장음표시 사용
11쪽
HE RICO III, GALLIARUM ET POLONIAE
Re cor duris sortasse - ut felici piae litus memoria es sermonis quem apud te habui de eo qui nostrae gentis dedecore suae decus augere cupiens, illam, multos Ciceronianos , nostram ne uitum quidem habuisse, literarum in Onimentis prodMit. Miranti et quo se modo res haberet, ex me quaerenti, arroganter potius quam Vere illum hoc dixisse respondi. Verum quum instares, et, qualiscunque hoc Studium gloria sequeretur - nostros enim nunquam id valde gloriosum existimasse aiebam'- illis peregrinis totidem nostrates opponi a me velles: mihi cum alios tum Petrum Bunellum Suggessit quidem memoria: sed, vel unum hunc esse instar multorum posse, id vero ad dero, in mentem
At nunc, ut tuo illi desiderio salis faciam, nostros cum illis peregrinis vel potius illos peregrinos cum nostris in publico theatro committo: si inuique quod apud te tacui de Lunello, publice ita dico, ut mihi, quicunque Gallicae laudi non in Videbunt, assensui Os, persuaSum Propemodum habeam. Enim 'evo cur ego desiderium illud, potius tuum quam
Vere regium appell08 Quid rege, et quidem tanto rege
12쪽
magis dignum est, quain honori hominum suae nationis Pariter et ditionis omnibus in rebus omnique ratione consultum cupere 3 Faxit tamen Deus ut tui sub te non hunc tantum, quod ad studia literarum attinet, honorem ConSerVent, sed alios quoque qui mullo sunt maiores. Ad hos viam ipsis aperuisse dicendus est ille tuus omni laude maior aVus, Franciscus, quum omnium Scientiarum Iudos suo in regno operuit. Quod si hos nunquam in eodem regno, quod nunc tuum est, claudi cupis, - ut certe cupis - fac ut nunquam Jani Pori e aperiantur. Id est, nunquam ad bella civilia redeatur: de quibus dixit quidam priscus orator Graecus, Aemo est Vlti non fateatur j Ianto murimum omnium malor timesse bell/nu, quatillo maximum omnium bonorum est pax.
Ouunto tumen optabilior puae est bello , tanto etiam solerabilitis seditione est bellum. In externo enim bello , Serrandae putriae desiderior at in civili, semetipsos prosi standi studio, mortem oppetunt. Sed enim quum ea bella te quoque modis omnibus detestantem, et tibi nihil perpetua inter tuos concordia optatius posse contingere, amrmantem non semul audiverim: alis habebo Deum Opt. Max. precari ut te voti tui compotem faciat.
13쪽
Si quis eris qui Ciceronianitatis cardinem in Cardina-latu verti existimabis, nihil nostra e Gallia quod tuo satisfacere palato possit, toto hoc in volumine limbebis. Nullam enim ullius e Cardinalibus Gallis epistolam, nedum aliquam
eorum cuiuspiam Ciceroniano stilo et artificio ornatam atque politam, multas contra duorum Italorum Cardinalium Ciceronianas - ut Vulgo loquimur - epistolas Volumen hoc tibi est exhibiturum. Exhibuisset autem si quam ullius quoque e nostris quae huiusmodi esset, nancisci potuissem.
Id enim Valde ex voluntate nec praeter optatum meum BC-cidissset, posse eiusdem dignitatis sed diversarum regionum Viros hoc in theatro committere. Verum tu, id a me fieri non potuisse, haud miraberis, opinor, si, quanto maior in Italia quam in Gallia Cardinalium exstiterit proventus, considerabis. Neque tamen tam mihi persuadeo, nullum e nostris, licet multo paucioribus, Ciceroniane quicquam Seri-PSisse, quam, quod eorum quispiam scripserit, minime Conservatum fuisse. Sicut enim Galli minus quam alia gens ulla, sui ingenii fetus mirantur, ita minimam vel potius nullam hos conservandi curam gerunt eorum Plerique. Deinde e paucis quibus curae hoc est, vix decimus quisque epistolas nomine illo dignatur.
Quosnam igitur Gallos - roget aliquis - illis Cardinalibus Italis opponis 3 Qui vitae genere non solum cum illis sed
14쪽
X etiam inter so commune nihil habuerunt. Horum enim
tres sunt - ut de caeteris nunc taceam -- quorum unum,
militem: secundum, monachum: tertium, fuisse medicum non dissimulabo. Sed militem circumdatos sibi Ciceronianitatis cancellos interdum egredi fateor. Vult enim hac quoque in pari' illam militarem licentiam usurpare. Contigit autem nescio quomodo ut monachus inter militem et medicum locaretur. Ac primo quidem ita dispositos esse dolui: sed re mecum considerata, illud proverbiale dixi, ουδ' ουrtia κακῶς. Cogitavi enim fore ut, si aliquod a milite irato vulnus acciperet monachus, dum eam quam dixi illius licentiam reprehendit, ad latus ei esset qui medicas admovere manus POSSet. His tribus alios duos adiunxi, aliud vitae genus Sequutos. Quid 3 an tanquam succenturiatos, si forte priores illos superari pontingeret 8 Non equidem ,- etenim Ne timui quidem istud - sed quoniam Italorum Cardinalium multae, illorum autem trium Gallorum ,- praesertimque medici et monachi - paucae epistolae erant, aliquot horum quoque
duorum visum est adiicere. Ad B un ellum autem ut veniam, ego non solum
cadere Ciceronianitatem in Gallos quoque homines - contra quam Italus quidam scripserit - sed etiam, quod multo maius et difficilius est, sacultatem alios eam docendi: Visus mihi sum non posse locupletiore testimonio adversus Italum, quam Itali, et quidem viri magna apud Italos auctoritate praediti, probare. Cuius ergo Itali 3 P. Manu-tii. Is enim quum summum Ciceronianitatis attigisse gradum existimetur, ad cam tamen se nonnisi ductu et auspiciis hominis Galli pervenisse fatetur. Ita enim hic in quadam ad Vidum Fabrum epistola - quae est libro eius epi- Stolarum primΟ - de nostro Petro Lunello, mo tib illo maximum husebiam beneficium, quod me cum Politiunis
Erasmis nescio quibus misere errantem, in hanc recis
scribendi rium primus induaeerui. Sed in post crioribus
15쪽
editionibus cum Philelphis et Campanis pro illis cum Politianis et Erasmis , scriptum est. Utrocunque tamen scribatur
modo, primum Ciceroniane Scribendi nostro Bunello laus Constat: non parva illa quidem, vel ipsius Manutii iudicio. Is enim Politianos et Erasmos - in quorum postea locum Philelphi et Campani substituti fuerunt - quod eam quam ipsi Bunellus ostendit scribendi viam non tenuerint, misere
Verum cum aliquo iam tum laudem illam Ciceroniano scribendi communicasse Lunellus dicetur fortasse ; at hanc facultatem aliis etiam insevisse, id saltem proprium eius esse et laudem ex eu sibi propriam mereri fatendum est. Nam quis ex caeteris Ciceronianis, praesertim Italis, id praestitisse comperitur 3 Multum quidem certe abest quin ipse Manutius vel filio suo tam bonus in ea re magister fuerit, quam bonum Manutio magistrum fuisse Bunellum videmus. Nec vero ipse Manutius alios a se Ciceroniane scribere non doceri negat, sed ad quasvis potius excusationes confugit, quam ut se praestare hoc non posse fateatur. Scribit enim in quadam ad Stephanum Saulium epistola, et in his an- sustiis, in hac meo tum tenui valetudine, Iam adversa fortuna quia rudes homines, reteris eloquenliue cupidos, meis scriptis non erudio, nec in rectam Latine scribendirium induco: appellus me quasi malum debitorem etc. Atenim quale hoc est, -- dicet quispiam- discipulum Cum praeceptore in arenam velle descendere 3 nonne impar hoc certamen erit 3 nonne discipulum, si Vicerit, maxima, praeceptorem, si Victor exstiterit, gloria nulla sequeturi Bespondeo, non Vereri ne suffragiis eorum qui iudicio va lent, victor discedat discipulus: si tamen hoc contingat, primum, nihil eventurum quod non Sit proverbio consentaneum, LIολλοὶ μαχKταὶ κρείττονες διδασκύλων. Deinde, ut alio proverbio dicitur, facile esse ad dero inventis, ita facile esse discipulo qui plurimos praeceptori annos Sufel vixerit, iis quae ab illo didicerit, multa addiscere. Postre-
16쪽
XIImo, discipuli epistolas edi non tantum omni limae generopolitas, sed etiam semel atque iterum ab eo recognitas: at praeceptoris epistolis plane his contraria usu Venire : quippe qui de edendis illis ne cogitasset quidem unquam. Quamvis autem illa Manutii Ciceroniane scribundi facultas, quantacunque est, in Galliae potius quam Italiae honorem cedat, quum Gallo non Italo praeceptori eam debuerit: eum tamen de Longotio, tanquam se longe inferi0ri, non Sentire solum, sed etiam scribere, haud aequo ferre animo ΡOSSum, non tantum quod seminoster fuerit Longolius, id est Semigallus, aut - si mavis ex parte Gallus: sed etiam quod duobus illis coleberrimis alioqui Ciceronianis utroque
modo praeterit. Quid Vero semigallum aut ex parte Gallum oppello Θ Ιmo xere Gallum dicere illum possum, si Belgas
quoque Gallorum nomen Obtinuisse verum eSt. Belgam Butem quum Voco, illum sequor, alioqui si habenda potius foret fides ei qui ex Parisiensi Longotiorum familia natus est
rumori, eodem certe modo Gallus esset quo ego. Cur Vero illum ortum agnoscere ipse noluerit, ratio valde ευβτρος ozτος
ab iisdem redditur. Sed haec in dubio relinquens, Manutii Verba proferam, ex quadam ad Stephanum Saulium epistola, lib. 1, Obsecro te, rumia, qui iudicio excelsis, quid tibi de Christophoro Lonsolio ridetur ' Equidem, Siquando
quid de scriptis illius emistimem interrostor , ita soleo re-SPondere, exilem esse in sententiis , non luculentum in verbis r ut tamen de eo, si ritae conlisisset usura dium1 uior, bene censeam sperandum fuisse. Sed ut nunc est, mea quidem sententia ninus est. Ouid enim olfert eaequisitum' quid sinstulare' non rulsatum, non ex quotidianuc9NSuetudine usuque sumptum ' At scribit interdum et de
rebus familiaribus, et ad familiares. Ouid tum ' Ouasi
usu vel in obscuro arsumento possit insenti lumen elucere. In iis autem quod proxime Sequuntur, cum accusat quod Suortam Verborum circuitum saepe totum a Cicerone habeat.
Et, quibusdam interiectis, Cuius autem seueris ea Vuc m0-
17쪽
riens reliquit scripta sunt, abesse eum iudicio ab eu specie quae est in scribendo sytima, torvissime. At ego - ut verbis ultimis quibus sermonem illum claudit , primum respondeam - haud longius ab illa specie abesse Longotium, quam ipse absit: atque ut quaedam in Lon-g0lio, ita quaedam in ipso desiderari ne quid gravius di-
Nihil exquisitum, nihil singulare, nihil non Vulgatum, non ex quotidiana consuetudine usuque Sumptum, a Longolio afferri nego : hoc quidem concedo, ut minus elaborataS, ita minus laboriose scriptas videri plerasque huius quam illius epistolas. Sed responderi Manutio hoc quoque p0ssit,
inaequalem inter parVum et magnum numerum eSSe com PB-
rationem. Multo enim facilius ipsi fuisse paucas quam illi multas elaborare. Ut Omittam, primum, idem Longotio quod ipsi consilium in scribendis epistolis non fuisse: id est, iam tum de illarum editione non cogitasse. Deinde, etiamsi idem consilium fuisset, num licuisse, sicut ipsi, ita etiam
Long0lio - utpute morte Praeveniente - antequam Prelotypographico committerentur, limam adhibere. Qu0d Manutius, in iis quae Verbis a me allatis Sunt pa 'O-xima, queritur Verborum Longotii circuitum saepe a Cicerone totum esse, debuit certe, si suum ipse morem bene notum habebat, recordari vulgaris illius dicti, Sanum reprensor debet flabere caput. At minus ea in re peccat Manutius quam Longolius. Fateor : sed minus peccare, non
Mirum est autem, Manutium illius boni viri, praecep toris sui, Petri Dia nulli inquam, fuisse oblitum, quuta haec in eadem illa epistola, non multo ante, scriberet, Ouis enim Latinae orationis laudem non maynopere dilistendam dixit' quis Morro rationem et quasi viam, qua pervenire ad eam liceat, nobis indicavit' Si enim aut oblitus illius non erat, aut ingratus esse nolebat, illum excipere debebat , et
18쪽
xIV dicere, Ouis porro praeter Petrum Bunellum, praeceρω- rem meum, rationem et quasi et iam etc.. Iam Vero, ut non de Manutio tantum sed etiam de reliquis duobus Italis verba faciam, eorum unicuique suum ESse naeVum, Vel potius suos naevos, ex nonnullis qui multum iudicio hac in re Valerent, me audire memini. Sed audebone, cui illorum primas interim tribuerent, profiteri Audebo sane. Quisnam igitur ille est 3 Jacobus Sadoletus. Sed nec rationem Ob quam eum caeteris duobus anteferrent dubitabo adiungere. Dicebant igitur hunc luculentiorem illis esse, plusque Varietatis suo in sermone habere: denique liberius animi sui sensa explicare. Manifestum enim esse, illos, quod vocibus Cicerone dignis destitui sibi viderentur, Ρlerumque non plene mentem suam aperuisse. Sed mihi istud illorum de Sadoleto placere iudicium, ideo dicere non ausim , quod eius etiam quae illi debetur laudis partem sibi aliquam Gallia, quae tamdiu eum cum aliis plerisque viris doctis in sinu suo fovit, non petere sed poscere Videatur. Unum est Me quo te, lector, monendum existimaVi: hosce tres, sed Longotium praesertim ac Bembum, aliosque postea nonnullos, quod fidem malae fidei exemplaribus haberent, necnon Ciceroni quasdam orationes aliaque adscriberent quae eius non sunt, multa tum vocabula tum loquendi genera pro Ciceronianis agnovisse, quae tamen nihil minus quam Ciceroniana sint. Multa autem huius rei exempla tibi suppeditabunt duo mei dialogi , P s eudo ei cero et Nietolio didus calu s. Idem vero et alia multa huc pertinentia te docebunt, de quibus ideo hic disserere supersedeo. Vale.