장음표시 사용
61쪽
Schristin nnberer init. Tom. I. Piari. I. pag. I 23. IZs. - Schii de , IO. Georg. Riga ob Uationum sacrarum de codice Bibliorum hebraicorum mani cripto Coisellario Bremae l7 8. 8. Vid. iactata supra ad pag. 3χl.
Se inter. D. Io. Sasouι. Uid. inter scriptores supra adductos de fragmentis eodi eum hebraicorum observandis.
Τὰgri, D. Imita. Abrah. Dissert. de iudicio super variis lectionibus codicis
hebraei diveai recte jaciendo. I Ef. 7 S7. Varia quoque ad materium de codicibus hebraeis mqnuscriptis V. T. spellantia idem in adnotationibus versioni suae Lemnicottiani operis de satu hosterno textus hebraei V. T. adiectis sublinde observavit. Itychffinii, Ulai Ger .ari Ten tamen de variis codicem hebraicorum Veteris Tesamenti AIanuseriptorum generibus, a Iudaeis et Non - Iudaeis descriptis, eo- rem in classes certas disributione, et antiquitatis et bonitatis charactere. Rosiochii 3 7 a. 8. Recenfionein scripti huius doctissimi exhibuerunt Perilliis r. Miuqesis Bibliotheci Oriental. et exeget. Puri. U. pag. i. O. S. U. Ernesius Bibliothec. theol. novisi. Tom. II. Pari. IV. yag. 3 T. 38 I. Pari. V. pag. l. seqv. et Vir doctus in Bibliotheca universat. Berosin. Tom. XVIII. Part. II. pag. 29. 337. Eiusdem Hysegetes Fentamen. Rosloch. et Lips. I 774. 8. Vid. b. Hi lii Bibliothec. oriental. et exemtic. Part. V., pag. I99. 219. Vogelii, Georg. D. Ludou. disseitationes duae de codice Bibliorum B. Maleorum fietasadiso. missari et Halae I 66. de quibus conserantur, quae supra ad pag. 3ia. in his supplementis obseruata sunt. Eiusd. disteri. de matribus lectionis librariorum arbitrio olim relictis. H lue Magdeb. I 767. ..
IVigii, M. August. Lebre f. Programma de regundis Inibus Conisitatae
eriticae in textu V. T. hebraico. IViti erg. 767. Zachariae, D. GotthitF. Traugoti. Programm. quo vindicatur immunitast xtus hebraici a lamnarum sussicione. Buetetovii I7sq. Zeibitati, M. Carol. Henrie. Diatriba de codicum V. T. orientalium atque deridentalium dissensionibus. IVitleberg. I 42. quae inserta legitur a Io. Oetritas suae Collectionis opusculorum hisorico -philologico. theologicorum Tomo II. Part. FU. 3. 28. M sECTIONEM IV. . M
DE EDIΤIONIBUS CODICIS HEBRAEI SACRI POLYGLOHIS.
Constitueram quidem prius apud me, totam hanc Sectionem omittere, postquam S. U. Aucteas Gottsibius notatus in sita Bibliotheta farea copiosissime de iisdem eommentatus fuerit. Ne tamen his meis supplementis ad Moissi B, bliothecam hebraicam deesset quidquam, symbolas mos suile editionem Moschisia. operis
62쪽
eperis multis euris collectas eum eruditis communicabo. Neque tamen ea neglexi, quae Maschius ad hanc materiam doltissime observavit, quae suo loco inserta reperiet benevolus lector.
I. De Bibliis Po*glottis, totum codicem hebraeum exhibentibus.
Pag. 3 33. Biblia Hebraea - ab Augustino δει liniano episeopo Niliensti in insula Corsica, qui natus est Genuae anno Christi I o. Consilium prius ceperat, uniuersa . ' , hebraica hac ratione edendi, cum vero illi deessent expersae neeessariae ad tantum Biblia opus praestandum, tentaminisBibliorum sitorum polyglottorum tantum speciem ,
praebat 'alterium octaplum, quod Genuae is o 6. sol. prodiit et 4CO. Paginas comprehendit. Plura de hae Hasterii editione memorantur a b. D. Friederici Hirtio in Bibliotheca orientali et exegetica. Part. I. num. 2. Fag. 23. 3O. et Masestio in Bibliotheca sacra. Tom. I. Part. I. cap. III. pag. 4Oo. seqv. Pag. 333. Specimina bibliorum polyglottorum Veteris Testamenti a D. Draconite adornata per singulas partes prodierunt. Primum laborem Draconites in evulgandis Prophetis et Proverbiis Salomonis in se suscepit, et in prioribus imprimis loca prophetarum, quae ex eius sententia ad Messiam respicere viderentur, a reliquis rubro colore distinxit, simulque nonnullas figuras aeri incisas aeri incisas adiecit. Licet autem, teste Io. Vestio in Catalogo librorum rariorum pag. 244. seqv. haec opuscula rarissina sint paucis nota, paucioribus visa, in pune atione t. men textus mafore thici Veteris Testamenti et paraphraseos: Chaldaicae adiectae pe muIta vitia irrepserunt. Uberius recensent eadem Georgius Llιdolphius into
- sammimg. Part. II pag. 46. s I. Navi artentur in muri fen Don merhuyurdiagen Biichem. JOm. I. Pari. IV. pag. 32 r. 326. et Mashitis in Bibliotheca sacra Part. I. cay. III. pag. 388.39O. Uid. quoque Molf Tom. IV. Bibliothec. hebr.p. 99. Pag. 336. Nostris temporibus quoque Patrer Societatis Capurinorum eon silium suum de edendis iterum Bibliis Polyglortis Anglicanis, adiectis insuper aliis versionibus et emendato textu hebraico publice declararunt in scripto, quod sub tu ulo: Memoire de la Societe des Dudes orientales prodiit, euius libri argumentum doctissime enarrauit Perillustr. Michaelis Bibliothec. Oriental. et exegetici Pare. II, num. XXV. pag. I 4. 13 3. Ab biblia polysotta coepta quoque referri meretur Io. Georg. mintellii
probe einer criti Φeri Pol 'glotten, Dibri oder biblita ex Conferens en ubeτ. die dre' exsteri capitet des eriten Duchs mose, quod speeimen editum est
Norimbergae 76 . q. quod secutae sunt postea eiusdem collationes polyglottae in librum Iobi Commentario eius in Iobum Noriberg. II l. 4. insertae. In priori scripto Mantelius unicuique eommati trium priorum Geneleos capitum adunxit versones is iae Montani. Vulgatae LXX. Chaldaicas et Persicam Orienta- tu, quibus etiam translationes theri, Piscatoris, utramsu Indago-Seman,
63쪽
eam Atalae et Ilutinetis, Belgicam, Gallicam, Danieam, Lusitanicam et Rio
rutam adiecit, cum annotationibus, quibus ditiae versiones varia ratione sub ex tamen revoeantur. Uberius recensetur istud specimen Mintelli a b. Emesio Bibliothee. theolog. nov. TOm. U. Vari. IRI V. 29 r. 3O6. Impugnavit autem hoc specimen et varia in eo reprehendit, b. Georg. Io. 'Ludou. Vogesius in dictitati tuta ipta moderamen in versionem codicis hebrati contra Dinterium. Halae i76s. Pag. 339- 3 I. Biblia Complutensia. Permulta de hoc opere splendida, et satis antiquo obseruari possent, qua in re autom iam otium mihi secerunt liter 'tissimi viri, D. Salomo Semlerus, Io. Melchior Goezius et nasutur in loeis ims in nominendis. Interim tamen nonnulas symbolas, quae ad netitiam eius faciunt, . in gratiam lectorum meorum hic adiiciam. Editor eius suit Franciscus minentur Cardinalis et Archiepiscopus Tolitanus, de cuius vita pluribus commentatus est Paul. CoLmsius in Italia et His ania Orientali pag. 22O. seqv. Totius operis huius initium coeptum est a Nouo Tesamento, euius editio finita est d. I i. Ionuarti A. C. ITI . quae etiam hac de causa primum Tomum eiusdem operis constituit, cui simul adiungebantur Grammatica graeca uno saltem folio constans et Vocabularium
graecum omnium vocum, quae in Novo Testamento oecurrunt. Deinde edebatur δε-
eabularium hebraicum et Chaldaicum Veteris rasamonti, ci si . d. II. Martii . Quae una eum Grammatica hebraica titulum in seonte gerente: Introductio artis Grammati me hebracae I II s. d. ultimo Maji) constituunt operis huius Tomum II. Hunc exeipit Tomus III. sistens priorem partem librorum Veteriς Tesamenti, Pentateuchium, lib. ros Iosuae, Iudicum, Regum, Chronicorum et orationem Manassis, quae postrema tan tum hie latine exhibetur. Tomvs IV. comprehendit libros Uriae, Nehemiae, Tobiae, Iudith, Epher. quorum plurima pars saltem graece eum versione latina adiecta impressa e star in hoc opere , mobum, 'almos, Prouerbia Salomonis , librum Sapientiae, Canticum Sonticorum et Siracidem, quos excipiunt in sequenti Tomo volumina Prophetarum Iesaiae, Ieremiae una cum Threnis eiusdem, liber Barata
graece tantum, cum sit liber veteris testamenti apocryphus9 Prophetae minores tribus libris eomprehensi, tibi in Malachia saltem exhibetur textus graecus eum versione interlineari et Machabaeorrem lebri. Finis elaborationi huius operis imis positus est die decimo Iulii A. C. Is II. et mense Nouembri huius.anni nao uvest dictus Cardinalis X1mmius. Interim post editionem eius anus et alter prael riit, quo bibliopola in ordinem redigere potuerit horum voluminum apparatum. Divulgabantur exemplaria huius operis biblici facta demum a Pontifice maximo Leone X. d. 22. Mariti potestate, qua impetrata episcopus eeclesiae Asianae ne- πgotium voluminum huius operis in ordinem redigendorum in se sustepit, quod idem in relatione typis impressia sequentibus verbis narrat. , Curavimus per viros industrios et eius rei peritos terniones in volumina, et ea ipsa solumina in sex . . fotius operi partes redigere. et non habita impensurum . quae fuerint propem
Udum instillae, ratio , Ita utilitate, quac indet sequentur in lectione, taxaui,
64쪽
,mur totum opuI aureorum ducatorum pretio numero sex et dimidio, aut aliquam,to pluris. Quod pretium. autem postea ob raritatem operis, de qua infra plura adferam, maxime auctum fuit. Hac mora temporis inter editionem et venditionem biblioru in Complutensum iactum est, ut Era i Roferodami Iesamentum
noVum graecum prius in vulgus fieret notum, antequam divulgarentur exemplaria bibliorum Complutensium.
His nonnulla de conditione Veteris Tes amenti in hoc opere biblico impressi, per saturam quasi colle la subiicere libet, Titulo uniuscuiusque Tomi operis praefixa sunt insignia Cardinalis Ximenii, quae in Novo Testamento nigro, in reliquis autem operis partibus rubro colore aeri incisa exhibentur, in quorum inscriptione vocabula varia occurrunt, de quorum sensu recentiori aetate varie disputarunt viri literatissimi. Ad codicem Ueteris Testamenti speciatim quod attinet, Per omnes elus partes, quae quidem hebraice exhibentur, in columna exteriori in margine locata exstat textus hebraicus, qui sibi adiunctam habet versionem vulgatam latinam Hieronymianam et in eo lumna media in margine interiori exstat vi 1 so graeca των LXX. una cum eiusdem versone interlineari. In hac graeca versione LXX. Interpretum exprimenda usus est editor vulgaribus literis graecis, quae fere figuram literarum graecarum repraesentant, quae in Manuscriptis codicibus occurrunt. quibus literis etiam usus est in describendo Novi Testamenti eodiee et Vocubulario atque libello grammatico graeco. In Pentateucho inserius adiecta
est versio Chaldaica Onhelos in quavis pagina cum latina eiusdem versione, in duabus divisis minoribus columnis. Reliquas Chaldaicas versiones Ionathanis bem Vse
quae in bibliis Buxtorsi rabbinicis leguntur, et Targum Iosephi fusi in Hagio.
grapha consulto in hoc opere omisit mmenius, quod non improbari potest, cum hae ipsae paraphrases nimis longas digressiones contineant et alia, quae in textu
hebraeo originali plane non lcguntur, comprehendant. Interim tamen earundem quoque latinam versionem conficiendam curauit, euius codicem manu exaratum
bibliotheeae Complutensi custodiendum tradidit. De aeculato studio, quo in deseribendo textu biblieo versati sunt editores, egregium exstat testimonium Cardin, lis Ximenii, quo publice idem profitetur, eosdem in conficiendo hoc opere non ausos fuisse aliquid in textu originali Ueteris Testamenti immutare, unde iactum est, ut saepius contradicerent Versioni vulgatae praesertim iis in locis, ubi ea ubderetur textui hebraeo adversari, euius asserti documentum reperitur in loeo GDns III, I s. quod iam praeter alios obseruauit Gomius in der Vertheid. g dera Compluteuschen Bibel Hamburgi I76S. 8 pag. 27. Proinde singularis horum
editorum eura se ad minima extendit. Quod enim ad ordinem linearum in hoe opere biblico obseruatum spectat, cum lineae hebraicas literas exhibentes una cum punctis suis vocalibus permagnum spatium occupent, duae linae versionis latinae adiectae sese reserunt ad unam hebraicam; contra in Novo Tesamento ob minus, quod graecae literae occupant spatium, quaelibet linea textum graecum exhibens Pars u. - . Fer
65쪽
versioni latinae appositae respondet. Cum vero facili negotio aecidere potuerit, quod haud ubivis duae latinae linea uni hebraicae ex alle responderent, et in Iro braico textu etiam interdum aliquid remaneret . quod non collocari poterat in luneis duabus latinis, in fine spatii notae instar additi sunt numeri l . et 4. ubi autem in latino textu spatium latine non expleri poteror, cum hebraica verba latine exprimenda deessent, spatium vacuum nullis sie dictis seu siguris numerorum cat natis expletum est. Atque per hoc ipsit in medium per tritum opus obtinebatur sic. curata convenientia lineurum, quae exhibent textum hebraicum et latimini, ita ut in prioribus ea taluum deprehenduntur vocibula, quae posterioribus ex uduerso adscriptis adcurate respondent. Neque minorem hoe lingulare artificium lectoribus praestat usum in accuratius conserendis vocibu hebraicis cum latinis inversione latina adiecta adhibitis. Quodsi in vii gaia vellione vox exssit, quae ex mente editorum tutius operis diversum lcitionem a textu hebraico nius Orethico indiearet, vel saltem spatia explendi gratia, vel alia de causa , infra incram paralle iam hebraicain, cuius antea mentionem seci, in editione Ueiuris Te fici menti Compluteust collocatur punctum. v. gr. Exod. XXIV, s. in verbis : ιὰ VI fmguis foederis. Quod si autem voces latinae fuerint transpolitae, etia in literae parallelue hebraicae sibi invicem responde lues iranspositae reperiuntur. Iri sine linearum textus hebraici nullis literis dilutaris, quas hocsiit, utuntur editores Comylutenses, quibus alias ubivis expletum fuisset linearum spatium. Loeo earundem, ubi necessarium fuit ad linearum spatia n pie et decore explenda adhibuerunt uncinulas. In margine in gratiam tironum quoque interdum adtesta reperiuntur primitiva vocum hebraicarum derivativarum, quod autem saepius nimis impcri et e praestitum es , saepius etiam valde superfluum suit. Simili rasone in gratiam corum, qui doctrinam de tono Hebraeorum et syllaba roi ica investiganda nondum callerent in vocibus penaculis et quasi pena cutis lic braicis , syllabae tonicae imposuerunt superne figinum toni, quod figuram accentus hebraici Eui ma refert, licet haec figura in hoc opere saepius oecurrens Plane non iit pro accentu reputanda. Sie ctiam
literis Hebraeorum praefixis Σ, Σ, , signam figurae accentus hebraici Mahpaeli superimpositum est in editione Compluteiis, quod in Chaldaica adieela Onhelbi versione per literam I, expressum cs . Ad yuncta vocalia Hebraeorum quod attinet, Compstilensere voestes Sae-gol et chareph saegol nunquam di illuxerunt, unde vocum notissimam cui N plerumque cum nudo . sub N. expressierunt. Simili ratione pro vocali Hebraeorum
Ea mea ponunt vocalem Pa zach, viride saepius scribunt m Tu pro ἰ ad V, quod mendum ex conditione temporum Saeculi λVI. quo Hebraeorum res grammatica nondum ad eum persecti unis graduin, quem nostris rem poribus assecuta est, pervenerat, derivandum eri. . Autulus omnes Hebraeorum a Comylutensibus per universum Uereris Te
stamenti codicem sunt omissi, quod etiam observavit Mastatus in Bibliotheca s
66쪽
mi Part. I. Cap. III. yam 334. Forte id ex ea ratione fassirin esse suspieor, quoniam Theologi Hispanici una cum Cardinali Minonio apices et figuras accentuum pro non inspiratis et invento mere humano recentiori haberent, unde eosdem ae- centus indignos centerent, qui textui saero hebraico insererentur. Interi in in fine cuiusvis periodi ordinario in loco collocant Complurienses accentum Silii h, sed non tanquam accentum, sed ad indicandum tantum finem versiculi. Simili ratione Athnachi figura interdum expressa tantum refert Oecidentalium Colon et Semicolon, unde saepius in uno eodemque versu hebraico duae vel tres Athnaehi figurae occurrant. Sed iusticiant haec, quae de internis characteribus codicis Uet, ris Testamenti Complutensis observavi. Raritas operis polyglotii biblici Complutenses vel ex eo satis poterit colligi, quod P. max. Leo X. in Bulla sua hoc opus approbante data d. 22. Martii I seto. numerum exemplarium eius divulgandorum raritum ad sexcenta exemplaria restrinxerit, quare merito observat David Clement Bibliothequ. hisoriq. et crit. Tom. IU. pag. I74. sequentia : Mor qri est re que O. Exemplaires ou emi u potir une Ou-ἡrιrage recliercae 8 Iis ne si sent pas potir les Ribliotiaques publiques, d'ou sis ,,ne refortent Dinais et combim en restera i - il pour os particulieripsi Etiam iampridem hac da re conquestus est Arias Montanus in Praefatione priori Bibliorum Aufinemiensium poyNouorum. ubi pag. 26. sequentia scripsit: ,,Compluteus bus Rib is potissimum huc in parte usisumus, quae apud doctos homines magno hin pretio habita fuerunt: quae tameu , quia proρter miram eorundem paucitatem, et raritatem desiderabantur, hoc tu opere non modo in urata, sed multis etiam, partibus aucta, integrata, locupletata , magno etiam a positi imoque rerum et riverborum allyaratu exornata sunt. Praeterea permulta exemplaria huius ope- .ris Complutensis sunt incompleta, in quibus singulae quaedam eiusdem partes desciunt, qua de re iam graui illine conqueritur Alvares Gomesius in ita Cardinalismmenii pag. ψ7. Hinc non mirandum est, quod hoc opus integrum saltem in nonnullis Bibliotheeis publicis reperiatur , quo reseras Bibliothecam Berotinensem, Dres ensem. Guelpherbysanam, Helmssassiensem et tenensem publicana academicam. 'Vid. D. Chrsom. Mylii Memorabilia Bibliothec. academicae Lirensis pag. 39. Forte ex hae insigni operis huius raritate derivandum est, quod varii alias doctissi-ini viri in describendo hoc opere biblico varios errores commiserint, quos praeter alios notarunt Clement. Dc. citato et Io. Metauior Gosetius in der Veriheligungder Compluinsist en Bibel Hamburgi 176s. 80 pag. s. seqv. Ρag. 339. lin. 7. Lusitaniae pro hac voce scribatur: Hispaniae, pro uti iam ipse eorrexit Molpus Tom. IV. Bibliothec. hor. pag. roo. Cueterum', praeter eos, quos L Isus noster iam adduxit seriptores de hoe opere biblico polyglono imprimis conferendi sunt Eduari Claritus in Epistolis praefentem statum reges' refraniae concernentibus vosonis germanicae D. Tob.
67쪽
sa , his singuae hebraliae pag. 393 seqv. edit. Bolet . de anno Iss . Io Georg. Malchius Bibliothee. theologie. stelin. Tom. N. pag. I 67. sessu. Gottiis. Christam Gies in der Historischen Nuchritat von der Abelubrestetu π D. Luthera. Pari. I. pag. 77. 93. et Mochius in Bibliotheca fit a Pari. I. cop. III. pag. 332. 339.
ut alios silentio praetereamus, qui nostris potissimum temporibus in causa controversiae de editione Compluteuo Novi Tesamenti inter S. V. D. Salom. Sem . cet Io. Melchion Goezium agitatae, varia obiter de Ueteri Testamento Complutem lmonuerunt, quos vero hic adferre scopus meus non permittit.
Pag. 3 1. 343. Biblia Polyglotta Antinerpisnsta. In iis, quae ad Hist
riam splendidissimae huius editionis Bibliorem polyglottorum pertinent, varia desunt memoratu digniora in relatione b. Molo hoc loco et Tom. IV. pag. I . exstante. Quae primum ex loco Davidis Clement. infra adserendo supplebo, pri- , usquam de characteribus editionis Veteris Testamenti in hoc opere Obriae nonnuula adferam. Sumtus ad tam splendidum opus in lucem publicam edendum n eessarios a Philippo II. Hispaniae rege sibi expetiit Christophorus Plantinus, eel herrimus typographus Antiner imis. Primus eorum, qui huic regi Hispaniae persuaderet, ut precibus Plantini aures placidas et gratam responsionem daret, tuit Cardinalis Spinola, Minister aulae regiae primi ordinis et director Hispanu: eae inquisitionis, quem hac de causa Benedicttu Arias Montanus in Praesatione secunda huic operi praefixa pag. s. summis extollit laudibus. Hinc rex iste minificentissimus in literis ad Ducem de Alba Madriti d. et s. Martii 8. datis et in peculiari ad Plantinum hoe ipsum opus non tantum approbatione sua regia exornauit, verum etiam ad vim necessariam pecuniae, quae ad hoc ipsum opus edendum necessaria fuit, soluendam sese promtum paratumque fore declarauit. No. que spes haee Plantinum sesellit, eum Rex Philinus II. omnes sumtus huic opesi . impendendos liberalissime in se susceperit, id quod ingenue teliantur Theologi Lo-vanienses in epistola ad Regem Philippum II. β. XXX. Septembr. A. C. Is 69. scripta. Hinc forte. pro commento falso habendum est, typographum nantinum . huius operis editione sibi tantam vim alieni aeris contraxille, ut a ereditoribus suis multum fuerit vexatus, quod Longius et ex eo IVolsus noster pag. 343. aflirmant. Socios, quos sibi in adornando opere hoc egregio adiunxit Brias Montanus, nominat Wolpus noster pag. 3 i. quibus adhue addendi sunt Clemens Philosephiae et Medicinae Doctor in Anglia, Guillelmus Canterus, Petrus Serranus Cordubensis Prosessor Theologiae in Academia Complutensi, Ludovicus Strata Hispaniis The logus Auilanus , Ambrosius Morus, Augusinus Humaeus, Cornelius Guianuae. Iohannes Hartemius et alii, qui huie operi in lucem publicam promouendo ausiliatrices admouerunt manus. Neque minori diligentia Cardinalti Siristus et I hannes Regia, qui postea Imperatori Carolo U. fuit a consessionibus, in perquiren- , dis et conferendis sacrorum voluminum lectionibus, iisque sub examen revoeandis versati sunt. Praeterea Cardinalis Granuellanus Ariae Montano transmisit Biblio-
68쪽
eum graecorum eramplaesa suis impensis ex eo dieibus Ualleanae bibliothetae deis scripta et aecurate inter se collata. Etiam adlatum est per Danielem Bombergium pervetustum Novi Testamenti Syriaci exemplar Coloniense, quod sibi magno usui fuisse testatur Arias Montanus. Praeterea adhibita sunt in edendo hoc opere BLhlia Complutensa, et varii codices manu seripti hebraici, chaldaici, graeci et lotini a Plantino in usum huius operis procurati. Vid. x M. Bibliothee. sacri Pari. I. Cap. III. pag. 34o. 3 I. 34 .fequ. Pag. 34 I. lin. 7. Bebraiceὶ adde: cum Vulgata ex Complutensi, et denuo in alio Tomo hebraice. Ibid. lin. I 3. Complut ιθ columnis aduersis. Ibid. lin. 3. a siue paginae ad verba: Tomus V. V. Tes. graecum Syriato characteribus Maroniticis expressum, adiecto Syriaco textu lireris hebraicis expres.so in gratiam eorum, qui characteres Maroniticos non callebant, omissis tamen quibusdam versionis Syriacae particulis , quas indicavit Bau artessius in ritim ten oon inertisur Ien a Michern Tom. I. Pari. IV. pag. 296. maibus David Clement. Bibliotheq. curis . Tom. IV. pag. II 6. addit secundam epistolam Petri, cum haec segmenta neque in antiquissimo exemplari manu exarato, quod ad manus Ariae Montani fuit, neque in editione in Ganyrusi exstarent, ut eom 'lieit Clement. memoratus.
Pag. 342. lin. 2. Tomus VIII. denique est.9 separatim prodiit hie Tomus, qui smul versionem latinam Santis Pagnini et Ariae Monsani exhibet, Antiner-Fiae I s 72. l. quam editionem plenius et accurate recensent Baumartentus . in Gast fidaten oon einer 'dui fieri Bibliothee. Tom. I. Pare. I. pag. I. 7. et thius in historism , cinis 3 en Mad richten. Part. Ι. FQ. I I. I S. Quam editionem ob raritatem eius summam, quam eidem quoque tribuit DP mgtius in Cettalogo librorum rariorum pag. m. 'I. Saxoniae Elector Iohannes Georgius I. Franco orti εt L sae i 47. sel. et 8. maiori suis sumtibus typis denuo deseribi curauit. Neque minus rara est editio huius Tomi, quae Anticerptae ex ossetna Chrisoph. Flantini prodiit teste D. Vintio in Catalogo librorum rariorum lat.
Ibid. iiii as. Caletana eorrige: Gaditana. Vid. Wolf Tom. IV. AHO. heci hebr. yag. IO . . ii Ad Veteris rasamenti codicem speciatim, prouti in hae editione typis deseriptus est, quod attinet, punctandi ratio in hebraico textu longe aecuratius rem Iis grammaticae Hebraeorum accommodata est quam in Complutensi editione, quod imprimis iniae Montani egregia linguae hebraicae notitia instrueli studio tribuendum esse iudico. Accentus quoque, quorum notae in Complatense editione de xant . in hae editione AEtwerylens adiecti sunt, de quibus forte Arias magis praeelare sentiebat, quam mmenius et Commutenses. Adie hae quoque sunt hebraico
69쪽
et Iosep u Iusti in Hagit grapha, quas in Compluteus editione non exprens
in superioribus obseruatum est. Equidem non negandum est, opus hoc biblicum maximo cum plausu ab omnibus exceptum fuisse; nonnulli eo usque processerunt, Pt haec ipsa Biblia quoad maximam eorum partem nulla prorsus menda in se continere sibi persuaderent,
atque ipse Arias Montanus in Oratione ad summum Ponti rem his verbis uri notaveritus est: .,quod ad ogeris huius ivt Critatem attinet, ego - Ost ro Sanctitati sives me Bibἰia haec, a me a prima pngina ad ultimam usque diligintι r GraeceAL Mtine et Chaldaice perlecta, et cum exemplaribus Melissime collatu, tanti fide, ve, iou solum, si verbum aliquod depravatum syrehendatur, sed si vel unus apex
haut Iota riuum in illis merito desideretur, caeteris coartutoribus meis exceptis ef,, a culpa hbcratis, sese per miliam ignori fiae et negligentiae notam subire velim, se=neque unum Omnis correcylanis Obnoxium exhibeam. ,, Verba laaee adduxit Io. Georg. Schelhornius Amoenitat. literar. Din. II. pag. 3ψ . Interim tamen iam obseruauit Briatius Waltonus in is paratu biblico Cap. VII. l. 14. pag 283. multa omnino este, quae Ariae Montani diligentiam eiiugerint, qua in re Schelhomnius lassi huius operis Regii edoctus assensum ipsi praebuit. . Raritas huius operis vel ex eo satis constat, quod permagna exemplarium eius in Dimaniam vehendorum pars absorpta a tempestatum vehementia navi in aquis interierit, quod testantur praeter alios imprimis Arahardus Malliu rosius in libro de ortu et progressu artis typogrvhicae Colon. I 639. 4. pag. i 23. mens Ierur in dissert. de variis raritatis libroruin cavsis f. X. et SchelhOrnius loc. cit. Tom.-II. pag. 398. Praeterea quoque de eadem raritate huius operis restimonium perhibent Utatius in Catalogo librorum rariorum pG. m. 92. seqv. et Climent. BL Hloth. Tom. IV. pag. I 76. I 83. oui plures scriptores de eius raritate in medium adduxit. Exstat tamen in nostra bibliotheca tinensi publica academi ea splendidissimum eius exemplar. Vid. MIlii Memorabilia Bibliotaecae academicue tineis sp π, 93 . Caeterum de hoc egregio opere praeter eos, quos iam supra adduxi scriptores et eos, quos re Olfius memoravit, conferendi sunt, qui plura de eodem obseruarunt, D. Henrici Hottingerus in Bibliothecario quadr*artito pag. I 36. Richariae Simon. Histor. critis. V. T. pag. m. s Is. TDo vas Genius in Animadversionibus philologicis es hi foricis Part. XI. pag. 96. Chrisian. Korthosius in Trail. de variis Scripturae jacrae editionibus. lciloni 1686.4. pag. 378. seqv. Carpetovius in Critica sacra V. I. pag. 39 I. R. 7i 6. seqM. D. Georg. Hug mmunus in Gamri43ten Don den oornebin im ueber mungeli dee belligeti Scirit t. pag. 382. seqv. Io. Georg. Waluius in Bibliotheca theologita siecta Tom. IV. pag. I 69. bess. Mumgartentus in Gad rimten oon mererourdinen Ducheria. Tom. I. Pari. IV. pag. 289. 3os. Goezius in Ia eremurdis teiten
70쪽
Bibliotheca sacra Part. l. cap. tu. yag. 4O. 349. Pag. 344. 34 r. IV. t o I. Biblia I sideri potitatorea. Vberiorem huius edi tionis deseriptionem suppedi tarunt Baum artentus loci citat. m. I. Part. Ι, . pag. go6. 3ia. et Mastatus Bibliothec sacri Part. I. Cap. III. pag. 387. ut alios tace
Pag. 34ς. 346. Biblia volgiotta miseri. Huius editionis tantum primus Tomus prodiit, qui Pentateuchain, libros Iosiae, Itidicum et Ruth eontinet. Ηtitterus hane editionem polyglottam isto demum tempore paravit, cum iam absolvillet editionem sitam N. T. potvglottam , quod i ipse memorat in yraefatione Ionii II. Novi Testamenti, ubi narrat, se in animo habere consilium edendi Vetus Testameniniri in duodecim autem saltem sex linguis, quod vero opus non dum ad finem perduxit. Exstat quoque editio, quae loco vertanis Mationicae gallicam translationem continet, quae memoratur a Pati arunio in ta ad richαren oon mertivurtullen a licherri Rom. I. Pari. IV. pag. 3r seqv. Ea Vero editio, quam Golfi I memorat, perrara est praesertim in Germaniae oris, quod praeter Hottingerum o I Missis in fine pag. 346. citatum testantur Petrus Glilius in infroductione in hisoriam lifer artam Sissorum pag. l6χ. Vratius in Catalogo librorum rariorum pag. 93. et Clement. Biblioth. lusor. Tom. lU. pag. II 4. I 89. Caeterum plura de hoc editione memoratu digniora obseruarunt Baumgarsentur Ac. citat. pag. 3I2. 3I4. Mochius in historis , criti sien Gacbrimen. Part. l. num. q. pag. 28. 3I. et Mustatus lac. citato Part. I. Cap. II l. pag. 39O.fν- . 'Pag. 346. lin. s. a molpo memoratur, miserum quoque speciminis loco edidisse Psalmos. Plenior titulus huius ed: tioni est: ci nn 'ista lute Liber PD morum eleganti, nova, utili motaeque necessaria typo iram forma , qua primo
flatim ius uitu singularum vocum literae raficales a fronibus distiGruntur, editus tu gratiam ecclesiorum ci scholarum o vi Ebrum functa lingua breui temporis D eio De omni fere labore quasi ex cubo es quadrato iampuam ad id ordinatis mediis auxilianu Syiritu sancto multo felicius nutu quam antea disci et doceri yofff, auctore Sia Hultero. Hamburgi per D. Saxonem Bamburgensem. Vid. IVos infra pag. 424. 9 Humbuini is 86.
Pag. 3 7. 3, 1 . Biblia PMGlotta Parisiensia. In hac editione textus be-hrateus Vereris Testamenti ad exemplar Ubi oram nisi ery fum est ex prellus splendide satis, sed minus aecurate. Hunc exeipit Pentateuchus Samaritanus Sa- maritanis characteribus delineatus, adiecta Samaritana paraphrasi , qtinc desider iue in Bibliis Aufini Asensibus. Huic ndide a est versio Io. Morini literarum Sa-mriritanorum insigni notitia polleniis elegantissima. Pserro in hoe onere exs mi Taigui, im pressa ad normam editionum Venetarum Dani. iii Nombereti et Baiaeresi A. Buxtorsi cum versionet latina. PIis accusicrunt verilonus Alexandrina