De censione hastaria veterum Romanorum conjecturae

21쪽

tur, ad Servium Tullium auctorem Romanos retulisse, qui ex censu descriptis per Iasses civibus suum cuique classi et in republica administranda auctoritatis, et in bello gerendo honoris locum assignaverit. ljus descriptionis duos habemus veterum scriptores qui accuratiorem mentionem fecerunt, Dionysium Halicarnassensem alterum, alterum Livium 22). Sed hi cum in aliis nonnullis discrepant quae uberius persequi ab a gumento nostro alienum est, tum de quinta classe diversa tradunt alter enim, quinta,' inquit, Classis aucta, centuriae triginta factae, undas Iapidesque missiles hi secum gerebant in his accensi, cornicinos tubicinesque in tres centurias distributi.

Dionysius autem ita peroravit 2M: την σαρι et μοιραν

- εὶς τοιάκοντα συνεταξε που - τουτους ἔταξε σαυνία

καὶ σφενδονας οντας uo τάξεως στρατευεσθαι, . . . In his primum illud advertat velim animum, secundum Livium quintae classis milites arma non habuisse nisi landas lapidesque missiles, de Dionysii autem sententia praeter illa etiam

σα-ω. Quorum utrum Verius sit, non potest magnopere ambigere qui reputaverit quaIe utriusque scriptoris in isto loco consilium fuerit. Etenim quum descriptio illa tum ad ordinem et vim suffragii ferendi, tum ad bellum administrandum pertineat Dionysius isto quidem loco nihil voluit demonstrare, nisi quid inde in exercitum bello occupatum redundaverit 24 ; nam qualem ad suffragia serenda vim habuerit, id postea demum, toto interposito capite, exposuit de integro at Livius duas istius descriptionis quasi partes, quibus tum ad civitatem administrandam, tum ad bellum gerendum pertinebat, intra unius capitis ambitum comprehendit, et ita comprehendit, ut quat nus ad reipublicae domi administrandae formam spectari deseriptio, gravius ipsi ac memorabilius visum sit. Quae quum

24 Inde factum ut in eadem narratione de Iocis quoque monuerit quos singuine I se in pugna obtinuerint 4, 6 quinquies , item de eligendis ducibus 4, 7 exre. otc. Diyitia i Coral

22쪽

ita sint, non dubito qui jure Dionysii sententiam amplecti videar nisi sorte quis majorem ei velit fidem habere, qui quasi obiter rem attigit, quam ei qui de industria in rem inquisivit,

praesertim quum aliis quoque insistens vestigiis eodem mlatus sim Invenerat enim Livius 25 apud annalium scriptorem nescio quem exercitus Romani formam posteriore tempore aliquatenus suisse immutatam, eamque narrationem quum Suis

inserere vellet Iibris, postquam ita exorsus est is clipeis antea Romani usi sunt; deinde postquam stipendiarii facti sunt, scuta pro clipeis fecere, et quod antea phalanges similes Macedonicis, hoc postea manipulatim structa acies coepit esse postremo in plures ordines instruebantur, deinde ad accuratiorem rei descriptionem transgreditur. Sed in illis primum de armis Llii vides notari nisi clipea mutata esse cetera igitur arma eadem mansisse atque Servii temporibus suerint censendum est; neque in sequenti Livii narratione quicquam legitur quod contra valeat. Deinde in eodem exordio manipulatim strui aciem et plures ordines instrui coeptos esse narrat, non item, Servii descriptionem, qua qui ejusdem erant classis sive provectiores

erant aetate et usu exercitatiores sive juniores et tirones similem obtinebant in acie Iocum eam igitur descriptionem prorsus esse abolitam non item narrat. Quodsi tamen postea Livius triarios veteranum militem spectatae virtutis et O rarios minorem aetate factisque manum appellat, id eidem ascribendum esse errori, quo alia quoque posteriori tempori propria immiscuerit eidem narrationi, primus sagaciter vidit Nie-buhrius, quem omnibus suam probaturum sententiam Speraverim, qua tum ceteros milites etiamtunc per classes descriptos, tum rorarios quintae classis milites suisse ingeniose demonstravit 26 Atqui rorarii quomodo armati fuerint quantum

25 es ipsum Livium, , .

26 Niebubr. hist. Rom. III pag. II 4 seqq. Contra quem quae Oeti lingius de interpretando Livii Ioco disputat, Gesch. d. R. VersasS. P. 365, probari non possunt. Nam quod tres diversas aciei sormas indicari a Li-

23쪽

hi quidem sufficit etiamnunc sciri potest. Etsi enim nihili est Ennii versus quem in hunc modum produxit Salmasius, dore milit Roman pag. I52 ed. Lugd. 657):

spargit rorarius hastas, sit serreus imber, momoriter ille citando ut arbitror corrumpens verba, quae ita leguntur apud Macrob. Saturn 6, I pag. 160 d. ip. hastati spargunt hastas, si ferreus imber, compensatur tamen quod ita de manibus labitur testimonium alio non minus idoneo Lucilii aut certemonii Marcelli. Hujus enim haec verba sunt, de propr. sermon pag. 552 ed Mercer. cap. 8, o genere armorum : orarii appellabantur milites qui antequam congressae essent acies, primo non multis jaculis inibant proclium, tractum quod ante maximas pluvias coelum rorare incipiat Lucilius Satirarum libro septimo quinque hastae aureolo cinctu rorariu velis. Idem libro decimo pone paludatus stabat rorariu' velox etc. Haec Nonius, quem quae de non multis rorariorum jaculis monet, ex integriore Lucilii versu collegisse opo

tet quatenus enim nunc servatus est versus, mutilus est nec potest ullis interpretandi machinis id estici, ut pro testimonio sit, rorarios quinque hastis suisse armatos. At Noni uti poterimus testimonio jacula gestasse rorarium amrmantis, meque enim video cur dissidamus hic quidem homini, - undo conficiatur nostra haec disputatio; nam si jaculis armati fuerunt rorari iidemque non diversi a quintae classis Servianae militibus, apparet cur Dionysii auctoritatem amplecti malue-

vi putat his verbis quod antea phalanges simi Ies Macedonicia, hoc postea manipuIatim structa acie coepit esse postremo in plures ordines instruebantur, res rei enim postremo ad antea et Postea - ratum haberi nequit, quum ita non antea, sed primum scribendum suisset ilIud enim qui poterit ad duo diversa temporis momenta simu reserri Nec magis verum est ut lio quoque addam principes non suisse in ordines divisos, id quod ipsa Livii redarguunt verba haec hastatos, recedentes in intervalla ordinum principes recipiebant.

24쪽

rim, Livium autem statuerim in Servianarum classium descriptione paulo negligentius ad nostram quidem rem egisse. Quamquam, ut Verum fatear, ne Dionysius quidem omnis expers imcuria est. Nihil enim ille do accensi sive accensis velatis retulit, quos tamen veterum Scriptores et quintae classi ascriptos et reliquum exercitum in bello sequutos fuisse memoriae prodiderunt. Qui quidem Dionysii error quoniam facilis erat, quum et rorarii sive quintae classis cives, et accensim τάξεως 27 stipendia facerent possentque acile unum tantummodo militum genus videri, i. e. rorarii omnes iste igitur error ab aliis quoque commissus est, ut a Paulo 2M, sive ipse erravit sive veterem propagavit errorem dum haec scripsit: aScripticii , - hos et accensos dicebant, quidam velatos, nonnulli serentarios, alii rorarios; at diversum utrumque militum genus fuisse Livii et Plauti testimoniis constat 29 , et res persuadet ipsa. Orarii enim sive quintae classis cives, ut et ipsi erant etycloi, ita tamen paul gravius erant armati, quippe qui jacula gestarent; at accensos velatos exercitum Smquutos esse nec milites fuisse legionarios, sed in ipso demum proelio in mortuorum miIitu. 30 locum substitutos undi quo tantum ac Iapidibus proeliatos fuisse, haud obscure indicant Veteres, ut aulus 3I : velati appellabantur vestiti et inermes qui exercitum sequebantur quique in mortuorum mi-

litum loco substituebantur ipsi sunt et serentarii, qui landis ac

lapidibus pugnabant; μ idemque ali Ioc 32 is adcripticii, vel,

27 Haec ipsa Dionysii ea de re verba sunt, , II med. 28 Paulus su ascripticii p. 14 itu.

29 Liv. 8 8 secundiam vexillum rorarios dueebat, tertium accensos Plautus in rivolaria apud Varron de ing. at p. 92 Bip. ubi rorarii estis en sunt ubi sunt accensi ecce l 30 Rorariorum puto; nam in gravia quoquo armaturae locum Suhstitutos accensos fuisse non est credibile. Ceterum quod hic et in sequentibus inermes dicuntur fuisse, id non ita intelligendum esse quasi nulla habuerint arma, sed ita tantum, nulla eos habuisso urina graviora inter quae hastam quoque reserebant per e Patet.

25쪽

uti quidam, adcriptivi 33 , dicebantur qui supplendis legioni

bus adscribebantur hos et accensos dicebant quod ad Iegionum censum essent Scripti quidam velatos quia vestiti inermes sequerentur exercitum; nonnuIli ferentarios quod iundis lapidibusque proeliatur ea modo ferrent quae in hostes jacerent; μ item Varro 34): adscriptivi dicti quod olim

adscribebantur inermes qui succederent armatis militibus, i. e. si quis eorum deperisset, A et rursus alio loco 35 si accensi vocabantur eosdem etiam quidam vocabant ferentarios

qui depugnabant undis Iapidibusque, his armis quae

serrentur, non quae tenerentur. ' Quodsi hoc erat armorum

discrimen utriusque militum generis, qui ceteroquin ejusdem erant usus ut qui τά οὐ pugnarent, facile hoc quoque potest explicari qui factum sit, ut Livius quintam classem non

nisi landas lapidesque missiles gestasse narraverit quippe in totam classem transtulit quae de una tantum ejus parte valebant. Sed missa ultima classe punctum saltem temporis contemplemur reliquas, quas tum aliis instructas armis, tum hastis aranatas fuisse Dionysius et Livius summo consensu tradiderunt; quamquam quod Livius hastas, Dionysius δορατα gestasse Omnes affirmarunt, uterque communem loquendi usum sequutus videtur quo hastae vel οὐατος nomine totum ejusmodi telorum genus comprehendebatur 36 eundemque usum nos quoque

33 Si recte si quid video correxit G. L. Walerius, praeceptoroIim noster, ad Tacit Agricol p. 266 in codicibus erat veluti quidam scripti dicebantur. 34 Varro de Iing. Iat. p. 92 Bip. 35 Idem apud Nonium a decuriones in Varron fragm. p. 245 Bip. 36 Hasta generale nomen fuisse imprimis ex talibus Iocia apparet quales sunt Servii ad Virg. Aen. 7 664 pilum hasta Romana, ut gaesa GaIlorum, sarissamacedonum, - aut Festi p. 326 illi. Samnitibus nomen inditum, propter genus hastae quod σαονια ppellent Graeci. - Sed dem aliunde quoque demonstrari potest ita Livius 8 8 triarios hastas in terra fixisse tradidit quos piI armatos fuisse e Varrone constat, de ling. Iat p. 26 Bip. pilani dicti qui pilis pugnabant; pilani triarii quoque dicti. - Item hastati dicti qui, ut Varro refert LI., hastis pugnabant, etsi ex parte saltem gaesis utebantur; s. iv. I. Diyitia i Corale

26쪽

sequemur dum quae uberius hucusque disputavimus in hanc brevem contrahimus summam, ex classibus tantummodo qui conscripti fuerint milites hasta gestasse, accenSos non gestasse.

Quae hucusque exposita sunt ad iam muniendam videbantur necessaria, qua tum ad alia explicanda, tum ad veram censionis hastariae vim inveniendam tuto pede possimus progredi. Sed ex illis duas res hic breviter attingam, quoniam vel aliquid conserunt ad illustranda ea quae antecedunt vel cum censione hastaria quodam quasi vinculo conjunctae sunt.

Atque primum quidem tralaticium olim sui inter antiquarios Romanos 37 , Quirinum a Quirites appellatos Romulum et Romanos fuisse a voce quiris quae Sabina lingua significarit

hastam eamque originationem mirum est a recentioribus ita spretam esse ut paene jam in Oblivionem abire coeperit scilicet nimio saepe contemtu insestantur Romanorum derivand rum vocum conatus, quo Sane Stultus esset qui ubique vellet

praedicare. At populum quendam ab eis armis quibus imprumis usus est nomen sibi imposuisse, non ita absurdum est si maturque aliis exemplis plurimis nihil nunc Germanos, Longobardos, Saxones, Franco morabor, quos ab arinis nomen ex plurimorum pinione traxisse inter omnes constat nec Ch

ruscos 38 memorabo aut Suardones 39 , quos non sine umritatis specie indidem habuisse nomen alii suspicati sunt; unum satis est adjicere exemplum, quod ad Romanos Quirites paulo propius accedit nempe Sabini, qui cum illis aliquo affinitatis vinculo conjuncti erant, et ipsi nomen ab eisdem annis habebant Festo teste, p. 326 Mull. Samnitibus nomen inditum esse tradit propter genu hastae, quod σα-α appellent Graeci, ' unde prosecit aesus Diaconus, de gest. On-

37 cf. Ovid. Fast. 2, 477 Serv. ad Virgil Aen. I, 292 Fest. fragm. v. 0uirinus p. 254 ΜHI. Paulus a curia p. 49ravit. Macrob. Sat. I, 9 p. 23 Bip. Isidor Orig. IX, 2 8 p. 29 Lind. 38 cf. qui de Germanis eorumque vieinis doctissime nuper scripsit Casparum euis, p. Iob. 39 cf. und p. 154.

27쪽

gobard. 2, 20: porro Samnites nomen accepere Olim ab hastis quas ferre solebant quasque Graeci famia appellant, ubi Ocius corrige istud famia, quod graecum quidem non est. ostremo eodem, quo tendimus, haec ducunt est verba, p. 205mst: Pilumno poplo in carmine saliari, Romani, velut pi- Iis uti assueti. A nunquam autem dubitabit quisquam quin ista Romanorum appellati non inepta sit, ubi reputaverit quod hucusque fere delituit, eos Omnes quos Optim jure possis cives ROinanos appellare, i. e. cive claSSibus ascriptos, hasta armatos suisse, reliquorum autem cum armorum genere ipsa

quoque jura paullulum fuisse imminuta nec integrum mansisseis jus Quiritium. in continuo ad alterum deducimur c jus constitueram mentionem sacere. st enim apud Omnes pervulgatum Romanos viros sortes hasta solitos suisse donaro du), quem morem in ultima imperatorum tempora perdurasse sat multis constat scriptorum testimoniis 41 nec fuit tamen hucusque qui ejus moris origines indagare causasque explorare sustinuerit immo multi ne cogitasse quidem videntur quam sit memorabile, inter tam multa arma nihil electum suisse quo donarentur milites, nisi solam hastam. Atqui non est quod Verear, ne, ut ille ait, cum ratione insanire videar, si ita existimare, de dono isto profitebor, hasta initio non nisi tales viros fuisse, si sortiter pugnassent, donatos qui classibus nondum suissent scripti, sive accensi fuerunt sive proletarii, quo nonnunquam certe et in tumultu olim stipendia secisse scimus 42 , sive clientes et peregrini aut cives sine suffragio 43 , exercitum Romanum sequuti id autem Onuin yin-bolum quasi suisse, quo cris jam civibus Romanis tales viros ascriptos esse indicatum sit postea autem mutatis moribus t

40 cf. Festus sub linata et s. optionatus Servius d Virg.

vit. Aurelian. I inscript Orcu passim.

28쪽

omissa pristina ejus donationis significatione idem donum iis quoque contigisse qui revera jam fuerint cives Romani 44 . Institutum autem illud, cujus hanc primam suisse originem mihi

videri professus sum, cum censione hastaria quodammodo conjunctum puto, eamque opinionem dudum conceperam animo quum idem suboluisse GOdwmo cuidam videbam, quem unum haud procul a vera est de censione hastaria sententia osuisse

credo is enim, censio,' inquit 45 , hastaria fuit ex poenis militaribus quemadmodum enim illi qui res egregie gesserant,

hasta pura donari summo honori duxerunt, ita vicissim non exigua erat ignominia hastam resignare; ' quae etiamsi non persecta omnibusque numeris absoluta disputatio est, et fortasse ne ea quidem qua putabam mento posita secit tamen ut multo majore siducia de mea opinione judicare coeperim quam paucis expositam verbis hanc habe, Vir neverendissime quemadmodum qui classibus non intererant, sed sortiter tamen militiae dignequc Romana republica se gesserant, accepta haStainter proeliantium civium classes referri solebant, ita qui delictum aliquod grave in se admiserant milites Romani, classi

cuidam ascripti, hastam ponere et inter accensos stipendia a. cere cogebantur. - Atque haec quidem maximam partem nituntur iis, qua supra de discrimine armorum quod inter classium milites et accensos intercesserit exposita sunt, ut illis semel probatis quae isti fundament superstructa nunc On-jectura est accuratiori disputatione paene non indigeat. Sed

44 Obiter moneo, sinitIi donatione videri vexillariorum l. e. emeritorum, sed nondum mimorum militum nomen explicandum, de quo parum prospere res cessit Walchio, ad Tacit Agricol p. 25 seq. Nam vexiIlis quoque, sive puris, sive coloratis, olim sortes donabantur: s. Sallust Jug. 85 g 29 Suet. Aug. 2b, Vopisc. vit. Aur Iian. 13 vit. Prob. 5, ubi vide almasium. Inscript ap. Oreli. vexilIa argent. n. 4952, 3570, 3575. Quoniam igitur inter emeritos illos multi solebant esse vexillicdο-

nati, totum inde istorum militum genus nomen traxisse videtur. 45 Excerpta liae ex odi ni Authol uom. 14 S leguntur in Pitisci ex antiq. Roni. S. v. cens linst. Ipsum enim Godwyni Ithrum Ondum licui videre.

29쪽

quo et Festi testimonio non temere me demonStrem usum esse,

et statim quae mihi objici posse ut praevertam, postremo quo ejus poenae Vim magis etiam explanem, ultra nitendum necdum figendum pedem duxi. Ac primum quidem jam supra dixi est narrationem ita

comparatam esse, ut censio hastaria non possit non videri ad consorium munus pertinuisse id ubi primum mihi persuaseram, statim coepi ad eos veterum Iocos applicare animum quibus cognoveram de ignominiis a censoribus illatis accuratiorem

factam mentionem esse, haud exiguam ratus conjecturae meae vim accessuram, Si perspicuis eam veterum testimoniis commendari docerem. Sed qui plerumque accuratissime de multa censoria exposuisse dicitur personatus Asconius edianus, ad Cic. divin. 3 pag. I 03 reli is non unam ob causam parum nobis satisfecit. Etenim regendis moribus, inquit, Censores quinto quoque anno creari solebant; hi prorsus cives sic notabant, ut qui senator esset, ejiceretur Senatu, qui eques Romanus, equum publicum perderet, qui plebejus, in Caeritum tabulas reserretur et aerarius fieret, ac per hoc non esset in albo centuriae suae, sed ad hoc non esset civis, tantummodo ut pro capite suo tributi nomine aera penderet 46 .' Quae apertum est nihil continere quod ad censionem hastariam emtineat; nam ne quis suspicetur, illud in Caeritum tabula re. serendi negotium nonnunquam, i. c. in re militari, censionem

46 Ultima in his verba magnopere stendunt; nam qui aerarios

inque Caeritum t vias relatos, cives non fuisse dicit tantummodo ut tributum pro capite solverent, is subindicat alia civium jura, velut sussra-gitim, iis remansisse, id quod si Isissimum est; ef GeII. N. A. 16, 13. ecquicquam proficimus, si aliorum librorum nuctoritate non quod est ante esset delemus; qui enim aerarios e tantum cives sitisse diceret ut tributum pro capite solverent, is cives optimo jure vel imprimis tributum pro capite solvisse indicaret, ii nihil potest esse magis absurdiim. Ne multa scholiastam ut cum historia reconciliem, non ut inducendum esse, tantummodo autem urciissime jungendum cum civis, iit civis tantummodo dictum ait quemadmodum uxor tantum es Creuκ. Com-yend. Ant. Om. p. 873, opponaturque civi optimo jure jam ii erit ad

30쪽

hastariam esse appellatam, eamque sententiam ita studeat probare ut qui inter aerarios relatus sit e centuriis quoque ejectum tribuque motum esse moneat 47 i quibus qui non ascripti fue

rint non potuisse in Iegione stipendia sacere, quum legi primum centuriatim, mox tributim conscribi solita sit 48 hoc igi

tur ne quis suspicetur, illud moneo, accensos quoque sine dubio potuisse inter aerarios reserri, in quos tamen censionis hastariae nomen non quadrare apertum est; deinde Demo ita sese latebitur

perspicere, qui istud censionis hastariae nomen Verrii Flacci temporibus jam potuerit esse priscum et obsoletum vocabulum, quum ille civium inter aerarios reserendorum mos procul dubio etiamtunc perduraret. - Quamquam igitur, ut dixi, nihiIines Asconii verbis quod ad censionem hastariam resem Ossit, alia tamen ratione aliquod in iis deprehendisse mihi videor vestigium qu ad meam firmandam conjecturam uti possim. Etenim quod et senatores et equites et homines de plebo singulari quemque modo censores notasse Asconius monet, id

47 Ex centuriis classium eiectos fuisse qui aerarii fierent per Eo

patet quum Asconius eos non jam fuisse in albis centiiriarum moneat; sed quod in tribuum quoque tabulis aerariorum nomina expuncta, i. e.

aerarios ex tribubus motos fuisse dixi, id inde patet quod qui tributum pro capite pendebant Ascon. et jus suffragii amittebant GelI. 6, 3

coli. Liv. 4b, 5 , oram non potuerunt nomina in tribuum tabulis Iegi quoniam in iis qui descripti erant ordinarium et justum pro censu tributum pendebant cf. Varro de I. I. p. 49 ip. , non tributum pro capite, et jus suffragii habuerunt quo aerarios caruisse diximus. Hinc illud quoque explicandum est quod Ierumque tribu movere et inter erarios referre junctim dica AOIebat, utrumque enim eandem vim habuit 3 cf. Liv. 4, 24 24, 8 et 43 42 10 44, 6 45, 15. Ceteriimnon sum ignarus, tribu motos eos quoque dictos esse qui ex tribu honoratiore in humiliorem dejecti fuerint; cf. Liv. 45 Ib ,, tribu movere, quod sit nihil aliud quam mutaro jubere tribum, de ii recte statuit Huschrius, de Servio Tulli p. 557, qui de reliqui quoque his rebus conferendus p. 532 seq. 48 Centiunatim primum milites conscribi oIitos fuisse Dionysius monet , 9 init. postea autem tributim milites nomina dedisse constuι ex Polyb. 6, 7 aeq. Gron. - Ceterum eos qui inter aerarios relati suerint, militiae vacationem non habitisse ex Liv. 24, 18 certo videtur colligi posSo. Diyitia i Corale