quae, brevitatis ergo, sile tio praetermittere cogor, praeclath gesta, sancthut vixerat, obiit ille Christianissimus Rex, de Ecclesia, & Galliarum Regno optimὶ meritus, pie XX. Maji anni MDCXLIII. annos natus duos 5: quadraginta, postquam per triginta tres annos regnis Iet. Hus mater, Maria Meduo, δGalliatum Regno, ut sani diximus, ejecta de exul, rariisque tempestatibns acta de rerum omnium
in suo exilio egena, jam anno superiori, seu die III. Iulii anni MDCXLII. δ vivis excellerat, sed illius corpus, ubi primum filo concessit, in Ut tam S. Lionysii propeParisips,ubi est sepulchrum Regum, Cardinalis Rubelos deportandum cu-
D. Quem siccentem reliquit Lia inasDII. Galliarum Rexi M. Lud. visus Iu Regni Galliatum suci cetatem reliquit filium suum Ludoricum hujus
nominis XIV. quem ex Anna Austrωca, Regma conjuge sua, di mimi m. Hispaniarum Regis filia, post viginti & tres sterilitatis annos, die V. mensis Septembcis anni MDCXxxVIIL suscepit tanquam mercedem pietatis suae, qui eodem anno. se, Regnumque suum Beatissimae Maria Virgini in Festo quidem Virginis assumptae tele devoverat. At, cum Ladoricus alnmortuo patre suo Ludoino XlII. natus estet dumtaxat annos quatuor, menses octo, de dies novem, Galliatum Regni administrationem
suscepit istina, gegina Mater , quae Consilii Principem, ac primum Re m Minvitum elegit
16쪽
Cardinalem μα mnum, rejus industriam . inia genium, ac prudentiam probλ noveratirici, qui Iaudoini am. res gestas litteris totis ignarunt, illum exhibent sui minantem ad Rhenum, intonantem ad Afri eae littora, in Hispania. in Italia, in Anglia, in Belgio triumphat
rem, nutu omnia&Qpercilio concutientem, ab
omni propE lacessitum Europa, nihilominiis Europae N Victorem & Arbitrum. Reserunt
domitas ab eo intra mensem alterum.& subactas bello Provincias, innumeras arces vel expugnatas armis, bet in deditionem acceptas, nune
hostes suis δ castellis de aggeribus per vim ctos, nunc isderatos Reges in Oppida restit
ros, unde vis illos inimica dejecerat, uno verbo.
ea Ludovici XIV. bellicae sortitudinis ad superi Catalatinia Comes Musaeus Prassinas Rhodam, quae pen s Hispanos erat, expugnavit, & in L
thatinpia Dux HM-Reia urbes Rottemti gum, de Mottham oecupavit. Pati selicitate amno sequemi, seu Muexivi. militatiuit Galli. mx Aurelianensis, Marchum, de Lentulum, quae Hispani receperant, plutesque in Belgio civitates cepit. Dux Eustinensis Urbes Cortracum,Furnas,
Dunlaritam invasit, & in Italia Galli Orbitem,rim gane potiti sunt. Eo seli etiatatis cursu usi sunt Galli in Bello Hispanico,quod
duravit ad annum usque MDCLix. quo tandem
diu exoptata pax coaluit Hispanos inter & Galiatus, cujus vinculum sitit Mariarnerem aeriatia
majoris PMhni In Hispaniarum Regis, cum
Christianissimo Rege Ludovico XIV. matrim tum temporum invidiam , ad sequentium ad . ni iam.Sed antequam ea describam, quae Rex Ludoiami talionem portenta pereenserat& extollunt, visita MV. post initum cumMarrianis iamatii quae ad egregiam , & hereseam ambitionem, quantumvis immensa lingatur, abutide explere
postent. At ipse, lichi fateat ultro , magnis praeconiis celebrandas esse Regis Ludolia XIV. victorias, quas mox, iuxta seriem temporum, brevitet descripturus sum, illum tamen an his, quae ad extirpandam penitus serpentem in Galliis Calvinistarum Haeresim , augendumqueeestum divinum, Christiano ae migioso animo
gessit, longEpotiori Iaude dignum este judico. Incipiam porro a Bellis, quibus Lud rutis XIV.
monium, gessit, praetermittere non debeo graves turbas, quae, eo adhue sub tutela Anna Reginae matris regnante, in Galliis obortae sunt, occasione Cardinalis Ma risu, quem post Obitum tisdinaIis Ricbelai, primum Galliarum Regni Minis strum elegerat Anna Regina Mater. Ptiiicipes aliquot, tardinali in Regis, necis dum sui juris, pectus S animum altius penetrarat, vehemetrici insensi, suaeque ambitioni, ut saepe inter Regum tutelam eontingere solet, se vire volentes, in populorum indoerunt animos,
statim post obitum patris siti implicitus fuit, se puero Regi, totique adeo Reyno magnam a possitimum Bello Hispanteo, quod jam 1 Chri- laturos utilitatem, si Cari upossumum uello Hispanico, quod jam stianissimo Rege Ladoxico XIII.inceptum,Gallos
inter & Hispanus tum temporis maxime ferve
tiam, animos iri magnam spem erexerant, libii Gallis illatas resarciendi clades. Ses spe sua delusi sunt. Duet quipph Enguinenses, Principiscinias filius. Hispanos, qui Rotrojum Urbem
obsidebatit, aggressus eum inrelcallissio M.que Ga neo, commillio iuxta urbem o Plam certamine, eos maxima elade delemi die
XIX. mensis Maji anni MDCXLIII. & statim haee Civitas ab obsessione liserata est, proxim que secutae Magogii, ne onis Vilia, aliarumque Vibium emugnationes, sed praesertim clades Hispanieae Elassis, quae in ipsus Carthaginis N v eonspectu a Gallis die III. septembris ejus. dem anni profligata fuit. Nee minus selicitet
anno sequenti, seu Moc xxiv. in Belgio &inu Cardinali Maa crino, primo Galliae Ministro, obsisterent ac repugnarent. Hine populi tumultuari coeperunt, & subita atque
inexpectata omnium mutatione. exarserunt GaIlorum odia in Cardinalem Maa erinum, in quem, ut iii seopum, collinearit ei vile illud bellum, a
nonnullis Principibus anno Mnc xvrα excita
tum, quod Pulo post in speciem sopitum, veli
mentius recruduit almo MDCL. quo Princi-ees Condam, Contius, de Longoinuus contem sunt in calcerem. Λctultim siquidem, efferati populi concurrerunt ad arma, praesertim in Aquia tanta, Burdega ensibus pro P incipe Condas, suo
Praetore, velut pro aris ac focis, certantibus.
Tandem anno MDCLI. tres illi Principes Eeust dia soluti Parilios redierunt, eisque cum festivis gratulationibus obviam venit effusa universari tilientis Civitas, sed derivatum periculum tute in Cardinalem Matierinum Rex quippe animis Ormania pugnarunt Galli. In Belgio ii quidem advertens, in hunc Cardinalem aecenia esse Gala DuY Aurelianensis Graulinam cepit, Marescallus lorum odia, eum jussit tempori cedere. oui eon.
Ga naeus invasit Mardi um, Lent tum, &Vinox. Pergam. In German a vero Dux Equinosis eum Maiestallo Turranus insignem victoliam ad Friburgum obtinuit, indeque , Spiram, Vormatiam, Moguntiam . aliasque Urbes& Arces suam in potestatem redegit. Cladem
Galli eum Duce Tarennio die XIlI mentis Majianni MDCXLV. acceperunt, sed eam tribus victoriis eodem anno resarcierimi. Primam victoriam retulRCOmeia arcumanus in agroLaurensi. Altera potitus est Princeps Ihonias, Regii exeris citus Dux, in transitu Catiniaci, ubi omnes Hispanorum copias cum exercitii multb minore debellavit. Postremam victoriam reportavit ad Nar liuenam in Germania Dux Entainensis. E
' deni anno mcxw. Marescallus Tarennam uris
iam Treviro tum cepit. & Electori Trevirensi pastinam dignitatem cam libertate restituit.' Itifestim praecepto Regis morem gerens ad Gratiae portum se recepit, inde sedanum , ac denique Agrippineia seni Coloniam, amoeniores soles ex pectaturus, concessit. Per absentiam Cardina lis arua rini Rex Ludoricus xiv. delibato aetatis suae anno decimo quarto, juxta Regni mores, sui regiminis, & totius Regni compos in Senatu Parisiensi fuit declaratus. Aberant tamen ab ea solemni caeremonia Principes cindaus, Se Coatias, qui, discrimen causalites novi carceris, terest tant Bardigalam ille, hic ad Bituriges, Bellumque Civile instautarunt, cui, velut camino, oletum addidit reditus Cardinalis Ma ι rini.qu Rex in Galliam anno MDCLII. accersiit. Hune reditum Cardinalis Morini, qui gloriosior in Galliat irastliminio redierat . quam contemptior exierat, non solam illi Prineipeused etiam omnes Galli aegerriis tulerunt. P
17쪽
tisiensis eiultas, ae plures provinetae in Regem
insurrexerunt, quas tamen Rex in officium misit, ae tandem bellum civile , occasione Cardinalis Ma rini in Gallia excitatum, consopivit anno millesimo sexcentesimo quinquagesimo' luarto, quo Princeps Contius Aquitaniam eum Biurdigalensibus Regi addixit, duxitque in eonjugem Cardinalis Ma rani Neptem, magna certe hujus Cardinalis gloria, eusus sanguis etiam cum sanguine Regio miscebatur. Eo finito civili Bello . & Cardinali Ma rara mortuo anno MDCLXI. Rex Ludorisus XIV. Regiu Di ci
vum gubernare volui dc ex eo tempore res ita s liciter atque ex votoeest erunt, ut Rex victoriam
quasi perpetuo sibi addustam habere videretur, in d que jure optimo dictus Ludovisus Magnus. itaque anno Ladomus XIV. 9ui jam anno MDCLIV. fuerat Remis inauguratus, publicam rem sui Regni gerere coepit, illiusque tractandaebbaetarii administrorum disquisitione duxit initium. Tvlletium, .Erarii Praesectum, qui jamdudum in suspicionem male administrati aetarii
venerar, Nannetis con Preheii sum,perpet uo carinceti inancipari iussit, & in ejus locum Gibertum, Regiorum vectigalium Inspectoris nomine d natum . sitffecit. Bellum Hispanis anno
MDCLXVI l. indixit Rex Christianissimus ob
praetenta in Belgium jura nomine Resinae uxoris tuae, quam, Post mortem Philippi l V. Hispani tum Regis , veram Belgii haeredem este pertendebat,hucque ductonumeroso exercitu,confestim ainobam, Albam, ArmentWias, Coraracum, Ee gam. Furnas, acum, Aldenarias, Insulas, Torna
cum, aliasque Belgii urbes M Arces expugnavit,/c anno sequenta, seu MDCLXVIlI. totum Bu gundiae Comitatum invasit, qui tamen muniussimis oppidis defendebatur. Eo felici Regis Ludo. rici XIV. armotum succellu territi Hispani pacem efflagitarunt, quae die I l. mentis Mui anni 1.1 DCLXUIII. constituta est, ea lege, ut Ludois ritus X lv. Comitatum Burgundiae Regi Hispaniae restitueret, & urbes,quas in Belgio armis subegerat, retineret. Sed haec sancita pax diuturna non fuit. Stupendus liquidem ille victoriarum tenor Batavos, Belgio vicinos, invidiae sti niuiupercitos,urebat. quI subindE, ut rapidos victoris cursus retardarent , i indus, quod appellarunt triplex, inierunt cum Imperatore,&Hispaniarum Rege, quod tamen i piis infeliciter cesiit, parumque abfuit, quin foederatae Batavorum Proviliciae a Rege LMorico XIV peniti is deleren tur. Ortiis est anno MDCLXXll. in Batavos bellum Rex Ludoricus Magnus tribus exerciti. biis, in quibus centum viginti millia millitum stipendia merebant, eaque felicitate per duos
menses Batavos devicit, totque munitisumas eoiarum urbes cepit, ut de Batavorum i rovinetis
foederatis omnino actum fuistet, si subieeura hyems paulo acerbior fui flet. Decreverat quipp. Rex. moles fluctibus oppositas, quibus ud plerasque ipsorum urbes aditus intercluditur,si acie reptando invadere. In Germania anno sequeniati, seu MDCLXXlIl. Rex Lad ricus Aiagnus Colmatiam , Sceles adium, & reliquas Allatiae
urbes ditionis suae fecit,nueritum, munitissimum totius Europai praesidium, ad Qeditionem coinpii lii Trevirensem civitatem Iugum subire coegit. Comitatum Burgundiae anno MDCLXXIV.
occupavit, re per Vicecomitem Iurranam plures in Germania victorias reportavit. Utias cin Lam dc EMMinum, aliisque in Belgio ut sanno M xxxvi. Valencenam Urbem, Camera
cam. & Audemaropolim, urbes itidem in Besgio, anno Mn xvii. suo dominio adjecit , eodem inque anno exercitum Principis Alausicani in Belgio sudit ae debellavit, atque in Germania per Marescallum Criquium, victo Caesareo et ercitu, Friburgum, primariani Briscoviensis Provinciae urbem, in deditionem tuepit. Sub initi iunanni sequentis, seu MDCLXXVIII. actum est
de conditionibus pacis. quae, eum nee Regi Christianissimo Ladorica Mugno. nee foederatas azTI-sissent , accelerata prostistione Rex Moricas exercitum in Belgium, belli ludum ae theatrum duxit, nullaque interposita mota urbes Gane νum de Ipram obticione ad deditionem comiti Tandem, eodem anno Noviomagi die X. mensis Augusti lancita est pax, quae tamen cuna nec
dum futilet publieata, Princeps Mausicanus, cuius e re maximὶ erat bellum protrahete. finxit se altissima initae pacis inscitia teneri, & statim Marescallum GHMurguin, a quo saepicis caesus fuerat, ad S. Dionysium, non procul a Montibus in Hannonia, asgcellus, commissi. quinque horis cruento praelio, cum magno exercitus sui damno a Gallis repullus est, ec pacem, quam mala fide frangere in animo habebat. abrumpere minime potuit, haerent. Rete christianismmo in proposito restituendae publicae tranquilliat ias. Piratas Africanos, seu Λlgetienses, qui se nullis aliis artibus exerrent quam latrociniis de depraedationibus , quas in omnes populos
agunt , Ludoricus Magnus an O MDCLX XIV.
bombardarum sulminibus attritos perdomuiti eodemque anno Genuam, Urbem totius Italiae elegantissimam, ob illatas regiae digilitati Com
melias, Bombardis itidem incendi jussit, cua iram ut placaret Respubliea. Dux Genu sis. Comitibus quatuor Senatoribus, anno M D C LXX XV. Reipublieae nomine veniam supplex deprecaturus, atque R gis sollicitat rus clementiam, Parisios venit. Dum sic in dies cresceret Regis XIV. potentia,Belinis, post homines tos gravissimo, mertauim que odio imbuto, tota in ipsum conjurata Europa, anno MDCLXXXIX. impetitum est GaIliae Regnum. Germani, Hispani, fila gli, Batavi, Sabauda collectu undique vires, veluti dato signo, facta coniunctim impressione, unoque imis petu in florentissimum illuo Regnum simul effuderunt. At Europae simul irrumpentis molem atque impetum omnem solus sustinuit Ludoxicia Magnus, eaque felicitate intentos Foederatorum nervos elisit, ut vagam antea, uoubilemque Belli fortu a, tot prosperitati im ac Victoriatum
cursia sibi visus sit oppignoraste. Philippo burgum,
Germaniae arcem munitissimam, suo statun adiunxia imperio. Sabaudiam, Salusas, degusum, ct Pedem iis partem Gallici sutis fecit. Nicaam, Orgestum, Montra Hannoniae, Montemque Atili num, HaMurcum, Fumas, Rhodar, Cares regium, Gerkndam oc Cas Iaantapartem iubegit. Hostes
suos varus praelus iuperavit , Heruli perculi fregit Sta6rda, Stem is fudit, AerHMa cum ludit, Marsalia labefactavit ι eorum Classem
fudit in Oceano Britanniae , di in Gaditano Fre- .
to eam qua cepit, qui depressit, qua incendit. Sic Ladoνiciu XI v. tam per se, quam per tuus
18쪽
Ducra Laxemborum. Viliaregium, Mallium, tinatis , Largium Torrimum perpetuo victo tiarum cursu lingulos hostes terra, mari, conli-lis, manu , sottana, virtute, opibus di animis vicit. Plura non diram de victoriis Ludovui quia earum curium non sustinet stylus, non vox, non lingua, non animus sequi potest. Hinc non mirum, si Foederati Regis hostes, tot terum felicitet gestarum magnitudine perculsi, ad Genetalis pacis conditiones tandem aliquando deflexerint. Dux Sabaudiae, ut sit rius iam observavimus, pacem iniit eum Christianissimo Rege anno MDCXCvI. & anno teque mi, seu MDCXCVII. Pax eonstituta est Franciam inter, Hispaniam, Angliam, Hollandiam, di Germaniam. Postremo, Cerasi II. Hispaniarum Regis
mors, quae anno MDCC. contigit, novi de atro
eissimi Belli materiem suppeditavit. Uolens quippὶ Laidoricus XVI. defendet ut par erat,iura Nepotis sui Philippi U. qui ad Hispaniarum thr
num accitus,Rex ab Hispanis fuerat acclamatus,
emtra Germanos, Anglos, Batavos. Sabaudos, MLusitanos diuturnum coactus est suscipere bellum, in quo tamen, ut mox dicemus agendo de Philippo V. Hispaniarum Rege, solita in te militati telicitate destitutus, sub finem vitae suae ex. pertus est, quam sit varius bellorum cummu talisque exitus, quam vaga& inconstans fortuis , quae, ut perhibent Philasophi, saxo globoseae perpetuo volubili itinat. D. Iampridem audieram, Ludovicum XIV.
ille Regem multis rebus a te praecure gestis
relebrem, innumeris victoriis perfunctum , ii stium terroiem, amorem suorum ae decus, ejus que vitam fet E semper extititIe rerum secunda. Ium continuam seriem,&prodigiorum nunquam intermisium ordinem. At haec, quan umcim que magna utit, ubi tamen pei ibit olbis, & ho- .rum quoque --tiam extirpari funditus&extingui oportebit. Saraiis itaque est, ut nunc bressiter deseritas ea. quae pro amilthcanda C
tholica Religione, & penitas pioflig nda Calviniana in Gallus Haeresi egit Rex odovicus XlV. Haec siquidem vera illins laus est, quae nec tem potum vicissitudini est obnoxia , nee fortunae
regitur impetu , sed aeternum stabit, di ad immortalitatem famae multis plus gloriae huicChristianissimo Regi conciliabit, quam dum debeti
latu elementis hostibus, terra mariquc pro nutu imperavit.
M. Memor Lindoisus XLV. se Regale comscendisse solium, ut in eodem Catholica Fides collocata toti Regno dominaretiit, in id totus incubuit, ut, deleta prorsus in Galliis Calviniani Haeresi , Ecclesiam Catholicam eligeret, &errantibus Immortalitatis aditum ac salutis aperitiret. Primum mItiori sconsiliis usus est, instititutioniblis, mansuetudine, praemiis, eos, quos uti pia superstit Io deluserat, revocare tentavit, sed Rustia. Coactus est tandem, piorum Imperatotum vestigiis insistens, contumaces animos tutatum clangore, militari strepitu, armorum
fiagore excitare, eosque eompellere ad fidem Catholicam amplectendam. Et primo quidem Haeresim, foro, scholis, aula, eastris & arcibus. 4Mecit. Templa, quo conveniebant haretiei.
subverti ac solo aequari iussit, distri et Eque -- ruit. ne in privatis aedibus sua Mysteria peragmtent. Reges Christianissinu fieπιιιι Magnus. de Liamcus yustasHaeresim Calvinianam in Galliis debilitaverant, sed omnino exscindete haud potuerant. Tanta erat id temporis Haeretie rum potentia& audacia, ut illi Sapientissimi RNges, qui sibi ac Regno impendentia majora mala timebant, compulsi fuerint quaedam Edicta unet V nimirum & Nemause Ue, promulgare, quibus haereticis concedebant conscientiae libe tatem, Templa, Mees munitas,& aditum ad publicas dignitates. At, doricus XIV. haee in. fausta Edicta, quae armata haeresis ab invitis Regibus extorserat, quaeque adhuc metu servata
vim suam obtinebant, Diplomate regio dato die XXII. menss Oeti biis anni MDCLXXXV. m. nitus abrogavit, quo uno iacto sublatae sunt Gbrae omnes pestiferi hujus mali. Templa diruta, Arces destructae, Pseudo- Ministii e Galliae R gno abacti, familiae, Urbes, Provinciae ad avitam
Religionem convolat utit, cives Haeresim detestati iunt , sicque tandem superbiim illud moniastium tot lotis diffusum, centum capitibus re penth succi iis, nunquam postea rev: sturum eoneidit. Quam re Ludori u Magnus, sint,llita major videtur fuisse quam in Haeresi impugnanda. nulli bieerthisit, quam in ea expugna ad 4 foit natior. Quod enim antehac Galliat lim Reges
non potuerant, id unus LMων laus XIV. vix toto quadriennio, inspiralite pietate, promovente sapientia. felicitate coronante perfecit, & Haeretis eos Calvinitas in Gallii ν, quorum obfirmatam pervicaciam noci Henrici II. severitas supplici ruin terrore domuerat, non ca li IX. ardor de impetus quadruplici victoria fregerat. non λι- IV.blanda popularitas, virtus &am perm verat, non vis actuosa doui XIII. tot obsidi nibus vicerat, hos, inquam , pervicaces Haerei eos tum prudentia, tam lartitudine expugnavisi
superavit, in ordinem redegit, & ad Ecclesiae Catholicae sinum felieiter revocavit Rex Christianissimus La τι cus Xlv. dignus proinde, ad
cujus gloriam in Annalibus Glesiasticis haee
verba scribantur: Sicut Albigenses Haressi GL νiniana Mater; a Ladorico M. Rege Sanctissimo,
ita Catriniana a Ladorico Magno, satris Haererisis, ad Fidem Communionemque Sancta Cathobca. OApostolica Romana Ecclesia operante Deo reiscaris. in Gallitas extincta ac penitus exterminata est anno
falarumine sexcentesimo octogesimo quinto, Roano eius quadrigesimo renis. Praeter istud Lud Viei Magni in atholicam Religionem studium, laudati merito debet eximia eiusdem Christianissimi Regis modestia, qua incruento Missa S erifieio interelle solebat utroque in terram genu defixo, intentis ad Aram oeulis, Ee ut Sacris templis suus constat et honos, gravissimis pinnis meos animadverti iussit, qui pessimo exemplo in templis, non secta ac in foro & in plateis. ambulate audent, de negotiis suis domesticisquarebus conferre sermones, ridere, iocari, inconditos clamores di caehinnos attollere, lascivire, hae. illuc contorquere oculos, agitare cervicem, ga tire in alterius aurem Ac insusurrare nugas, quodque gravius est, & gemitu lacrymisque cieri tandum, dum a Sacerdote attollitur coelestis victima, Daemonibus terrilatu, & humano generi salutaris, impudentissimi illi homunciones.
uno in terram genu potito, altero, collineantis ad seopum instar, extento, Deo, vitae ac mortis arbitro, oras sui ac frontis duritiem o cere
19쪽
non erubescunt. Hos, inquam, impios homi-Nes acerbis pcrius addixit Rex IAAνicas aget si qui etiam Duella profligavit, aliosque abusus, sanctissimi si quas condidit, Legibus compescuit&a suo Regno eliminavit, adeo ut vere appellati possit Pius. Religiosus, Catholicae Fidea foristissim lix Vindex, defensor Temploium. custos salutis, Haeresis extinctor, & laborantis Ecclesiae
subsidium. Hujus Christianissimi Regis conia
stantiam Deus, immissis sub eitis vitae finem aliquot calamita ibus, probare voluit, S: primo quidem Ludoricum, Galliarum Delphinum, ejus unicum filium, undequinquaginta annos &dies quatuordecim natum , ex hac vita sustulit die XIV. mensis Aprilis anni MDCCXI. Deinde, anno sequenti, seu die XII. mentis Februarii aliis iii MDCCXII. ἡ vivis excessit Maraa Ade r. Regiae Sabaudiae domus, conjux Ludovisi Ducis Burgundiae, tum temporis Galliarum Delphini,
qui etiam die XXIV. ejusdem mensis amios ita tus, triginta mortuus est, eumque proxime secutas est ipsus Primogenitus, Galliarum Delphi. nus, qua obiit die vl. mensis Marati ejusdem anni, adeo ut quod nunquam in G. iliis vitum suetat) Delphinus, Delphina, eorumque primogenitus intra unius dumtaxat mentis spatium in vivis esse desierint. Hanc cicatricem. quam Regi Ludomo Atigna tot charorum suorum amopinati obitus inflixerant, necdum obductam redintegravit mors alterius Rus nepotis, Ducis videlicti Biterreniis, qui ex hac vita migravit
die IV. mensis Maji anni MDCCXIV. id ne gravissimam jacturam Heroici constantia passus
.est Ludεν is in Magnus, Sc rebus in advertis, sicut de in prosperis, aequam mentem jugiter servans, sese totum divino permisit arbitrio, ac tandem anno sequenti, at cri de impavido animo mortem adspexit, atque omni bas Ecclesiae Sacramentis munitus, di in magiiam spem veniae a Deo obtinendae erectus, cum incredibili fiducia, di hetoici animi libi bene constantis tranquillitate, ex hac vi in abrit die I. mentis Septembrisam MDCCXU. postquam.regnati et annos LXXIlI. Eum ex ista mortali vita sublatum Cle-ns M. Pontifex Maximus impense in Consistorio laudavit, eiusque Christianam tam in vira, qu m in morte pietatem, nec non beneficia, quae contulit Ecclesiae, celebravit elegantissima Oratione, quae postea in lucem edita est, eritque
virtutum Ladou1Magni perenne monumentum.
Reliquit motiens Liuisicus X lv.Regni haeredem Ludovicum XV. annos dumtaxat quinque & 1ex mei is es natum, filium Ludorica Galliarum Dei. phini , qui ante Dux Borgundiae voeabatur. Sub tium Philippi Dueis Aurelianensis regnat nunc puer ille Regius, qui jam duodecimum aeta.
tis tuae a unum ingressus, praeclara eximiae virae
tutis specimina praebet. Utinam l hune Regium Puerum Deus, qui dedit, diu incolumem servet, eumque ad multos annos supet statem videant Galli. . Utinam i Regius ille puer Ludoricam . XIV. virtute exaequet, Galliam illustret, pacem
conservet, haereticos cout erat, oppressos lineret.
Eeclesiam protegat, Catholicam Religionem ubique amplificet. populum sibi a Deo et editum
amet , & litteras . virosque litterarum eultores patrocinio suo foveat. Haec sulat vota
mea, hae sunt publicae omnium Gallorum Regio Puero Ludmca XU. sausta presantium acclam
D. Galliarum Regum, qnos mox laudam,
strat, illos nomen Christianissimi, quod bis bant a Majoribus hereditarium , uti proprium sibi ellet, ista pietate persectile. Meminerant optimi illi Reges, hunc gladium , quosuerant suae inaugurationis die, non tam ad Regni sui, quam ad Reipublieae Christianae fines
proselendos. & ad Regnum ab haeretica late illaesiun Deo eonservandum , accepisse.Ve tam, licEt uterque Galliarum Rex ob plostigatam in suo Regno Calvinianam Haeresim, Immur aulaude dignus sit, eenseo tamen, Reges Hispani qui, ut nuperrimi audivi, HispaniarumRegnum
ab Haeresi, quae saeeulu XUII. late grati ba i , ω
alia Regna infecerat, purum illibatumque serva verum, majorem piometeri laudem. Horum
itaque Hispaniae Regum , qui de Religione C tholica tam bene metiti sunt, res praecurὶ gestas egregiasque dotes paululum hic expendere deis
M. Postquam Phil ρκιH. Hispaniarum
Rex, Politicis in rebus administrandis eximius,
in adversis constans. consilio sagacissimus, di indefensione Fidei Catholicae vigilantissimus, fato fianctus ellet die XIII. mensis Septemblis anni millesimi quingentesimimur agesim celavi, sicutiam observavimus in Colloquio I. in Historiam Saeeuli XUI. Philip M III. ejus filius superst
unus ex eluribus, quos ex variis uxoribus pus II. lusceperat, Regnum Hispaniae, an ius natus vigila Ll, git bernare coepit. Pacem cum LM rio IV. Galliarum Rege Philippus II. Hisp .niariam Rex, paulo autequam moretetur. constituerat
apud veruinos die a. mensis Majian. M CUIV. indὰ in regnante, post obitum patris sui, Phiatino m. Hi Ipania di Gallia pace altissima frumbantur. Beuum tamen Hispani cum Batavis gerebant, eo quod Drtus. Archidax cui Phili pus II. Hispaniarum Rex filiam svain Ciaram Eugeniam Isabetiam dederat uxorem , eique in dotem Belgicas Provincias eum Burgundiae de Carolestii Comitatibus attribuerat in Ostendam munitissimam in Flandrico Littore Uruem, quam Batavi detinebant, expugnat et, eamque Bataviaeti putilet. Haec fuat origo belli Hispanos intel& Batavos, ex quo tamen nulla gravia eruperunt damna. Sed longe graviorem calamitatem dc
integram feth ruinam. anuo MDCx palli sum Mauri, qui in Hispaniis dUebant. Haec quipph
Gens perfidiae nata,cum secreta e lilia cum Afrumnis K Tureis iniret de excutiendo Hispanorum jugo,quod intolerabile elie conquerebatur. mulistisque promissis Heη-- IV.Galliarum Regem.&facobum . Angliae Regem, ad tam nefandum eonsilium pertrahere tentaret cutioque tamen Rege haec vana promitia reiiciente minas III. Hispaniarum Rex, ut se penitus,Regnumque suum ab continuis Maurorum machanationibus liberaret, die X. mentis Ianuarii anni millesimi sexcent elimi decimi Edictum de eorumdem tota Hispalma expulsione promulgavit, quo eodein
anno executioni mandatum est, expulsorumque numerus fuisse dicitur novies centenorum milis
20쪽
et t. Non notuit tamen haee perfida natio Regem Lusitaniae ereat uni. qiti die XV. in integrum aboleri. quia non pauci ex illisMam eiusdem mensis Decembris solemni e sectatiorix, mutatis sedibus, ignoti in Hispania manim ne inauguratus, sibi LIV. nomen ascivi vini. Eodem anno MIII. Hispalliae Rex euntque Brialia, Insulae Acorae, omnesque Lu 4 aequa Mauritaniae Rege rigatus,ut ei suppetias sitanis subditae in India Regiones, ut vetum legiis nitet adversia rauem suum ejus in- timum Lusitaniae Regem salutarunt. Tentaruntdustrii Larachiam eoepit, stimissimum totius quidem Phitinus iv.&GNIHIL Hispaniatum Asticanae orae Occeanieae propugnaculum,adCo- Reges, valido in Lusitaniam misso exercitu. lumnas Herculeas ex opposto Gadium.tam H, grandem illam iacturam resarcire. sed amissum spinis.quam omnibus illae navigantibus semper illud Regnum hactensis recut erare non potuin infestum. Obiit Philippus u I. HispaniatumRex runt. i mei Dux Bragantiae,Rex a Lusitanis deis . . MDCXXL aetatis tuae XLIII. Regni XXIII. elaratus. dictusque, ut moa memoravimus, Ioan reliquitqiae Regni haeredem filium suum annos nes IV. obiit Olysii pone die VI. Novembris anni sexdecim natum, dictum Philinum hilius nomis MDCLVI. duosque reliquit filios, Paphonsum de , nia IV. quo regnante, plura memoria & obse γ Petrum. AE MUM hujus nominis IV. Patii imis vatione digna contigerimi, quae hic juxta ord mediath successit,&mortuus est die XII.septem. nem Chronologicumteseram. Primis, ii Africa bris a. MDCLXXXI u. In eius locum suflectua Rex Marochi propugnaculum abHispanisadda, est ejus frater Petrus hujus nominis I. illoquavium Manaorum prope Larachiam ante aliquot mortuo die IX. mentis Dece 'bris an. MDCCVLannos ustructum, terra marique an. MDCXXL huias nominis v. Patri suo Porro in Re. obsidens . magna strage repulsus est a Claste gnum Lusitaniae successit, atque etiamnum seliis Hil panica, quae etiam ad Fretum,Gaditanum tab citer regnat. ginta duas naves Batavisas bene insti uctas Vene- Eudem anno, seu MDCXL. quo Lusitaniab. tus redeuntes aggrella , aliquot coepit, alias Hispanis defecerunt, erupit in apertum Catalaiasibmersit aut fugavit. Praeterea tranante Α - norum rebellio, quκ quidem inde orium habuit, M. Iv. Lusitanian. MDCXL. ab Hispanis dese' quod Castillianum imperium impatienter fetiaeetulit, sibique Regem elegerunt. Qiod quidem rent Catalani, aegreqtie viderent, suasimarunit
ut clarius intelligas, in memoriam tuam re εω tesae consuetudinea I qtras,quariin retinentis
careaebes, Philippum Ii. Hispanaarum Regem simi iunt, palam a militibus Hispanis violati. postquam Sebastiarius Lusitaniae Rex in Bello Rebellionem Orsi lunt Catalani a Ducis ordonii. Asricano fuistet oecisus, ιieut ostendimus In Praefecti sui, nece , tum Legatos in Gilliam mi- primo Colloquio in Historiam Meuli XVl. ase istunt, qui Regis Ludoriri XIII. fidem 'de auxia
i mis occupasse Lusitaniae RUnum, illudque m. litim implorarent. Eorum votis annuit Rex MDLX- ademiise Antonio, filio sphirio Lud Chtastianissimus, missio quem Catalauniam qua auci, qui Damus III. Luitiatur Regis, & mnrici draginta millium hominum execcitu, cui praeerat 'Cardinalis staret erat. Mortito illis a lonιε Motbaas Huri Martias , longEomntiam nobilus. quem Lusitani post obitum ML ni Regem ac- mam victoriam deHispanis ad Ilerdam retulitan.
. aamaverant. di quem tamen Philip ρus I dispa- MDCXLL ae paulo post Comu tum Ruscino
niatum Rexe Salio deturba vetat 9 ius ad Lutit Onetatem occupavit. Cumque Regi Hispaniae nun
suae Regnum devolutum est ad Theri iam, B - quam restituendum suis ditionibus perpetuo ad. gantiae Ducem, cujus matςt Curbarisis Regni uixit. Huic Catalanorum rebellioni addam. Lusitaniae haeres legitima etat. At IMMUM, aliam gravem seditionem, quae die VIII. melisis Braganciae Dux, cum Regno tecuperando tuam' Iulii an. MDCXLVII.Neapoli exarsit. deqii. sa tem te sentiret inihil movit, noluitque ie ram chum prope est, ut Rex Hii paniae Frusinas lv. Re i Miso dissicilique negotio implieate. Nun indἡ gnum N apolitanum amitteret. Hanc sediti
xtinen Lusitatu animos despondecimi, sed potius nem excitav1 vilis quidam homuncio, Urbi 1Ne Franeorum acrita votum armi, detenti, Hispano- polis piscarius, nomine Thomas Ammis, volgorum ex tere iugum, sibi te creare Regem M- dicti a M laniet, cujus uxor a miniatis Regii, in ..Hiis clandestania eonsiliis coiistanter decreverunt. eigastilluin detrusa fuerat eo solia nomine, quod, Admilustrabat tum temporis, nomine Hispani ncioli tuin rib. tum solveret, paululum farinae
riun Regia, Lusitaniae Regnum Ducilia Mantua- furtim coemisset. Ea injuria Metasus Thomas . na, Regis patrua. sed tota ferme aut holitas erat inninus, ε veitigiose liberatorem patriae profes peties racbaeum V.F-eliosam, qui Lusitanos sus, Plebem- immani bio supra modum tributi aret M nimis & inclementer habebat. Lusitani ac vectigalibus πῆ reii M.facilE excivit ad arma.
itaque, quos iam diu Castillianae domitrationi , in Magistratus Hil Marnus grallatus est, lati B: importuni Misholis pagi caede. taque apud tediciolos gratia atque alictoritatebat, die prima mentis Decemblis . MDCXL, vatim, ut e ..m animos ac voluntates flecteret facta manu atque conglomerato ago ine. tu ad arbiἐr um, eisque cum summa potestate imis Manilianae Ducitiae Palatium irruperunt, plenis peraret. At, die post rebellionem nonatu amenia ae erepitantibus b iecis saepius inclamatites et Li- uam incidit Ibonias Amitar , hujus seditionis serras, Regisque Bragantiae Duos nomina cre- δuctor, & suis caelus est. 3 ut bae tamen,illo Mo uiurpantes. Nec inter verba re clamores caeso, non fuerunt consopitae, ad quas fovendas letant Lalitani, led Michaelmi Vasconcellisum Henricus a Lothariuia, I ux Guilius, qui tum intruncarunt , eiusque corpus eXangue , t temporis Rumae degebat, protinus ad Wolavit. publicum projecerunt. ut in eo membratam dic inhians spei Regnum Neapoli ianuin ad se, opi cet pelido concitata multitudo sutorem suum sa- tulante Guliaritim Rege, transferendi. Sed spetialet. Haec ut vidit Ducisti Mantuana clam sua delusus est, cumque Gallorum destitutua existit, α in Monasiacium te recepit. TumLu- auxilio, impat eueς ineundo certamini eum va