장음표시 사용
321쪽
3oo CAP. VII. CATALOGUS CHRONOLOGICusa a s Iulius III. ab
Anno Isso. Febr. 8. ad 'rsis. Mart. a 3. 24 Lando is q. Dec. q. 9 s. Iun. q. Laurentius, Antipapa 7498.
236 - XI. I 6os. April. 2.36os. April. 27. i
Is sq. April. 9.Isss. April. 3 o.
. 336. Oct 7; Ito Marinus L vide Martinus II
33r Marinus IL vide Martinus I IL
Vide Theophanem p. Iaa. Theodorum LectoIm lib. a. tast. p. 36O. -
322쪽
Octavianus, Antipam aduersus Alexandrum III. cimametu lib. V. Hist. p. et 18. Ico Pasthalis I. ab Λnno Ri T. Ianuari et s. ad 824. Mati M.
323쪽
I 3 Soter . ab Anno I 62. April. as. ad I 2. April. 22.24 Stephanus I. as April. I 6. a T. Aug. z. . . Elicius Stephanus
94 Stephanus II. 7 sa. Mart. I9. 7 7. April. I L96 - - III. 68. Aug. 7. 72. Febr. 3.
324쪽
Scriptores de Diis, Genus, Sanctis M. i
Emtituitatum diiιipo in Iacras, politicas, militares, litterarias et priuatι inusatque domesticas. I. In sacris iterum varia consideranda, ac Pimo diem dum de rellis cultur obiecto, flue Diis quibus sacra Iacta. a. Gentes uia De AEheae. 3. DEI cognitio usquequaque testata. Theologiae Naturalis atque Ethnicae scriptores. 4. De origine Idololatriae I et quomodo tot Gemtibus placueris multos colere Deos, quum ratio unum esse DEVM suadet y s. Pro =mmine culta quaecunque vri prodesse vel nocere p. mi, ut astra atquο aliae res naturales, vel homines eorumque assectiones, ves genii ac daemones. 6. Dii et mae, boni et mali. Solitarii et cum aωli culti Dii, συμ Θρονοι et Cabiri. 7. Faria nomina et cognomina iisdem tributa Diis , ex varia occasione. 8. Vnius ommi Des cultus. Veri Des nomina et amtributa. Cabbatistarum Sephiroth et Mityoth. Scriptores Theologiae I
I. daicae. s. n. Irinitatis agnitae vestigia apud Iudaeos et Ethnicos. I in Scriptores de Deastris Syrorum et aliarum Gentium Orientalium. I l. De Perjarum et aliarum gentium Hesiolatria. ra. De Selenolatria. enim ste Iarum, elementorum etc. apud varios populos. I 3. De Idololatria seraptio- m ac Graecorum . et inra abhrdiorf, a 4. De Diis Romanorum. l s. Gallorum et Germanυrum Petreum, aliorumque populorum. I 6. Script res de Diis gentium generales. l7. . Numinum in imagini I praesentia amque ex iis emigratio et euocatio. I 8. Idesomum ornamenἱa, vestes, nimbi, circumgestatio, ablutio, proiectio, ver ratio, execratio. I9. Deorum Naxiae classes ac veluti gradus. ao. Dii tutelares certarum regiounm, --biumque. Vesta, Fortuna ero. 2I. Dii artium rerumque variarnm pra
Maer. 22. Antonii Macedo Dii tui vires Orbis Christiani. 23. Patronarus et Prae ciurae super certa vitae genera et beneficia, vel malis certis Merruncanuis in Ecclesia Romana Sanctis assignatae 24. Apotheosis et Consecratis. 26. CanonizaID, siue hominum pos mortem inter sanctos r latio. 16. Scriptoressu Eli de Augelis eorumque ordinibus. γ7. De Geniis, Laribus, Lemuribus. 28. De cultu Angelorum, Sanctorum, Euebar,siae, Crucis , imaginum et reliquiarum apud capris ianos. P .
Antiquitatum genus omne et prisci moris lieet quam latissime pateat, tamen ad perpauca capita commode reducitur: quicquid enim agunt homines,
325쪽
quoseunque ritus et myres obseruant, vel publice susceptos obeunt, vel pris
tim et domi. Publici rursus vel consstunt in colendo ac piaodo Numine, vel in rebus ad Reip. administrationem decusque iacientibus versantur, vel ad rem militarem instituendam pertinent. Singularem quoque partem sibi vindicta litterarum usus artiumque et scientiarum exereitatio atque incremem tum, Athenaea, Scholae, libri, ossietnae, aedificia, mercaturae, numi, opifi-eia. Ad priuatam denique rem spectant ritus puerperii, nuptiarum, Vestium victusque et instrumenti domestici omne genus, ae denique quibus sabula humanae vitae clauditur exequiae funeris et posita extinctis monumenta. II. Singula ex. his persequuturo et seriptores cuiusque argumenti de quibus notitia ad me peruenit deinceps tradituro, laetendum a sacris initium est: video autem omnia quae afferri de religiosis antiquitatibus poterunt, comprehendi posse quam optime his quatuor capitibus, ut primo reseram scriptores de religiosi cultus obiecto, siue iis quibus sacra sana sunt, et maiores humanis honores attributi, nec non de personis sacris atque sacerdotibus dein- de de locis saeris, templis, lucis, altaribus: tum de sacris temporibus sue estis diebus, ae denique de eultu ipso religioso siue variis generibus sacrorum, sacrificiorum, precum, diuinationum, Mysteriorum, processionum religiosarum, et modis venerandi Numinis atque εθελοθρησκείας et superstitionbbus quibuscunque . quae omnia compendio complexus est Thomas Mought nus in Lexico historieo omnium religionum, quod germanice versum Dres-dae I 736. forma octopartita maiori prodiit. III. Antequam de Numinis cultu dicere incipimus, eertum atque eXplo
ratum esse arbitramur, nullam gentem vel olim ditisse vel hodie usquam esse tam barbaram et immanem, siue ut Seneeae verbis utamur, ita extra lcges mον estue proiectam, Vt non aliquod Numen crediderit, colendumve cogitet: unde Plutarchus aduersus Colotem Epicureum pag. Mas. Si ter I obeas, inuenire possis urbes muris, litteris, regibus, domibus, opibus, ninni are carentes, g nasiorum et theatrorum xuscias ἀνιερου δε πολεως G ο Θέου, μὴ
Seneea Ep. IID Artemidorus lib. I. eap. 9. ἀμ ονον αμ, αβασίλεωπον, ἁλσa D ἀλως πι/-σι Θεκs. Conser Aelian. II. I 3. Var. Hist. Maximum rorium dist . I. Sextum Empiri eum lib. I. eontra Physicos eap. 61. E recentioribus macum Biurow Tom. a. se . 8. et Bibliotheque Vniuerselle T. p. 3I3. ss
326쪽
e Θασης πανταπασι , ουτοισιν λαβουσα τηρήσοι . Vrbem vero templis diis. que carentem , quae precibus, iureiurando, oraculo non utatur, non bonorum causea sacrificet, non mala sacris ara Nere nitatur, nemo unquam vidit. Sed
facilius urbem condi fine solo posse puto, quam opinione de Diis penitus sublata CD 'uitatem coire aut constare. Quod Vero apud Ciceronem I. de natura Deor. c. 23. Academicus Cotta, equidem, inquit, arbitror multas esse gentes fle -- manitate esseratas, ut apud eas nulla suspicio Deorum fit, frustra obiicitur quum nullam nominet, et Cicero ipse tum in hoc ipso libro c. 16. tum lib. I. c. i 3. Tusc. quaest. et lib. I. de legibus c. 8. assirmet adeo alte insidere omnium eordibus sensum Diuinitatis, ut falsum multi Deum colere maluerint quam nullum. Quae porro de Gentibus Atheis apud veteres leguntur, ut de In bus apud Porphyrium lib. a. de abstinentia ab anjmatis pag. t 3 a. ex Theophrasto Simplicius p. et aa. ad Epictetum vocat Acrothoitai ae de Nasamoribus apud Dionysium perlegesi vers 1 ro. ad impios gentium illarum mores referendum, ut de Gigantibus Macrobius i. I. Saturnal. c. et . Gigantes quid aliud fuisse ered dum est quam homi m quandam impiam Gentem Deos negam rem, et ideo existimatam Deos pellere de caelesti sede voluisse Τ Nam ut Cicero in Catone Maiore c. a. quid est aliudGigantum more bellare cum Diis, nisi naturas repugnare Τ Conser Philostratum in vita Apollonii lib. U. e. x s. pag. 2 o.
Tales fuere Phlegyes οι Διος ουκ αλποντες Iouem non curantes Homer.
hymno in Apollinem V. 2 9. qui in scholiis ad Iliad. N. 3οχ. αΘεοι, apud Eustathium p. 9 4. ασεβεις ανδρες ηπι λητρικοί appellantur. De genera quodam Aethiopum Strabo lib. XVII. pag. 8aa. quod εοι νομίζοντα ι
Hi fuere Atlantes de quibus Mela lib. l. c. 8. flem execrantur et dum oritur et dum occidit, ut ipsis agrisque pen erum. Eadem Herodotus IV. r 84. Plinius U. 8. . Solinus c. 3 . Atquς haec causa quare pro Atheis haberentur, non quod nullum Numen coluerunt. Quemadmodum Iudaeos gentem comtumelia Numinum i gnem voeat Plinius XIII. 4. et Christiani gentibus olim habiti in Atheorum numero. 3 De Callaicis siue Lusitanis apud eundem
respexisse Iobum III. 8. in verbis: exsecrentur illam snoctem qui maledimul diei, verisimiliter eoniicit V. C. Io. Henricus Maius, filius, libro II. Obseruationum sacrarum pag. I. α Isa. 3 Vide Elmenbosium ad lib. I. Arnobii pag. II. et D. tam Mntillum obtrectator. Pagan. La. c. IO. P. O . ss
327쪽
CAP. VIII. GENTES NULLAE ATHEAE.
Strabonem libr. III. pag. 64. ενιοι δε τους Καλαῖχὼς exΘέους φασίν, nini xum quia λη- ωιτοι οντες ἀποβεβληκυασι το κοινωνικον mi το φιλαν- Θρωπον, quod commerciis carentes humanitatem exuisse videbantur, ut idem Strabo pag. I s s. loquitur, qui alioqui pag. I s . testatur Lusitanos fuisse Θυτ, o frequentes in sacrifciis , de quo confer Lud. Nonium in Hispania pag. 343. Gustos ab omni religione alienos arguit Cicero pro M. Font o c. 9. seq. quam tamen nationem omnem admodum Inisse deditam religionibus testis Caesae VI. de bello Gallico c. his. Vt omittamus alia argumenta, quibus Ciceronem ex ipso Cicerone resellit Vossius i. r. de idololatria c. 3s. Eadem fide Quinctilianus l. 3. c. 2. p. 22 I. edit. Burmannianae gentes sine legitiis commemorat , et tamen mox inducit natos in Illis fungi legationibus, accusare et de- sendere. De Barbaris Arabibus S. Nilus narratione 3. Θεον ὰκ εἰδοτες ου νοη- τον ου χειροτευκτον. - MOX tamen de illis addit P. 28. rei δε τα, πρωὶ aπρογκυνουντες ηexi δυσντες ανατέλοντι. Non magis fidem merentur quae vel in Beniaininis Tudelensis itiner xio pag. s8. seq. leges de DogZiinis, nullius religionis populo decem milli ribus a Tsidone : vel quae in Abrahami Perilsol itineribus Mundi pag. I 83. et de iis, quos Caseos a ' BP negauit velut qui Deum negent aut ignorent, vulgo appellant, quaeque et apud alios recentiores scriptores nonnulla i untur de variarum Africae , Americae et Insulanarum quarundam gentium Atheismo. Nam quicunque illas ita adierunt , ut linguae et nid-rum sationis cuiusque sufficientem notitiam sibi compararent, longe aliud de illis testantur, docentque parum tribuendum esse illorum relationi, qui vel ex ignoratione et praeiudicio falsum tradiderunt, vel plane de industria veluti atheos populos traduxerunt eum tantum in finem, ut crudelitati quagentes illas miselas Hispani exciderunt, color aliquis quaereretur. Mirumque adeo est viro acuto Petro Melio Continuatione cogitationum de cometis; Respons ad quaesit. Prouinciat. T. 4. c. II. I a. et in Diitionarip historico voce Leri, nota Ad tam facile potuisse persuaderi, ut argumentum a consensu gentium in colendo Numine petitum stoeeipenderet ob tam incertas lubricasque relationes, quae merito iuspectae illi debebant videri, quum plures
' Vide Puri Mitin assieriptionem eaphis borae θα .' Germanice editam Norimb. 3719. sol. p. 3sI. 4o7. Iclaira sci tor accuratus ste diligens de Hottentoruni religione Praeclare 1υ O . 4o6. seq. disserit. Sicut de religione Huronum et aliorum populorum agrestium et ferorum Americae, Iosephus Frider. Ossau S. I. Tomo primo operis vulga
3 Vt Cenularum in Africa septentrionili, de quibus Ioumes literatre T. a. p. I 33. seq.
328쪽
THEOLOGIAE NATURALIS SCRIPTORES. 3o
earum iam certis testimoniis salsi compertas non posset ignorare. Cui rei ex plicandae ne longius inhaeream, rogo Lectorem, ut praeter Ctidetvom hismetMartinum Fothreb libro primo Atheomastigis eonsulat L . d. Fabricii Theologi PalatiniApologeticum pro genere humano contra Atheismi calumniam,Heidebbergae primum l682. 4... et deinde inter eius opera si editum Tiguri I 698.4. P. II s. R. . Guardi Stidisseet novas Origines saeras postumas Anglice editas Cantabrigiae I7ol. sol. pag. 73. seq. et V. C. Maturini Reifferti DCrose Dialogos Galliee vulgatos varii, historici, literarii, sacri et eritici argumenti A. IT I. I a. p. as . sq. Nonnulla etiam huc spectantia notarunt B. Ios Stegmamus in Photinianismo diss. 3. p. 24: Valent. Em. Loescherus in pra notionibus theologicis, p. q. T Stephanus De in Epistola subiecta libro edito Anglice, A Disiourse come ing naturaI and revealia Religi , p. 228. ILIM. Bernardus in nouellis Reip. literariae A. II s. T. I. p. 33. et 3II. seq. et A. TO7. T. I. p. 4 3. seq. Mernoriae litterariae Treuoltinae A. ITI . p. 36. sqq. Andreas Adamus Hoeli steterus in Exercitatione de religione naturali , Tubingae edita; Io. Frid. Coruinus, Pastor Hornburge a sis in Ducatu Halbqxstadiensi, in eorpore Doctrinae, Historiae haeresium Godisidi Arnoldi opposita lib. a. e. i8. seq. Petrus Lesealoperius ad Ciceronem de natura Deorum P. 87. 88. et 7l3. II 4. Georgius Atilius in sermonibus a Roberto Nelson editis Anglice T. r. p. 74. seq. Ianus Hverus Dis . tribus de religione Groentandorum naturali, Hauniae I 7s6. 4. in qui bus ostendit, Groentandos Deum admittere, eundemque nomine Tongarsuta comp*llare.
IV. Credamus igitur Apostolo testanti τι γνωτον. τῖ Θεῖ siue DEI notitiam Gentibus etiam manifestam et a DEO ipso per oeera sua manifestatam Rom. I. I9. seq. a DEO inquam non cessante testatum 1e faeere omnibus benefica manu sua Actor. XIV. i 7. ut ab iis veluti palpando inueniatur. XVII. 27. Credamus sensibus ipsis Naturae quae est in omnibus hominibus usquequaque terrarum qiuentibus , atque in hoc conspirantibus ut ex contemplatione huius uniuersi eius Auctorem, Auctorisque bonitatem, potentiam et, sapientiam intelligere possint: Credamus omnibus regnorum et rerumP. eonditoribus, qui sine religione et cura Numinis eoalescere non posse diu, tares probe perspexerunt, neque adeo possent metu religioso uti ad Respublieas continendas, nisi sensum eius a natura homini iam innatum nossent. Credamus. denique animae nostrae testimonio et consensui tot scriptorum omnis aeui, quarumcunque nationum, qui licet a Iudaeorum saeris vel Christi nomine alieni tamen omnes uno ore certum faciunt et indubitatum relin-
329쪽
quunt, Theologiae Naturalis, vestigia alte impressa fuisse esseque in ipsorum cordibus. Hoc oriens et occidens, et alio Iole calentes terrae, hoc Americae non minus quam . Asiae et Africae populi si ad eos adeas, vel si dignas' fide relationes et itinerum commentarios de illis consulas , demonstrant. Hoc recentia hoc prisca loquuntur monumenta de. Graecis et Romanis non modo, sed perinde et de Chaldaeis, Aegyptiis, Persis, Thracibus, Indis, Sinensibus et nationibus quantumuis remotis ae barbaris quibuscunque. Huius rei insignia testimonia collem videre licet in illustris Huetii Concordia rationis et fidei, in Augustini Steuchi Eugubini libris de perenni Phalosophia, in Rad. Cud orthi opere eruditissimo, Anglica edito lingua Lond i 6 8. sol. quod Systema verum intellectuale Vniuersi inscripsit: in Io. Micraelii Ethno-phranio, Stetin. 3647. q. et in Tobiae Psanneri systemate Theologiae gentilis purioris, Basil. I 679. 4. ut Theologiae Naturalis teriptores Raymundum de Sabunde, Raymundum Breganium, Theoph. Raynaudum c T. Opp. Danielem Clasenium , Steph. Κloigium aliosque larga manu adductos in Syllabo scriptorum de V. R. C. c. I9. p. 434. g. iam omittamus. Similiter Legis quoque diuinae et iuris naturalis sensus in gentibus perspicue animadue titur , uti ex Ethnicorum scriptis demonstratum est a Grotio , Sam. Puse dorfio horumque eruditis interpretibus. . .
V. De origine idololatriae, quam a Serucho 7 veterum plurimi, repetunt; Thomas 'de autem de relig. veterum Persar. p. 38: a temporibus Sa lae et Eberi; et Hrericus Winde s in historia ortus et progrestus doctrinae, earum inprimis rerum, quae ad religionem spectant, Vol. l. p. l 9. haud longe post diluuium ortam, ast caute demum introductam su iste putat, ubdendi Interpretes ad librum Sapientiae cap. XIV. atque opus eruditum Greh. Iob. Vossit, nee minus Moardi, Baronis Herberi de Cherbury liber de religione Gentilium errorumque apud eos causis, ab Is Vosito Amst. I 663. 4. pri- Inum in lucem editus . et ibidem 37oo. 8. recuses. Abbas Banierius inexplicatione historica sabularum, quae tertia vice multo auctior prodiit Pari- sis 734. a Voll. 3 lib. I. c. r-3. Auchius histor. caeli lib. I. ' Spiridion
P partus in Epistola ad P. Tourneminum de prima idololatria, quae exstat
7 Conser si Iubet Codicem Pseudepigraphum Vet. Test. p. 33 ' Prima huius libri editio prodiit Parissis 1 11. a Voll. I a. quae editio recusa est H gae Comit. I FI 3. secunda editio evulgata itidem est Paris Iris..3 Voll. Germanicam verilonem ad tertiam editionem aeeommodatam componit Vir Doctissuma Ioas. Ado b. Sebisael: cuius Vol. I. p diit Lips IIS . 8. u. ib. II 6.
330쪽
in Membriis Treuiatinis I ra. p. I 6 s. sqq. Elias amatus in epistolis italice editis Genuae ιν s. q. Augustinus Calmetus in pec. Dissertatione imserta T. U. Commentarii in S. Cod. p. I 3O. seqq. ed. Paris I 726. l. Sam. mens in Dis . de idololatria, quae legitur inter eius Dis . in libr. Iobi, pag. 3oa. Londini r736 fol. . arthur nungius in libro Anglico, An historical Dissertation on idolatrous Corruptions in Religion. Voll. II. Londini i734 8. Auctor epistolarum de mythologia cLetters concerning Mythology. Londi.
ni t 7 8. 8. epist. ι7ma. Quum vero unum Deum summum, non multos Deos summos esse perspicuis argumentis ratio doceat, et Universitatis rerum structura et harmonia ad communes fines tendens testetur, mirari aliquis possit, unde illa caligo magnae partis generis humani, ac tot populorum plures Deos colentium 3 Sed inprimis notandum, quod latius patuerit semper pateatque summi Numinis ' cultus , quod omnes agnoscunt την προὐτἰστην ἀρχην, ut inquit Proclus lib. IV. in Timaeum p. 286. πασοι Θροσκει
μιμσεις συγχωρ. υυν εινοι , M. Θεον παντες ἄνθρωποι καλουσι βοηθον. Θνους δε εινοι, μεν αυτην, κώ προνοιαν eis αυτων εν τοὐ παντὶ, ου πω σοι πιψr εὐουσι, . Augustinus lib. aci. contra Faustum Mariachaeum c. I9. Discat Faustus, vel potius illi, qui eius litteris delectantur, Monarchiae FLnionem nos ex gentious non habere, sed gentes non usque adeo ad sal s deos esse deustyas, ut opinionem amitterent Nuius veri Dei, ex quo est omnis qualiscumque natura. Deinde certum esse puto Plerosque Omnes πολυΘειας venerato-xes, indoctum vulgus excipio hominum quid faciant et quid colant parum cogitantium) non aequali gradu et. dignitate Deos quoslibet habui sie , sed ut Maximi Tyrii verbis diss. I. Vtar, ενα ιιις αν εν παση γη siue Pan ον γο μον κm λογον, οτι ΘΕΟΣ ΕΙΣ παντ- βασιλευς κω πατηρ, ν - ΘΕΟΙ ΠΟΛΛΟΙ, Θεου πωδες, συνασοντες, Θεῶ. In hoc leges ubique terrarum atque opiniones conuenire videbis, DEUM esse ram, Regem omnium et
Parrem. MULTOS additos este DEOS alios qui supremi illius filii sint, et quast in Imperio collegae. Tαυτον δε ἡ ελην λέγω, ὸ βαρβαμ λέγειακών ὀ ηπειρωτιης , κνι ό Θαλάττιος, ὁ σοφις, κώ ὁ ασο ζος. DGraecus cum Barbaro, mediterraneus cum insitano, sapiens consentit cum stulto/Cum Maximo Tyrio consentit Clemens Auxandrinus Strom. lib. s. pag. 729. QR 3 . M
Lactantii, Minutii Felieis et Tertulliani testimonia.exstant apud Ballusium in libro Gallied 'gement des n. Peres sur la Morale de la milagophie purame, pag. II. sqq. '. Monarchiam Augustinus vocat cultum unius summi Numinis eonmi ethnieorum πολυθεειν et . duo Manichaeorum principia. Confer Philonis Iudaei librum πιμ μ