장음표시 사용
291쪽
docui, ubi exhibeo perbreuem de eruditione α) Muhammedanorum historiam, iiimulque
maiorem in modum laetari me profiteor aurora Musis amica Constantinopoli nuper orta. Scilicet magnum ibi Μaecenatem nactae n
per sunt literae, IBRAHIMUM siue Abraha
mum, ) VeZirium magnum, hoc est, Imperatoris Tureici praefectum praetorio, qui non defatigatus multis magnisque, quae tibi obiicie-hantur, dissicultatibus, tandem artem typogr phicam induxit non solum in urbem Co
stantinopolim, sed in ipsum Imperatoris
soli a. IMO. datas doeentis, Turearum eruditionem et in iteras meliores amorem esse perexiguum, ipsoruinque literatos homines nihil habere cognitum praeter Alco num et Matheseos Logicaeque nonnihil. Ex hac epistola id repetiit Ericus murisius in oratione de origine graduum Academicorum, Dissertationibus Moia i Aeademicis interiecta, p. 2og. Vid. et Lae. Sponti Itinerarium p. 33. sq. Vers Germ. De hodierno literarum statu in regno Turcico inprimis inspici meretur Demetrii Cantemissi Systematis religionis Muhammedanae lib. VI.
αὶ Historiam literariam Muhammedanor per, singula saeeula Christiana separato in capite exhibet Hottingerus in Historia sua ecclesiastiea. ') Iam. a. Is 6. typographicam ossietnam Conis 'stantinopoli habere permisium fuit Iudaeis, sed hac adiecta lege, ne Arabicos libros excuderent. Vid. Basnagii Hist. Iud. lib. IX. cap. 3o. 6. et molpi Biblioth. Hebr. T. II. lib. IV. cap. IN Vid. Biblioth. rais. T. VI. p. 234. sqq. et olim. des Seari II 2. P. I. p. 2 3. seqq. Catalogus librorum
292쪽
palatium, Ubi strenue nunz, licet crudeliter exstincto illo patrono, nitidissimis literis libros exprimunt typographi. Primum, qui eκ ota cina hac typographica a. I728. prodiit, librum recensitum vidimus summa cum voluptate in Actis te) eruditorum. Quae ars Vbi propagata fuerit in Μuhammedanorum Academias,
i) Schirasianam, vi Fessanam, M Maro censem, h Tunetanam, et si quae forte sunt
g Ηabemus epistolam a. Is r. in ipsa urbe Fessa snt scriptam a Nic. Clenardo, in ipsiusque Epistolis nonum libri primi locum tenentem, ex qua cognoscimus, literatorum ibi magnam tum fuisse multitudinem, iisque grammaticam suisse curae cordique; in Alcorano autem suisse totos, et praeterea iis in libris, qui tractent caerimonias ipsorum religiosas; Dialecticam, Rhetorucam, et artes reliquas attingi a paucissimis; poetis eos abundare, magis tamen veteribus, quam nouis; medicinae eonditionem hic esse miserrimam, imo risu dignam.
α) Huius Academiae miseriam paucis describit Af&aliger Epist. p. m. 3O8. F Tuneti, quae urbis regni Tunetani caput est, omnes coli disciplinas, eadem in Epistola propriis usus
293쪽
iis aliae, iure sperabimus, Omnes literas, etiam religiosas, victa ignorantia vietisque erroribus debitum sibi nitorem esse tandem aliquando
. LXXVI. De statu rei literariae in regno Indiae Tunquiu disserit Tauernierius in Narrationis suae de regno hoc capite nono adiiciens cap. IO rei medicae in illo regno conditionem. Historiam eruditionis Malabaricae componere in animum induxerat ci) P 6carpus L siems, e numero Professorum .Academiae Iuliae praematura morte ereptUS. - Caeterum eius iam primordia exhibuit in Dias putatione a. TΙ6. edita, in qua pugnat, origianem eruditionis non . esse ad Iudaeos, sed ad Indos, referendum. . Etsi enim hoc posteriustam infeliciter demonstrat, Vt non sit verendum,
oeulis testatur Clenardus p. 62. Nuper vero Thomasnamius, doctissimus Anglus, in Deseriptione sui itineris per regna Algeriense ac Tunetanum T. I. p. 234. sqq. docuit, summam nune esse his in regnis omnium disciplinarum imperitiam. Ac inde id refertur breuiter ita Actis eruae. 1744. p. 639. R. et . in Bibliotheque Brit. T. XIII. p. a. sqq. ' Tonkin et Tonquis vocat Moreritis in Dictionario: ubi Tauernierianae narrationis exhibet epitomen. i) Ipse id eonsilium aeerit in exordio Dissertationis
α) Hine metius ipsius sententiam explosit in suae Historia commea eiorum Deterum. Quanquam aduersus eum se defendit Leafretis, cui tum adhuc placebat L sera nomen, in Apparatur liuravis mitte genses capite
294쪽
rendum, ne quenquam noua haec opinio nanaciscatur subscriptorem, tamen magna industria collecta exhibet p. 4O. -56c quae de que
nio literariisque studiis Malabarum relata 'egerat in Halensibus Relationibus h) nouellis de noua Ecclesia Malabarica: quarum quae postea sunt editae, i facilem praebent occasionem continuationi, si quis telam velit illam pertexere. Recordor ' quoque , Theisnotium in Itinerario l) suo agere de lingua Malabarica, eiusque alphabetum repraesentare. Unius e Missionariis, Io. Em. Grundieri, Nam ratio de Statu artis Medicae inter gentes Malabaricas recensetur in D. ChristopRFranckii Bibliotheca 0m noui ima, subiuncta hac sententia, illorum arte medica nihil esse indoetius.
' Titulus Germanielis: Der venit miserin Missimarisu Berichte avr υ - In n. Quod opus in
Anglicam conuersum linguam recensetur in Bibliotheoue Anglose T. I. et IV. et V. ' ἰ P. III. lib. 2. cap. I. p. 33Q. M.
295쪽
De eausis, eur vel fera m vel frigeant sudis lis raria, I. II. III. IV. V. De fatis Matheseos, VI. Grammaticae, VII. ' VIII. Lexicorum. IX. Artis eriticae, X. Artis hermeneuticae. XI. Artis oratoriae, XII. Artis poeticae, XIII. uui versus dicantur rophaliel et politiei, XIV. Hiae nomen acceperint versus Leonini, Xv. item carmina Madrigalica et wrsus Alexandrini, XVI. HL storia Musicae, XVII. XVIII. XIX. XX. XXI. Scriptores defatis Philosophiae, XXΠ Historia Logicae, XXIII-XXIX. Ethicae, XXX-XXXVI. Iurisprudentiae naturalis, XXXVII - XLIII. Historiae, XLIV. XLV. XLVI. Seriptores de fatis studii Genealogici, Geographici, et Heraliaci, XLVII. Scriptores historiae Medicinae, XLV III. pistoriae Iurisprudentiae cum ciuilis, tum ecclesiasticae, XLIX. historiae Theologiae, L. De desideratis et cauistionibus literariis, LI. De necessitate et Militate lite rem in re publica, LII. LIII. De fructibus ex literarum Normatione pes ceptis a rebus publicis ripae subiectis, LIV. LV.
Uquidem iam alibi ωὶ non poenitenda via I a deor protulisse in medium de origine fa-
at AH. Philos P. II. cap. 3. item cap. I. I8.-27. et P. Iv. cap. I. β. 24. - 23. Inphinus paupertate magistra
296쪽
tisque disciplinarum. Libet tamen quaedam hic adiungere de generalibus caussis, ob quas alias feruent, alias frigent studia literas tracta lium : quo facto auctores, qui lingularum fata disciplinarum perstrinxerunt, indieabo.
II. Scilicet sunt quaedam studia ita com- Parata, eorum ut cultura honores vel diuitias Pariat, vel saltim careat periculo. Horum in- Crementa pendent partim ab opportunitate temporis, partim a saeuitate ingeniorum. Vnde cum Melanchthon, communis ille Gemmanorum magister, Latinae linguae Latinaeque
poeseos culturam etiam atque etiam commendabat, summo impetu in eloquentiam ae poe- in Romanam serebantur ingenia maiorum n strorum. Quod enim probari magnique fieri sentimus ab eo, cuius auctoritas apud nos plurimum valet, id strenue, nisi alia sint impediamento, sequimur, ne ratione quidem recta b in consilium adhibita. Item ex quo tempore Principes instituerunt praemiisque Ornarunt collegia literatorum physica, mathematica, a
stra stare rem literariam, docui ibidem P. II. cap. 3. s. 7. et in Disp. de paupertate β. Io: id quod et Buddeus obseruauit in Dissi de cultura ingenii cap. II. β. T. ba Certe sapienter maiores nostri fecissent aetate Melanchthonis, si eloquentiae et poesi patriae non mino
rem nauassent operam, quam Latinae. An enim decebat,
barbaros esse in lingua domestica, qui in aliena erant . elefantissum
297쪽
liquaria, nummaria, insignia ceperunt istae literae incrementa. Simul autem Maecenates .
cessant. Virgiliorum quoque prouentus est vel nullus, vel admodum tenuis. Opportunia rati quoque tribuendum est, quod olim in Chaldaea studium florebat maxime astronomiae: quod in Graecia libera oratores proueniebant excellentissimi ; quod patrum nostrorum memoria Resormati, qui in Gallia erant, theologi theologiam dogmaticam et historiam ecclesiasticam prae caeteris theologis eximie excoluerunt 3 quod hodie in Germania nostra, et quidem in Academiis Protestantium, Ius publicum strenue tractatur; quod alio tempore commentarii in Aristotelis libros multi lique eruditi prodierunt in publicum. III. Quod ad ingeniorum varietatem attu Inet, illo, quem modo dixi, rerum statu alius
laboriose congerit in unum Volumen, quae dispersa reperit in sexcentis Veterum recentiorumque libris; alius moralem philosophiam excolit, quaeque sibi de ea in mentem veniunt, qualicunque obseruata methodo perscribit; ialius in interiora literarum quarumvis recessiis ipenetrat, disciplinamque modo hanc, modo iulam perpolit, etc. IV. At sunt quaedam studia, quae nec honoribus ciuilibus coluntur, nec idonea sunt augendae rei familiari, praetereaque odium l
cc Ηue pertinent Testes veritatis inter ethnicos et Papaeos, quibus saepe optabilius fuisset. nescire literas, vid- .
298쪽
ineruditorum, etiam principum, prouocant, ac denique ingenia poscunt haud vulgaria et industriam haud vulgarem. Eorum igitur, qui talia colunt studia, non mirum est, Π semper magna sit paucitas.' Facile apparet, haec, quae dixi, conuenire in studium philosophiae, m Nimeque in partes eius longe, grauissimas. Philosophia enim postulat IJ rarum ingenium, raram animi magnitudinem , ut quis audeat etiam cum periculo suo errores
oppugnam, 3 ruram sae) temporum felicit rem, ubi sentire, quae velis, et, quae sentias, dicere liceat. . Qua de causa semper erunt philosophi rari, et vix totidem, quot
Thebarum portae, vel diuitis ostia Nili.
svid. Suetonius in Nerone cap. X. nescire veritatem. Cons. Myle Dict. v. Arminius not. D. d) Tacitus Hist. lib. I. cap. I. n. 6. Caeterum ne 'sorte quis Tacito obiiciat, id quod secit Bier lingitis in Disp. de causis, cur nonnulgi eruditi nuli in lucem emis rint , 3. XII. p. 22. neminem posse prohiberi, quae υetit, sentire, scias, hoc sibi velle Tacitum, Traiano imperante licuisse non solum sentire, quae vellis, hoe est, ineolloquiis familiaribus suam quamcunque sententiam expromere, suid. Taciti Vita Agrieolae cap. II. 3.) sed e iam permissiim fuisse, quae, sentias, dicere, hoc est, publico scripto exponere et in vulgus efferre suam sententiam. Dicere enim hic eodem sensu aeeipitur, quo in proxima periodo dicendus. Dicendus autem ibi ponitur pro hisorico in libro comm orandus. 60 Hue reser illos, qui errores in religione pub cerecepta proprio acumine mentis perspiciunt, erutam uς veri-
299쪽
V. Eaedem, odio excepto publico, causae sunt, cu agnorum philologorum rarus sit prouentia Si enim unam alteramque profeStionem Academicam et paucas Gymnasiorum bibliothecarumque praefecturas exceperis, philologos plerosque ars sua vel non alit vel par cissime minusque honeste alit. Fructuosas igitur literas a plerisque anteponi contemtae et famelicae sapientiae philologicae, non est, quod miremur. Fuerunt etiam, qui ut vivere possent et lautius et honestius, in Pontificia castra transierunt, ut Acidalius, Christoph. C
serus, Suoppius, Hosenius, Philippus Caroli,
VI. Venio nunc ad fata lingularum disciplinarum, inter quas Mathesis prima omnium a mortalibus exculta fuit: unde et ei nomen syDdisciplinae mansit proprium. Haec initio haud dubie valde rudis, sensim a Chaldaeis Aeguptiisque exculta, hinc a Graecis curatius expolita, nostro aeuo a Mallisio, Neutono,
inrigelio, Bernulbis, Cartesio, Leonitio, Mogo, ad summum D perducta videtur fa
veritatem ingenue profitentur. Talis vir erat Lntherus, qui paucos sui similes habuit, habet, et habebit. D Μαλμα enim generatim significat disciplinam sue frientiam. Vid. Suiceri Thesaurus eccles V. μα
ου Sunt, qui specu,tiones mathematico-mechanicas queruntur fraudi suisse philosophiae morali ac theologiae naturali, quae tamen praeeipuae sunt disciplinae ae vehati
300쪽
stigium. Historiam studii mathematici scripsit Vossius libro de uniuersae matheseos n rura et constitutione, et Io. Rudolphus Fas Iehius in historica sua et methodica Introductione in Matbem, a. 37I6. edita et item GLlisus in operibus suis, et Claudius Franciscus Militet De ales in Mundo mathematico. Singulari studio elaborata est, quae I 2, prodiit, Io. Christoph. Heilbronneri Historia matheseos uniuersae a mundo condito ad faeculum post C. N. XVI. praecipuorum mathem
ricorum vitas, dogmata,scripta, et manuscriapta, complexa. Accedit recenseo Elemento-Fum, Compendiorum, et operum mathematia eorum: atque Historia Arithmetices ad no-fra usque tempora. Commemorari etiam dia
gna est D. Augusti Erebit Dissertatio Ienae
centrum sapientiae. . Nota est, quae nondum deflagrariit, controuersia de philosophia Wolfiana. Recordor hie verba Suetonii, de Tiberio cap. 69. i Circa deos, i qtilentis, ae veligiones negligentior, quippe addictus 1 3hematicue, persuasionibusque' plenus, cuncta fato regi. Steph. Gausenus negauit, excellentem Mathematicum esse posse excellentem Theologum. Vid. Poecile mea T. III. p. 337. Etiam Mabillonius in libello monasticorum μι-diorum ratione inserto a Petio Tomo nono Ribliothecae ceticae, p. 638. iubet theologiae cultorem iiivenem eas fugere artes, quae totum animum ad se rapiunt, nec eum
ad res spirituales aptum essesunt, quales inquit, sunt mathematicae, quarum elementa quidem studiosis prosunt, se , si semel bis immersus fuerit animus, vix Vnquam a spiritualia resurgere υalebit. Vid. omnino et Fabricius