Syntaxis ornata, seu De tribus latinae linguae virtutibus, puritate, elegantia, copia. In usum mediae & supremae grammaticae classis studiosorum

11쪽

nisi structura item verborum latinae linguae ingenio consentanea sit. Quemadmodum e lapidibus etsi pulcherrime quadratis aedificium inaequale&vitiosum surgere potest. Quisus vitiis Ddisur latinae siententiae Puritas ξSolecismo&Barbarismo. De Soletismo vμtando syntaxis praecipit,regulasque traditCorbstructionis emendatae. Harum tamen regula. rum vel neglectu, vel ignoratione factum est, ut horrida adeo, puerisque ridenda evaserit oratio eorum, qui ante Maximiliani l. tempora , ducentos nempe & amplius annos scripsere ,

quorum libri etsi minime indocti, ob styli squalorem a paucis continguntur. Quosdam solaecismos ita sibi fecerunt familiares, ut velutius civitatis adepti viderentur. In quas Gramaticae lRegulas offenderint maxime Vide in Appen. N. VI. p. 27. Remoto Aiaci mo jam pura erit senuntia pMinime, nisi ipsi modi loquendi item sint Pro-ρrii, id est classicis authoribus usitati, ac latini. tatis mori conformes. Linguae cuivis sui sunt velut domestici Loquendi Modi, seu lo- qinridi Genera te tinrases,seu Idiotismi, seu quod latine sonant, Proprietates. Inde fit, ut quamvisseisius quivis in qualibet lingua exprimi possit, multae tamen sint sententiae , ad quas exprimendas in alia lingua Verba alia adhibere

oporteat. . . t a

Da Exemplum p N. Opus est numeris omnibus

. . a ' absolutum,

12쪽

abolutam , Latinus est loquendi modus. Si Germanice vertas : Numerus ein Sahi Iomnis alleb absolutus sollendet: Dissi ei nisere sonatan Sahlent, ostendet inepta foret & barbara dictio. Germani dicimus : Dissiit etia vota allela Stucten augge machi mere. E converso : Einem die Stangen halten

Idioti simu est Germanicns. Si latine vertas, alicui perticam tenere, monstrosum fuerito Aliis enim Verbis latini sensum eundem eX primunt, .

dicuntque : Partes alicujus tueri ; Alicui praesidio esse. Quid igitur es barsarismus sententiat R. Praeter alias species foedissimus est, & frequentissimus, cum Idiotismum Germanicum seu modum loquendi Germanis proprium in Latinum invehimus, sicut non tam sententia sententiae, quam Uerba ipsa Verbis singulis respondeant.

Uti si assidentem Magistro accuses : Per Tubgibi mir te in graed. Ue Puer mihi non dat pacem. Dat mi r Rigen gegeben, Deqssit mihi colaphos. mich bepin Ddar ge/nomme il. Acoepit me apud capillos. Quid hac latinitate barbarum magis & impurum t Latini sententias easdem in hunc modum redis dunt: Iste puer me inquietat. Colaphos infregit Capillos vulsit. a qui pessm se loquimar. m. Hoc nempe malum illud est eum tau a latinitatis strage tam

late pervagatum. Nec pueri soluta ita loquun

tura

13쪽

eur, sed luteae, de qua meminimus aetatis seriis plores plerique Germanismis ejusmodi, Itali mis, Galliciunis, Polonismis, scripta sua inquinarunt adeo , ut Escribendi genere distinguere liceat, Italus, Gallus, Germanusve fuerit author. Certe Germanus est piissimi opustuli author, cujus ea sunt et Si seires totam Bibliam in

quam sonam vitam babet illi. Sthe luci S

manis proprii nequaquam iisdem Verbis reddendi, sed retento sensu eodem modi loquendi lati nae Linguae Proprii substituendi erant in hune modum : Si Biblia tota memoria ten res. Attende tibi. Confide in Domino. Quam commode vivit ille, &α observationes quasdam,cum generales,tum sinpulares de frequentioribus ejusmodiGermani sinis Vide inΑppen. N. VII. pag. o. Habes ibidem Indiculum se

tentiarum aliquot Barbararum, quae apud per- multos in usu sunt. Mustine sunt Larinis Idiotismi seu Proprietates, ut non nisi aliis verbisgermanise verti queant ξ n. Magna sui parte Latina cum Germanica convenit, abundat nihilominus Phrasibus, seu loquendi generibus, in quibus omnino discrepat. Discrepantias has in Hore latinitatis pulchre

14쪽

expressas, eollectasque reperies, v. g. in Verbo ito : Aliquem missum facere, germanis est,

einen mephen ι abdancten. Nuncium alicui mittere. Einem austunt en obsagem c. Mittere sanguinem. Sur etider lassin. Mittere sub jusum. uber inden re. Plura exempla. Vide in Appen. N. VIII. p. 37. In verbis: facio,

Io, eo, teneo, maneo. Nominibus: Animus, Pars,

Prastens, Proiectus. Ubi nota Idiotismos tantum afferri, omissis iis, in quibus Uerba eadem ac Nomina germanicae versioni etium ad verbum respondeant. Igitur Hrobus seu Idiotismis exeutis utina

omnia ad verbum in germanicum convertere potero l

ay. CertE. Itaque de juventute litteraria bene meriti sunt, qui excerptas e Cicerone, Nepote, Caesare, Livio,Curtio, &c. phrases latinas germanice versas, id est Phraseologiam Cornelianam, &c. edidere. His instructus Tyro sedulus, marte suo, solo Dictionario adhibito ad te. gendos authores accedere poterit. Pro exemisplo sit epistola Isa . I 4. quam nullo prope Verbulo mutato commode germanicam facies. Constitueramus, ut ad te ante

scripseram , Ciceronem Cae-

sari obviam mittere. Sed

15쪽

consilium mutavimus, quia de ejus

adventu nihil audiebamus. De caeteris

rebus, etsi nihil novi erat,

tamen quid velimus dc hoc tempore

opus esse putemus ex Sicca

cognoscere poteris. Tulliam

teneo adhuc mecum. Tuam valetudinem

cura diligenter.

Viden', ut non modo sensus idem, sed Uerba prope omnia linguae utrique sint communia.' non omnes ejus epistola perinde plana sunt tK. Nihilominus epistolarum etiam longiorum magna pars haud plurimis phrasibus constat, Scontextus sere totus, versionis est non ad modum operosae. Phrases eminentiores pre longae ad Lucetum Epistolae L. f. Ep. II. Item ad Dollabellam L. I . Ep. I9. ad Marium L. T. Ep. 3. Vide in Appen. N. IX. p. 4 I. . Et quia Classicorum nullus aeque limpidus, facilis, brevis est ac Nepos, e Themistocle ejusdem vide excerptos Idiotismos. N. X. p. 3. Multine item sunt Idiotismi Germanici ' R. Plures

16쪽

Plitres ac in ulla seu viva, seu mortua lingua. Loquendi generum seu ad talium seu alioquin sibi usu propriorum haec est ubertas, ut haud paulo majoris peritiae ac laboris sit, e Germanico in latinam,quam vicissim vertere. Solum. vertabum, thun/ machen etsi in multis cum latino concordat, prope centum phrases progenerat, ab latina plane abhorrentes. Vide in Appen.

Observa item in paradigmatis verborum,

legen/st lugen/bringen. Quam phrasis utral que inter se dissideat, quamque pronum sit, uti Tyro quidpiam e Germanico Latinum, aut viis eissim redditurus, si verba verbis aptet, in barbarismos sententiae turpissimos & germanicam quamdam latinitatem incidati Vide N. XII.

utita de Adabiatibus Idistisimis memorabas pGentibus omnibus etiam barbaris sua sunt ada-'gia , vel in vulgari sermone familiaria adeo, ut quandam veluti linguae partem faciant. Latinorum adagiorum Chilio des Erasmus quatuor congessit. Horum quaedam ad verbum geri manice reddi possunt, ut et Propria latis sordet. Et gen gob itincti. cornix cornisi oculos non e

17쪽

ra itὸm millia apud varios collecta extant, partini in Alleri & Beyeri Lexicis latine versia habes. Exempla quaepiam Vide in Appen. N.

XIlI. p. S . Hane in Sententiis diritatem qua arte consequar In classicorum Authorum lectione sita sunt omnia. Si juvenis grammatica doctrina rite imbutus Epistolas & Orationes Tullii, Caesa- rem, Sallustium,&c. nocturna triverit diurnaque manu, explanantem Magistrum magna attentione audiverit, ibium consuetis in Humanitatis ac Rhetoricae schola exercitationibus

poli verit, nihil oberit, quin d barbarie hae

emergat.

Quid autem puero praestandum t Quibus adiumentis utendum 8 Ut in his initiis imaginem aliquam ac deformationem quantumlibet ru.dem verae latinitatis ducat, essiciet. I Auditio ne praelectionum, quae in schola habentur. a. Lectione privata. g. Seriptione, quae duplex est, vel dictatorum thematum compositione, vel composiorum in germanicum resolutione , iquod idem est ac Versio. a. Quid commodi eapiam ex Auditione praseditisonis ' Ist. Explanantur in Prima seu Infima, Phaedri fabellae, Stobaei sententiae; In Secunda una . minimhm aut duae vitae ex Cor. Nepote, Epiastolae Ciceronis breviores, Progymnasmata aliquoipontani; In DrtωEpistola3Ciceronis longiores, Cato in or, Liber unus ex Curtio; In

18쪽

Quarta somni u Scipionis, liber unus de Oiniis,

flores poεtarum, Ovidii elegiae quaepiam. Indi. eantur IdiotismiLatinae, & vocum Etymologiae, quae una est ad Proprietatem Sermonis conseis quendum via certissima. E tot quadriennii Grammatici praelectionibus fieri vix potest, quin multum adhaerescat, si constanter &rite excipiantur. Qui exeipienda es Pralectis ' M. Adhibenda, quanta maxima potest attentio ; cohibendus ab evagationibus cum oculis animus, haerendum in ote Magistri, singula in paratum ad id libellum referenda, quae domi in ordinem alphabeticum deinde referantur, releganturque saepius, ut memoris imprimantur magis. a. mid nomine Lectionis privata intessitis ZM. Clim in schola etiam mediocrium ratio habenda ; festinandum lente ; repetenda saepius eadem & inculcanda, nec adeo multa explicari possint,efficiet Piaeceptor fidelis ut Discipulus in dies,aut festis ac vacatio nudiebus minimum, constructiones aliquot e fabellis, Cicerone, Nepote, Curtio &c. in Germanicum converistat. Hoc privato, & per hos annos nunquam intermisis labore incredibile quos progressiis faciet tyro, cui ingenium natura felicius, & stuc dendi opportunitas major, & Pardagogus peritior obtigerit. a. uuid scriptionis nomine intelligis t v. Thematum vernaculorum in latinum converin

19쪽

sionem , seu Compositiones mittas intelligo. Ea dictandi duplex est ratio. Altera Italis,Gallis, Belgis, Rhenanis Provinciis usitata, qua di scipulis dictati argumenti significationes e Dicti-

Onario conquirendae relinquuntur. In eam

rem Gallico Latinum extat Pomaei Lexicon, Germanico- Latinum P. Alter, &Bayer, locupletia adeo ut Gallicus Germanicusque Idiotismus vix ullus occurrat, quem ibidem non Iatine versum reperiant, si quod ante omnia docentur quaerendi methodum calleant. Hac via deducti adolescentes animadverso linguae utriusque discrimine sensim Proprietatem latinam & praeclare imbibunt. Altera ratio est, qua vocibus thematum vernaculis, suae significationes latinae a Magistro dictantur, a pueris deinde ad syntacticas regu las componendae. Ut si in themate sit :

Ionimen. Gratia in eo. &c. Aliquid de versione in vernaculam tangebar. N. Ut haec Versionis exercitatio, quam domi saltem suscipiendam suasi, fiat utilior, epistolam v. g. Ciceronis, locum aliquem e Nepote, Cursio, Pontano,&c. Latine reddes, ac tantisper tepones. Interpositis hebdomadis aliquot,

germanicum tuum latine transferes, transla-

tum cum ipso Ciceronis, Nepotis, &c. loco

conseris,

20쪽

eonferes, &emendabis. Haec industria ut ad Puritatem & Elegantiam linguae comparandam utilitatis maximae a Quintiliano, P. Juventio,& Praeceptoribus Grammaticis omnibus mirifice commendatur. Vide in Appen. XIV. p. 38. subjectas epistolas Ciceronis Lib. I a. Ep. I .& I9. ad Cornificium, Same , quoad licia in ad verbum germanice factas, in latinum traducito; traauctis observato, ubi & quantum a Ciceronianis differant.

CAPUT TERTIUM.

De negantia Latini Sermonis.

Duae es altera virtus Latinitatis p N. Quamquam ornata satis videri possit epistola, narratio, Chria&c. Si a solaecismis ac barbarismis Pura, genuinam latinitatem spirarit; adjicienda tamen erit Elegantia. Itali, Hispani, Galli, Germani, suae linguae ad stimum nitorem perducendae causa nobiles Academias institu. Ere. Quin gentes Omnes Turcae, Persae, Indi, Sinenses ut in victu, habitu, ritibus delectum adhibent, ita linguae quoque vgnustatem qualemquale sectantur, cultiusque scribunt, quam loquantur ; & in aula nitidius, quam ruri loquuntur. Quidni cura eadem latina, nempe scientiarum omnium instrumentum habeatur ZIn quo sita est latina elegantia ' Puritasessicit, ut minime sordida, & nativo velut habitu decora incedat oratio ; Elegantia variis ver-B.a borum